Duurzaamheidsagenda 2020: Op weg naar een duurzaam Rijswijk

Transcriptie

1 Duurzaamheidsagenda 2020: Op weg naar een duurzaam Rijswijk

2

3 Duurzaamheidsagenda 2020: Op weg naar een duurzaam Rijswijk

4 Colofon De Duurzaamheidagenda 2020: op weg naar een duurzaam Rijswijk is een uitgave van de gemeente Rijswijk. Vormgeving: Elies van der Linden Foto s: Gemeente Rijswijk Erwin Dijkgraaf Fotografie (foto zwembad, pag. 27) Peter van Rijswijk (foto aardgasauto, pag. 27) Paul Voorham (foto Prinses Beatrixlaan, voorpagina) Rebecka Weinbeck (foto s werkconferentie, pag. 10) Gemeente Rijswijk Stadhuis Bogaardplein 15 Postbus HH, Rijswijk Telefoon: stadhuis@rijswijk.nl Internet:

5 Citeertitel rapport: Duurzaamheidsagenda 2020: Op weg naar een duurzaam Rijswijk Corsanummer: Datum inwerkingtreding: Status: Auteur: Product van: Beknopte inhoud: Vastgesteld door Burgemeester en Wethouders d.d. Vastgesteld door de gemeenteraad d.d. Sheila Savkoor Sylvia Roes (redactie) Gemeente Rijswijk Afdeling: Stad en Samenleving Sectie: Mobiliteit, Duurzaamheid, Groenbeleid en Vergunningen Hiervoor is in- en extern een uitgebreid participatietraject gevolgd. Binnen het gemeentelijk apparaat zijn een aantal workshops georganiseerd. Verder zijn onder meer interviews met experts gehouden, een burgerpanel geconsulteerd, een enquête onder raadsleden gehouden en een werkconferentie over duurzaamheid georganiseerd. De uitkomsten hiervan zijn in dit beleidsplan verwerkt.in het duurzaamheidsplan wordt de ambitie beschreven en de inzet die de gemeente moet plegen om de doelstellingen te behalen in In 2020 wil de gemeente Rijswijk een groene, schone en milieuvriendelijke gemeente zijn. Bovendien wil de gemeente Rijswijk een bijdrage leveren aan de doelstelling van het Regionaal Structuurplan van Haaglanden om in 2050 een klimaatneutrale regio te worden. Voor de gemeente Rijswijk betekent duurzaamheid: verbetering in kwaliteit leefomgeving (people) minimaliseren milieubelasting en energiegebruik (planet) maximaliseren van ecologische waarden (planet) betaalbaarheid (profit) Duurzaamheid grijpt in verschillende thema s: wonen, mobiliteit, bouwen, ondernemen, etc. Om duurzaamheid te concretiseren en structuur te brengen, wordt de volgende indeling gemaakt: 1) verduurzamen bestaande woningvoorraad 2) duurzaam bouwen 3) duurzame mobiliteit 4) duurzame gebiedsontwikkeling/ herstructurering 5) duurzaam ondernemen 6) duurzame energie 7) Gedragsverandering 8) Voorbeeldfunctie gemeente In het duurzaamheidsplan wordt per thema aangegeven wat de ambitie is en wat daarvoor nodig is om het te bereiken. Alle doelstellingen per thema moeten leiden tot een duurzame gemeente, die schoner, groener en milieuvriendelijker is.

6

7 Samenvatting Het begrip duurzaamheid staat al geruime tijd volop in de politieke en maatschappelijke belangstelling. Steeds meer mensen hebben oog voor de relatie tussen economische groei, milieuproblemen en armoede. Grondstoffen raken op, gas en olie komen uit politiek instabiele regio s, het klimaat verandert en we hebben te maken met milieuvervuiling die onze gezondheid aantast en de natuur bedreigt. De gemeente Rijswijk onderneemt al verschillende activiteiten om een duurzame gemeente te zijn. Er bestaat breed behoefte aan een integrale visie en richtinggevende oriëntatie op de toekomst. Dit beleidsplan voorziet daarin. We moeten keuzes maken om effectief te zijn. Dat is zeker noodzakelijk in een tijd waarin capaciteit en geld schaars zijn. Het beleidsplan is niet vrijblijvend en laat aan onder meer inwoners, ondernemers, leden van maatschappelijke organisaties en projectontwikkelaars zien waar de gemeente voor staat. Dit beleidsplan geeft antwoord op de vragen: hoe moet een duurzaam Rijswijk er in 2020 eruit zien en hoe kunnen we dat bereiken? Hiervoor is in- en extern een uitgebreid participatietraject gevolgd. Binnen het gemeentelijk apparaat zijn een aantal workshops georganiseerd. Verder zijn onder meer interviews met experts gehouden, een burgerpanel geconsulteerd, een enquête onder raadsleden gehouden en een werkconferentie over duurzaamheid georganiseerd. De uitkomsten hiervan zijn in dit beleidsplan verwerkt. Voor Rijswijk betekent een duurzame gemeente: verbetering van kwaliteit leefomgeving (people) minimaliseren milieubelasting en energiegebruik (planet) maximaliseren van ecologische waarden (planet) betaalbaarheid (profit). De ambitie die de gemeente Rijswijk heeft gesteld is: Rijswijk stoot in procent minder CO 2 uit ten opzichte van Daarnaast is Rijswijk een groene, schone en milieuvriendelijke gemeente waarin het goed is om te wonen, werken en recreëren. Duurzaam heeft alleen een betekenis als we het begrip concreet maken. Het grijpt in verschillende thema s: wonen, bouwen, mobiliteit, gedrag en ondernemen. Om structuur aan te brengen in het onderwerp duurzaamheid gebruiken we de indeling zoals in de tabel hieronder is beschreven. Deze indeling wordt ook door andere gemeenten gebruikt. De ambities worden in de hoofdstukken van dit beleidsplan verder uitgewerkt. Ook wordt per thema aangegeven wat de gemeente zal doen om de ambities te halen. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 7

8 hoofdstuk - thema Hoofdstuk 4: Verduurzamen bestaande woningvoorraad ambitie Alle inwoners zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning te verduurzamen. De ambities vastgelegd in de prestatieafspraken voor huurwoningen woningcorporaties gelden zoals bij renovatie energielabel B of tenminste verbetering van twee labelklassen Hoofdstuk 5: Duurzaam bouwen Hoofdstuk 6: Duurzame gebiedsontwikkeling / herstructurering Hoofdstuk 7: Duurzame mobiliteit De ambities uit het plan van aanpak Duurzaam bouwen gelden zoals voor nieuwbouw een GPR van 7 De gemeente voert grote nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zo duurzaam mogelijk uit zoals Rijswijk- Zuid, de Plaspoelpolder, de Prinses Beatrixlaan en de Haagweg. Korte afstanden met de auto in of naar Rijswijk moeten we verminderen tot onder de 50 procent voor Het openbaar vervoer blijft op peil voor reizen die verder weg liggen. De gemeente omarmt initiatieven voor schonere voertuigen en brandstoffen. Hoofdstuk 8: Duurzame energie Hoofdstuk 9: Duurzaam ondernemen Hoofdstuk 10: Voorbeeldfunctie gemeente Rijswijk Hoofdstuk 11: Gedragsverandering Het aandeel duurzame energie van het totale energieverbruik is verhoogd met tien procent ten opzichte van het verbruik in Alle ondernemers zijn op de hoogte van de mogelijkheden van duurzaam ondernemen, met nadrukkelijke aandacht voor het winkelcentrum In de Bogaard en het bedrijventerrein De Plaspoelpolder. De gemeentelijke organisatie is in 2020 CO 2 -neutraal en koopt 100 procent duurzaam in. Alle inwoners zijn betrokken bij het onderwerp duurzaamheid. Al deze thema s zijn voor een duurzaam Rijswijk van belang. Wel is de inspanning per thema verschillend en zijn er een aantal speerpunten benoemd. Daarbij is gekeken naar: waar liggen de grootste kansen in Rijswijk, waar is milieuwinst te behalen, de uitkomsten van burgerpanel en enquête onder raadsleden, en hoe zijn de beïnvloedingsmogelijkheden in de Rijswijkse situatie. Dat heeft geleid tot de volgende speerpunten: het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad duurzame gebiedsontwikkeling/herstructurering duurzaam bouwen duurzame energie duurzame mobiliteit. 8 Duurzaamheidsagenda 2020

