Wettelijke taken provincie Wsob. mr. drs. Alwien Bogaart RAPPORT

Transcriptie

1 Wettelijke taken provincie Wsob mr. drs. Alwien Bogaart RAPPORT

2 Wettelijke taken provincie Wsob mr. drs. Alwien Bogaart Amsterdam, 2 mei 2016 mr. drs. Alwien Bogaart senior adviseur / projectleider abogaart@dsp-groep.nl M RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

3 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen Redenen voor invoering van een bibliotheekwet Landelijk netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen De wettelijke verantwoordelijkheid van de provincie onder de Wsob Specifieke wettelijke provinciale taken artikel 16 Wsob Netwerktaken artikel 8 Wsob Gegevenslevering artikel 11 Wsob Inkadering van de wettelijke verantwoordelijkheid binnen het steunfunctiebeleid van de provincie Groningen 8 3 Afbakening wettelijke provinciale taken Wsob Inleiding Historische context De gemeentelijke verantwoordelijkheid Aandachtspunten bij de huidige uitvoering van de wettelijke provinciale taken in Groningen Interbibliothecair leenverkeer (IBL) Ontwikkeling innovatie Netwerktaken Gegevenslevering Interpretatie wettelijke provinciale taken door de provincie Groningen Conclusies 18 4 Kostenniveau wettelijke provinciale taken Inleiding Passende bedragen Een vergelijking met poi s in andere provincies Conclusies 24 5 De invloed van huidige en toekomstige ontwikkelingen in de bibliotheeksector op de wettelijke provinciale taken Inleiding Verschuiving in rollen en verantwoordelijkheden tussen overheidslagen De ontwikkelingen op het terrein van de e-books Ontlezing De verschuiving van de klassieke naar de maatschappelijke bibliotheek Innovatie Conclusies 29 3 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

4 1 Inleiding Aanleiding De provincie Groningen heeft DSP-groep verzocht advies uit te brengen over de reikwijdte van de wettelijke provinciale die voortvloeien uit de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) en de kosten daarvan. Tevens is het verzoek de uitkomsten van deze onderzoekstappen te plaatsen in de context van de huidige en toekomstige ontwikkelingen op het terrein van het bibliotheekwerk in Nederland omdat deze van invloed kunnen zijn op de uitvoering (en kosten) op lokaal/provinciaal niveau. Aanleiding voor het verzoek om advies is de invoering van de WSOB per 1 januari 2015 en de verbanden tussen deze wet en: de ontwikkelingen op het terrein van de e-books; de verschuiving van de 'klassieke naar maatschappelijke bibliotheek'; een essentiële verschuiving in de verdeling van rollen en verantwoordelijkheden tussen de verschillende overheidslagen en een verschuiving naar Rijk/nationaal en Gemeenten/lokaal. De vraagstelling kan ook worden gezien in het licht van dat de provincie een duidelijk onderscheid wil aanbrengen tussen de eigen wettelijke provinciale taken en rol en die van de gemeenten en dat er een helder onderscheid moet zijn tussen de inhoudelijke en financiële - verantwoordelijkheid van de provincie en die van de gemeenten. Vraagstelling van de provincie 1 Toets en adviseer aan de hand van de wet(sgeschiedenis) Wsob over de duiding en afbakening die de provincie Groningen geeft aan de provinciale wettelijke taken. Deze duiding en afbakening zijn te vinden in de volgende documenten: Strategisch Beleidskader Cultuur Criteria structurele subsidie Zijn de voorlopige beschikbare bedragen voor de provinciale wettelijke taken passend voor een goede uitvoering daarvan? Geef daarbij op hoofdlijnen op basis van indicatoren - inzicht in de inhoud, omvang en reikwijdte van de taken en subtaken en de toerekening van de kosten van deze (sub)taken naar subsidie(s). Maak daarbij op basis van gegevens van andere provinciale ondersteuningsinstellingen een vergelijking met deze instellingen. 3 Zet de uitkomsten van het onderzoek naar de vragen 1 en 2 af tegen de huidige en toekomstige ontwikkelingen op het terrein van het bibliotheekwerk in Nederland. Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan we in op de Wsob; achtergrond, het landelijk bibliotheeknetwerk en de wettelijke provinciale taken en de inkadering daarvan binnen de algemene steunfunctietaken die de provincie Groningen onderscheidt. Hoofdstuk 3 biedt een nadere afbakening van de wettelijke provinciale taken. Daarbij besteden we zowel aandacht aan de historische context, de gemeentelijke verantwoordelijkheid en de specifieke situatie in de provincie Groningen als aan de afzonderlijke wettelijke provinciale taken. In hoofdstuk 4 belichten we het kostenniveau van de 4 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

