Aan het ministerie van Financiën T.a.v. de heer dr. B. Ter Haar Directeur Financiële Markten Postbus EE DEN HAAG. Geachte heer Ter Haar,

Transcriptie

1 Bezuidenhoutseweg 60 postbus LK Den Haag tel fax Aan het ministerie van Financiën T.a.v. de heer dr. B. Ter Haar Directeur Financiële Markten Postbus EE DEN HAAG Den Haag : 12 juni 2008 Ons kenmerk : / HvdM Uw kenmerk : FM M Betreft : Reactie Stichting van de Arbeid op het consultatiedocument Premiepensioeninstelling Geachte heer Ter Haar, De Stichting van de Arbeid maakt graag gebruik van de mogelijkheid een reactie te geven op het consultatiedocument waarin de (concept) wetswijziging wordt gepresenteerd die nodig is voor de invoering van de premiepensioeninstelling (PPI). Dit voorstel voor een wijziging van wet volgt op de hoofdlijnennotitie Algemene Pensioeninstelling en de brief waarin het kabinet aangeeft de introductie langs drie fasen te laten verlopen. De introductie van de premiepensioeninstelling is daarbij de eerste fase. De tweede fase betreft het mogelijk maken van samenwerking tussen ondernemingspensioenfondsen binnen het kader van de Pensioenwet. De derde fase is de introductie van een algemene pensioeninstelling waarin pensioenregelingen met een uitkeringsovereenkomst kunnen worden ondergebracht, de zogenoemde API-DB. Vertrekpunt voor deze reactie is het commentaar dat de Stichting van de Arbeid, d.d. 29 april 2008, heeft gegeven op het consultatiedocument over de hoofdlijnen van de Algemene Pensioeneninstelling (API) 1. In deze hoofdlijnennotitie geeft het kabinet als primaire doelstelling van de introductie van de API dat Nederland daarmee aantrekkelijker wordt gemaakt als vestigingsland voor het bedienen van de internationale pensioenmarkt. De Stichting heeft daarbij als commentaar gegeven dat deze doelstelling, om ons land meer nadrukkelijk en ook meer concurrerend op de internationale pensioenmarkt te po- 1 Brief aan de minister van SZW d.d. 29 april 2008, kenmerk S.A.03599/K.

2 2 sitioneren, de inzet vergt van ook andere instrumenten dan alleen de introductie van de API. Hierbij wordt bovendien opgemerkt dat uitvoeringsorganisaties ook nu al hun expertise kunnen exporteren. Daarvoor is een API niet nodig. De twijfel die de Stichting heeft uitgesproken over de relatie tussen doel en middel van de API geldt ook voor het voorstel voor de premiepensioeninstelling. Die twijfel is al uitgesproken in het commentaar op de hoofdlijnennotitie (p. 10): Bij de voorgenomen voortvarende invoering van de API die uitsluitend DC-regelingen in het kader van de Wft mag uitvoeren, heeft de Stichting zich afgevraagd of aan een dergelijke API wel behoefte bestaat; dit gelet op de omstandigheid dat ook in het buitenland het in verreweg de meeste gevallen gaat om niet-zuivere DC-regelingen. Ook is de vraag gesteld wat een dergelijke API-light toevoegt aan hetgeen een verzekeraar eveneens kan aanbieden. Met het voorstel voor een PPI is de twijfel niet weggenomen. In deze reactie wordt eerst aandacht gevraagd voor enkele algemene aspecten van de PPI. In de bijlage komt een aantal meer specifieke vragen aan de orde. Mogelijkheden voor de PPI In de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel PPI geeft het kabinet aan dat het wetsvoorstel beoogt eraan bij te dragen dat de mogelijkheden die de Nederlandse pensioenkennis en -expertise biedt op de internationale pensioenmarkt ook gerealiseerd kunnen worden. Door de introductie van de PPI kunnen marktpartijen flexibel inspelen op de internationale behoefte aan een DC-vehikel 2. Onduidelijk is echter of er een markt is voor de voorgestelde PPI. De PPI zoals deze wordt gedefinieerd in het consultatiedocument kent een zeer strikte taakomschrijving. De PPI mag alleen zuivere beschikbare premieregelingen uitvoeren en daarbij geen enkele verzekeringsactiviteit verrichten. Daarmee is het de vraag of deze PPI voorziet in een nationale en internationale behoefte. Beschikbare premieregelingen komen in Nederland beperkt voor en dan veelal in relatie tot een basisregeling. Het is de Stichting van de Arbeid niet volledig duidelijk of, en zo ja in welke mate een zuivere premieregeling in het kader van een PPI ook een collectieve regeling kan zijn. Omdat in de PPI arbeidspensioenen (tweede pijler) kunnen worden ondergebracht, hecht de Stichting van de Arbeid er aan dat duidelijkheid bestaat over het toezicht en de governance op arbeidspensioenen die zijn ondergebracht bij een PPI. In het bijzonder gaat het dan om de opbouwfase waarin bijvoorbeeld ook banken via een PPI deze arbeidspensioenen kunnen aanbieden. De Stichting ontvangt graag een nadere toelichting op de collectieve elementen die mogelijk zijn bij zuivere beschikbare premieregelingen, op de vormgeving daarvan, op het toezicht, de governance en de zorgplicht en een uitleg waarom geen sprake zal zijn van arbitrage op deze punten. In zijn reactie op het consultatiedocument Hoofdlijnen API heeft de Stichting van de Arbeid aangegeven, te hechten aan het uitsluiten van arbitrage op deze punten. 2 Consultatiedocument p. 26 en 28.