9 Hoofdstuk 1 Inleiding pagina10 Hoofdstuk 2 Rijswijk in perspectief pagina 11 Inhoudsopgave Hoofdstuk 3 Een duurzaam Rijswijk pagina 12 Hoofdstuk 4 Bestaande woningvoorraad pagina 15 Hoofdstuk 5 Duurzaam Bouwen pagina 17 Hoofdstuk 6 Duurzame gebiedsontwikkeling en herstructurering pagina 19 Hoofdstuk 7 Duurzame mobiliteit pagina 21 Hoofdstuk 8 Duurzame energie pagina 23 Hoofdstuk 9 Duurzaam ondernemen pagina 25 Hoofdstuk 10 Voorbeeldfunctie gemeentelijke organisatie pagina 27 Hoofdstuk 11 Gedragsverandering - communicatie pagina 29 Hoofdstuk 12 Aan de slag pagina 31 Begrippenlijst pagina 32 Literatuurlijst pagina 34 Bijlage 1 Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid pagina 35 Bijlage 2 Verduurzamen gemeentelijke organisatie pagina 40 De overige bijlagen van de Duurzaamheidsagenda 2020 staan op de website van de gemeente: Het betreft de volgende bijlagen: bijlage 3 Samenvatting inspraakmomenten bijlage 4 Relevante afspraken en beleidsplannen bijlage 5 Prestatieafspraken Rijswijk bijlage 6 Duurzaam bouwen ambities bijlage 7 Duurzame energie Op weg naar een duurzaam Rijswijk 9

10 Hoofdstuk 1 Inleiding Het begrip duurzaamheid staat al geruime tijd volop in de politieke en maatschappelijke belangstelling. Steeds meer mensen hebben oog voor de relatie tussen economische groei, milieuproblemen en armoede. Grondstoffen raken op, gas en olie komen uit politiek instabiele regio s, het klimaat verandert en we hebben ook nog eens te maken met milieuvervuiling die onze gezondheid aantast en de natuur bedreigt. Definitie Duurzaamheid is een veel gebruikt begrip, een containerbegrip. In deze nota gebruiken we de bekendste definitie, die is geformuleerd door de Brundlandt VN-commissie uit 1987: Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder het vermogen aan te tasten om te voorzien in de behoeften van de toekomstige generaties. Daarbij gaat het niet alleen om Rijswijk of Nederland, maar ook om andere landen. Ook worden geregeld de drie P s gebruikt: people, planet en profit. Het gaat bij duurzaamheid om aandacht voor mensen (people), natuur en milieu (planet) en welvaart (profit). In Nederland ligt de focus vooral op het klimaatprobleem en het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen. De gemeente Rijswijk onderneemt al veel activiteiten om een duurzame gemeente te zijn. Niet alleen inwoners en ondernemers nemen daarbij hun verantwoordelijkheid, ook de gemeente doet het nodige (zie bijlagen). We zijn dat als Millenniumgemeente ook verplicht. We leveren een bijdrage aan het realiseren van een duurzaam leefmilieu, voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Integrale visie Er bestaat breed behoefte aan een integrale visie op duurzaamheid en een richtinggevende oriëntatie op de toekomst. Dit beleidsplan voorziet daarin. We moeten keuzes maken om effectief te zijn. Dat is zeker noodzakelijk in een tijd waarin capaciteit en geld schaars zijn. Het beleidsplan is niet vrijblijvend en laat aan onder meer inwoners, ondernemers, leden van maatschappelijke organisaties en projectontwikkelaars zien waar de gemeente voor staat. Centrale vraag Dit beleidsplan geeft antwoord op de vragen: hoe moet een duurzaam Rijswijk er in 2020 eruit zien en hoe kunnen we dat bereiken? Impressies van de werkconferentie over duurzaamheid op 14 april 2011 Participatie De antwoorden op deze vragen hebben we niet alleen bedacht. Integendeel: we hebben hiervoor in- en extern een uitgebreid participatietraject gevolgd. Binnen het gemeentelijk apparaat is een reeks van workshops georganiseerd om er zeker van te zijn dat alle medewerkers die ook maar iets met duurzaamheid hebben te maken hun mening konden geven. Verder hielden we onder meer interviews met experts, consulteerden we een burgerpanel, hielden een enquête onder raadsleden en organiseerden we een werkconferentie over duurzaamheid (zie bijlagen). De uitkomsten hiervan zijn in dit beleidsplan verwerkt. 10 Duurzaamheidsagenda 2020

11 De gemeente staat niet alleen in het streven naar een duurzame samenleving. Diverse beleidsplannen op verschillende niveaus zijn van invloed op het gemeentelijke beleid. Rijswijk is gebonden aan afspraken op lokaal, regionaal, nationaal en Europees niveau. Hoofdstuk 2 Rijswijk in perspectief Enkele relevante doelstellingen zijn: Klimaatafspraken Kyoto: de uitstoot van broeikasgassen voor Nederland in procent verminderen ten opzichte van De EU wil in procent minder energie verbruiken en 20 procent duurzame energie opwekken. Het kabinet Rutte heeft deze EU-doelstelling overgenomen. Regionaal Structuurplan Haaglanden 2020 (2008): De ambitie is dat Haaglanden een klimaatneutrale regio wordt, uiterlijk in Op weg naar een klimaatneutrale regio moet de CO 2 - uitstoot in 2020 met 30 procent zijn afgenomen ten opzichte van 1990 en in 2030 gehalveerd zijn. Hiervoor ontwikkelt het Stadsgewest de regionale routekaart klimaatneutraal Haaglanden. Duurzaamheidsvisie van het Stadsgewest Haaglanden: Haaglanden is in 2030 de meest duurzame regio in de Randstad. Met het Klimaatakkoord gemeenten en Rijk van 12 november 2007 zijn de volgende doelen gesteld: jaarlijks 2 procent energiebesparing te bereiken, 20 procent duurzame energie in 2020, 30 procent reductie van broeikasgassen in Daarnaast bevat het de extra doelstellingen: energietransitie naar klimaatneutrale toekomst en 100 procent duurzame inkoop in Het onderwerp duurzaamheid is verweven in verschillende nota s van de gemeente: Groenbeleidsplan Waterplan Inkoop- en aanbestedingsbeleid Milieubeleidsplan 1 Luchtkwaliteitsplan Actieplan Geluid Structuurvisie mobiliteit Woonvisie Beleidsplan Duurzaam Bouwen Economische Visie Actieplan Millenniumgemeente Duurzaamheid is tevens terug te vinden in de uitwerking van plannen, onder meer: bestemmingsplannen, Masterplan Rijswijk Zuid en Haalbaarheidsstudie Prinses Beatrixlaan Rijswijk. 1 In het milieubeleidsplan wordt verwezen naar het duurzaamheidsplan. In de inleiding noemden we al het participatietraject dat is gevolgd om dit beleidsplan te kunnen opstellen. Dat traject en de genoemde doelstellingen en beleidsnota s laten zien dat we niet in ons eentje toewerken naar een duurzame samenleving. Alleen met de inspanning van velen en door goede samenwerking kunnen we ons doel bereiken. De gemeente kan stimuleren, faciliteren, informeren, mensen betrekken en partijen bij elkaar brengen. Een uitgebreide beschrijving van relevante beleidsnota s staat in de bijlagen. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 11