5 wettelijke provinciale taken. Daarbij gaat het zowel om de beschikbare bedragen die de provincie vanaf 2017 beschikbaar denkt te stellen, de bedragen die de provincie thans betaalt en de vraag hoe deze zich verhouden tot de afbakening van deze taken. Tot slot in hoofdstuk 5 een aantal huidige en toekomstige ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de toekomstige inhoud en omvang van de wettelijke provinciale taken. 5 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

6 2 Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen 2.1 Redenen voor invoering van een bibliotheekwet Per 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking getreden. In de Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel is de aanleiding voor het invoeren van de Wsob als volgt beschreven: Het huidige stelsel van openbare bibliotheken met veel spelers in een decentrale structuur vertoont onvoldoende samenhang. Ook heeft de KB, een belangrijke speler in het Nederlandse bibliotheeklandschap, geen formele relatie tot de openbare bibliotheken. De effectiviteit en innovatiekracht van de sector zijn hierdoor te beperkt, zeker gezien de snelheid en de impact van de digitale ontwikkelingen. De maatschappelijke functie van de openbare bibliotheek is niet gedefinieerd. In de lokale besluitvorming over de budgetten voor het openbare bibliotheekwerk dient zich steeds vaker de vraag naar de invulling van de maatschappelijke functie van de openbare bibliotheek aan. De digitale bibliotheek zorgt er voor dat de openbare bibliotheken hun publieke taken ook in het digitale domein kunnen vervullen. Verwachting voor de langere termijn is een verder afnemend fysiek gebruik en een groeiend digitaal gebruik. 2.2 Landelijk netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen De Wsob gaat uit van een netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen. De minister van OCW, de provinciebesturen en gemeentebesturen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor dit netwerk. Deze overheden zijn evenwel geen deelnemers in het netwerk maar maken het netwerk mogelijk door de deelnemers daarin te financieren. Het netwerk wordt gevormd door de lokale bibliotheken, de provinciale ondersteuningsinstellingen (hierna te noemen: poi s ) en de Koninklijke Bibliotheek (hierna te noemen: de KB ), voor wat betreft haar taak tot het in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek. Deze deelnemers worden successievelijk gefinancierd door de gemeenten, de provincies en de minister van OCW. In de Wsob worden de gemeentelijke en provinciale deelnemers in het netwerk als volgt gedefinieerd: Een lokale bibliotheek is een organisatie met rechtspersoonlijkheid die een of meerdere voor een ieder toegankelijke openbare bibliotheekvoorzieningen verzorgt en die in overwegende mate door een of meer gemeenten wordt gefinancierd. Provinciale ondersteuningsinstellingen zijn in overwegende mate door een of meer provincies gesubsidieerde of in stand gehouden voorziening die een pakket aan ondersteunende activiteiten biedt voor de lokale bibliotheken in de desbetreffende provincie of provincies. 6 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

7 2.3 De wettelijke verantwoordelijkheid van de provincie onder de Wsob De wettelijke verantwoordelijkheid van provincies voor de instandhouding van het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen heeft betrekking op het financieren van de wettelijke taken van poi s als genoemd in: Artikel 16: specifieke taken van poi s (interbibliothecair leenverkeer en ontwikkeling innovatie) Artikel 8 Wsob: netwerktaken die poi s gezamenlijk verrichten met lokale bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek Artikel 11: Wsob: gegevenslevering In de paragrafen 2.4, 2.5 en 2.6 beschrijven we deze taken in het kort. 2.4 Specifieke wettelijke provinciale taken artikel 16 Wsob Poi s vervullen de volgende specifieke wettelijke provinciale taken (artikel 16 Wsob): de distributie van fysieke werken door middel van het interbibliothecaire leenverkeer (hierna te noemen: het IBL ) binnen de provincie of provincies waardoor zij wordt gesubsidieerd of in stand gehouden. De poi s zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor: distributie van fysieke werken door middel van het interbibliothecaire leenverkeer tussen de provincies ontwikkeling van innovaties ten behoeve van de lokale bibliotheken, in overeenstemming met de KB in verband met haar coördinerende taak. 2.5 Netwerktaken artikel 8 Wsob Een deelnemer aan het netwerk (KB, lokale bibliotheken en de poi s): a. maakt met de andere deelnemers gebruik van een gezamenlijke catalogus van beschikbare werken; b. is onderdeel van het interbibliothecaire leenverkeer; c. voert zijn collectiebeleid overeenkomstig het gezamenlijk collectieplan; d. maakt gebruik van een op de andere deelnemers afgestemde digitale infrastructuur; e. stemt zijn administratie van leden en zijn algemene voorwaarden af op de andere deelnemers; f. ondersteunt het onderwijs. 2.6 Gegevenslevering artikel 11 Wsob Op de deelnemers rust ook de verplichting de volgende gegevens te leveren (artikel 11 Wsob): Ten behoeve van de gezamenlijke catalogus voor de landelijke digitale bibliotheek verstrekken lokale bibliotheken en provinciale ondersteuningsinstellingen gegevens over de collectie en de beschikbaarheid daarvan aan de KB. Ten behoeve van de beleidsontwikkeling verstrekken lokale bibliotheken, de poi s en de KB aan de minister van OCW gegevens over de desbetreffende openbare bibliotheekvoorziening 7 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