3 3 Wat betreft het internationale aspect zij er op gewezen dat in het (Europese) buitenland pensioenregelingen veelal DB-elementen bevatten. Als er sprake is van beschikbare premieregelingen kennen deze in veel gevallen een vorm van rendement- of kapitaalgarantie. Daarvan is bijvoorbeeld sprake in België, Duitsland en Frankrijk. Daarmee kwalificeren DC-regelingen uit deze voor het Nederlandse bedrijfsleven zeer belangrijke landen zich niet meer voor de Nederlandse PPI. De Stichting van de Arbeid wijst er nogmaals op dat bij het uitvoeren van buitenlandse pensioenregelingen door een API en dus ook door een PPI in ons land de arbeidsrechtelijke en sociale wetgeving moet worden toegepast van het land waar de onderneming of de sector is gevestigd waarvoor de pensioenregeling geldt. Dat geldt overigens ook bij het uitvoeren van een Nederlandse pensioenregeling door een buitenlandse pensioeninstelling. Het is aan de afzonderlijke lidstaten van de EU om aan te geven wat daaronder valt. In verband daarmee en in verband met verschillende solvabiliteitseisen en verschillende toezichthouders concludeerde de Stichting van de Arbeid, in haar reactie op de hoofdlijnennotitie API, dat het gebruik van de API voor deze grensoverschrijdende activiteiten zich de komende jaren naar verwachting zal beperken tot pensioenregelingen voor bedrijven met werknemers in meerdere lidstaten 3. Hierop aansluitende kan, gelet op het zeer beperkte voorkomen van (zuivere) DC-regelingen, verwacht worden dat ook het gebruik van de PPI beperkt zal zijn. Meerwaarde van de PPI In de memorie van toelichting wordt uitgebreid stil gestaan bij de meerwaarde die de PPI zou hebben ten opzichte van andere pensioenuitvoerders. Voor verzekeraars wordt er daarbij op gewezen dat het onderdeel van de verzekeringsmaatschappij dat zich richt op collectief beheer, in dit geval het beheren van DC-gelden, een beperkte omvang moet hebben ten opzichte van het gehele bedrijf. Met een afgezonderde PPI kan een dergelijke te grote omvang voorkomen worden. Tevens gelden in dat geval dat bepaalde specifieke eisen die aan een verzekeraar worden gesteld niet omdat de PPI een IORP is. Daar staat tegenover dat de PPI maar een beperkt product mag voeren; nu mogen verzekeraars ook DC-regelingen met verzekeringselementen uitvoeren en ook de pensioenverzekering die volgt op de DC-regeling aanbieden. Voor pensioenfondsen wijst de memorie van toelichting op het verbod op ringfencing en het feit dat dit verbod niet geldt voor een PPI. Daarbij zij opgemerkt dat een PPI nadrukkelijk geen pensioenfonds is. Verder zij erop gewezen dat de uitvoeringsorganisaties van de (of gerelateerd aan) pensioenfondsen zeer wel in staat zijn om ten behoeve van buitenlandse partijen hun expertise aan te bieden voor het uitvoeren of organiseren van DC-regelingen in meerdere landen. De introductie van de PPI leidt er wel toe dat het aanbod van pensioenuitvoerders verbreed. Behalve bij pensioenfondsen en verzekeraars kunnen tweede pijlerpensioenen, zij het alleen zuivere DC-regelingen, na inwerkingtreding van de wetswijziging ook bij een PPI worden ondergebracht. Een PPI kan in beginsel door een ieder worden opgericht en kan dus ook een andere achtergrond hebben dan pensioenfonds of verzekeraar. 3 Reactie van de Stichting van de Arbeid op het consultatiedocument hoofdlijnen API, p. 3.

