Memo 3 vmbo-kgt Hoofdstuk 1 Nederland en Indonesië Oriëntatie

Transcriptie

1 Memo 3 vmbo-kgt Hoofdstuk 1 Nederland en Indonesië Oriëntatie 1 Hij was meegevaren met de Portugezen en had zijn ogen goed de kost gegeven. 2 Omdat ze niet wilden dat andere landen ook handel gingen drijven met de Oost. Op die manier konden zij het meeste verdienen. 3 4 a Java, Flores, Borneo, Celebes. b In Dat kun je zien aan sommige namen, bijvoorbeeld Batavia, Buitenzorg en Schouten. 6 a De man in de witte broek. b De inheemse vorst loopt gearmd met de Nederlander. 7 a B b D 8 a C vroegmoderne tijd ( ). b A: 1914, B: moderne Malmberg

2 1 Van VOC tot Cultuurstelsel Intro 1 Bron 1 Bron 2 Aantal Nederlanders Ongeveer 10 2 Aantal Indonesiërs Ongeveer 15 4 Wat doen de Nederlanders? Wat doen de Indonesiërs? Hoe gaan de Nederlanders en Indonesiërs met elkaar om? Groepje in roeiboot. Groep in rij voor Indonesische vorst. Zij wachten de Nederlanders op. Nederlanders tonen respect: voorste man neemt zijn hoed af en maakt buiging. Zij controleren de werkende Indonesiërs. Zij stoppen producten in manden of dragen iets op hun hoofd. Nederland is de baas. In keurig pak of uniform houden zij toezicht. In welke omgeving? Haven Binnenland 2 Vroeger, omdat op bron 1 te zien is dat de Nederlanders net zijn aangekomen in 3 Oost-Indië. Op bron 2 zijn de Nederlanders al de baas en laten ze de mensen voor hen werken. Zij werden steeds rijker Zij kregen meer vrijheid Ze moesten grond afstaan Ze werden gedwongen te verhuizen Ze moesten harder werken Ze oogstten minder rijst Ja Nee Weet niet 4 Verslechtering. 1.1 Wat zocht de VOC in Indonesië? 5 a Het was veel te koud en de zee was bevroren. b A: Afrika, B: Vasco da Gama, C: 1498, D: specerijen, E:1596, F: De Houtman en De Keijzer, G: Portugal, H: Oost-Indië. 6 Niet succesvol: Ze een schip en veel bemanning verloren en veel verlies leden. Wel succesvol: Nederland nu ook de route naar Oost-Indië kende. Malmberg

3 7 Wel 8 a India, China, Japan, Oost-Indië b A, C, D c A: goud katoen C: zijde goud D: katoen specerijen 9 B 1.2 Het bestuur van Nederlands-Indië 10 A, D, E 11 a Ze hadden zich niet gehouden aan het handelsmonopolie: ze hadden specerijen verkocht aan een concurrent. b Nee, want zijn optreden tegen de Bandanezen wordt nu onacceptabel gevonden. 12 a A: Cultuurstelsel. b Een gebied dat gebruikt wordt om winst mee te halen, dus veel geld mee te verdienen. 13 A, B, C, E 14 a Tussen 1830 en De export van suiker was toen bijna twaalf keer zo groot als in de periode daarvoor. b De invoering van het Cultuurstelsel, omdat Indonesische boeren voortaan 20% van hun land moesten bebouwen met speciale landbouwproducten zoals suiker. 15 a A: regent, B: resident, boven, C: regent. b D c De parasol. d Het volk werkte harder voor een vorst dan voor de Nederlanders. Malmberg

4 16 Hij reist in een koets met een grote groep bedienden. 17 Nederlands bestuur Inlands bestuur Gouverneur-generaal Resident Assistent-resident Controleur Regent Districtshoofd Dorpshoofd 1.3 Honger en ellende 18 Succes, veel, exportproducten, ongunstig, harder, omlaag. 19 a, b Bron Onderwerp Voorbeeld Cultuurstelsel 11 Grote Postweg aanleggen Werken voor bestuur 10 Suikerfabriek Landbouwgrond afstaan aan suikerfabriek 12 Buffel afstaan. Belasting betalen aan regent. 20 B, C, D 21 1 Ze moesten 66 dagen per jaar (of meer) voor het bestuur werken. 2 Ze moesten goede landbouwgrond afstaan aan de suikerfabriek. 3 Ze moesten (minstens) 1/5 van hun land bebouwen met exportproducten. 4 Ze moesten belasting betalen aan de regenten. 5 Ze hadden minder tijd voor hun eigen rijstvelden. 22 D, A, C, B, E Malmberg