12 Hoofdstuk 3 Een duurzaam Rijswijk Uit het coalitieakkoord : Duurzaamheid staat volop in de belangstelling. Berichten over klimaatverandering zijn zorgelijk. De fossiele brandstoffen raken uitgeput en we krijgen te maken met stijgende energieprijzen. Het is tijd voor een omslag naar een duurzame gemeente. De gemeente Rijswijk wil schoner, zuiniger, groener, mooier en sterker worden. Duurzaamheid biedt kansen voor een aantrekkelijke werk -en leefomgeving. Duurzame gemeente Op de vraag wat een duurzame gemeente is, leverden het burgerpanel en de enquête onder raadsleden een flink aantal mogelijkheden op (zie bijlage). Een greep hieruit: maatschappelijk verantwoord ondernemen aandacht voor het milieu en klimaat hergebruik van grondstoffen en materialen duurzame energie gebruiken duurzaam bouwen zuinig omgaan met energie aantrekkelijke leefomgeving. Voor Rijswijk betekent dat: verbetering van kwaliteit leefomgeving (people) minimaliseren milieubelasting en energiegebruik (planet) maximaliseren van ecologische waarden (planet) betaalbaarheid (profit). Ambitie Rijswijk stoot in procent minder CO 2 uit ten opzichte van Daarnaast is Rijswijk een groene, schone en milieuvriendelijke gemeente waarin het goed is om te wonen, werken en recreëren. Rijswijk draagt hiermee bij aan de ambitie van het Stadsgewest Haaglanden verwoord in het Regionaal Structuurplan Haaglanden 2020, namelijk dat Haaglanden in 2050 een klimaatneutrale regio moet worden. Voorwaarden Duurzaam heeft alleen een betekenis als we het begrip concreet maken. Het grijpt in verschillende thema s: wonen, bouwen, mobiliteit, gedrag en ondernemen. Om structuur aan te brengen in het onderwerp duurzaamheid gebruiken we de volgende indeling: verduurzamen bestaande woningvoorraad duurzame gebiedsontwikkeling/herstructurering duurzaam bouwen duurzame mobiliteit voorbeeldfunctie gemeente Rijswijk duurzaam ondernemen gedragsverandering duurzame energie. Deze indeling wordt ook door andere gemeenten gebruikt. 2 In 2011 bedraagt CO 2 - uitstoot in Rijswijk 333 kiloton per jaar. Speerpunten Al deze thema s zijn voor een duurzaam Rijswijk van belang. Wel is de inspanning per thema verschillend en hebben we een aantal speerpunten benoemd. Daarbij hebben we gekeken naar: 12 Duurzaamheidsagenda 2020

13 waar liggen de grootste kansen in Rijswijk waar is milieuwinst te behalen hoe zijn de beïnvloedingsmogelijkheden de uitkomsten van burgerpanel en enquête onder raadsleden. Dat heeft geleid tot de volgende speerpunten: het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad duurzaam bouwen duurzame gebiedsontwikkeling/herstructurering duurzame mobiliteit duurzame energie. Onze ambities worden in de volgende hoofdstukken verder uitgewerkt. hoofdstuk - thema Hoofdstuk 4: Verduurzamen bestaande woningvoorraad ambitie Alle inwoners zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning te verduurzamen. De ambities vastgelegd in de prestatieafspraken voor huurwoningen woningcorporaties gelden zoals bij renovatie energielabel B of tenminste verbetering van twee labelklassen Hoofdstuk 5: Duurzaam bouwen Hoofdstuk 6: Duurzame gebiedsontwikkeling / herstructurering Hoofdstuk 7: Duurzame mobiliteit De ambities uit het plan van aanpak Duurzaam bouwen gelden zoals voor nieuwbouw een GPR van 7 De gemeente voert grote nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zo duurzaam mogelijk uit zoals Rijswijk- Zuid, de Plaspoelpolder, de Prinses Beatrixlaan en de Haagweg. Korte afstanden met de auto in of naar Rijswijk moeten we verminderen tot onder de 50 procent voor Het openbaar vervoer blijft op peil voor reizen die verder weg liggen. De gemeente omarmt initiatieven voor schonere voertuigen en brandstoffen. Hoofdstuk 8: Duurzame energie Hoofdstuk 9: Duurzaam ondernemen Hoofdstuk 10: Voorbeeldfunctie gemeente Rijswijk Hoofdstuk 11: Gedragsverandering Het aandeel duurzame energie van het totale energieverbruik is verhoogd met tien procent ten opzichte van het verbruik in Alle ondernemers zijn op de hoogte van de mogelijkheden van duurzaam ondernemen, met nadrukkelijke aandacht voor het winkelcentrum In de Bogaard en het bedrijventerrein De Plaspoelpolder. De gemeentelijke organisatie is in 2020 CO 2 -neutraal en koopt 100 procent duurzaam in. Alle inwoners zijn betrokken bij het onderwerp duurzaamheid. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 13

