Naar aanleiding van de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen van 25 mei 2014, wenst OKRA trefpunt 55+ haar beleidsprioriteiten mee te geven.

Transcriptie

1 Naar aanleiding van de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen van 25 mei 2014, wenst OKRA trefpunt 55+ haar beleidsprioriteiten mee te geven. Ze vinden hun oorsprong in het uitgebreid netwerk van 1200 lokale trefpunten die meer dan leden organiseren in Vlaanderen en Brussel. Hun sociaal engagement is van groot belang. Elke dag opnieuw bewijzen ze dat rechtvaardigheid, verbondenheid, solidariteit en respect de fundamenten zijn voor een warme samenleving, zonder dit uit te drukken in financiële en economische termen. Haachtsesteenweg 579/PB Brussel T of

2 INHOUD 1. ALGEMEEN De toekomst verzilveren in solidariteit en verbondenheid Grotere inbreng van het maatschappelijk middenveld Naar een structureel vergrijzingsbeleid BELANGRIJKE LEVENSDOMEINEN VOOR OUDEREN Zorg en gezondheid Federaal niveau Vlaams niveau Inkomen en vermogen Adequaatheid Betaalbaarheid Fiscaliteit Tegemoetkoming Hulp aan Bejaarden Erfenissen Wonen en energie Afstemming tussen beleidsdomeinen Kwalitatief woonaanbod en tegemoetkomingen voor oudere huurders Aanpassen of verhuizen? Energiebewust wonen Een aangename en veilige woonomgeving Mobiliteit, toegankelijkheid en verkeer Voorrang aan de zachte weggebruiker Openbaar vervoer Privévervoer Aangepast vervoer Toegankelijke publieke ruimte en gebouwen PARTICIPATIE VAN OUDEREN EN HUN ORGANISATIES Politieke participatie De formele inspraakorganen Degelijke financiering en administratieve ondersteuning Evenwaardig advies Aanpassing Planlastendecreet Ouderenorganisaties als relevante partnerorganisatie... 23

3 3.2.5 Volwaardige participatie van zorgbehoevende ouderen Europese en internationale rol waarmaken Vrijwilligerswerk in verenigingsverband Doorlichting en vereenvoudiging van de administratieve druk op het verenigingsleven Decretale erkenning van alle functies van het verenigingsleven Volwaardig sportbeleid BELEIDSINSTRUMENTEN Uitvoering van de zesde staatshervorming Beleidsplan, Vergrijzing en budgettaire implicaties Het Vlaams Ouderenbeleidsplan: een stap in de goede richting, maar bijkomende stappen zijn noodzakelijk De federale Studiecommissie voor de vergrijzing, een accuraat beleidsinstrument Het verder ontwikkelen van degelijke beleidsinstrumenten in het kader van de vergrijzing RECHTEN VAN DE BURGER AUTOMATISCH TOEKENNEN NAAR MEER EUROPA, VOORAL OP SOCIAAL VLAK Breder dan een besparingsbeleid Europa Leeftijdsdiscriminatie leeftijdsvriendelijke omgevingen Financiele markten... 29

4 1. ALGEMEEN We leven in een tijd van snelle, fundamentele, allesomvattende veranderingen, waarop we weinig vat hebben. Op wereldvlak is de leidende rol van de Westerse wereld uitgespeeld, ten voordele van de zogenaamde groeilanden. De ecologische druk op de leefbaarheid van onze blauwe planeet neemt verder toe. De bevolkingsexplosie (plus 2 miljard bewoners tegen 2050) en de veroudering van de wereldbevolking stelt ons voor nieuwe uitdagingen. De oude structuren en verworvenheden van de welvaartsstaten worden steeds sterker (maatschappelijk en politiek) in vraag gesteld. De houdbaarheid van de pensioenstelsels en de toekomstige levenskwaliteit van de bevolking komen hierbij prominent in beeld. Door de actuele financieel-economisch crisis wordt een Europees sociaal beleid een existentiële kwestie voor de toekomst van de Europese Unie. In ons land blijft de politieke druk hoog om de regionale autonomie verder te versterken ten koste van de federale solidariteit DE TOEKOMST VERZILVEREN IN SOLIDARITEIT EN VERBONDENHEID Iedereen moet gelijkwaardig kunnen genieten van de fundamentele politieke, sociale, economische en culturele rechten en dit op solidaire basis. OKRA wenst hier twee essentiële klemtonen aan toe te voegen: - In het kader van de duurzaamheid dienen alle genomen beleidskeuzes afgetoetst te worden op hun effect voor de toekomstige generaties. De opgebouwde levenskwaliteit moet beter doorgegeven worden aan al wie na ons komt. - In onze hoogtechnologisch ontwikkelde samenleving moeten de basisrechten op alle beleidsniveaus automatisch toegekend worden GROTERE INBRENG VAN HET MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD De formalisering van de participatie van de burger aan het beleid werd in de afgelopen jaren sterker uitgebouwd, ook voor ouderen. Dit zowel op lokaal, Vlaams en recentelijk op federaal niveau. Toch blijft de politieke interesse en de steun voor de werking van de democratie bij de doorsnee Vlaming eerder beperkt. 1

5 Naast de formele participatiestructuren dient het politieke bestel meer oog te krijgen voor initiatieven die door de (georganiseerde) burgers zelf genomen worden. De politiek moet een grotere interesse betonen voor initiatieven van het maatschappelijk middenveld. OKRA zal blijven ijveren voor de verdere uitbouw van een sterk middenveld op alle beleidsniveaus. Een middenveld dat haar essentiële maatschappelijke rol blijft vervullen tussen de overheid en de individuele burger. OKRA verwacht dat de politieke actoren het maatschappelijk middenveld in Vlaanderen stimuleren, faciliteren en ondersteunen NAAR EEN STRUCTUREEL VERGRIJZINGSBELEID Op federaal en Vlaams niveau moet er een expliciete lange termijnvisie opgemaakt worden die alle beleidsterreinen omvat en de financiële implicaties in rekening brengt. Als de bevoegde overheden echt een prioriteit willen maken van een structureel vergrijzingsbeleid, moet ze ook de ambitie hebben om dit financieel te becijferen. Een jaarlijkse meting dient opgestart te worden om na te gaan of de vooropgestelde beleidsdoelstellingen ook effectief bereikt worden om -waar nodig- tijdig te kunnen bijsturen. OKRA is zich bewust dat de vergrijzing extra middelen zal vereisen. De houdbaarheid van het sociaal zekerheidsstelsel moet door de overheid verzekerd worden. - OKRA steunt een vermogens- en beursbelasting (op transacties) opdat de lonen en uitkeringen niet extra belast worden door de vergrijzing; - Ook de diensten van de belastingadministratie en de -inspectie moeten versterkt worden opdat ze hun taak naar behoren te kunnen uitvoeren. 2

