Toelichting n.a.v OBG notitie WSF

Transcriptie

1 Toelichting n.a.v OBG notitie WSF 1. Onze vragen en de antwoorden van de OBG Er zijn door ons vragen gesteld waarop wij, ondanks de geleverde inspanning, slechts gedeeltelijk antwoord krijgen. De OBG erkent dit en wijdt dit aan de complicerende factor dat de WSFcollectie niet als zodanig herkenbaar is gemaakt en niet op een aparte plek staat, maar zowel fysiek als in de catalogus een geïntegreerd onderdeel vormt van de totale collectie. * Hoe ziet de WSF collectie er qua titels uit? Op deze vraag wordt het antwoord gegeven middels een steekproef over 180 titels die de afgelopen 10 jaar uit het WSF budget zijn aangeschaft. Naar onze mening is deze steekproef niet representatief. Bijlage 4 van de notitie geeft een overzicht van deze titels en daarmee volgens de OBG een beeld bij onze vraag 'hoe ziet de WSF collectie er qua titels uit'. Dit blijft echter onvolledig en is daardoor niet representatief. Als de WSF- titels niet getraceerd kunnen worden, is een steekproef ons inziens niet te nemen. Wij zijn van mening dat hier sprake is van een selectie van 180 titels, en niet van een representatieve steekproef. Deze selectie zegt niets over de andere uit WSF middelen aangeschafte titels. Op basis van deze gegevens kan geen beeld worden gegeven van het gemiddeld gebruik. Op basis van de 180 titels wordt een beeld geschetst van hoe vaak déze titels worden aangevraagd. Een definitie van 'wetenschappelijke boeken' wordt niet gegeven. Bij ons rijst de vraag of alle in de inventarisatie aangehaalde titels daadwerkelijk wetenschappelijke titels zijn. * Hoeveel WSF titels worden er aangevraagd? Op deze vraag kan geen antwoord gegeven worden. De OBG geeft aan dat niet te traceren is uit welk budget deze boeken ooit, soms vele jaren geleden, aangekocht zijn. Wij constateren dat het aantal titels niet is terug te vinden, het aantal aanvragen niet is in te schatten en het aantal gebruikers evenmin. Er wordt weliswaar via het WSF-netwerk aangevraagd, onduidelijk is echter of het ook om WSF-titels gaat. * Hoeveel en welke gebruikers maken gebruik van uw WSF-collectie en hoe vaak doen zij dat? Deze vraag kan niet worden beantwoord. De cijfers die beschikbaar zijn hebben betrekking op de totale collectie van de OBG (aantallen aanvragen: totaal , uit provincie 6415, uit OBG Centrale 834, uit de rest van Nederland 8306). Dus zijn dit antwoorden die gebaseerd zijn op het totale aantal aanvragen dat verwerkt wordt (het totale interbibliothecair leerverkeer: IBL), en niet alleen die collectie die is aangeschaft met WSF gelden. Deze cijfers zeggen niets over de aard van de titels, alleen iets over het feit dat de titels via het WSF netwerk worden aangevraagd. Er wordt melding gemaakt van het feit dat er veel gebruikers van de OBG extreem hoog zijn opgeleid. Dit zegt iets over het feit dat in Groningen hoog opgeleide mensen wonen, maar zegt niets over de vragen naar wetenschappelijke boeken bij de OBG. Tijdens de Commissievergadering van november 2004 meldde de heer Pronk dat het totale IBL zou wegvallen als de WSF subsidie wordt gestopt. Het zou dan gaan om ruim aanvragen die niet meer, of minder betaalbaar, gehonoreerd zouden kunnen worden. In de notitie worden andere cijfers genoemd: totaal (uit provincie 6415, uit OBG Centrale 834, uit de rest van Nederland 8306). Vanuit de WSF subsidie zou logischerwijs alleen het IBL van de WSF-titels betaald kunnen worden en niet het totale IBL. * Welk deel van het Interbibliothecair leenverkeer (IBL) werd gebruikt t.b.v. de WSF, m.a.w. kunt u inzicht geven in de totstandkoming van de kosten van het IBL uitgesplitst in de reguliere en de WSF-collectie? Ook deze vraag wordt, in verband met de al eerder genoemde problematiek, niet volledig beantwoord. Om deze vraag te beantwoorden, wordt de steekproef aangehaald. Hieruit wordt de conclusie getrokken dat WSF titels gemiddeld vaker geleend worden, dan het totaal van de nonfictie titels. Het is echter erg onduidelijk hoe men tot deze conclusie komt.