14 14 Duurzaamheidsagenda 2020

15 Uit het coalitieakkoord Verdergaande energiebesparing in bestaande en nieuwbouw en duurzaam bouwen. De huidige bouwopgave wordt waar mogelijk op duurzame wijze gedaan. Hoofdstuk 4 Verduurzamen bestaande woningvoorraad Huidige situatie De woningen in Rijswijk zijn verantwoordelijk voor ongeveer dertig procent van de CO 2 -uitstoot in de gemeente. In totaal telt Rijswijk woningen, te weten: koopwoningen particuliere huurwoningen woningen in bezit van woningcorporaties. Rijswijk heeft relatief veel portiekflats uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Hier valt een kwaliteitsslag te maken, omdat een groot aantal van deze woningen slecht geïsoleerd is. Woonvisie en energieconvenant Het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad is een van de prioriteiten van ons duurzaamheidsbeleid. We worden daarbij geholpen door bestaande regelgeving en afspraken. Het Rijk en Aedes hebben in 2008 het energieconvenant voor de corporatiesector afgesloten. De corporaties verbinden zich hiermee aan de ambitie om in de periode twintig procent te besparen op het totale gasverbruik in de bestaande sociale huurwoningenvoorraad. Energiebesparing en duurzame energie zijn belangrijke thema s in de lokale Woonvisie Redenen hiervoor zijn zorgen om het klimaat en om de betaalbaarheid van de woningen. Woonlasten bestaan niet alleen uit huur of hypotheek, maar ook uit energielasten. De energieprijzen stijgen en daardoor gaan de woonlasten de komende jaren enorm omhoog. Op dit moment vormen de energiekosten ongeveer dertig procent van de woonlasten. In de toekomst kan dit oplopen tot vijftig procent. De gemeente is in 2009 begonnen met het project Wonen ++ (zie kader). Bewoners die investeren in hun woning, kunnen dit terug verdienen door lagere woonlasten, groter wooncomfort en een hogere waarde van de woning. Ambitie Het doel van het verduurzamen van de woningvoorraad is niet alleen energiebesparing, maar ook het verbeteren van de algehele kwaliteit van de bestaande woningen. Dat komt niet alleen het binnenklimaat, het comfort en de toekomstwaarde van de woningen ten goede, maar ook de gezondheid van de bewoners. Wij creëren een woningvoorraad met een zo hoog mogelijke kwaliteit en een zo laag mogelijke milieubelasting en woonlasten. We hebben twee ambities: 1. Voor het behalen van deze ambitie zijn de prestatieafspraken over duurzaamheid tussen de gemeente en de woningcorporaties erg belangrijk (zie bijlagen). Enkele van deze afspraken zijn: Bij renovatie van de bestaande bouw nemen corporaties maatregelen, zodat energielabel B wordt verkregen of een verbetering van ten minste twee labelklassen wordt gemaakt. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 15

16 De corporaties hebben de inspanningsverplichting om voor 2020 vijftig procent van de open-keukengeisers en moederhaarden te hebben uitgefaseerd ten opzichte van het aantal dat in 2010 in gebruik is in sociale huurwoningen. Als onderdeel van de transitie naar een duurzame energiehuishouding stimuleren we de ontwikkeling van lokale warmtenetten, die op termijn aan elkaar gekoppeld kunnen worden tot een regionaal warmtenet. 2. Alle inwoners van Rijswijk zijn op de hoogte van de mogelijkheden om de woning te verduurzamen. Wat doen we? Wij pakken de opgave integraal op en gaan met andere partijen de uitdaging aan. We ontwikkelen één aanpak voor drie doelgroepen: particuliere huiseigenaren particuliere verhuurders corporaties. Acties voor de korte en de lange termijn: Op korte termijn ( ): Wij houden ons aan de prestatieafspraken over duurzaamheid. Stimuleren en faciliteren van de woningcorporaties, zodat zij hun opgave kunnen halen. Monitoring hiervan. Helpen bij het creëren van draagvlak bij bewoners voor duurzaamheidsmaatregelen. Momenteel hebben woningcorporaties te maken met de regeling zeventig procent instemming van huurders bij renovatie. Onderzoeken of we een duurzaamheidslening kunnen opzetten. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting biedt deelnemende gemeenten de duurzaamheidslening. Dat is een aantrekkelijke lening met een lage rente voor particuliere woningbezitters die gemeenten kunnen inzetten om hun klimaatdoelstellingen te verwezenlijken en om de bestaande woningvoorraad energiezuiniger te maken. Het opzetten van een VvE-informatiepunt bij de gemeente in samenwerking met andere organisaties waar men terecht kan met vragen over duurzaamheidsmaatregelen voor onderhoud en beheer van hun woningen. Ook kijken we of dit mogelijk in regionaal verband opgepakt kan worden. Een pilot (vervolg Wonen ++ op wijkniveau) om de wijk in te gaan en bewoners over te halen om te investeren in hun woning. Bij succes herhalen we het project in andere wijken. Op lange termijn ( ): Verschillende aanbieders en vragers op de energiebesparingsmarkt (installatiebedrijven, bouwbedrijven, glaszetters, isolatiebedrijven) stimuleren tot structurele samenwerking. Wonen ++ Rijswijk De campagne Wonen ++ bood particuliere huiseigenaren de mogelijkheid om advies te krijgen over energiebesparing en duurzame energie. Tijdens twee informatiebijeenkomsten hierover kregen zij antwoorden op vragen over isolatie, vocht, HR++-glas, ventilatie en zonne-energie. Ook werd informatie gegeven over het opstellen van een energiebesparingplan, landelijke subsidies en financieringsmogelijkheden. Binnen twee maanden hebben meer dan zestig mensen een energiebesparingplan aangevraagd. 16 Duurzaamheidsagenda 2020

17 Uit het coalitieakkoord : De huidige bouwopgave wordt waar mogelijk op duurzame wijze gedaan. Hoofdstuk 5 Duurzaam bouwen Het loont beslist de moeite om te investeren in duurzaam bouwen, want hier valt grote milieuwinst te boeken. De bouwsector in Nederland was de afgelopen jaren verantwoordelijk voor 31 procent van het verkeer, 35 procent van het afval en 30 procent van het energieverbruik in het land. Duurzaam bouwen is ook goed voor het binnenmilieu van een gebouw. Een ademende (ventilatie) woning geeft bijvoorbeeld een prettig binnenklimaat. Wij gebruiken de volgende definitie van duurzaam bouwen: Duurzaam bouwen is het op zodanige wijze inrichten, bouwen, beheren en slopen van gebouwen en van de bebouwde omgeving dat de schade aan het milieu in alle stadia van ontwerp tot en met sloop zoveel mogelijk wordt beperkt of tot staan wordt gebracht. Duurzaam bouwen betekent ook het toevoegen van positieve milieuaspecten, waardoor de draagkracht van het milieu wordt verhoogd. Dat staat in het plan van aanpak Duurzaam bouwen, dat de gemeenteraad in 2006 heeft vastgesteld. Kernelementen van duurzaam bouwen zijn: milieuvriendelijke materialen hoge woonkwaliteit gezond binnenmilieu verminderen afval hergebruik afval laag energie- en waterverbruik. Landelijke EPC-norm De landelijke overheid heeft de wettelijke energieprestatiecoëfficiënt (EPC) aangescherpt. Dat is een index die de energetische efficiëntie van woningen weergeeft. In de komende jaren gaat de landelijke overheid de norm steeds verder aanscherpen totdat nieuwbouwwoningen vanaf - naar verwachting geen kooldioxide meer uitstoten. De bouwwereld speelt hierop in met nieuwe concepten voor energiezuinige woningen. Ambitie We laten duurzaam bouwen standaard deel uitmaken van het gemeentelijke beleid: dat blijkt uit bijvoorbeeld bestemmingsplannen en stedenbouwkundige plannen. De ambities uit het plan van aanpak Duurzaam bouwen (zie bijlage) handhaven we. De hoofdrol is weggelegd voor het duurzaam bouwen-instrument Gemeentelijke Praktijk Richtlijn, voortaan dubo-instrument GPR genoemd. Een nieuw element ten opzichte van het plan van aanpak Duurzaam bouwen (2006) is dat dit instrument nu ook te gebruiken is voor bestaande bouw. Onze ambities in het plan van aanpak Duurzaam bouwen voor nieuwbouwwoningen zijn onder meer: gemiddeld minimaal een 7 scoren met het dubo-instrument GPR over alle thema s (onder meer energie, materialen, afval, water, gezondheid en woonkwaliteit). We kunnen per project besluiten om voor een of meerdere thema s hoger in te zetten. Hierbij streven we naar een EPC-waarde van tien procent Op weg naar een duurzaam Rijswijk 17