6 2. BELANGRIJKE LEVENSDOMEINEN VOOR OUDEREN 2.1. ZORG EN GEZONDHEID Onze federale gezondheidszorg is nog steeds kwaliteitsvol, voor iedereen toegankelijk en relatief betaalbaar. Door de recente staatshervorming krijgt Vlaanderen de belangrijkste troeven in handen om het zorgbeleid voor ouderen uit te bouwen. Ouderen wensen zo lang als mogelijk- in hun vertrouwde omgeving zorg te ontvangen. Ook als collectieve huisvesting zich opdringt, wenst men deze opvang ingebed te zien vanuit zijn behoefte als individu, zijn streven naar autonomie, geborgenheid en intimiteit. Een voldoende uitgebouwd aanbod van bereikbare, kwaliteitsvolle en betaalbare zorg blijft hier de topprioriteit Federaal niveau Op federaal niveau blijft een stabiele, toereikende en solidaire financiering van de ziekteverzekering prioritair. De gevolgen van de financieel-economische crisis en de vergrijzing mogen niet afgeschoven worden op de (ouderwordende) patiënt. Verhogen van het remgeld, het niet langer terugbetalen of privatiseren van ziektekosten zijn ontoelaatbaar. Door de vergrijzing zal de vraag naar een toereikend, betaalbaar en kwaliteitsvol aanbod blijven toenemen. - De ziekenhuizen zullen zich sterker dan voorheen moeten aanpassen aan de demografische evolutie. Enerzijds worden ouderen te vlug ontslagen, waardoor de revalidatie niet kwalitatief verloopt. Anderzijds blijven ziekenhuisbedden bezet, omdat ouderwordende patiënten vaak niet terecht kunnen in een aangepaste woonzorgaanbod. Een betere samenwerking (afstemming) met thuiszorgdiensten en woonzorgcentra blijft een prioritair aandachtspunt voor de verschillende beleidsniveaus. - Een aangepast geneesmiddelenbeleid voor ouderen is noodzakelijk. o Bij ouderen komt de gelijktijdige inname van meerdere geneesmiddelen veelvuldig voor. Er is te weinig aandacht voor de interacties tussen deze geneesmiddelen en de gevolgen voor de bijwerkingen. o Bijzondere aandacht is hierbij vereist voor antidepressiva en antipsychotica. De overheid moet wetenschappelijk onderzoek naar een aangepast geneesmiddelenbeleid voor ouderen stimuleren. 3

7 2.1.2 Vlaams niveau Ook op Vlaams niveau is een stabiele, toereikende en solidaire financiering noodzakelijk. Vlaanderen moet zich engageren voor de zorg en het welzijn van alle mensen: ziek of gezond, jong of oud, arm of rijk. Solidariteit, rechtvaardigheid, kwaliteit en algemene toegankelijkheid zijn de basisprincipes waaraan OKRA het beleid zal beoordelen. Specifieke aandachtspunten: Gezondheidspreventie OKRA eist meer aandacht voor gezondheidspreventie bij ouderen. Dit dient te gebeuren op vlak van de geestelijke gezondheidszorg, overconsumptie van medicatie, ondervoeding, kanker, tbc, botonderzoek Hierbij mogen geen beperkende leeftijdsgrenzen worden gehanteerd. Ouderenorganisaties moeten een belangrijke rol spelen om de doelgroep te bemoedigen en te ondersteunen. Naast gezondheidspreventie, is ook sensibilisering van artsen en gezondheidsinstellingen noodzakelijk om overconsumptie in te perken Een voldoende uitgebouwd aanbod Planning en programmering moeten beter afgestemd worden op de behoeften en noden, om zorgtekorten te voorkomen. Ook tijdens de weekends en vakanties moet de zorg gegarandeerd blijven Kwaliteitsvolle zorg - De uiteindelijke toetsing van kwaliteit dient door de eindgebruiker (zorgbehoevende of familieleden, vertrouwenspersoon ) te gebeuren. Tevredenheidonderzoeken bij de gebruikers dienen uitgevoerd te worden door externe organisaties die geen zorgaanbod organiseren. - De verschillende beroepsgroepen die actief zijn in de zorgverstrekking verdienen een hogere maatschappelijke erkenning en waardering. Het personeelskader dient aangepast te worden aan de feitelijke behoeften. De inzetbaarheid van voldoende (gekwalificeerde) personeelsleden moet gegarandeerd en gefinancierd worden. - De overheid beschikt via de verenigingen voor zorggebruikers en mantelzorgers over een belangrijke informatiebron om het beleid te evalueren en desgevallend bij te sturen. De overheid moet deze verenigingen op regelmatige basis actief raadplegen. 4

8 Betaalbaarheid OKRA vraagt dat de zorgcomponenten van de Vlaamse Sociale Bescherming effectief uitgevoerd worden: a. Het basisbedrag van de zorgverzekering moet minimaal automatisch geïndexeerd worden; b. Er moet een maximumfactuur ingesteld worden voor de thuiszorg en de intramurale zorg; c. Invoering van een hospitalisatieverzekering blijft aangewezen De mantelzorger - OKRA wenst dat de overheid de voorwaarden creëert om de mantelzorgers te ondersteunen in respect voor de eigenheid van de mantelzorg. Mantelzorg is geen vrijwillig engagement waar men op eigen initiatief mee van start gaat. Het is een familiaal en/of buurtgebeuren dat organisch tot stand komt en heel kwetsbaar blijft. De meeste mantelzorgers vinden het vanzelfsprekend om voor hun naaste te zorgen, maar lopen wel tegen tal van problemen aan. Het huidig voorstel van de bevoegde Staatssecretaris lijkt OKRA te beperkend en niet conform de eigenheid van de mantelzorg. 1 - OKRA pleit voor: o o Ruimere mogelijkheden om arbeid/werkloosheid/ziekte met mantelzorg te combineren. OKRA pleit voor ruimere bekendmaking en toepassing van de mogelijkheden van thematisch verlof en tijdskrediet met motief, met bijzondere aandacht voor de impact op pensioenrechten. Verzekering van de mantelzorgactiviteiten (ongeacht het aantal uur dat een mantelzorger zich engageert). o Een degelijke ondersteuning van de mantelzorgers vergt een professionele zorggarantie Uitvoering van het Woonzorgdecreet a. De nodige financiële middelen moeten vrijgemaakt worden opdat het Woonzorgdecreet ook effectief tegemoet komt aan de noden en behoeften van ouderen. Hierbij moet rekening gehouden worden met zowel de actuele zorgtekorten, als de toenemende vergrijzing. b. De zorg- en woonbehoeften lopen bij ouderen sterk uiteen. OKRA verwacht dat Vlaanderen aandacht heeft voor de woonsituatie van ouderen die nu of in de toekomst een zorgvraag hebben. De realisatie van woonzorgzones die alle wijken dekken, wordt hierbij aanbevolen. Dergelijke woonzorgzones veronderstellen een geïntegreerde en natuurlijke samenhang tussen wonen, zorg en welzijn voor ouderen in een woonwijk. Een uitbreiding van de zorg- 1 Staatssecretaris Courard wil slechts 1 mantelzorger per zorgbehoevende erkennen. Voorwaarden zijn: minstens 20 uur per week bewijzen gedurende 6 maanden. De erkenning gebeurt door de ziekenfondsen. OKRA vreest dat het voorstel negatief speelt voor de andere mantelzorgers. 5