2 De verwerking van de titels die via het WSF netwerk elders in het land worden aangevraagd komt ten laste van het WSF-budget. Hierbij wordt niet inzichtelijk gemaakt om welk bedrag het hier gaat. * Hoe is de landelijke afstemming geregeld? Deze vraag wordt beantwoord. Ontwikkeling, formulering en afstemming van beleid vinden binnen het directieoverleg van de gezamenlijke WSF-bibliotheken plaats, daarbij ondersteund door het WSF bureau in Den Haag. In de uitvoeringspraktijk zijn collectievorming, IBL, inlichtingenwerk, en de laatste jaren vooral innovatie onderwerp van landelijke afstemming. 2. Extra De notitie geeft niet alleen antwoord op onze vragen. In de notitie worden ook de specifieke gevolgen van het opheffen van de WSF (zoals die door de OBG worden gezien) beschreven. Wij delen die visie niet en willen de volgende kanttekeningen plaatsen: * In 1970 kreeg de OBG rijkssubsidie om de zogenaamde regionale steunfunctie uit te oefenen voor de provincie Drenthe en Groningen, sinds 1994 wordt die subsidie via de provincie versterkt. De extra subsidie was bedoeld voor de aanschaf van wetenschappelijke literatuur en voor de ondersteuning van het interbibliothecair leenverkeer. De reden van het instellen van deze voorziening was dat universiteitsbibliotheken en andere wetenschappelijke bibliotheken niet belast wilden worden met publieksvragen. Niet iedereen kon lid worden van de UB. De UB's vreesden destijds dat vooral HBO studenten de UB's zouden overladen met vragen. Inmiddels is de Groninger Universiteitsbibliotheek, zoals bekend, toegankelijk voor iedereen. * WSF subsidie wordt vooral gebruikt om voor iedere Groninger in de provincie en stad de toegang tot informatie betaalbaar te houden WSF subsidie wordt ingezet om aanvragen via het WSF netwerk financieel aantrekkelijk te houden. * Zonder WSF subsidie komt er een einde aan de (financieel) laagdrempelige toegang voor Groningers aan het bibliotheekbezit in Nederland. De laagdrempelige toegang tot het bibliotheekbezit blijft gewaarborgd. Landelijk wordt er een systeem opgezet, waarbinnen het mogelijk wordt toegang te krijgen tot alle collecties van alle bibliotheken (UKB's en alle openbare bibliotheken incl. WSF bibliotheken): Landelijk Lenen/Zoek&boek (zie ook verderop). Daarmee kan iedereen via de eigen lokale bibliotheek alles bij elke andere bibliotheek lenen. * De IBL tarieven gaan omhoog van 2,35 naar 8,00 Dat afschaffing van de WSF met een kostenstijging gepaard gaat, was bekend. De rekensom die in de notitie gemaakt wordt is een onduidelijke: van 2,35 naar 8,00 terwijl enkele regels eerder wordt gesproken van een gemiddelde prijs van 4,50 per zending. Veel wetenschappelijke titels zijn echter ook aanwezig in de UB, daarmee kan dit probleem grotendeels worden ondervangen. * Backoffice voor de regio De OBG fungeert inderdaad als backoffice voor de regio, omdat het een grote stadsbibliotheek is. Deze taak is echter geen gevolg van het feit dat de OBG een WSF bibliotheek is, maar een uitvloeisel van de fusie tussen de PBCG en de backoffice van de OBG tot Biblionet. 2

3 * Inlichtingenteam In de notitie wordt het Team Inlichtingen besproken dat zich bezig houdt met het beantwoorden van complexe vragen. Uit de notitie wordt niet duidelijk of dit inlichtingenteam bestaat bij de gratie van de WSF. * De OBG participeert in Al@din Deelname in Al@din is niet afhankelijk van de WSF functie, en deze dienstverlening wordt bovendien ondergebracht in het reguliere budget van Biblionet. Al@din is een netwerktaak en wordt als zodanig door alle bibliotheken aangesloten bij het bibliotheeknetwerk Biblionet uitgevoerd. Uit de notitie wordt niet duidelijk of voor het verwerken