8 die niet tot de persoon herleidbare gegevens van gebruikers en personeel betreffen. Feitelijk worden deze gegevens geleverd aan de KB die met de gegevensverzameling en bewerking is belast. 2.7 Inkadering van de wettelijke verantwoordelijkheid binnen het steunfunctiebeleid van de provincie Groningen De provincie Groningen financiert steunfunctietaken binnen de cultuursector. De provincie hanteert algemene kaders voor organisaties die steunfuncties vervullen. De wettelijke provinciale netwerktaken ex artikel 8 Wsob en de wettelijke provinciale innovatietaak ex artikel 16 tweede lid Wsob worden door de provincie Groningen als volgt ingekaderd in de steunfunctietaken: coördinatie/afstemming van een gezamenlijke catalogus, gezamenlijk(e) collectiebeleid en collectieplan van lokale bibliotheekvoorzieningen in Groningen, onderling en landelijk, in afstemming met de KB coördinatie/afstemming van een digitale infrastructuur c.q. leners/uitleenadministratie van lokale bibliotheekvoorzieningen gezamenlijk en landelijk, in afstemming met de KB, mede vanwege een (toekomstig) landelijk uitleensysteem / -pas ondersteuning ontwikkeling educatief aanbod (geen uitvoering) 8 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

9 3 Afbakening wettelijke provinciale taken Wsob 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk presenteren we een afbakening van de wettelijke provinciale taken die voortvloeien uit de Wsob. Alvorens we nader ingaan op de taken ex artikel 8 Wsob (netwerktaken), ex artikel 11 Wsob (gegevenslevering) en ex artikel 16 Wsob (IBL en ontwikkeling innovatie) gaan we in op een aantal factoren, die maken dat het niet steeds eenvoudig is tot een strikte afbakening van deze taken te komen. 3.2 Historische context Waar het gaat om het lokaal bibliotheekwerk is steeds sprake geweest van een samenspel tussen gemeenten en provincies. Daarbij is een ontwikkeling te zien waarbij de verantwoordelijkheid voor het lokaal bibliotheekwerk steeds meer is verschoven naar de gemeenten. Ooit was er een situatie waarin provinciale bibliotheekcentrales (de voorgangers van de huidige poi s) het lokaal bibliotheekwerk verzorgden voor gemeenten tot inwoners. Later werden ook deze kleinere gemeenten verantwoordelijk voor het lokaal bibliotheekwerk, maar werd er door provincies nog veel geïnvesteerd in met name de bedrijfsvoering van lokale bibliotheken. Door het proces van bibliotheekvernieuwing tussen 2005 en 2008 vond een schaalvergroting binnen de bibliotheeksector plaats. Er ontstonden zogenaamde basisbibliotheken die een verzorgingsgebied moesten hebben van tenminste inwoners. Dat leidde ertoe dat een regionale netwerkorganisaties ontstonden van lokale bibliotheekvoorzieningen die zowel gemeenten met minder dan inwoners bedienen als grotere gemeenten. Onder de Wsob wordt weliswaar gesproken van lokale bibliotheken maar uitgezonderd een aantal grotere steden is het uitvoerend bibliotheekwerk belegd bij regionaal werkende organisaties die meerdere gemeenten bedienen. De schaalvergroting leidde ertoe dat de bedrijfsvoeringstaken in meerdere mate door lokale bibliotheken worden verzorgd. Dat laat onverlet dat provincies in meerdere of mindere mate nog financiële bijdragen leveren aan lokale bibliotheken via subsidies aan poi s. Vooruitlopend op de Wsob werden er op bestuurlijk niveau afspraken gemaakt tussen het Rijk (OCW), provincies en gemeenten in zogenaamde bibliotheekcharters over de uitvoering van wettelijke taken zoals opgenomen in de Wet op het specifiek cultuurbeleid. In het laatste bibliotheekcharter ( ) werd onder meer afgesproken dat het IPO bevordert dat bibliotheken tenminste een basispakket aan ondersteunende activiteiten bieden, dat bestaat uit de volgende taken: Logistiek en transport (IBL) De afstemming van collecties op provinciaal niveau Het in stand houden en versterken van een netwerk voor bibliotheken onderling en met maatschappelijke organisaties, om de samenwerking te borgen en te versterken en om de kwaliteit en efficiency te verhogen 9 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