9 en dienstverlening aan huis is een kans om daarbij tot een gebiedsdekkende formule te komen. De combinatie van levensloopbestendige woningen en aangepaste woonvormen in functie van zorgbehoeften (waaronder woonzorgcentra) met de beschikbaarheid van diensten en voorzieningen maken dat ouderen minder uit hun woning of wijk moeten verhuizen. c. De gemeentes moeten verplicht worden per woonzorgzone een zorgstrategische plan op te maken. Hierbij moet rekening gehouden worden met de bevolkingssamenstelling, de demografische evolutie, het actueel en toekomstig zorgaanbod. Alle relevante partijen uit de woonzorgzones moeten betrokken worden om de zorgstrategische plannen mee uit te tekenen. Hierdoor kan de noodzakelijke vermaatschappelijking van de zorg de nodige ondersteuning krijgen. d. Er dient een concrete besluitvorming te komen over het inzetten van vrijwilligers in het kader van het Woonzorgdecreet. o o o Zorgzaam vrijwilligerswerk is het vrijwilligerswerk waarbij van mens tot mens solidariteit, zorg en hulp wordt opgebouwd. Om een kwaliteitsvolle en continue werking mogelijk te maken moet het zorgzaam vrijwilligerswerk ondersteund en erkend worden als een vitale functie in de vermaatschappelijking van de zorg; De overheid moet dit vrijwilligerswerk plaats en ruimte geven, zonder met eigen initiatief in de plaats ervan te treden; Zorgzaam vrijwilligerswerk is maar mogelijk als het op sociaal en fiscaal vlak niet ontmoedigd wordt. Het mag ook geen negatieve weerslag hebben op het beroeps- of vervangingsinkomen. e. Het Woonzorgdecreet dient uitgebreid te worden met een leeftijdsneutraal hulpmiddelenbeleid. De staatshervorming geeft de Vlaamse overheid de mogelijkheid om het -door ouderen als discriminatoir ervaren- beleid van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) stapsgewijs toegankelijk te maken voor 65-plussers Commercialisering uitsluiten Aan initiatieven die winst nastreven (ongeacht de juridische entiteit) in het zorgaanbod dient een halt toegeroepen te worden. OKRA verwacht van de overheid: - Een strikte regelgeving op vlak van de kwaliteitscriteria (o.a. personeelsnormen) en de prijsreglementering; - Een blijvende overheidsinvestering in de zorginfrastructuur Zesde staatshervorming Aanbevelingen voor de Vlaamse overheid in het kader van de 6 de staatshervorming op vlak van het zorgbeleid: 6

10 a. Scheiding tussen leef-, woon- en zorgkosten Verschillende belangengroepen en adviesorganen bepleiten een striktere scheiding tussen leef-, woon- en zorgkosten. Anderen bepleiten resoluut een meer persoonsgerichte, -gebonden of volgende financiering. Een combinatie van beide geeft een zeer verscheiden pallet van mogelijke scenario s. OKRA kan zich terugvinden in verschillende van deze scenario s op voorwaarde dat ze ten goede komen aan de gebruikers. OKRA eist dat de diverse scenario s getoetst worden aan de reeds gestelde basisprincipes van solidariteit, rechtvaardigheid, kwaliteit en algemene toegankelijkheid, alvorens ze doorgevoerd worden. b. Vernieuwde Vlaamse beheers- en bestuursstructuren Aangezien Vlaanderen de volledige bevoegdheid krijgt op vlak van ouderenzorg dienen ook de beheers- en bestuursstructuren vernieuwd te worden. Naast de overheid (bevoegde minister en administratie), de zorgaanbieders en de verzekeraars dienen nu de gebruikers een volwaardige vertegenwoordiging te krijgen in de besluitvormingsstructuur. OKRA gaat er van uit dat de door Vlaanderen erkende gebruikers- en mantelzorgorganisaties hier hun rol en functie ten volle kunnen spelen. De vernieuwde beheers- en bestuursstructuur dient aandacht te hebben voor volgende principes: 1) De zorgvrager staat centraal: van een cliëntgerichte naar een cliëntgestuurde zorg: o o Aandacht voor zelfzorg ondersteund door een zorgende buurt blijft het uitgangspunt. Preventie, gezondheidsvoorlichting en aandacht voor het lokaal maatschappelijk weefsel zijn van prioritair belang; De zorgvrager moet maximaal mee kunnen beslissen in de regie van de hulpvraag en de keuze van het zorgaanbod; 2) Ontschotting en samenwerking van de lokale zorgaanbieders moeten het zorgaanbod toegankelijker en transparanter maken: o o Zorg- en dienstverlening moeten naadloos en samenhangend afgestemd worden op de wensen en de behoeften van de zorgvrager; Het zelfmanagement van de zorgvrager dient daarbij gestimuleerd en ondersteund te worden; 3) Een vernieuwd financieringsmodel is hierbij noodzakelijk om: o o cliëntgestuurde zorg te bevorderen; een integraal zorgaanbod te bevorderen met één toegangspoort en met garantie op trajectbegeleiding. 7

11 2.2. INKOMEN EN VERMOGEN Het Belgische pensioenbeleid wordt geconfronteerd met twee grote uitdagingen. Aan de ene kant is er de vraag naar de financiële houdbaarheid van het systeem, aan de andere kant is er de sterke roep naar een verbeterde adequaatheid. Een hoog pensioeninkomen en groot vermogen is slechts voor een zeer beperkte groep ouderen weggelegd; de meerderheid moet het stellen met een relatief laag pensioen, al dan niet aangevuld via de inkomensgarantie voor ouderen. Het doel van het wettelijk pensioenstelsel moet tweeledig zijn: voorkomen dat ouderen in de armoede terecht komen en mensen de mogelijkheid bieden om de verworven levensstandaard aan te houden. Een goed wettelijk pensioen is de beste garantie om zoveel mogelijk gepensioneerden dit toereikend inkomen te verzekeren. Bij elke nieuwe pensioenmaatregel en hervorming moet men streven naar meer transparantie: heldere regels en goede informatie voor huidige en toekomstige gepensioneerden zodat iedereen mede-regisseur wordt van zijn/haar loopbaan en bewust keuzes kan maken Adequaatheid Behoud indexmechanisme De automatische indexering vrijwaart de koopkracht, is een essentieel onderdeel van ons sociaal model en draagt bij tot de ondersteuning van de economische activiteit. OKRA pleit voor het behoud van het huidig indexmechanisme. Eventuele aanpassingen (t.g.v. bv. nieuwe energiekosten, kost vervoer, ) met het oog op het behoud van de koopkracht van uitkeringsgerechtigden en loontrekkenden zijn mogelijk, mits er uitgebreid sociaal overleg aan is voorafgegaan Armoedebestrijding Op vlak van armoedebestrijding is er de voorbije jaren vooruitgang geboekt, maar is er nog veel ruimte voor verbetering. Het armoederisico bij 65-plussers bedraagt nog steeds 1 op 5. Bijzondere kwetsbare inkomensgroepen zijn alleenstaanden, vrouwen en 75-plussers. Voor hen is een substantiële verhoging van het pensioen, en eventuele aanvulling met de inkomensgarantie voor ouderen noodzakelijk. a. Minimumpensioenen Ondanks dat de laatste jaren sterk is ingezet op de verhoging, zijn de minimumpensioenen nog steeds te laag. Bovendien kent elk stelsel zijn eigen gewaarborgd minimumpensioen. Dit zorgt er voor dat gepensioneerden op het vlak van minimumbescherming verschillend behandeld worden al naargelang ze werknemer, zelfstandige of ambtenaar zijn. De vigerende regels benadelen bovendien in het bijzonder personen met gemengde loopbanen. OKRA eist voor iedere gepensioneerde een minimumpensioen dat gelijk is aan het 90% van het gewaarborgd minimumloon 8