van Al@din vragen op HBO plus niveau extra expertise noodzakelijk is en of deze expertise alleen bestaat vanwege een WSF taak. Volgens de landelijke afstemming binnen het WSF netwerk heeft de OBG theater en muziek als zwaartepunt. Volgens landelijke afspraken in het kader van Al@din levert de Openbare Bibliotheek domeinspecialisten op het gebied van Gezondheid, Economie en arbeid, Wetenschap en techniek, Muziek en Europa. Met uitzondering van het domein muziek zien wij geen direct verband tussen de domeinen waar de OBG verantwoordelijk voor is in het kader van WSF afspraken en Al@din afspraken. De noodzaak van aanwezigheid van een specifieke collectie is daarmee niet duidelijk te maken. * Landelijk onderzoek Als bijlage wordt het onderzoeksrapport Wat is de waarde van WSF -bibliotheken in vergelijking met andere bibliotheken? meegestuurd. Dit onderzoek geeft aan dat WSF bibliotheken bijna anderhalf keer zoveel informatieve boeken bezitten dan andere bibliotheken en dat in de categorie studieboeken de uitleen ook ongeveer anderhalf keer zo hoog is. Probleem en zwakte van het onderzoek is dat er een vergelijking wordt gemaakt tussen de WSF bibliotheken en het totaal aan bibliotheken in het land. Een onderzoek naar het verschil tussen WSF bibliotheken en de grote stadsbibliotheken zou waarschijnlijk een ander beeld hebben opgeleverd. * Er wordt gesteld dat niet langer gecollectioneerd kan worden op hbo/ wetenschappelijk niveau. In de landelijke discussie rondom de WSF komt de vraag aan de orde of het wenselijk is dat openbare bibliotheken op hbo/wetenschappelijk niveau collectioneren. Als er een betere samenwerking met UKB (Universiteitsbibliotheken en Koninklijke Bibliotheek) tot stand kan worden gebracht is collectievorming op een ander niveau niet noodzakelijk. Vanwege het feit dat de collectionering van de WSF bij de OBG tot nu toe niet transparant is geschied, kan onmogelijk duidelijk worden gemaakt wat er wegvalt. Wij verwijzen ook naar Landelijk Lenen/Zoek&boek, waarin UKB's gaan participeren. * Er wordt gesproken van een provinciale pas die wordt ingevoerd. Die provinciale pas wordt door ons gefinancierd uit de bibliotheekvernieuwingsgelden Totale kosten ongeveer * De UB heeft in niet mis te verstane bewoordingen gezegd dat zij geen taken van de WSF bibliotheken kan overnemen. De UB heeft niet stellig gezegd dat de taken niet kunnen worden overgenomen, alleen op mogelijke problemen gewezen als het gebruik sterk zou toenemen. Wij verwijzen naar de website van de OBG, met daarop informatie over de Martinipas, een gecombineerd van Openbare Bibliotheek en Universiteitsbibliotheek. Uit deze website: "En voor wetenschappelijke of technische hooggekwalificeerde informatie is de Universiteitsbibliotheek het kenniscentrum bij uitstek". Via een link is er meteen toegang tot de UB site. *De aanwezige concentratie van IBL werkzaamheden bij de OBG zal gestaakt moeten worden en als gevolg daarvan zal een uiterst inefficiënte versnippering van deze werkzaamheden over de hele provincie plaatsvinden. 3

4 Dit is een kwestie van keuze. Biblionet kan de IBL op een efficiënte wijze voortzetten. * Op innovatief gebied hebben WSF bibliotheken zich ontwikkeld tot kraamkamers van de bibliotheekvernieuwing. Het Rijk heeft extra middelen beschikbaar gesteld voor de bibliotheekvernieuwing. Bibliotheekvernieuwing vindt in alle bibliotheken in Nederland plaats, natuurlijk ook in WSF bibliotheken maar ook in andere grote stadsbibliotheken. * Groningen wordt afgesneden van landelijke ontwikkelingen Inhoudelijk loopt de provincie Groningen op bibliotheekvernieuwingsgebied voorop in de landelijke ontwikkelingen. Dit is te danken aan de sterke