10 De ontwikkeling en implementatie van innovatieve concepten voor de fysieke bibliotheek die mede aansluiten op de landelijke innovatieagenda van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (vanaf 2015 opgegaan in de KB) Zoals aangegeven was het samenstel van bovengenoemde activiteiten een basispakket van wettelijke taken dat tenminste door provincies moest worden aangeboden. Het stond provincies vrij bovenop het basispakket aanvullende diensten te financieren. En in de praktijk gebeurde dat ook. In IPO-verband was afgesproken onderscheid te maken tussen A-taken (de wettelijke taken uit de Wet op het specifiek cultuurbeleid) en B-taken (autonome taken). De A-taken hebben betrekking op collectiebeleid, logistiek / transport (IBL), netwerken en allianties, en ontwikkeling en implementatie van innovatieve concepten). B-taken hebben in Groningen betrekking op onder meer bestuur en management, ICT ondersteuning, financieel-economische zaken en HR beleid en personeel & organisatie). Voor de A-taken is er voor de provincie een verplichting deze wettelijke provinciale taken te financieren en voor de B-taken bestaat de mogelijkheid om deze te (co)financieren. In de huidige situatie financiert de provincie Groningen zowel wettelijke als autonome taken. 3.3 De gemeentelijke verantwoordelijkheid Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het lokale uitvoerend bibliotheekwerk. De basis van lokale bibliotheken is het aanleggen, beheren, ontsluiten en aanbieden van collecties van mediadragers als boeken (fysiek en digitaal), tijdschriften, dvd s, cd s en bladmuziek en het bieden van professionele ondersteuning van bezoekers bij raadplegen en uitlenen van mediadragers. Bij boeken gaat het overigens niet alleen om raadpleging en uitlening, maar ook om het inzetten daarvan voor activiteiten op het gebied van onder meer educatie en leesbevordering. DSP-groep gaat ervan uit dat (zowel onder de Wsob en onder daaraan voorafgaande wet- en regelgeving) de kosten van de volgende frontoffice en backoffice taken voor rekening zijn van de lokale bibliotheekvoorzieningen omdat het gaat om de basis van het uitvoerend bibliotheekwerk: Aanschaf collectie Collectioneren Catalogiseren Uitlenen en innemen Leden- en uitleenadministratie De hardware en software die nodig is voor de uitvoering van de werkprocessen Serviceverlening aan bezoekers / leners Marketing en pr Website(beheer) Deze onderdelen van het lokaal bibliotheekwerk worden bekostigd door gemeenten. Er is geen juridische grondslag voor cofinanciering van deze activiteiten door provincies. Daar waar netwerktaken te relateren zijn aan bovengenoemde activiteiten kan dit tenminste als een indicatie worden gezien dat hier sprake is van gemeentelijke netwerktaken en de provincie niet bijdraagt aan de bekostiging van deze taken, tenzij onmiskenbaar sprake is van specifieke taken / kosten die wettelijke taken van een poi zijn. 10 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