12 voor een volledige loopbaan in de werknemersregeling. Een hervorming van de minima mag geen besparing behelzen en moet ook de rechten van deeltijders vrijwaren. b. Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) De invoering van de IGO en de substantiële verhoging ervan hebben een niet te miskennen rol gespeeld in het terugdringen van het armoederisico bij ouderen. Het grootste probleem blijven echter de tienduizenden ouderen die reeds van voor 2010 een heel laag pensioen hebben, maar bij gebrek aan kennis of administratieve vaardigheden nog geen IGO aanvraag indienden. OKRA verwacht dat voor deze groep de administratie automatisch met terugwerkende kracht een inkomensonderzoek doet. De IGO-bedragen moeten minstens gelijk zijn aan de geactualiseerde armoedegrens. OKRA pleit ervoor om de vrijgestelde bedragen van toepassing in het bestaansmiddelenonderzoek te koppelen aan de index. c. Referentiebudgetten Een referentiebudget bestaat uit verschillende korven van noodzakelijke goederen. Voor ieder item in een korf wordt een prijs vastgelegd. De optelling van deze prijzen vormen dan het totaalbudget. Op deze manier wordt een minimaal inkomen vastgesteld, rekening houdend met het type huishouden. Zowel in wetenschappelijk onderzoek naar de meting van armoede, als in het onderzoek naar de doeltreffendheid van het minimabeleid zijn referentiebudgetten waardevolle vergelijkingsmaatstaven. Referentiebudgetten laten toe het uitgavenpatroon van verschillende bevolkingsgroepen, waaronder ook gepensioneerden, adequaat in kaart te brengen. OKRA pleit dan ook voor een ruime toepassing van deze referentiebudgetten bij het voeren van een effectief inkomensbeleid. Het vormt bovendien een goede leidraad voor de OCMW s bij het aftoetsen van noden en garanderen van een menswaardig inkomen Versterking wettelijk pensioen a. Netto vervangingsratio Het wettelijk pensioenstelsel is méér dan loutere armoedebestrijding. Het wettelijk pensioen moet in verhouding staan tot de sociale bijdragen die tijdens de actieve loopbaan betaald werden. Het verzekeringsprincipe verhoogt het maatschappelijk draagvlak van de pensioenstelsels en kan mensen motiveren om hun loopbaan te verlengen. OKRA eist een degelijke netto-vervangingsratio opdat pensioenen garant staan voor het behoud van de levensstandaard na pensionering. 2 2 Een wettelijk pensioen (ev. in combinatie met een aanvullend pensioen) gelijk aan min. 75% van het gemiddelde van het beroepsinkomen van de 25 beste jaren. 9

13 b. Welvaartsvaste pensioenen De regering moet werk maken van echte welvaartsvaste pensioenen voor de gepensioneerden. Via het wegwerken van de welvaartsachterstand en het automatisch, jaarlijks en structureel koppelen van de pensioenen aan de loonevolutie. Bij pensioenverhogingen (welvaartvastheid, indexering, aanpassing), moeten de inkomstenplafonds en/of referentiebedragen voor de toekenning van de voordelen aan ouderen ook automatisch worden aangepast (fiscale barema s, verhoogde tegemoetkoming van de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, THAB, elektriciteit, enz.). c. Eerste versus tweede pijler De tweede pensioenpijler bevat discriminaties en ongelijkheden die niet te verantwoorden zijn. OKRA blijft absoluut voorrang geven aan de eerste pijler. De beperkte toegankelijkheid van het aanvullend pensioen voor de meeste gepensioneerden en een grote groep toekomstige gepensioneerden, alsook de financiële crisis, met zijn zware fall out voor zowel de tweede als de derde pijler, heeft ons daarin bevestigd. De verdere uitbouw van een tweede, distributieve pensioenpijler en andere aanvullende pensioenvormen is belangrijk, maar mag op geen enkele manier afbreuk doen aan het belang van het wettelijk pensioen. OKRA eist een versterkt reglementair kader dat de nodige garanties biedt: - Aanvulling en performantie systeem (vnl. op toekomstige gepensioneerden gericht): de fiscale voordelen van de tweede pijler koppelen aan een reglement of aan een overeenkomst van het type vastgelegde prestatie in de vorm van een rente 3 en die een pensioen (aanvullend + wettelijk)van minimaal 75% van het gemiddelde van het beroepsinkomen van de 25 beste jaren waarborgt. Zoniet, een beperking van de huidige fiscale voordelen. - Via een bijkomend wettelijk initiatief kan de tweede pijler verder veralgemeend en gesolidariseerd worden zodat deze tweede pijler ten goede komt aan alle werknemers en voldoende hoog is. - Consolidatie van de tweede pijler: adequaat bijdragepercentage voorzien en solidair karakter bevoordelen Individualisering van sociale rechten? Het aanmoedigen en faciliteren van actieve deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt is een belangrijk wapen in de strijd tegen de ongelijkheid. In de eerste plaats moet ingezet worden op voldoende, betaalbare en flexibele vormen van kinderopvang en ouderenzorg. Er is ook een mentaliteitswijziging nodig op de werkvloer: wegwerken vooroordelen, schoolbelcontracten, de mogelijkheid tot 3 Ev. in combinatie met kapitaal. 10