positie die de serviceorganisatie Biblionet inneemt. De wijze waarop Biblionet participeert in landelijke netwerken is niet afhankelijk van de aan- danwel afwezigheid van een WSF binnen de OBG. Cijfers In de notitie worden enkele cijfermatige overzichten gegeven. Op pagina 5 van de notitie worden in een staatje de WSF producten aangegeven. product totaal provincie Groningen provincie Drenthe stad Groningen rest van Nederland en IBLaanvragen Al@din 448 Aanschaf collectie Tijdschriften 115 * en Van de 952 en komen er 742 uit Groningen. Uit de totalen die genoemd worden op pagina 9 van de notitie van de OBG wordt niet duidelijk van welke drie mogelijke en inwoners van de provincie Groningen gebruik maken. Ook wordt het gebruik van deze abonnees aangegeven. De genoemde cijfers zeggen echter niets over de titels die door deze gebruikers worden aangevraagd. Onduidelijk is derhalve of het om WSF-titels gaat. Wat het gratis non-fictie betreft: ook dit zegt niets over het feit of gebruikers ook WSF-titels gebruiken: niet alle informatieve boeken zijn WSF-titels. * Prijs van en Martinipas (combinatie OBG/UB met korting uit WSF middelen) los OBG los UB voor alumni meerprijs bij wegvallen korting uit WSF middelen los UB voor particullieren meerprijs bij wegvallen korting uit WSF middelen 41,50 24,00 20,00 2,50 30,00 12,50 51,50 35,00 20,00 3,50 30,00 13,50 4

5 Op grond van onze eigen berekeningen concluderen wij dat indien geen korting uit WSF middelen wordt gegeven de abonnees van de OBG voor 2,50 resp. 3,50 of 12,50 resp. 13,50 meer lid kunnen worden van de UB. Wij zijn van mening dat deze meerkosten redelijk zijn. *IBL Uit de cijfers blijkt dat Groningse aanvragen via het WSF netwerk gehonoreerd zijn. Dit zegt niets over het feit of het WSF-titels betreft, noch over het aantal gebruikers dat die aanvragen heeft ingediend. De notitie geeft twee verschillende cijfers voor als WSF product is er sprake van 448 vragen (p. 5) als Biblionet product worden (p. 7) genoemd. Onduidelijk is hoe deze 448 tot stand zijn gekomen, om wat voor soort vragen het gaat en of mogelijke beantwoording daarvan afhankelijk van WSF subisidie is. Overigens participeren alle provincies, ook die waar geen WSF subsidie meer bestaat, in ook als het gaat om de moeilijker vragen. *Aanschaf collectie U geeft 1500 titels per jaar aan. Vanwege het feit dat collectionering op een niet-transparante wijze geschiedt, noch het gebruik ervan inzichtelijk gemaakt kan worden, kunnen wij ons geen mening vormen over deze collectie. Het WSF netwerk In de notitie wordt gesteld dat Groningen zonder WSF subsidie afgesneden zal worden van het WSF-netwerk. De provincies Zuid-Holland en Limburg hebben al jaren geleden hun WSF-subsidie afgeschaft. De bibliotheken van Rotterdam, Den Haag en Maastricht worden echter wel genoemd als WSF bibliotheek. Als zodanig nemen zij deel aan 13 onder een knop (landelijke ontsluiting van de collecties van WSF bibliotheken) en de specialisatieafstemming. Dat roept bij ons vanzelfsprekend de vraag op waarom dit voor Groningen niet mogelijk zou zijn. In de begeleidende brief naar de colleges van Groningen en Drenthe wordt melding gemaakt van het principe van wederkerigheid. Wij stellen dat die wederkerigheid voor wat betreft het leveren is te vinden in diverse beleidsdocumenten, o.a. WSF Beleidsplan , onder taakuitvoering WSF-bibliotheken 'Beschikbaarstelling van collecties via Interbibiothecair Leenverkeer en digitale informatie via het Internet'. Tussen de WSF-bibliotheken ligt er echter niets contractueel vast, dus ook niet dat een WSF-bibliotheek een vragende bibliotheek titels kan onthouden. Mogelijk is wel dat daar kosten voor in rekening gebracht