11 3.4 Aandachtspunten bij de huidige uitvoering van de wettelijke provinciale taken in Groningen In de huidige cultuurnotaperiode worden in de provincie Groningen de wettelijke taken door Biblionet Groningen. Biblionet is zowel een (provinciaal opererend) netwerk van lokale bibliotheekvoorzieningen 1, waarvoor de gemeenten binnen de provincie Groningen verantwoordelijk zijn, als een provinciale ondersteuningsinstelling, waarvoor de provincie Groningen verantwoordelijk is. Dat impliceert dat Biblionet als deelnemer aan het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen zowel in haar hoedanigheid van een netwerk van lokale bibliotheekvoorzieningen als in die van provinciale ondersteuningsinstelling de netwerktaken van artikel 8 Wsob verzorgt. Het hybride karakter van Biblionet maakt dat de netwerktaken van Biblionet zich eerder richten op interne onderdelen van de eigen organisatie dan op het tot stand brengen van netwerken van externe bibliotheekvoorzieningen. Financiering van deze interne afstemming in het kader van de Wsob netwerktaken door de gemeenten als financiers van lokale bibliotheken ligt dan eerder in de reden. Een tweede aandachtspunt bij de huidige uitvoering van de wettelijke taken heeft betrekking op de duiding van de term provinciaal / provincie. Onzes inziens moet hier onderscheid worden gemaakt tussen twee betekenissen die daaraan kunnen worden verleend: de bestuurslaag en het territorium. Bijvoorbeeld het op provinciaal niveau collectioneren betekent niet dat er een provinciale collectie is die gerelateerd is aan de bestuurslaag, maar dat er collectie is die voor alle openbare bibliotheekvoorzieningen in het territorium beschikbaar is. Anders gezegd: het gaat hier om een optelsom van media die in alle vestigingen / servicepunten etc. binnen het territorium aanwezig zijn. Territoriaal bundelen betekent niet dat daarmee een verantwoordelijkheid voor de provinciale bestuurslaag ontstaat. In het verlengde daarvan ontstaat ook geen financieringsplicht voor de provincie als bestuurslaag. 3.5 Interbibliothecair leenverkeer (IBL) Bij de afbakening van het IBL doen zich twee vraagpunten voor. Het eerste heeft betrekking op de reikwijdte van het IBL. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen IBL van deur tot deur en IBL van kast tot kast. Er is de van deur tot deur variant, waarbij IBL bij bibliotheekvestiging kratten met boeken ophaalt en bij vestigingen deze kratten weer aflevert. En er is de van kast tot kast variant, waarbij IBL boeken uit de rekken van vestigingen haalt, administratieve werkzaamheden verricht, de boeken vervoert naar bibliotheekvestigingen, ze daar in een kast zet en de administratieve handelingen verricht. Deze variant is voor de provincie duurder dan de van deur tot deur variant waar de lokale bibliotheek zelf handelingen verricht: van kast tot deur en van deur tot kast. Er is hier geen eenduidige praktijk: ongeveer de helft van de provincies gaat uit van de van kast tot kast variant, en ongeveer de andere helft van de deur tot deur variant. Het Ministerie van OCW heeft een notitie Provinciale taken in de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen opgesteld. Daarin wordt ten aanzien van de reikwijdte van het IBL het Noot 1 Uitgezonderd de gemeente Groningen waar Groninger Forum een zelfstandige organisatie is voor onder meer lokaal bibliotheekwerk. Groninger Forum maakt wel gebruik van diensten van Biblionet, 11 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

12 volgende aangegeven. Dit omvat het van-deur-tot-deur transport tussen de bibliotheek die de titel levert en de bibliotheek die de titel heeft aangevraagd. Desgevraagd geeft OCW aan dat de taken van kast tot deur en van deur tot kast plaatsvindt binnen de muren van de lokale bibliotheek en dit behoort tot de lokale verantwoordelijkheid, ook al omdat het gaat om de bedrijfsvoering van de lokale bibliotheek 2. Het tweede vraagstuk betreft de bekostiging van de ICT die nodig is om het IBL te kunnen verzorgen. Leden van bibliotheken kunnen via de online catalogus van lokale bibliotheek een IBLuitlening aanvragen. Het daaraan gelieerde ICT-gebeuren en de daarvoor benodigde software en hardware is primair de verantwoordelijkheid van lokale bibliotheekvoorzieningen, tenzij applicaties e.d. nodig zijn die uitsluitend voor IBL worden gebruikt. Desgevraagd geeft OCW aan afgezien van eventuele bijzondere applicaties e.d. dat het billijk is dat provincies meebetalen aan de ICT-kosten (soft ware, hard ware, ICT-personeel) 3. Een algemeen gehanteerde objectieve verdeelsleutel is niet aanwezig. Wij geven in overweging om het aandeel IBL-uitleningen in het totaal aantal uitleningen als verdeelsleutel te hanteren. Dat zou betekenen dat de provincie Groningen 10% bekostigt van de ICT-kosten. 3.6 Ontwikkeling innovatie Op grond van artikel 16 tweede lid Wsob zijn poi s gezamenlijk belast met ontwikkeling van innovaties ten behoeve van het lokaal bibliotheekwerk, dit in afstemming met de KB. Dat veronderstelt dat deze taak in netwerkverband wordt uitgevoerd. De KB ontwikkelt nu met de overige netwerkpartners een innovatieagenda die nadere invulling geeft aan de gezamenlijke innovatietaak van de poi s. Op dit moment is nog onduidelijk wat de impact daarvan zal zijn op de provinciale beleidsvrijheid voor wat betreft de invulling en financiering van de innovatietaak van poi s. De Wsob biedt geen definitie van het begrip innovatie, noch wat onder ontwikkeling van innovaties begrepen moet worden. De parlementaire stukken met betrekking tot de Wsob biedt ook geen verheldering. Het woord innovatie wordt vele malen gebezigd, maar dan als neutrale term, als innovatie in het woordenboek. Van Daele omschrijft innovatie als invoering van een nieuwigheid. In de Nota naar aanleiding van het verslag bij de Wsob wordt over innovatie als provinciale ondersteuningstaak het volgende gesteld. Initiatieven tot innovatie kunnen op lokaal, provinciaal en landelijk niveau ontstaan. Lokale innovaties spelen daarbij - in de ogen van de regering - verhoudingsgewijs een belangrijke rol. Plaatselijke bibliotheken weten immers door hun directe contact met gebruikers het beste aan welke innovaties zij behoefte hebben. Niettemin moet voorkomen worden dat telkens opnieuw het wiel wordt uitgevonden. Daarom wordt de ontwikkeling van innovaties belegd bij de gezamenlijke poi s. Noot 2 Interview met A,J.F. van Tongeren, plaatsvervangend Hoofd Afdeling Informatie- en Bibliotheekbeleid ministerie van OCW. Noot 3 Idem. 12 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