5 23 a, b bron 1 bron 2 bron 5 bron 6 bron 10 bron 11 Niet nuttig. Nuttig omdat deze afbeelding een beeld geeft, hoe het Cultuurstelsel werkt en wie erbij betrokken waren. Niet nuttig. Niet nuttig. Nuttig omdat het zware werk op de suikerfabriek een van de negatieve gevolgen is van het Cultuurstelsel, net als het afstaan van goede landbouwgrond aan de fabriek. Nuttig omdat herendiensten, zoals het aanleggen van de Grote Postweg, het Cultuurstelsel zo zwaar maakten voor de boeren. c, d Eigen antwoord: brief. 2 Examentrainer: Ordenen 1 a, b bron 1 1 Welke periode? 1605, de VOC. 2 Bijschrift (verkort) Vorst van Ternate valt samen met Nederlanders Tidore aan. 3 Wat zie je? Nederlandse (links) en Indonesische (rechts) schepen op zee. Soldaten op het strand met geweren en Nederlandse vlag. Rechtsachter staat een dorp in brand. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Handelsmonopolie. bron 2 1 Welke periode? , het Cultuurstelsel. 2 Bijschrift (verkort) Johannes van den Bosch, hoogste bestuurder van Indonesië. 3 Wat zie je? Portret van een blanke man in uniform met medailles op zijn borst, versierde schouders en een soort sjerp. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Gouverneur-generaal. Malmberg

6 bron 3 1 Welke periode? Onbekend, het Cultuurstelsel. 2 Bijschrift (verkort) Mensen plukken thee. 3 Wat zie je? Enorme theeplantage met een opzichter te paard, die toezicht houdt op de plukkers. Zowel de plukkers als de toezichthouder zijn wit gekleed. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Plantage. bron 4 1 Welke periode? 1619, de VOC 2 Bijschrift (verkort) Het kasteel van Batavia. 3 Wat zie je? Palmbomen met daaronder een soort markt op de voorgrond. Op de achtergrond een kasteel/fort met hoge, dikke muren. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Verenigde Oost-Indische Compagnie. bron 5 1 Welke periode? Ongeveer 1870, het Cultuurstelsel. 2 Bijschrift (verkort) Nederlandse en Indonesische bestuursambtenaren bijeen. Middenin regent, assistent-resident en controleur. 3 Wat zie je? Twee blanke mannen (assistent-resident en controleur) en een aantal Indonesische bestuurders. Drie (waaronder de blanken) zitten op een stoel, de rest zit op de grond. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Nederlands en inlands bestuur. bron 6 1 Welke periode? 17e en 18e eeuw, de VOC. 2 Bijschrift (verkort) Nootmuskaat en foelie: twee kostbare producten! 3 Wat zie je? Nootmuskaat en foelie op een houten plankje. 4 Bij welk begrip past deze afbeelding? Specerijen. 2 C, B, E, D, A Malmberg

7 3 a Bron 7 hoort bij begrip B. Bron 8 hoort bij begrip C. Bron 9 hoort bij begrip A. b 17e en 18e eeuw 19e eeuw bron 7 bron 8 bron 9 3 De kolonie wordt groter Intro 1 Uit welke tijd stamt deze bron? Bron 1 Bron 2 Ongeveer 1870 Ongeveer 1900 Aantal Nederlanders? 2 kinderen Geen Aantal Indonesiërs? Wat doen de Nederlanders? Wat doen de Indonesiërs? Hoe is de verhouding tussen Nederlanders en Indonesiërs? De kinderen wandelen met hun Indonesische kindermeisje. Ze hebben allemaal een eigen taak zoals: naaister, kok, lampenjongen en koetsier. De Indonesiërs zijn ondergeschikt: ze werken voor een Nederlands gezin. Ze zijn gewapend voor een gevecht. Slecht: de Atjehers verzetten zich tegen de Nederlanders. In welke omgeving? Huis van een Europeaan. Dorpje van Atjeh. 2 a In bron 1 gehoorzamen de Indonesiërs aan de Nederlanders: ze werken als bedienden in een Europees huis. In bron 2 verzetten de Atjehers zich tegen de Nederlanders: ze willen niet ondergeschikt zijn, maar zelf bepalen hoe ze hun gebied besturen. b Bron 2, omdat je Atjehse rebellen ziet. 3 C 3.1 Een vrije economie 4 a A, D, E, F b Tegenstanders, veel, B 6 B, C Malmberg