18 onder het wettelijk minimum. toepassing van de drie Haaglandenmaatregelen (onder meer gebruik FSC-hout) voor nieuwbouwlocaties geldt een Energie Prestatie Lokatie (EPL) van minimaal 7. GPR Inmiddels passen 35 gemeenten en 190 marktpartijen het duurzaam bouwen-instrument GPR toe. Het instrument zet gegevens van gebouwen om naar kwaliteits- en duurzaamheidsprestaties. Het wordt gebruikt om invulling te geven aan een actief, realistisch en ambitieus milieubeleid. De GPR stelt duurzaamheidseisen bij de thema s water, energie, materialen, afval, gezondheid en woonkwaliteit. Voor ieder thema geeft het een kwaliteitsscore op een schaal van 1 tot 10. Hoe lager de milieubelasting, hoe hoger de score. Er bestaan ook andere instrumenten, zoals GreenCalc en BREEAM. Binnen de Haaglandenregio gebruiken bijna alle gemeenten het instrument GPR. Momenteel wordt gewerkt aan de harmonisatie van de verschillende instrumenten. Wat doen we? We geven duurzaam bouwen een structurele en herkenbare plek binnen de gemeentelijke organisatie, zodanig dat het ruimtelijke ordeningsbeleid en duurzaamheid meer met elkaar verbonden zijn. We stimuleren duurzaam bouwen ook bij verschillende doelgroepen. Thermische foto s van een appartementencomplex aan de Klaroenstraat. Op de foto kan je zien op welke plaatsen warmteverlies optreedt of op welke plaatsen zogeheten koudebruggen of luchtlekken aanwezig zijn of kunnen ontstaan. De activiteiten zijn: alle nieuwe gemeentelijke bouwplannen plus grote bouwprojecten bij nieuwbouw, renovatie en groot onderhoud toetsen volgens de GPR opzetten van een dubo-adviesteam binnen de gemeente dat zowel intern als extern advies en informatie kan geven over duurzaam bouwen en dat de GPR-toets kan uitvoeren. Indien nodig werkt het team samen met het bouwfysicateam van de gemeente Den Haag en het Stadsgewest Haaglanden, waar veel expertise is over duurzaam bouwen EPC-handhaving en in een aantal gevallen EPC-onderzoeken uitvoeren checklist duurzaam bouwen opstellen voor intern en extern gebruik opstellen voorlichtingsmateriaal over duurzaam bouwen toepassen dubo-ambitie GPR 7 bij bouw van Brede Scholen onderzoek naar financiële prikkels voor duurzaam bouwen (bijvoorbeeld korting bieden op de grondprijs bij duurzaam bouwen) en convenanten afsluiten conform de Haaglandenovereenkomst uitsluitend FSC-gecertificeerd hardhout gebruiken in onze eigen bouwwerken (van gebouwen tot damwanden en ook bijvoorbeeld speeltoestellen). We stimuleren projectontwikkelaars en andere bouwpartijen om FSC-hout te gebruiken. 18 Duurzaamheidsagenda 2020

19 Uit het coalitieakkoord : In Rijswijk liggen grote kansen voor duurzaamheid bij nieuwe bouwlocaties, herstructureringsgebieden en ruimtelijke plannen zoals Rijswijk-Zuid, Eikelenburg en de Plaspoelpolder. Rijswijk- Zuid heeft hoge duurzaamheidambities, het is een wijk die groen en energiezuinig wordt ingericht. Hoofdstuk 6 Duurzame gebiedsontwikkeling en herstructurering De kwaliteit van de leefomgeving gaat ons allen aan: we wonen, werken en recreëren er immers allemaal. Daarom vinden we duurzame gebiedsontwikkeling zo belangrijk dat we er een speerpunt van hebben gemaakt. Bij duurzame gebiedsontwikkeling en herstructurering gaat het om kansen en mogelijkheden te benutten om een hoge ruimtelijke kwaliteit én een lage milieubelasting tot stand te brengen. En dat op zo n manier dat ook toekomstige generaties daar nog gebruik van kunnen maken. Op wijk- en buurtniveau willen we de milieubelasting verminderen en de kwaliteit van de omgeving verbeteren. Dat is ook van belang voor de huidige en toekomstige waarde van onroerend goed. Grote projecten We hebben in Rijswijk voor de periode vanaf nu tot 2020 een aantal grote ruimtelijke ontwikkelingsprojecten gepland, die kansen bieden voor duurzaamheid. Het bedrijventerrein De Plaspoelpolder Rijswijk-Zuid is de enige grote nieuwbouwlocatie voor de komende periode. Hier worden tussen 2013 en 2025 circa 3400 woningen gebouwd. Het wordt een ruim opgezette wijk voor een brede groep huishoudens met diverse woontypen in een waterrijke, parkachtige omgeving. Duurzaamheid is een voorwaarde. De Plaspoelpolder is een gemengd kantoren- en bedrijventerrein met een goede bereikbaarheid en is mede daardoor een gewilde vestigingslocatie voor ondernemers. De revitalisering van dit terrein moet op een duurzame wijze gestalte krijgen. De Prinses Beatrixlaan is een belangrijke verkeersader, die echter door de grote verkeersdrukte zowel regionaal als lokaal een probleem vormt. De doorstroming van het verkeer is niet goed en de leefbaarheid en bereikbaarheid van het gebied staan onder druk. Onze plannen voor de Prinses Beatrixlaan bieden kansen voor duurzame woningbouw en andere kwaliteitsverbeteringen van de omgeving. De Haagweg is een oude verbinding tussen Den Haag en de routes naar Rotterdam en het achterland. Omwonenden ervaren geluidsoverlast, trillingen, stank en onveiligheid en een matige kwaliteit van de openbare ruimte. We hebben daarom het projectgroep Verbetering Leefbaarheid Haagweg ingesteld. Instrumenten voor duurzaamheid Het is de vraag hoe we duurzame gebiedsontwikkeling en herstructurering concreet kunnen maken. Een blauwdruk voor een duurzame wijk bestaat niet en duurzaamheid op een hoger schaalniveau is minder grijpbaar. We moeten dus door schalen heen denken en thema s onderling in verband brengen. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 19