zullen worden. Landelijk lenen/ Zoek&boek In de notitie van de OBG wordt gesteld dat er zonder WSF geen Landelijk Lenen komt. Wij onderschrijven deze visie niet. Het project Landelijk Lenen, Lokaal Leveren, tegenwoordig Zoek&boek, is in 2003 gestart door de Vereniging van Openbare Bibliotheken samen met de bibliotheekorganisaties. In de ledenvergadering van 2004 is groen licht gegeven voor de uitrol van Landelijk Lenen in Doel van het project Landelijk Lenen is om een nieuwe gezamenlijke dienst op te zetten, die bibliotheekleden in staat stelt om via Internet de collectiegegevens van de Nederlandse openbare bibliotheken te raadplegen en de titels via Internet aan te vragen. Hiertoe is een uniform digitaal bestelsysteem met gemeenschappelijke spelregels ontwikkeld, dat het mogelijk maakt de levering van media aan bibliotheekleden door het gelaagde netwerk van bibliotheken te laten verzorgen. Centraal staat de relatie van het bibliotheeklid met de lokale bibliotheek. De gebruiker kan de gevraagde titels ophalen en lenen bij de bibliotheek waarvan hij of zij lid is. Bij Landelijk Lenen gaat het erom dat de gebruiker geholpen wordt aan het boek (of ander medium) door de samenwerking tussen de bibliotheken. Elke bibliotheek kan zowel een leverende bibliotheek zijn, als een bibliotheek die een aanvraag plaatst, of eigenlijk waarvan een lener zelf een aanvraag heeft 5

6 geplaatst via de aanvraagknop die bij een aantal titelbestanden/catalogi op internet zal worden aangeboden. Het gaat om een gelaagd stelsel waarin alle collecties in het hele land voor iedereen beschikbaar komen. Hierin participeren alle Nederlandse (openbare) bibliotheken en dus ook de WSFbibliotheken en Universiteitsbibliotheken en de Konininklijke Bibliotheek. Landelijk Lenen, Zoek&boek is niet afhankelijk van de WSF, de WSF-bibliotheken zijn een onderdeel van het hele landelijk dekkende netwerk. Ook al is de OBG geen WSF bibliotheek meer, zij zal toch binnen het Landelijk Lenen netwerk participeren. Bibliotheekbeleid van de provincie Groningen. De laagdrempelige toegang tot het nationale bibliotheekbezit voor alle Groningers blijft gewaarborgd. Met een extra impuls dankzij de vernieuwingsgelden die het Rijk beschikbaar heeft gesteld, maar met als basis ons eigen bibliotheekbeleid, leefbaarheid van het platteland, het open houden van bibliotheken en laagdrempeligheid ervan. Tot slot Het voorgaande in overweging nemende, komen wij op basis van de WSF notitie van de OBG en het daaraan gekoppelde verzoek ons besluit de WSF subsidie stop te zetten te herzien tot de volgende conclusies. Wij constateren dat, ondanks de geleverde inspanning, de antwoorden die de OBG op onze vragen geeft onvoldoende duidelijkheid verschaffen over het gebruik van de WSF in onze provincie. De notitie bevat geen informatie op basis waarvan wij aanleiding zien ons besluit de WSF subsidie stop te zetten te herzien. In de afspraken gemaakt tussen gedeputeerde Gerritsen en de vertegenwoordiger van de OBG de heer Pronk is overeengekomen dat op basis van de notitie wordt onderzocht welke taken binnen het reguliere budget van Biblionet kunnen worden ondergebracht. In de budgetafspraken die wij momenteel met Biblionet aan het voorbereiden zijn, worden en het IBL binnen het reguliere budget van Biblionet ondergebracht. Over de collectie kunnen wij stellen dat gezien het feit dat wij niet weten wat gecollectioneerd wordt, ook niet duidelijk gemaakt kan worden wat verloren gaat. Aangezien wij van mening zijn dat uit de notitie van de OBG niet duidelijk wordt wie gebruik maken van de WSF, kunnen wij niet zeggen hoeveel gebruikers uiteindelijk gedupeerd worden met het wegvallen van de WSF. 6