13 In de notitie van OCW over de provinciale taken in de Wsob wordt over innovatie het volgende gesteld. In de praktijk verschuift het accent van het bibliotheekwerk van het bezitten en uitlenen van een collectie naar het verrichten van activiteiten ten dienste van de maatschappelijke opgaven voor de gemeente of regio. Openbare bibliotheken zijn bezig hun positie hier in te vinden. Tegelijkertijd lopen in veel gemeenten de budgetten voor het bibliotheekwerk terug en neemt het aantal bibliotheekvestigingen af. De Wsob beschouwt het als een provinciale taak lokale / regionale bibliotheekorganisaties te ondersteunen bij deze veranderingsprocessen. Dat kan door het mogelijk maken van pilots, het ontwikkelen van modellen, en door het verzamelen en beschikbaar stellen van de resultaten. Uit de notitie van OCW kan worden afgeleid dat de wettelijke taak ontwikkeling innovatie breder kan worden opgevat als louter ontwikkelen van nieuwe concepten en dat innovatie betrekking heeft op meer dan alleen cultuur. Dat komt overeen met de in ontwikkeling zijn de innovatieagenda, waarin onder meer een taakverdeling is opgenomen tussen rijk, provincies en gemeenten. Zie verder paragraaf 5.6 Innovatie. De ontwikkeling van innovatie is door de wetgever niet nader gedefinieerd of uitgewerkt. Dat impliceert een grote mate van beleidsvrijheid bij de provincies als financiers van de wettelijke innovatietaak. De provincie staat het vrij zelf kaders te stellen, zowel inhoudelijk als financieel. Er is ook geen enkele indicatie vanuit de Wsob of nadere regelingen hoe omvangrijk het budget van de provincie voor innovatie moet zijn. 3.7 Netwerktaken De Wsob neemt openbare bibliotheekvoorzieningen, die onderling verbonden zijn in een netwerk als uitgangspunt. De Wsob beoogt een samenhangend stelsel van openbare bibliotheekvoorzieningen tot stand te brengen. Artikel 7 van de Wsob bepaalt dat de lokale bibliotheken, de provinciale ondersteuningsinstellingen en de KB en haar taak tot het in stand houden van de landelijke digitale bibliotheek, één netwerk vormen van openbare bibliotheekvoorzieningen. Doordat alle lokale bibliotheken in één digitale infrastructuur participeren, versterkt de digitale bibliotheek de kracht van het netwerk. Het kenmerkende van deze netwerktaken dat ze gezamenlijk belegd zijn bij de netwerkpartners: KB, lokale bibliotheekvoorzieningen en poi s. Deze gezamenlijke verantwoordelijkheid maakt dat de rol- en taakverdeling tussen deze netwerkpartners niet steeds duidelijk is, nu in de Wsob niet duidelijk is belegd welke taken specifiek worden belegd bij welk type netwerkpartner. De gemeente is verantwoordelijk voor het lokale bibliotheekwerk, de provincie voor de ondersteuning daarvan en het Rijk is verantwoordelijk voor het stelsel als geheel en voor de digitale bibliotheek. De drie overheden zijn volgens artikel 6 Wsob gezamenlijk verantwoordelijk voor het bibliotheeknetwerk. Plusbibliotheken In het land is een aantal plusbibliotheken die bovenop hun reguliere collectie de beschikking hebben over een pluscollectie, een collectie op HBO+ niveau. Daarmee voorziet een plusbibliotheek in wetenschappelijke literatuur voor haar verzorgingsgebied. In de gemeente 13 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