4 4 De Stichting van de Arbeid is, zo mag uit het bovenstaande blijken, niet overtuigd van de meerwaarde van de PPI boven bestaande mogelijkheden die verzekeraars en pensioenfondsen en hun uitvoerders nu al bieden. Daarbij komt dat het kabinet bij het wetsvoorstel niet aangeeft in hoeverre de Nederlandse PPI zich wat betreft voorwaarden, organisatie, reikwijdte, enzovoorts verhoudt tot soortgelijke instellingen in andere lidstaten. Daarmee is niet duidelijk in hoeverre deze uitbreiding van de mogelijkheden om een pensioenregeling uit te voeren ook bijdraagt aan de mogelijkheden voor Nederlandse instellingen om zich in het buitenland te manifesteren i.c. buitenlandse regelingen uit te voeren. De taken van en relatie tussen PPI en pensioenbewaarder In de begeleidende brief bij het consultatiedocument PPI wordt aangegeven dat de relatie tussen de PPI en de pensioenbewaarder nog gepreciseerd moet worden. Toch wil de Stichting van de Arbeid in deze reactie enkele opmerkingen maken over de relatie tussen PPI en pensioenbewaarder zoals deze is verwoord in het consultatiedocument (zie ook de bijlage bij deze brief). In het document is onduidelijk wat de taak van de PPI is en wat de taak is van de pensioenbewaarder. Zo wordt op pagina 31 gesteld dat de PPI de verplichting heeft jegens de deelnemer om op de geëigende datum het pensioenvermogen uit te keren, waaruit mag worden afgeleid dat de deelnemer een aanspraak heeft jegens de PPI. Op pagina 33 wordt vervolgens aangegeven dat de pensioenbewaarder de verplichting heeft tot het doen van pensioenuitkeringen aan de deelnemers en dat de deelnemer een aanspraak heeft jegens de pensioenbewaarder (p. 34). De PPI beheert en belegt het pensioenvermogen (p. 37) en de PPI bepaalt binnen de grenzen van de pensioenregeling het beleggingsbeleid (p. 54). De pensioenbewaarder is, zo staat op pagina 33, een aparte rechtspersoon die als enige taak het bewaren van dit vermogen heeft. Echter, de pensioenbewaarder moet er (p. 56) op toezien dat de PPI niet handelt buiten de afspraken die gelden in verband met beheer van het pensioenvermogen. En vervolgens moet de PPI er op toezien dat de pensioenbewaarder niet afzonderlijk en niet ter uitvoering van het beleggingsbeleid dat is opgesteld in verband met het pensioenvermogen transacties aangaat die ten laste komen van dat vermogen. De Stichting van de Arbeid vraagt met klem de taken van en de relatie tussen PPI en pensioenbewaarder te verduidelijken en te preciseren en tevens duidelijk te maken wat de relatie is tussen werkgever, deelnemer, pensioenregeling en PPI en pensioenbewaarder. Omzetting pensioenfonds Ten slotte wil de Stichting van de Arbeid nog een opmerking maken over de omzetting van een pensioenfonds in een andere rechtsvorm, zoals dit wordt geregeld in artikel II, I (zie p. 19, art.108a). De Stichting wijst erop dat het omzetten van een pensioenfonds een zorgvuldige en met de nodige waarborgen omgeven procedure vergt. Zij wijst in dit verband bijvoorbeeld naar de onrust rond de Optas-affaire. De Stichting van de Arbeid zou graag zien dat de regels voor het omzetten van een pensioenfonds niet worden geregeld via het wetsvoorstel PPI maar via een aparte wijziging van de Pensioenwet, waar-