20 De Handleiding voor milieu-inbreng in ruimtelijke plannen (Mirup) is een speciaal voor onze regio ontwikkelde handleiding, die gebruikt wordt voor plannen op hogere niveaus tot buurtniveau bij zowel nieuwbouwlocaties als bestaande locaties. Een instrument om bij ruimtelijke vraagstukken een integrale kwaliteitsaanpak van de leefomgeving te regisseren en duurzaamheid in volle breedte (people, planet, profit) mee te nemen, is het DPL-instrument: duurzaamheid op locatie. Het is een computerinstrument dat de duurzaamheid van een wijk meet en vergelijkt met een referentiewijk. Het programma richt zich op gebruik bij gebiedsontwikkeling voor zowel bestaande wijken als voor nieuwbouwplannen. De elementen people, planet en profit zijn onderverdeeld in 11 thema s en 24 duurzaamheidsaspecten (zie de illustratie op deze pagina). Ambitie We gaan grote nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zo duurzaam mogelijk uitvoeren. Wat doen we? We hebben een regisserende rol als het gaat om het vastleggen en -houden van een hoge kwaliteit van de leefomgeving. Voldoende speelruimte om met andere partijen de concrete invulling van het ambitieniveau uit te werken is noodzakelijk. In alle ruimtelijke plannen komt een duurzaamheidsparagraaf, ook passen we het Mirup toe. De ontwikkelingen bij Rijswijk-Zuid, Plaspoelpolder, Prinses Beatrixlaan en de Haagweg bieden extra kansen voor duurzaamheid. We gebruiken bij deze gebieden het DPLinstrument om duurzaamheidsambities in kaart te brengen en zo duurzaamheid te waarborgen. In de verschillende projectfasen gaan we monitoren of we die ambities ook echt halen. We voegen het thema duurzaamheid toe bij de wijkplancyclus en pakken het actief op als daar behoefte aan is. De wijkplancyclus is een methodiek van werken, waarbij geprobeerd wordt leefbaarheidsvraagstukken in wijken en buurten integraal te beantwoorden. Het DPL-instrument 20 Duurzaamheidsagenda 2020

21 Uit het coalitieakkoord : De gemeente wil het gebruik van openbaar vervoer, fietsen en alternatieve motorbrandstoffen bevorderen. Ook wil de gemeente samen met de ondernemersorganisaties werken aan een plan voor vervoersmanagement. Hoofdstuk 7 Duurzame mobiliteit We vinden duurzame mobiliteit belangrijk. De definitie die de gemeente gebruikt, is: het zo optimaal mogelijk gebruik maken van de infrastructuur en de beschikbare vervoersmiddelen waarbij gestreefd wordt naar minimale uitstoot van schadelijke gassen, minimale geluidhinder, optimale bereikbaarheid, ruimtelijke kwaliteit, leefomgeving en zekerheid van energievoorziening. Het autoverkeer is een belangrijke veroorzaker van CO 2 - uitstoot: in Rijswijk is het verantwoordelijk voor 18 procent van de totale uitstoot binnen de gemeente. Ook is het verantwoordelijk voor de uitstoot van fijnstof. Bovendien leggen geparkeerde auto s beslag op de openbare ruimte en tasten daarmee de kwaliteit daarvan aan. Mobiliteit in Rijswijk De Structuurvisie Mobiliteit noemt een aantal mobiliteitskenmerken van Rijswijk: met de fiets kunnen korte afstanden snel en comfortabel worden afgelegd; de bereikbaarheid van Rijswijk is door de snelwegen in de omgeving en goede openbaar vervoersvoorzieningen goed; het gemiddelde autobezit per huishouden ligt volgens CBSgegevens in Rijswijk hoger dan landelijk gemiddeld; naar verwachting nemen verplaatsingen van of naar Rijswijk tussen 2009 en 2020 toe met 36 procent; in Rijswijk pakken minder mensen de fiets dan in aangrenzende gemeentes. Duurzame oplossingen Voor het mobiliteitsprobleem zijn verschillende duurzame oplossingen mogelijk: Het verminderen van het aantal autokilometers: 1 Minder autoverplaatsingen: bijvoorbeeld door delen van de auto neemt het autogebruik af 2 De bezettingsgraad van gebruikte vervoermiddelen verhogen: door bijvoorbeeld carpoolen 3 De afstanden waarover mensen worden verplaatst te verminderen 4 Verplaatsingen via alternatieve vervoerswijzen zoals fiets en openbaar vervoer. Verhoging van de brandstofefficiency van vervoermiddelen Stimuleren van alternatieve brandstoffen, elektriciteit. EU-wetgeving De EU bereidt wetgeving voor die eisen stelt aan de gemiddelde CO 2 -uitstoot van nieuwe personenauto s. In 2015 mag de gemiddelde, in de EU verkochte nieuwe personenauto niet meer dan 130 gram CO 2 per kilometer uitstoten. Bovendien moeten EU-lidstaten voldoen aan de richtlijnen voor de minimale bijmenging van biobrandstoffen aan benzine en diesel. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 21

22 Gemeentelijke invloed De gemeente kan vooral invloed uitoefenen op het proberen te verminderen van het aantal autokilometers in, van en naar de gemeente. Gelet op de mobiliteitskenmerken uit de Structuurvisie Mobiliteit liggen hier genoeg aanknopingspunten. Ambitie Wat betreft stimuleren van duurzame mobiliteit streven we het volgende na: Het gebruik van de auto voor korte afstanden (korter dan 5 kilometer) in de gemeente terugbrengen tot onder de 50 procent in In 2010 was het aantal autoritten voor korte afstanden binnen de gemeente 57 procent. Uit CBS-gegevens blijkt dat van alle autoritten bijna de helft korter is dan 7,5 kilometer. Het openbaar vervoer op peil houden voor reizen die verder weg liggen. Het goede voorbeeld geven door initiatieven voor schonere voertuigen en brandstoffen te omarmen. Wat doen we? We zien graag dat meer mensen gaan fietsen, lopen of het openbaar vervoer gebruiken en dat zij minder vaak de auto pakken. We hebben een mix van maatregelen om duurzame mobiliteit te stimuleren, zoals het verbeteren van het fietsnetwerk (zie kader). We gaan lobbyen bij het Stadsgewest Haaglanden om het openbaar vervoer voor de langere afstanden directer en frequenter in Rijswijk te laten rijden. Deze maatregelen zijn overigens ook genoemd in de Structuurvisie Mobiliteit. Initiatieven die al zijn ingezet, breiden we verder uit. We stimuleren op korte termijn mobiliteitsmanagement en voeren een onderzoek uit naar de infrastructuur voor elektrische auto s. De ontwikkelingen op dat gebied gaan razendsnel. Elektrisch vervoer is stil, schoon en zuinig en biedt goede kansen naast brandstofalternatieven als aardgas en groen gas. Aantal autokilometers verminderen Fietsbeleid, verbetering fietsnetwerk, extra inzetten op de aanleg van fietsvriendelijke fietspaden, fietsenstallingen Aantrekkelijke looproutes, barrièrewerking van wegen tegengaan door looproutes met elkaar te verbinden Autodelen stimuleren: Greenwheels plekken uitbreiden Stimuleren mobiliteitsmanagement Communicatie/publieksactie, alle doelgroepen bewust maken van de positieve en negatieve effecten van verschillende manieren van reizen zoals Week van de Vooruitgang en Op de fiets werkt beter. Stimuleren ketenmobiliteit: vervoersmogelijkheden op bestaande knooppunten uitbreiden, onderzoek uitbreiding/verplaatsing P plus R, OV-fiets Duurzaam ontwerp van wijken: gebruik van MIRUP, Largas principe (LAngzaamRijdenGAatSneller) Maatregelen om autoverkeer slim te bundelen, ordenen en in te passen. Efficiëntere voertuigen Milieuzone Haagweg Alternatieve brandstoffen, elektriciteit Verduurzamen gemeentelijk wagenpark Faciliteren vulpunten en elektrische oplaadpunten in gemeente. 22 Duurzaamheidsagenda 2020