14 Groningen is een plusbibliotheek gevestigd. Wettelijk is niet geregeld wie voor (de kosten van) deze pluscollecties verantwoordelijk is. Er zijn provincies die daar financieel aan bijdragen, bijvoorbeeld omdat het gaat om een erfgoedcollectie die provincies cultuurhistorisch van grote waarde vinden. Een wettelijke verplichting voor provinciale financiering ontbreekt evenwel. Vanaf 2005 is in de provincie Groningen de plusbibliotheek geen provinciale aangelegenheid meer. Nationale bibliotheekcatalogus (NBC) Alle deelnemers aan het netwerk moeten gebruik maken van één gemeenschappelijke catalogus. Daardoor zijn alle materialen van alle deelnemers aan het netwerk beschikbaar voor alle bibliotheekleden. Deze collectie omvat fysieke en digitale materialen. Het totaal van de collectie Nederland (fysiek en digitaal) is via de Nationale Bibliotheekcatalogus als geheel te benaderen en doorzoekbaar. Er is een landelijke digitale infrastructuur die ervoor zorgt dat het aanleveren van gegevens voor het opbouwen en actueel houden van de NBC door middel van een geautomatiseerde koppeling tot stand komt. NBC wordt geactualiseerd met de mutaties uit de lokale systemen (nieuwe titels/exemplaren en afschrijvingen). Nu de NBC tot stand komt door geautomatiseerde koppelingen van collectiegegevens van lokale bibliotheekvoorzieningen, ligt hier geen specifieke provinciale wettelijke taak. Interbibliothecair leenverkeer (IBL) IBL maakt mogelijk dat een lid van een bibliotheek gebruik kan maken van media die niet tot de collectie behoren van de bibliotheekorganisatie bij welke hij of zij als lid is ingeschreven. De verlangde media worden getransporteerd via de provinciale serviceorganisaties. Deze stelseltaak is reeds besproken in paragraaf 3.5 Interbibliothecair leenverkeer (IBL). Gemeenschappelijk collectieplan Doel van het collectieplan is het tot stand brengen van een gemeenschappelijk kader voor collectievorming door de deelnemers aan het bibliotheeknetwerk. Het collectieplan moet een raamwerk bieden voor lokale bibliotheken om efficiënter te werk te gaan bij de inkoop van collecties en een kader voor de afstemming van digitale en papieren boeken. Het plan beschrijft de principes voor collectievorming, maar schrijft niet voor welke individuele titels individuele bibliotheken zouden moeten aanschaffen. De KB is verantwoordelijk voor de totstandkoming en vaststelling van het plan. Het plan wordt opgesteld in samenwerking tussen de deelnemers aan het bibliotheeknetwerk. Het collectieplan heeft betrekking op de gehele collectie van de Nederlandse openbare bibliotheken en de KB, zowel fysiek als digitaal. Voor de fysieke collectie geldt dat op lokaal niveau wordt bepaald hoe groot deze collectie is, hoe deze is samengesteld, hoe actueel deze dient te zijn, welke rendementseisen er aan de collectie worden gesteld etc. In een aantal provincies is sprake van gezamenlijk collectioneren. Daar is een team samengesteld dat op provinciaal niveau de selectie en aanschaf doet voor de deelnemende bibliotheken. Dit gebeurt met behulp van in geautomatiseerde bibliotheeksystemen aanwezige bestelmodules. Deze zijn gebaseerd op collectieprofielen per bibliotheek(vestiging) en op het zogenaamde 14 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

15 rationeel collectioneren. Dit laatste houdt in dat aan de hand van uitleencijfers en gewenste niveaus van uitleenfrequenties het systeem een besteladvies genereert per bibliotheek(vestiging). De deelnemende bibliotheken geven in het profiel aan in welke rubrieken/categorieën welke uitleenfrequenties worden nagestreefd en hoeveel boeken moeten worden aangeschaft en stellen daar een budget voor beschikbaar. Op deze wijze blijven zij zelf bepalen hoe hun collectie er uit ziet. Dit gezamenlijk collectioneren gebeurt in Friesland, Overijssel, Utrecht, Gelderland, Zeeland, Drenthe en Groningen en levert daar enerzijds efficiencyvoordeel op in de benodigde uren voor selectie en aanschaf en anderzijds een kwaliteitsverbetering door een beter afgestemde provinciale collectie. Waar de stelseltaak met betrekking tot collectievorming betrekking heeft op het samenstellen en beschrijven van de collecties van (het netwerk van) lokale bibliotheken ontbreekt hier een (financiële) verantwoordelijkheid van de provincie. Dat is anders waar het gaat om de afstemming vanuit het provinciale met het landelijke beleid (het collectieplan). Gemeenschappelijke digitale infrastructuur Om in technische zin als netwerk te kunnen functioneren is deelname aan de gemeenschappelijke digitale infrastructuur vereist. Essentiële onderdelen daarvan zijn: de gemeenschappelijke catalogus, de centrale verzameling van gegevens over de gebruikers (via het zogenoemde Datawarehouse) en het gebruik en een website op basis van uniforme specificaties (de zogenoemde Waas, de Website as a service). Deelname aan de gemeenschappelijke digitale infrastructuur primair door lokale bibliotheken is een aangelegenheid van de lokale bibliotheken / financierende gemeenten. Hier ligt geen specifieke wettelijke provinciale taak. Het is zeker niet zo dat provincies een wettelijke taak hebben om (uitgezonderd IBL) de ICT-kosten van lokale bibliotheken mede te bekostigen. Noch de wettekst, noch de documenten uit de parlementaire geschiedenis van de Wsob, noch de OCW notitie inzake provinciale taken in de Wsob bieden hiervoor aanknopingspunten. Uniforme ledenadministratie en algemene voorwaarden Voor het functioneren als netwerk is het noodzakelijk dat de bibliotheken hun ledenadministratie op uniforme wijze inrichten en actuele algemene voorwaarden hanteren. Van de bibliotheekorganisaties wordt verwacht dat zij deze onderwerpen in gezamenlijkheid regelen. Dit ondersteunt ook het voornemen van de bibliotheekbranche om te komen tot één landelijke bibliotheekpas. Ledenadministratie en algemene voorwaarden zijn te relateren aan het lokale bibliotheekwerk. Hier ligt geen specifieke wettelijke provinciale taak. Ondersteuning van onderwijs Bibliotheken vervullen hun functies voor de individuele leden maar ook voor maatschappelijke organisaties, bijvoorbeeld op het terrein van onderwijs en educatie. Op deze manier worden in samenwerking met het onderwijs programma s voor leesbevordering, bestrijding van 15 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