8 7 a De Indonesische eilanden buiten Java. b Olie was brandstof en rubber onder andere voor de banden. c Er kwam steeds meer industrie in Europa. Hiervoor waren brandstof en grondstoffen nodig. 3.2 Het lot van de Indonesiërs 8 a Nederland werd rijk ten koste van Javaanse boeren die werden uitgebuit. 9 De arbeids- en leefomstandigheden van de Javanen moesten verbeterd worden. b Van Hoëvell en Multatuli. Van Hoëvell Multatuli Beroep Dominee Ambtenaar en schrijver Politieke voorkeur Liberaal Wordt niet vermeld Positief of negatief over Cultuurstelsel? Uitspraak over Cultuurstelsel waaruit opvatting over Cultuurstelsel blijkt. Negatief Nederland wordt schatrijk ten koste van zweet, bloed en tranen van Javanen. Negatief Nederland is roofstaat die 30 miljoen onderdanen onderdrukte en uitzoog. 10 A: De liberalen waren tegen elke vorm van dwang door de overheid. B: Voor het werk op de plantages werden koelies aangenomen. C: Van Hoevell noemde het Cultuurstelsel rampzalig voor de Javaanse boeren. Oorzaak Gevolg D: De gedwongen verbouw van thee en suiker verdween. E: Ondernemers investeerden veel geld in plantages op Java en Sumatra. F: Liberalen waren voorstander van een vrije economie. 11 a Koelies. b A: China, B: contractarbeider, C: landbouw. c Sumatra was dunbevolkt en de bevolking wilde niet voor de Europese ondernemers werken. d Java was dichtbevolkt. Er waren genoeg werkkrachten. e Een koelie sloot (vrijwillig) een contract af en kreeg een loon. Malmberg

9 12 a 1 De planter is een blanke man en de meeste anderen zijn Indonesische vrouwen. Er zijn ook kinderen bij. 2 De blanke let op/houdt toezicht en de Indonesiërs (vrouwen en kinderen) doen het werk. b De blanken waren de baas en de Indonesiërs deden het werk. 13 Koelies, zwaar, geen. 3.3 Nederland krijgt meer invloed 14 C 15 a A: KNIL, B: nieuwe gebieden veroveren, C: Indonesië, D: Nederlanders. b Het onder Nederlands gezag brengen van alle gebieden in Indonesië. c Nee, omdat het onder Nederlands gezag brengen juist met heel veel geweld ging. 16 a De piraten van Atjeh vielen schepen aan, terwijl de sultan hier niets tegen deed. b Roofde zeer brutaal op zee, En sleepte al wat het kon vangen, Als zijn buit naar de oever mee. c D 17 a Het oerwoud was moeilijk begaanbaar en ze kenden het terrein niet. b Na 1900, omdat het gaat over de overgave van Atjeh. De belangrijkste leiders gaven zich over in c Ze buigen voor de Nederlanders. Ook zijn ze ongewapend, terwijl de Nederlanders lange zwaarden dragen. 18 Groter, meer, veel. 19 B, C, A, E, D. Malmberg