23 Uit het coalitieakkoord : De gemeente wil meer toepassingen van duurzame energie binnen haar grenzen. Rijswijk heeft 19 februari 2010 het Convenant voor Warmte Haaglanden ondertekend om warmte projecten te stimuleren. Hoofdstuk 8 Duurzame energie - transitie naar duurzame energie Willen we de uitstoot van CO 2 verminderen, dan is energiebesparing noodzakelijk. Ook zetten we in op duurzame energie om aan de energievraag te voldoen. Definitie Duurzame of groene energie is energie opgewekt door schone, onuitputtelijke bronnen, zoals wind-, zonne-, bodem- en bio-energie en aardwarmte (zie bijlagen). In de gemeente zijn enkele energieopslagsystemen, zoals in het Da Vincigebouw in de Plaspoelpolder aan de Lange Kleiweg en de Drie Torens aan de Sir Winston Churchilllaan. We hebben voor de Plaspoel polder een energievisie en een ondergrondse inrichtingskaart voor Warmte Koude Opslagsystemen. Voordelen Duurzame energie heeft verschillende voordelen: geen uitstoot van broeikasgassen of andere schadelijke stoffen zorgt voor minder afhankelijkheid van een klein aantal olie en gas producerende landen en de daarmee gepaard gaande hoge prijzen van fossiele brandstoffen het raakt niet op. Warmteconvenant Haaglanden Wij hebben samen met de andere gemeenten in het Stadsgewest Haaglanden het Warmteconvenant ondertekend. Hierin staat de warmtestrategie van Haaglanden. Deze houdt in dat we nieuwe lokale (duurzame) collectieve warmteprojecten stimuleren, en bestaande warmte-infrastructuren verduurzamen. Dat gebeurt op zo n manier dat de lokale warmte-infrastructuren in de toekomst aan elkaar gekoppeld kunnen worden tot een regionaal warmtenet. Hierbij houden we ook rekening met warmte-infrastructuren in naast de regio gelegen gebieden. Nota Wervelender De provincie Zuid-Holland geeft in de Nota Wervelender (2011) nog scherper dan voorheen aan waar in de provincie windturbines gewenst zijn en waar niet. Dit zijn de ruimtelijke kaders voor het realiseren van de windenergieambitie in Zuid- Holland. De provincie heeft voor de gemeente Rijswijk studielocaties langs de A4 aangewezen voor mogelijke plaatsing van windturbines. Vanwege de schaarse ruimte en de maatschappelijke weerstand tegen grootschalige windturbines gaat onze voorkeur hier niet naar uit. Rijswijk richt zich liever op andere mogelijkheden voor duurzame energieopwekking. Trias energetica De gemeente Rijswijk gaat uit van het principe Trias Energetica (zie figuur hiernaast). Dat betekent: 1. De energievraag zoveel mogelijk reduceren (isolatie, oriëntatie op de zon, compact bouwen, energiezuinige verlichting). 2. De energievraag zoveel mogelijk dekken uit hernieuwbare energiebronnen (zoals zon, bodemenergie, bio-energie). Op weg naar een duurzaam Rijswijk 23

24 3. De resterende energievraag dekken door efficiënte opwekking uit fossiele energiebronnen (warmte/kracht koppeling, HR-ketel). Ambitie Wij gaan het aandeel duurzame energie van het totale energieverbruik verhogen naar 10 procent ten opzichte van het jaar De rol die de gemeente hierbij neemt, verschilt. Soms faciliteren we, soms informeren we en soms regisseren we of nemen we deel aan regionale samenwerkingsprojecten. Windturbine op kantoorgebouw. Wat doen we? Op korte termijn doen we veel doen om onze ambitie te verwezenlijken. Een inventarisatie- en haalbaarheidsonderzoek opzetten naar de ontwikkeling van een warmtenet bij Rijswijk-West. Dit initiatief past in de warmtestrategie van Haaglanden. Op grond van een inventarisatie van de warmteaanvraag in Rijswijk door de gemeente, Rijswijk Wonen en Vidomes onder leiding van het Agentschap NL en een analyse met behulp van het instrument afwegingskader locaties is het gebied Rijswijk-West als meest kansrijke locatie voor verduurzaming door een collectief systeem geïdentificeerd. De gemeente zet het onderzoek naar de verduurzaming van de warmtevraag in het aangegeven zoekgebied voort met medewerking van de corporaties en de andere vastgoedeigenaren in het zoekgebied. Voorlichtingsbijeenkomsten organiseren voor burgers over duurzame energie, vooral over kleinschalige opwekking van duurzame energie zoals zonnepanelen, zonneboilers en gebouwgebonden windturbines. De juiste voorwaarden scheppen om duurzame energietechnieken toe te passen voor onder meer Warmte Koude Opslagsystemen en zonnepanelen, zonneboilers (oriëntatie op de zon). In bestemmingsplannen maken we ruimte voor de toepassing van duurzame energie. Het Energieloket, dat sinds februari 2010 bestaat, meer onder de aandacht brengen. Het loket is een digitale ingang voor iedereen die informatie zoekt over energiebeleid, energiebesparing, duurzame energie, mogelijke subsidies en projecten en activiteiten die plaatsvinden binnen de gemeente. Opstellen van een energievisie bij nieuwbouw- en renovatieprojecten van meer dan 250 woningen (zie plan van aanpak duurzaam bouwen). We hebben al voor Rijswijk-Zuid, Plaspoelpolder en Eikelenburg energievisies opgesteld. Meewerken aan plannen van het Stadsgewest Haaglanden om zonne-energie toe te passen. Het stadsgewest wil de opwekking van duurzame energie door zonnepanelen stimuleren en een regionale zonnekaart ontwikkelen waarop inzichtelijk wordt gemaakt welke daken geschikt zijn om zonnepanelen te plaatsen. Daarnaast wil ze een subsidieregeling opzetten voor zonnepanelen. Op korte termijn een onderzoek uitvoeren naar de mogelijkheden voor een eventuele geschikte stimuleringsregeling binnen de gemeente. Daarbij houden we rekening met de bezuinigingen. De gemeente participeert in het haalbaarheidsonderzoek naar een biomassacentrale binnen het Stadsgewest Haaglanden. 24 Duurzaamheidsagenda 2020 Op lange termijn kunnen we een rol vervullen om verschillende aanbieders en vragers op de duurzame energiemarkt bij elkaar te brengen om structurele samenwerking tot stand te brengen.