14 thuiswerk Daarnaast wordt het opbouwen van eigen rechten steeds belangrijker in een context waar het overlevings- en echtscheidingspensioen ter discussie staan. Wie vandaag al een weduwepensioen geniet, mag geen rechten verliezen. Wel is een hervorming van het overlevingspensioen nodig, maar dit betekent voor OKRA geen besparingsoperatie. Het overlevingspensioen moet weduwen(aars) aanmoedigen om een evenwicht te vinden tussen actief te blijven op de arbeidsmarkt en reorganisatie van het privéleven. Als de uitkering in de tijd beperkt wordt, moeten - de uitkeringen onbeperkt gecumuleerd kunnen worden met een inkomen uit arbeid; - de uitkeringen in verhouding staan tot het loon van de overleden partner; - gerechtigden voldoende en adequate begeleiding krijgen bij hun (her)intrede op de arbeidsmarkt; - gerechtigden kunnen terugvallen op een afdoend sociaal vangnet wanneer zij zich niet op de arbeidsmarkt bevinden nadat de beperkte duur van uitkering overschreden is. De bescherming van echtgescheidenen moet voor OKRA in de eerste plaats gebaseerd zijn op solidariteit tussen de ex-partners. Als één van de partners minder pensioenrechten heeft opgebouwd, om zorg te dragen voor het gezin, moeten de rechten van de andere partner verdeeld worden. Het moet een werkelijke overdracht van pensioenrechten betreffen waar enkel bij geschreven overeenkomst van kan worden afgeweken Betaalbaarheid Zie ook 1.3 naar een structureel vergrijzingsbeleid Solidariteitsbijdrage De motivatie voor de invoering van de solidariteitsbijdrage op de pensioen was de aftopping van de hogere pensioenen ten voordele van een verhoging van de kleinere pensioenen. OKRA eist dat zolang de solidariteitsbijdrage nog wordt afgehouden, deze daadwerkelijk gebruikt wordt om de kleinste pensioenen aan te passen. Voor de vaststelling van het globaal pensioen worden ook de kapitalen uit groepsverzekeringen in aanmerking genomen. Echter heel wat van deze pensioenkapitalen zijn laag en verleefd na een bepaalde tijd. OKRA vraagt om niet langer een solidariteitsbijdrage te heffen op kapitalen, ongeacht de datum van uitbetaling, of fictieve renten, vanaf het zestiende jaar na het ingaan van pensionering of de uitbetaling van het kapitaal. Het kapitaal dient na deze termijn niet langer mee te tellen voor de bepaling van de hoogte van het percentage van de solidariteitsbijdrage. 11

15 Langer werken Het beter afstemmen van de arbeidsmarkt op oudere werknemers is een beter idee dan blindweg de pensioenleeftijd optrekken. OKRA eist dan ook dat er effectief positieve maatregelen genomen om langer werken voor oudere werknemers en werkgevers mogelijk te maken. Dit veronderstelt enkele voorwaarden: - Gelijke kansen op de arbeidsmarkt - Mogelijkheid tot aangepaste arbeidsomstandigheden - Mogelijkheid tot combineren arbeid en privéleven - Een sterkere benutting van ervaring en competenties - Voldoende kansen om opleidingen te volgen en zich te heroriënteren, zonder dat dit nadelig is voor het pensioen. - Een sterkere beloning van langer werken die zich vertaalt in een hogere pensioenopbouw. Opdat burgers weloverwogen loopbaankeuzes kunnen maken is het belangrijk dat zij de impact van bepaalde keuzes op hun pensioenopbouw kunnen inschatten. Via een carrièreplanningsysteem moet het mogelijk worden om een zicht te hebben op de impact van deeltijds werken, tijdskrediet, jobrotatie. op de pensioenopbouw. De pensioenmotor, als carriereplanningssysteem, kan een belangrijk instrument zijn Vrijwillig werken na pensioen Het wettelijk pensioen is een rustpensioen en moet gepensioneerden toelaten een menswaardig leven te leiden. Bijwerken moet mogelijk zijn voor zij die dit kunnen en willen. Het mag niet de bedoeling zijn dat de laagste categorieën gepensioneerden zich gedwongen zien om bij te klussen, omdat hun pensioen te laag is. Een hervorming van de fiscale regels inzake de belastingvermindering voor inkomens bekomen uit professionele activiteiten na de pensioengerechtigde leeftijd moet met de grootste voorzichtigheid benaderd worden. De kosten aan de overheid, die de hervorming met zich mee zouden brengen, mogen niet hoger zijn dan de opbrengsten. Eventuele meeropbrengsten moeten bijdragen tot een versterking van het wettelijk pensioen Fiscaliteit Belastingverminderingen Ouderen met een laag en onbelastbaar inkomen hebben geen baat bij wettelijke belastingverminderingen. Politiek dient het accent daarom meer gelegd op directe uitkeringen, premies, het toekennen van een belastingkrediet of kortingen in plaats van belastingverminderingen. 12

16 Gezinswoning Voor het kadastrale inkomen van de eigen gezinswoning dienen de vermindering voor gezinslast ook na het wegvallen ervan, blijvend in mindering te worden gebracht van de onroerende voorheffing. De sterke stijging van de onroerende voorheffing in bepaalde regio 's dient te worden afgeremd Huwelijksquotiënt Voor de gezinnen met één pensioen dient de huwelijksquotiënt herleid naar in plaats van de huidige verhouding Handicap De erkenning van de handicap die zich voordoet na de leeftijd van 65 jaar in aanmerking nemen voor de toekenning van fiscale verminderingen voor gepensioneerden, en dit ongeacht de leeftijd waarop de handicap zich voordoet Tegemoetkoming Hulp aan Bejaarden De zesde staatshervorming voorziet de overdracht van de THAB naar het Vlaamse bestuursniveau. OKRA dringt erop aan dat in de overgangsfase de continuïteit van de dienstverlening en performantie van de regelgeving verzekerd blijft. Bij de overheveling naar Vlaanderen moeten de rechten volledig gevrijwaard worden en moeten initiatieven uitgewerkt om de administratieve verplichtingen te vereenvoudigen. Daartoe moet ondermeer een adequate inschalingsschaal gehanteerd worden. OKRA vraagt dat de overheid een maximale vrijstelling waarborgt van de eigen woning bij het toekennen van een uitkering. Ouderen gerechtigd op THAB die zich financieel genoodzaakt zien om hun woning te verkopen bij opname in bv. een rusthuis dienen hun THAB te behouden. Dit dient ook zo te zijn als ze het ter beschikking stellen voor verkoop voor de sociale huurmarkt Erfenissen Het erfrecht is onvoldoende aangepast aan de maatschappelijke evoluties waardoor het systeem niet overeenstemt met de huidige vormen van samenleven en de noden van betrokkenen. OKRA pleit voor erfenissen op maat en meer flexibiliteit voor de burger: binnen het erfrecht moet er ruimte gecreëerd worden een oplossing naar de noodwendigheden en behoeften van de persoonlijke situatie te boetseren. OKRA vraagt daarbij bijzondere aandacht voor degelijke en toegankelijke informatie. In deze optiek dienen ook de fiscale tarieven bij nalatenschappen herafgestemd te worden. 13