10 20 Eigen antwoord. 4 Op weg naar onafhankelijkheid Intro bron 1 bron 2 Aantal Indonesiërs Ongeveer 50 4 Aantal Nederlanders 0 0 Voornaamste leeftijdscategorie Soort kleding Wat doen de Indonesiërs? Tot 10 jaar Van 10 tot 20 Traditioneel met tulband en sarong. De kinderen zitten met een lei op hun schoot/op tafel. Ze krijgen onderwijs. Modern, militaire uitstraling. Sfeer foto Vreedzaam Strijdlustig Bedenk een toepasselijk bijschrift bij deze bron. Een desaschooltje, gesticht door de Nederlanders. Ze staan met geheven armen en gebalde vuisten te schreeuwen. Jonge Indonesiërs komen in verzet. Malmberg

11 2 a Japan, Nederlanders, slecht. b Bron 2 omdat Henk een gewelddadige sfeer beschrijft, wat aansluit bij het strijdlustige karakter van bron De Indonesiërs krijgen meer zelfvertrouwen 3 Politiek vanaf ongeveer Het idee was dat Nederland niet alleen mocht profiteren van Indonesië, maar ook de armoede moest bestrijden via onderwijs, gezondheidszorg en ontwikkeling van de landbouw. 4 B 5 a Na 1900, omdat de ethische politiek rond 1900 begon. Dit schooltje is gesticht als gevolg van de ethische politiek. b Basisschool. 6 Successen: Inentingsprogramma tegen dodelijke ziektes. Meer voedsel dankzij aanleg kanalen en dammen. Betere infrastructuur. Mislukkingen: Door geldgebrek bleef het onderwijs beperkt. Er kwam geen verbetering in de slechte economische omstandigheden. Indonesiërs kregen geen invloed op het bestuur. 7 A, B, C 4.2 De nationalisten 8 Veel Indonesiërs wilden meer zelfstandigheid. 9 a Nee, want: A. b Op het podium, de belangrijkste plaats, zitten alleen Nederlanders. 10 B, C, D 11 D 12 a Door niet met de Nederlanders samen te werken en met geweld. b Sneuvelt een van ons, dan komen er twee voor in de plaats; sterven er twee, dan komen er vier. elk volk komt ten slotte in opstand c Ja, omdat Nederland Soekarno zelfs gevangen liet zetten, zodat hij de Indonesiërs niet langer kon beïnvloeden. 13 2, 3, 1, 4 Malmberg

12 4.3 Soekarno en de Japanners 14 a Aziaat, Amerika, Europa. b De vertrapte tegenstanders, Europa en Amerika (het Westen). c Azië bevrijdt zich van de westerse onderdrukking. 15 a Die soldaten zijn minder groot dan ze altijd gedacht hebben. 16 b Zij werden in kampen gevangengezet. c Verbetering, omdat de Japanners beloofden dat Indonesië misschien wel onafhankelijk zou worden. A: Die pemoeda s moesten klaar staan om zich te verzetten tegen de Amerikaanse, Engelse en Nederlandse legers. B: Die organisaties moesten de Japanners helpen om de Indonesiërs onder de duim te houden. C: Die organisaties moesten de Japanners helpen om hun grondgebied nog verder uit te breiden. Goed Fout 17 B, C, D 18 a Azië bevrijden van het westerse kolonialisme. 19 D 20 b Soekarno wilde uiteindelijk ook van de Japanse overheersing af. c Zodat hij het Japanse leger kon helpen om de orde te bewaren. d B Introtekst bron 2 bron 10 bron 10A bron 10B bron 10C bron 10D Vrijheidsstrijder Jongeren krijgen antiwesterse training. Zijn doel is om het Indonesische volk te bevrijden. Hij heeft Nederland altijd bestreden en is dwarsgezeten door Nederland. Japan bevrijdde Indonesië van de Nederlanders. Landverrader Indonesiërs gaan huizen van Nederlanders plunderen. Jongeren krijgen antiwesterse training. Hij werkt samen met de Japanners, door de orde te helpen bewaren. Hij werkt samen met Japan, de vijand. Hij is een marionet van Japan; een fascist. Hij verwelkomt de Japanners. Malmberg