25 Uit het coalitieakkoord : De gemeente zet zich in om duurzaam ondernemen bij bedrijven te stimuleren om zo het duurzaamheidprofiel van de gemeente te versterken. Hoofdstuk 9 Duurzaam ondernemen Ondernemers zijn zich steeds vaker bewust van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Er zijn verschillende redenen waarom het voor hen interessant is om duurzaam te ondernemen. Het levert kostenbesparingen op door bijvoorbeeld lagere energiekosten en het verminderen van afval. De markt vraagt steeds meer naar duurzame producten en bedrijven. Duurzaam ondernemen kan goed zijn voor het imago van een bedrijf. Definitie Duurzaam ondernemen is bij alle bedrijfsbeslissingen zowel de kansen voor een beter milieu en meer welzijn van de medewerkers en de maatschappij benutten als een hoger bedrijfsrendement nastreven. De gemeente heeft in 2008 het project Duurzaamheid in beheer uitgevoerd (zie kader). Bedrijvigheid in Rijswijk In Rijswijk is veel bedrijvigheid. Een aantal kenmerken uit de Economische Visie: De gemeente telt negen bedrijven- en/of kantorenlocaties: Plaspoelpolder, Hoornwijck, Broekpolder, In de Bogaard, NS- Station, Vrijenban, Zuidflank, Heulweg/Lange Kleiweg (TNO) en Delftweg. De Rijswijkse economie wordt gekenmerkt door veel grote bedrijven. Ruim 40 procent van de werkgelegenheid is te vinden bij grote ondernemingen vanaf 200 werknemers Absoluut zwaartepunt is de Plaspoelpolder met 44 procent van de werkgelegenheid. Grote kantoren domineren het beeld. Rijswijk telt ruim 100 hectare (netto) aan bedrijven- en kantorenterreinen (deels bebouwd met vierkante meter kantoren) en is daarmee een grote economische speler in de regio. Ambitie Alle ondernemers in Rijswijk zijn op de hoogte van de mogelijkheden van duurzaam ondernemen. Veel aandacht gaat naar het winkelcentrum In de Bogaard en het bedrijventerrein Plaspoelpolder. Wat doen we? Opstellen van een MVO-richtlijn voor het bedrijventerrein Plaspoelpolder. De provincie Zuid-Holland heeft onze subsidieaanvraag voor planvormingssubsidie voor het verduurzamen van de Plaspoelpolder gehonoreerd. We stellen een plan van aanpak op voor het duurzaam inrichten en beheren van het bedrijventerrein. Een aantal ondernemers uit de Plaspoelpolder neemt deel aan een klankbordgroep voor het opstellen van plan van aanpak. We zoeken daarbij de steun van MVO Nederland. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 25

26 Het opstellen van een business case voor het verduurzamen van het winkelcentrum In de Bogaard. Een idee voortgekomen uit de miniconferentie duurzaamheid op 14 april Het doel van het onderzoek is om samen met betrokken partijen (gemeente, ondernemers, leveranciers, beleggers en bezoekers) de mogelijkheden voor het verduurzamen van het winkelcentrum te verkennen. Mogelijke onderzoekspunten zijn: het als belegger op lange termijn investeren in energiebesparing, innovaties in de gebouwen zelf (bij onder meer renovatie) voor energiebesparing en winning. Informatiemateriaal verspreiden over duurzaam ondernemen, voorlichtingsbijeenkomsten met de BBR organiseren, ontsluiten van informatie over duurzaam ondernemen. Meer aandacht voor het energieaspect in de advisering van bedrijven bij vergunningverlening en handhaving. Voorbeeldproject Duurzaamheid loont De stichting Om Den Haag heeft samen met de gemeente Rijswijk, de provincie Zuid-Holland, de BBR en het Wellant College het project duurzaamheid in beheer uitgevoerd op het bedrijventerrein Plaspoelpolder. Het doel hiervan was om de bedrijven in Plaspoelpolder te laten zien dat duurzaam ondernemen loont. Individuele bedrijven konden een scan laten uitvoeren en kregen concrete adviezen op het gebied van vervoersmanagement, energie- en watergebruik en afvalmanagement. Ook werden voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd over afvalmanagement, vervoersmanagement en rijden op aardgas en is een vragenlijst uitgezet onder de bedrijven. Eenendertig bedrijven hebben deelgenomen aan de scan en advies gekregen over duurzaam ondernemen. De voorlichtingsbijeenkomsten zijn door meer dan 250 geïnteresseerden bezocht. 52 respondenten hebben de enquêtes ingevuld. Uit analyse van de resultaten blijkt dat bij alle deelnemende bedrijven een besparing van 10 procent op de energiekosten realistisch is zonder al te grote investeringen. 26 Duurzaamheidsagenda 2020

27 Uit het coalitieakkoord : De gemeente heeft een voorbeeldfunctie. Hoofdstuk 10 Voorbeeldfunctie: naar een duurzame gemeentelijke organisatie We vinden het belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven. De oude slogan van het ministerie van VROM Een beter milieu begint bij jezelf is nog steeds toepasselijk. De overheid vervult een publieke functie en verwacht ook inzet van andere groepen uit de samenleving om de duurzaamheidsambitie te halen. Ook hier geldt dat een goed voorbeeld doet volgen. De gemeente is een organisatie die kantoorartikelen aanschaft, diensten inkoopt, een eigen wagenpark heeft en energie verbruikt. Verder is de gemeente verantwoordelijk voor de aanleg van wegen, riolering en groen en voor het onderhoud van de openbare ruimte. We doen al het een en ander aan het verduurzamen van de gemeentelijke organisatie (zie kader), maar we willen er nog een tandje bovenop doen. Definitie Onze definitie van duurzaam inkopen is: het toepassen van milieu- en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces, zodat dit uiteindelijk leidt tot de daadwerkelijke levering van producten, diensten of werk die hieraan voldoen. Ambitie De gemeentelijke organisatie is in 2020 CO 2 -neutraal. We handhaven de ambitie om 100 procent duurzaam in te kopen Met deze ambitie lopen we voor op de afspraken die zijn gemaakt in het Klimaatakkoord (november 2007) met het kabinet, provincies, gemeenten en waterschappen om in 2015 voor 100 procent duurzaam in te kopen. Het Agentschap NL heeft duurzaamheidscriteria opgesteld voor verschillende producten, diensten en werken. Wij passen deze toe om te voldoen aan onze ambitie. De gemeente neemt de eerste aardgasauto officieel in gebruik. Het zwembad De Schilp We gaan ervoor om in 2020 een CO 2 -neutrale organisatie te zijn. Dat betekent dat onze organisatie geen CO 2 uitstoot bij het gebruik van energie in onze gebouwen, bij de openbare verlichting en ons wagenpark. Het compenseren van de uitstoot doen we bij voorkeur niet (zie kader). Met duurzaamheidsmaatregelen kunnen we structureel op onze energiekosten besparen en die maatregelen zo binnen enkele jaren terugverdienen. Wat doen we? Met de inkoop van groene stroom zet de gemeente een grote stap naar een CO 2 -neutrale organisatie in Op dit moment wordt een plan van aanpak gemaakt voor de ambitie om in 2020 een CO 2 -neutrale organisatie te zijn. Dit plan zal bestaan uit een samenhangend pakket van maatregelen om het energieverbruik van de gemeentelijke organisatie te verminderen en te vergroenen. De Wet Milieubeheer stelt dat alle maatregelen die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend uitgevoerd moeten worden. Wij doen er een schepje bovenop voor de eigen gemeentelijke gebouwen: alle energiebesparende maatregelen die zich binnen tien jaar terugverdienen, worden uitgevoerd. Op weg naar een duurzaam Rijswijk 27