17 2.3. WONEN EN ENERGIE Het huidige woningbestand voldoet zowel wat inplanting, typologie als uitrusting betreft niet aan de toekomstige woonbehoeften. Sociale ontwikkelingen wijzen op een toenemend aantal eenoudergezinnen, eenpersoonshuishoudens en ouderen. Groepen met heel specifieke woonbehoeften. Meer aandacht voor aanpasbaar bouwen en wonen of doorstroming naar een (aan)gepast woonaanbod in de eigen buurt is dan ook absoluut noodzakelijk. Ouderen wensen zo lang als mogelijk in hun eigen vertrouwde omgeving te wonen. Het woonbeleid dient zich daarom maximaal te richten op het bevorderen van het zelfstandig wonen van ouderen, zowel van huurders als eigenaars. Dit vertaalt zich onder meer in concrete begeleiding van oudere eigenaars bij renovatie of bij de eigen keuze voor verkoop en verhuis naar een (aan)gepaste woning. Voor oudere huurders dienen voldoende kwalitatieve, betaalbare huurwoningen beschikbaar te zijn, zowel op de private als de sociale markt. Waar de betaalbaarheid of beschikbaarheid een probleem vormt, zijn een volwaardige huursubsidie en voorrang voor een sociale woning het antwoord. Een kwaliteitsvolle woning heeft ook een betaalbare energiefactuur. Slechts via sensibiliserende acties, de juiste begeleiding en aanmoediging kan Vlaanderen dit verwezenlijken Afstemming tussen beleidsdomeinen Er is nood aan een geïntegreerde visie en aanpak om woonproblemen aan te pakken. Hiervoor moeten keuzes afgewogen worden aan die van andere beleidsdomeinen, zodat er geen tegenstellingen opduiken in de beleidsvoering. Bijvoorbeeld: het Woonzorgdecreet moedigt ouderen aan zo lang mogelijk thuis te blijven wonen terwijl de visienota Vlaams woonbeleidsplan aanstuurt op een verhuisbeweging. Een afstemming tussen de beleidsdomeinen wonen, ruimtelijke ordening en welzijn dringt zich op Kwalitatief woonaanbod en tegemoetkomingen voor oudere huurders Private huurmarkt a. Huursubsidie als volwaardig beleidsinstrument OKRA meent dat de Vlaamse huursubsidie als volwaardig beleidsinstrument uitgebouwd en verruimd moet worden voor de huishoudens met een laag inkomen die een te dure of niet-kwaliteitsvolle private woning huren. De premie dient losgekoppeld te worden van een verhuisbeweging, zodat ook zittende huurders in reeds conforme woningen van de tegemoetkoming kunnen genieten. 14

18 Bij verhuis naar een residentiële opvang moet deze tussenkomst meegenomen kunnen worden. b. Tegemoetkoming in de huurprijs OKRA eist dat iedereen met een laag inkomen die zich inschrijft op de wachtlijst voor een woning van een sociale huisvestingsmaatschappij, sociaal verhuurkantoor of andere sociale woningmaatschappij onmiddellijk recht moet krijgen op een tegemoetkoming in de huurprijs. Voor ouderen, vooral zij die op latere leeftijd op de wachtlijst terecht komen, is de termijn van vijf jaar te lang Sociale woonmarkt - lokaal toewijzingsreglement In de strijd tegen armoede bij ouderen is een voorrangsregeling bij het toekennen van een sociale woning zeker verantwoord. Ouderen die op de private markt een onaangepaste of naar hun inkomen te dure woning huren, dienen prioritair behandeld te worden indien zij aan de toekenningscriteria voor een sociale woning voldoen. De bevoegde minister moet lokale besturen nog meer aanmoedigen om een lokaal toewijzingsreglement voor ouderen op te maken en hierover duidelijk te communiceren naar de doelgroep toe Sociale verhuurkantoren versterken, uitbreiden en bekend maken OKRA steunt de versterking van de sector van sociale verhuurkantoren (SVK) en verwacht dat deze in de toekomst verder zal uitgebreid worden. Zeker nu het aanbod op de particuliere verhuurmarkt slinkt en niet alle woonbehoeften opgevangen kunnen worden door de sociale woningmarkt, dient de rol van de SVK s in de woningmarkt verder geëxpliciteerd en ingevuld te worden. Dit zal leiden tot een opgewaardeerde en beter ondersteunde woonmarkt. Daarom dient ook ingezet te worden op een betere bekendmaking van de SVKwerking bij ouderen. Bij de verhuis naar een woon-zorginstelling wordt de verlaten woning vaak verkocht om potentiële moeilijkheden met huurders uit de weg te gaan. De bekendmaking van de voordelen van SVK-verhuur (financiële zekerheid voor de verhuurder, geen administratieve rompslomp enzovoort) werkt overtuigend en kan ervoor zorgen dat het privaat huuraanbod niet verder afkalft. Zorginstellingen kunnen nieuwe cliënten standaard een informatiefolder over het SVK bezorgen Aanpassen of verhuizen? Levensbestendig (ver)bouwen en aanpasbaar wonen OKRA verkiest een preventieve aanpak bij (ver)bouwplannen om zo zware aanpassingskosten in de toekomst te vermijden. Levensbestendig (ver)bouwen en aanpasbaar wonen dienen als norm te worden gehanteerd bij elke nieuwbouw of verbouwing. Het Universal Design-principe kan daarvoor als basis dienen. Aanpasbaar of flexibel bouwen maakt dat een woning zich kan aanpassen aan 15

19 zijn bewoners en niet omgekeerd. Zo geniet eenieder van meet af aan van een comfortabele en veilige woning Vrije keuze In de visienota Vlaams woonbeleidsplan wordt vaak gealludeerd op een snellere of tijdige verhuisbeweging van ouderen naar een (aan)gepaste woonvorm. Verschillende onderzoeken tonen echter aan dat de meeste ouderen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving willen wonen, bij voorkeur in hun eigen woning. Ouderen moeten volgens OKRA altijd de vrije keuze hebben om te blijven wonen in hun vertrouwde stek of te verhuizen naar een beter alternatief. Liefst in de eigen buurt. De overheid dient daarom zowel in te zetten op de aanmoediging en subsidiëring van aanpassings- en verbeteringswerken aan de woning als op het creëren van voldoende kwaliteitsvolle, betaalbare en aangepaste alternatieven voor ouderen in hun eigen buurt. Er moet geïnvesteerd worden in zowel individuele als collectieve woonvormen op de sociale en private woningmarkt. Deze aanbodverruiming creëert bovendien de mogelijkheid om de verhoudingen tussen de markten bij te sturen. Om (toekomstige) ouderen aan te moedigen om tijdig aanpassingen aan de woning te doen of te verhuizen zal een doordachte en brede communicatiestrategie nodig zijn Informatie en begeleiding door de lokale woondienst Er is nood aan actieve tussenkomsten en stimuli vanuit de overheid om ouderen te begeleiden bij de verkoop, verhuur of renovatie van hun woning. Toegankelijke en laagdrempelige informatie, ondersteuning en vooral begeleiding door een lokale woondienst kunnen ouderen effectief bewegen tot woningaanpassing of verhuis Energiebewust wonen Energiescans vanaf 2014 enkel nog voor kwetsbare doelgroep Vanaf 2014 zullen de huishoudelijke energiescans enkel nog voorbehouden zijn voor kwetsbare doelgroepen. Ouderen behoren hier niet toe. Dit is onterecht, aangezien ze vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen met energieverslindende toestellen, verlichting en bijgevolg hoge energiefacturen. Via een energiescan kunnen ouderen op een laagdrempelige manier kennis maken met het aanbod aan energiemaatregelen en zich aan grondigere verbouwingen wagen. De praktische en administratieve opvolging uit handen geven, maakt dat ouderen grote ingrepen sneller laten uitvoeren. Zeker nu dakisolatie in 2020 in alle Vlaamse woningen verplicht zal zijn (cf. Vlaams dakisolatieplan), is het aangewezen ouderen op te nemen in de doelgroep voor energiescans. Enkel via sensibiliserende acties als deze, de juiste 16