5 5 bij voldoende aandacht gegeven kan worden aan alle relevante aspecten waaronder met name aspecten van governance, zoals de rol van het verantwoordingsorgaan. In de bijlage wordt nog een aantal aanvullende opmerkingen gemaakt. Conclusie De Stichting van de Arbeid deelt niet het optimisme van het kabinet over de mogelijkheden die de premiepensioeninstelling zou bieden voor het internationaliseren van de Nederlandse pensioensector. De PPI zoals voorgesteld kan daarbij wel rol spelen maar deze zal, gelet op de scherpe afbakening van het werkterrein van de PPI, niet anders dan bescheiden kunnen zijn. De zuivere DC-regelingen waar de PPI zich op mag richten, komen immers maar beperkt voor, zeker in de oude lidstaten. De nieuwe lidstaten bieden hier wellicht wel een kans. Onduidelijk is echter in hoeverre de PPI daarbij voordelen biedt boven de bestaande mogelijkheden van huidige pensioenuitvoerders, uitvoeringsorganisaties en IORP-instellingen uit andere lidstaten. Verder wijst de Stichting erop dat onduidelijkheden in het voorliggende ontwerp moeten worden weggenomen. Deze gelden onder andere de collectieve elementen die mogelijk zijn bij een zuivere beschikbare premieregelingen en de taken van en relatie tussen PPI en pensioenbewaarder. Afrondend merkt de Stichting van de Arbeid op dat dit voorstel voor een PPI de eerste fase is van het API-traject. De Stichting wil benadrukken dat het uitwerken van de PPI niet ten koste mag gaan van de voortgang van de andere fases van het traject. Het mogelijk maken van samenwerking tussen ondernemingspensioenfondsen binnen het kader van de Pensioenwet (fase 2) is urgent en van grote importantie voor het Nederlandse pensioenstelsel. Veel ondernemingspensioenfondsen ondervinden problemen door de geringe schaalgrootte en overwegen liquidatie omdat samenwerking onder één bestuur nu niet mogelijk is. Internationalisering van de Nederlandse pensioensector wordt pas echt mogelijk met de introductie van de API-DB (fase 3). Hoogachtend, STICHTING VAN DE ARBEID drs. J.M.A. Mooren secretaris Een afschrift van deze brief wordt gezonden aan de heer drs. M.R.P.M. Camps, Directeur-Generaal Arbeidsverhoudingen en Internationale Betrekkingen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

6 6 Bijlage Enkele opmerkingen bij de wetsartikelen, memorie van toelichting en artikelgewijze toelichting in het consultatiedocument Pagina 1 Uit de definitie van pensioenbeheerder blijkt dat een premiepensioeninstelling ten behoeve van een premiepensioeninstelling het beheer kan voeren. Is dit bedoeld? Pagina 2 Op deze pagina wordt de Pensioenbewaarder gedefinieerd. Deze wordt in de MvT meerdere malen genoemd in tegenstelling tot de Pensioenbeheerder. Is er een verschil tussen de Pensioenbewaarder en de Pensioenbeheerder of wordt met deze begrippen eenzelfde instelling bedoeld. Indien er verschil is, dient dit duidelijk te worden gemaakt in de definities en in de MvT. Pagina 2 Een premiepensioeninstelling wordt gedefinieerd als een op basis van kapitaaldekking gefinancierde onderneming. Zou het gelet op de naamgeving niet beter zijn hier te spreken van instelling, ook om verwarring met de bijdragende onderneming te voorkomen? Is het verder niet zo dat het pensioen op basis van kapitaaldekking wordt gefinancierd en niet de onderneming? Pagina 41/63 Op deze pagina s wordt aangegeven dat de artikelen (uit de Pensioenwet) van toepassing zijn over waardeoverdracht, het hanteren van sekseneutrale tarieven bij inkoop van ouderdomspensioen, pensioenverevening bij echtscheiding, de eerder genoemde uitruil etc. De vraag is of de artikelen met betrekking sekseneutrale tarieven en de uitruil OP-NP van toepassing kunnen zijn, gelet op het feit dat de PPI geen pensioenuitkeringen in de zin van de Pensioenwet doet, er sprake moet zijn van een zuivere DC-regeling en de PPI geen regelingen kan uitvoeren die verzekeringstechnische risico s in zich hebben (MvT, p. 31).