13 21 Hij wordt bewonderd omdat hij er in geslaagd is om Indonesië onafhankelijk te maken. Het Indonesische volk is dankzij hem bevrijd van alle onderdrukkers. Hij wordt gezien als landverrader omdat hij samenwerkte met Nederlandse vijand Japan. Hij laat de Japanners de Indonesische jeugd een antiwesterse training geven. 5 Examentrainer: Veranderingen 1 Periode van de VOC 17e en 18e eeuw Handeldrijven Monopolie Periode van het Cultuurstelsel 19e eeuw Verbouw exportproducten Herendiensten Periode van modern imperialisme Periode van de ethische politiek Begin 20e eeuw Machtsuitbreiding Investeren in infrastructuur Desascholen 2 A: handel te drijven, B: tijdelijk, C: vestigen, D: voor lange tijd. 3 a Voor de komst van de blanken haalden ze met rustig werken een goede rijstopbrengst. Daarna moesten ze hard werken om exportproducten te verbouwen. b Er ontstond hongersnood omdat de boeren niet genoeg op hun eigen rijstvelden konden werken. 4 Mannentaken Vrouwentaken bron 1 Op de rijstvelden werken. Op de rijstvelden werken. bron 2 Het vee verzorgen en hoeden. bron 3 Rijst dorsen en stampen. bron 4 Borduren, kleding maken. 5 a A: vier. b C 6 C, D 7 a Nederland ging niet langer alleen uit van haar eigen belang. Voortaan wilde Nederland ook het welzijn van de Indonesische bevolking vergroten, bijvoorbeeld door irrigatieprojecten in de landbouw. b Nederland ging steeds meer de baas spelen in Indonesië: overal in Indonesië moest het Nederlandse gezag direct uitgeoefend kunnen worden. Het KNIL speelde hierin een belangrijke rol. Malmberg

14 8 Voor de Japanse bezetting Tijdens de Japanse bezetting Nederlanders Zij zijn de baas en hebben de belangrijkste banen in het bestuur. Ze worden opgesloten in kampen en hebben geen macht meer. Indonesiërs Zij hebben geen inspraak en geen belangrijke banen in het bestuur. Nationalistische politici worden vrijgelaten. Ze mogen besturen en werken wel samen met de Japanners. 9 5, 2, 6, 4, 1, 3 6 Het Indonesisch-Nederlands conflict Intro 1 Ja, want hij noemt een aantal voorbeelden waaruit blijkt dat er goed werk is verricht. De soldaten hebben de bevolking geholpen. 2 Hij zegt dat de Nederlanders zich aan het bestand hielden, maar de tegenpartij niet. 6.1 Een diplomatieke oplossing? 3 C, D 4 a De persoon links is Nederland, de persoon rechts is Indonesië. b De Japanners, er staat op de prent: Wat eeuwen verbonden zal de Jap niet scheiden. 5 Een tegenstander. Soekarno wilde dat Indonesië helemaal loskwam van Nederland. De maker van dit affiche wilde dat Nederland en Indonesië verbonden bleven. 6 B, C 7 D 8 De Republiek, Borneo en Oost-Indonesië. 9 Nee, Nederland en Indonesië zouden samenwerken en de koningin zou ook staatshoofd zijn van Indonesië. 6.2 Een oplossing met geweld? 10 a A b Zij vonden niet dat Nederland de orde herstelde, maar dat het militairen inzette om de onafhankelijkheid te voorkomen. 11 Dat wanneer Indonesië bij Nederland blijft, er orde en welvaart zal zijn. Wanneer het land zelfstandig zou worden, komt er terreur en armoede. Malmberg

15 6.3 Onderhandelingen 12 Dat Indonesië niets meer met Nederland te maken wilde hebben. 13 A 14 a De onderhandelingen schoten niet op, er werd te weinig bereikt volgens Nederland. b Ze vonden dat Nederland de acties moest staken. c A, D 15 Wel, grote. 16 a De Verenigde Staten. b Aan de sterren en strepen op zijn kleren. c Hij komt bemiddelen tussen Nederland en Indonesië. d Nederland ontving veel geld van de Verenigde Staten om de schade van de Tweede Wereldoorlog te herstellen. 17 Vanaf dat moment heeft Nederland niet meer het hoogste gezag in Indonesië, het land is voortaan eigen baas. 18 B, D 19 Eigen antwoord 20 A: onafhankelijk, B: Unie, C: koningin, D: politionele acties, E: Verenigde Naties, F: bemiddelen, G: 1949, H: soevereiniteit, I: zelfstandig. Malmberg