20 begeleiding en aanmoediging kan Vlaanderen binnen enkele jaren over een opgewaardeerd patrimonium beschikken Belastingkrediet dakisolatie verdwijnt Ouderen, die weinig of geen belastingen betalen, konden tot voor kort in de vorm van een belastingkrediet gebruik maken van dezelfde voordelen als de belastingvermindering voor energiebesparende investeringen. Dit belastingkrediet liep eind 2012 echter af, waardoor vanaf 2013 geen belastingkrediet voor dakisolatie meer kan verkregen worden. In het kader van de verwezenlijking van het dakisolatieplan Vlaanderen verwacht OKRA dat deze fiscale maatregel weer in voege treedt Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost Om tegemoet te komen aan de situatie van oudere eigenaars met betalingsproblemen, verwacht OKRA dat er in elke gemeente of stad een lokale entiteit aanwezig is die FRGE-leningen (Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost) verschaft. Waar nog geen lokale entiteit werkzaam is, moet één opgericht moeten worden. Zo kunnen ouderen goedkope leningen aangaan die bestemd zijn voor structurele energiebesparende maatregelen Een aangename en veilige woonomgeving In heel wat buurten wordt de kwaliteit van wonen bedreigd door bijvoorbeeld onveiligheid, verloedering, betaalbaarheid, verkeersdrukte... Ouderen brengen nochtans veel tijd door in de eigen buurt. Een aangename woonomgeving is voor hen dan ook zeer belangrijk. De overheid dient werk te maken van de verbetering en herinrichting van de woonomgeving met aandacht voor nutsvoorzieningen en recreatiemogelijkheden. Daarbij vormt een sociale mix met verschillende bevolkingsgroepen een onmisbaar element Leefbaarheid verhogen OKRA vraagt dringend meer aandacht voor de leefbaarheid van de landelijke en stedelijke woonkernen. OKRA eist hiervoor o.a. dat de overheid werk maakt van een duurzame, preventieve en sectoroverschrijdende aanpak ter verbetering van de leefbaarheid van alle wijken. Uitgangspunt van het beleid dient de versterking te zijn van de maatschappelijke (nuts)functies. We denken hierbij aan wonen, werken, winkelen, vervoer, sociale voorzieningen, groene ruimten, publieke dienstverlening (o.a. postkantoren, banken ). Hierbij dient de betaalbaarheid voor zowel jong als oud bewaakt te worden. Bij deze aanpak dient bewonersparticipatie volwaardig en duurzaam ondersteund te worden Verbetering aanpak sociale en verkeersveiligheid OKRA bepleit een herwaardering en een grotere bekendheid van de wijkagent en benadrukt het belang van een goedwerkend politie- en rechtsapparaat in de betere aanpak van kleine en grote criminaliteit en verkeersveiligheid. 17

21 2.4. MOBILITEIT, TOEGANKELIJKHEID EN VERKEER Met het ouder worden, verkleinen vaak de mobiliteitsmogelijkheden. Meer en meer dienen ouderen daarom gebruik te maken van het openbaar vervoer of het vervoer voor minder mobielen. Basismobiliteit is volgens OKRA een fundamenteel recht. Toch wordt daar niet altijd aan tegemoet gekomen. Anderzijds verplaatsen ouderen zich ook op andere wijzen en ondervinden daarbij vaak moeilijkheden. De aanwezigheid en beschikbaarheid van goede parkeerplaatsen dichtbij voorzieningen, de staat van het wegennet of slecht gelegen oversteekplaatsen kunnen onder andere een belemmering vormen voor de mobiliteit van de ouderwordende bevolking. Als zwakke weggebruikers (voetgangers, fietsers) verwachten ze maatregelen die de verkeersveiligheid verbeteren. Het STOP-principe als centraal uitgangspunt voor het mobiliteitsbeleid is alvast een goed begin. Dikwijls laat ook de bereikbaarheid en toegankelijkheid van diverse voorzieningen, publieke gebouwen en de openbare ruimte te wensen over. Hier dient beter op nagezien te worden Voorrang aan de zachte weggebruiker OKRA vraagt bij prioriteit aandacht voor de zachte weggebruiker en het openbaar vervoer. Bij de opmaak van het mobiliteitsbeleid dient het STOP-principe als uitgangspunt te fungeren. STOP geeft voorrang aan Stappers, Trappers en het Openbaar vervoer alvorens de weg aan koning auto (Privévervoer) te schenken Openbaar vervoer Toegankelijk vervoersaanbod Iedere reiziger heeft recht op toegankelijk, voldoende en stipt openbaar vervoer. Om de toegankelijkheid van het treinvervoer te garanderen mag het op- en afstappen geen hinderpaal zijn voor oudere personen. De perrons dienen een standaard hoogte te hebben zodat de ruimte tussen het perron en de opstap van de trein minimaal is. De bereikbaarheid van de perrons kan verbeterd worden door roltrappen en een lift in het station te voorzien. Voor zowel het trein-, tram- als busvervoer is actuele en correcte informatie onontbeerlijk om je vlot te verplaatsen. Ouderen moeten via infoschermen en luidsprekers informatie krijgen over de haltes, aansluitingen en vertragingen. Daarnaast dienen voldoende zitplaatsen voorhanden te zijn. Het aanbod moet ook in landelijke gebieden voldoende groot zijn en niet alleen vraagafhankelijk georganiseerd worden. De bereikbaarheid van voorzieningen dient overal gegarandeerd te worden. Openbaar vervoer moet betaalbaar blijven, zeker voor zij die zich in een kwetsbare postitie bevinden (OMNIO, verhoogde tegemoetkoming). De verschillende openbare vervoersdiensten moeten ten slotte 18

22 streven naar een geïntegreerd en toegankelijk netwerk waar op elkaars dienstverlening wordt ingespeeld De Lijn a. Besparingsmodel OKRA stelt vast dat vervoersmaatschappij De Lijn structurele besparingen doorvoerde die de vervoersmogelijkheden van ouderen beperkt. Heel wat ritten verdwenen, sommige haltes worden niet meer bediend en de dienstverlening in het weekend of tijdens de daluren wordt verkleind. Deze ingrepen verkleinen de mobiliteitsmogelijkheden van ouderen, die nochtans cruciaal zijn voor hun deelname aan het maatschappelijk leven. Voornamelijk de invoering van het overstapmodel (bv. provincie Antwerpen), waarbij men in plaats van een rechtstreekse verbinding nu moet overstappen, maakt het heel wat moeilijker voor ouderen. OKRA verwacht dat een openbaar vervoersnet de basismobiliteit voor iedereen garandeert, niet alleen in de steden maar ook op het platteland. Momenteel wordt dit niet voor iedereen gerealiseerd. b. Betaalbaarheid 65+ abonnement Het gratis abonnement Omnipas 65+ van De Lijn is sterk ingeburgerd en biedt heel wat ouderen een dankbaar alternatief voor koning auto. Het openbaar vervoer moet daarom ook in de toekomst betaalbaar blijven. OKRA kiest bewust voor het behoud van een kwaliteitsvol, toegankelijk en afdoend openbaar vervoersnetwerk, zodat basismobiliteit voor iedere oudere gegarandeerd blijft. Daarom oordeelt OKRA dat het gratis bus- en tramvervoer behouden moet blijven voor minder kapitaalkrachtige ouderen. c. Informatie over MOBIB De Lijn is momenteel volop bezig met het implementeren van het nieuwe ticketingsysteem waarbij hun reizigers, in eerste instantie ouderen, gebruik zullen maken van de elektronische MOBIB-kaart. OKRA verwacht dat Vlaamse ouderen zullen kunnen genieten van afzonderlijke, praktische en laagdrempelige informatie. Momenteel heerst er heel wat onduidelijkheid over de aanvraagprocedure en de concrete werking van de kaart Afstemming vervoersaanbod in Brussel In Brussel is er dringend nood aan een tariefafstemming en -integratie van de 65+ abonnementen van de Vlaamse (De Lijn), Brusselse (MIVB) en Waalse (TEC) openbare vervoersmaatschappijen. Vroeger kon een oudere met slechts één abonnement van de bussen, trams en metro s van alle vervoersaanbieders in Brussel gebruik maken. Door de keuze voor een betalend abonnement bij de MIVB en de TEC en de nog niet gemaakte overgang naar MOBIB door TEC en De Lijn, moet een oudere momenteel meerdere abonnementen aanschaffen en bijgevolg meermaals betalen. OKRA ijvert voor één betaalbaar, geïntegreerd abonnement voor ouderen in Brussel. De MOBIB-kaart, die de toegang tot intermodaliteit moe(s)t zijn, is hiervoor de ideale elektronische drager. OKRA 19

23 moedigt een snelle invoering van MOBIB aan over alle vervoersaanbieders heen, zodat reizigersongemakken snel van de baan zijn Privévervoer Parkeerkaart voor personen met een handicap OKRA verwacht dat je met een parkeerkaart voor personen met een handicap overal gratis kan parkeren, ook op niet-voorbehouden plaatsen. De federale overheid moet gemeenten waar dit nog niet kan, aansporen om hun parkeerbeleid aan te passen. We zijn tevreden over de vele controleacties naar misbruik van de parkeerkaart en hopen dat in de toekomst op dit elan wordt verdergegaan Leeftijdsdiscriminatie Leeftijd mag geen bepalende factor zijn om al dan niet een wagen te mogen besturen. OKRA verzet zich tegen beperkingen die uitsluitend op het criterium van ouderdom steunen. Enkel objectieve en algemeen geldende criteria mogen gehanteerd worden Aangepast vervoer Uitbouw mobiliteitscentrales aangepast vervoer OKRA is enthousiast over de stappen die Vlaanderen zet voor de uitbouw van een Vlaams toegankelijk vervoerssysteem. Via de mobiliteitscentrales aangepast vervoer kunnen personen met een beperkte mobiliteit eindelijk terecht bij één centraal contactpunt dat hen doorverwijst naar de meest geschikte vervoeraanbieder op vlak van toegankelijk en aangepast vervoer. We verwachten dat de proefprojecten in Vlaams-Brabant, Antwerpen en Limburg verder worden uitgebouwd tot een permanente werking en dat ook andere provincies snel van vraagafhankelijk aangepast vervoer kunnen genieten Toegankelijke publieke ruimte en gebouwen Ouderen ondervinden meer en meer problemen om de voor hen belangrijke diensten of bestemmingen te bereiken. Straten, voetpaden en pleinen zijn niet altijd even toegankelijk aangelegd. Vooral in landelijke gebieden is er sprake van een sterke afbouw van belangrijke voorzieningen zoals buurtwinkels, postkantoren, plaatselijke bankfilialen De ontoegankelijkheid van de publieke ruimte kan zo voor ouderen een écht struikelblok vormen. Momenteel dienen enkel publieke gebouwen die nieuw gebouwd, herbouwd of verbouwd worden aan de gewestelijke stedenbouwkundige verordening betreffende toegankelijkheid te voldoen. OKRA pleit ervoor dat álle publieke 20

24 gebouwen en hun omgeving bereikbaar, betreedbaar en bruikbaar zijn zodat iedereen ze op een onafhankelijke en gelijkwaardige manier kan gebruiken. 21

25 3. PARTICIPATIE VAN OUDEREN EN HUN ORGANISATIES Elke oudere, ook de meest kwetsbare, moet kunnen blijven participeren in sociale, culturele, spirituele,economische en maatschappelijke aangelegenheden. Het concept van oud worden, wordt onvoldoende constructief benaderd. De nadruk wordt nog steeds gelegd op fysiek inleveren. Wijsheid en ervaring wordt onvoldoende aangeboord. Zingevings- en existentiële behoeften komen te weinig aan bod POLITIEKE PARTICIPATIE Als volwaardige burgers hebben ouderen het recht en de plicht deel te nemen aan het politieke leven. Dit kan op rechtstreekse wijze via deel te nemen aan de politieke verkiezingen en/of een politiek mandaat op te nemen. OKRA constateert al jarenlang een sterke achteruitgang op het politieke forum van de 65-plussers. Vanuit democratisch oogpunt zijn we verplicht in te gaan tegen het systematisch uitsluiten van ouderen uit het politieke gebeuren. Er moeten maatregelen genomen worden om aan dit democratisch deficit tegemoet te komen. OKRA eist dat ouderen sterker proportioneel vertegenwoordigd worden. De kandidatenlijsten moeten een getrouwe afspiegeling worden van de bevolking en ouderen moeten voldoende toegang krijgen tot verkiesbare plaatsen DE FORMELE INSPRAAKORGANEN Via advies- en inspraakorganen nemen heel wat ouderen indirect deel aan de politieke besluitvorming. OKRA is verheugd dat nu op alle beleidsniveaus volwaardige inspraakorganen opgericht werden Degelijke financiering en administratieve ondersteuning Om hun rol naar behoren te vervullen, moeten de Vlaamse en federale adviesorganen kunnen rekenen op een degelijke financiering en administratieve ondersteuning Evenwaardig advies De adviezen moeten op evenwaardig politiek gewicht kunnen rekenen als de andere formele adviesorganen Aanpassing Planlastendecreet OKRA stelt vast dat de Vlaamse beleidsprioriteiten in het kader van het Planlastendecreet geen melding maken van het vergrijzings- of ouderenbeleid. Dit is een gemiste kans. OKRA rekent er op dat de nieuwe Vlaamse regering dit 22