16 laaggeletterdheid en mediawijsheid uitgevoerd. De verplichting om ondersteuning te bieden aan het onderwijs vormt een nieuw accent in de inzet van de bibliotheek. Ondersteuning van het onderwijs is primair de taak van de lokale bibliotheekvoorzieningen. Maar ook de KB heeft hier een rol bij de landelijke programma s die voor het onderwijs worden ontwikkeld. Daarnaast is er mogelijk een taak van provincies waar het gaat om het ontwikkelen van innovaties gericht op projecten en methodieken voor het onderwijs. Desgevraagd bevestigt OCW dat de stelseltaak ondersteuning van het onderwijs voor de provinciale bestuurslaag gerelateerd kan worden aan de stelseltaak innovatie ontwikkeling 4. Directe ondersteuning aan het onderwijs is een aangelegenheid van lokale bibliotheken. 3.8 Gegevenslevering Artikel 11 Wsob verplicht de deelnemers in het netwerk gegevens aan te leveren. Enerzijds gaat het om het aanleveren van gegevens over de collecties van lokale bibliotheken en provinciale bibliotheken (van poi s) ten behoeve van de nationale catalogus, anderzijds om het aanleveren van gegevens voor beleidsontwikkeling. Waar het gaat om de gegevens over de collectes ligt hier in Groningen alleen een gemeentelijke stelseltaak nu er geen aan de provincie als bestuurslaag verbonden collectie is. In de provincie Groningen wordt weliswaar op provinciaal niveau (territorium) aan collectievorming gedaan en zijn alle onderdelen van de collectie beschikbaar voor alle openbare bibliotheekvoorzieningen die onderdeel zijn van de netwerkorganisatie binnen de grenzen van de provincie, maar feitelijk gaat het om een optelsom van collecties van lokale bibliotheekvoorzieningen. Waar het gaat om gegevenslevering voor beleidsontwikkeling is in Bijlage 3 van de Regeling gegevenslevering openbare bibliotheekvoorzieningen van de minister van OCW bepaald welke deelnemers welke gegevens moeten aanleveren. Voor de poi s gaat het om de volgende gegevens: Voorzieningen Overzicht bibliotheekorganisaties in het verzorgingsgebied met bibliotheekdiensten, naar soort Aantal netwerken per provincie (gezamenlijke collectie, catalogus en leneradministratie) Aantal bibliotheekorganisaties per netwerk Interbibliothecair leenverkeer Aantal vervoerde fysieke media, naar soort (binnen provincie en tussen provincies) Aantal aanvragen binnen provincie en tussen provincies Aantal afleverpunten, binnen provincie en tussen provincies Ontwikkeling van innovaties ten behoeve van lokale bibliotheken Ontwikkeling programma s en projecten ten behoeve van innovatie, naar soort, sector en domein Noot 4 Interview met A,J.F. van Tongeren, plaatsvervangend Hoofd Afdeling Informatie- en Bibliotheekbeleid ministerie van OCW. 16 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

17 Functioneren van het netwerk Aantal en soort ondersteunende taken gericht op een gezamenlijke catalogus Aantal en soort ondersteunende taken gericht op het gezamenlijke collectieplan (Koninklijke Bibliotheek) Aantal en soort ondersteunende taken gericht op een op elkaar afgestemde gezamenlijke administratie en digitale infrastructuur Aantal en soort ondersteunende taken gericht op onderwijs De kosten van het aanleveren van deze gegevens komen voor rekening van de provincie. Lokale bibliotheken dienen gegevens aan te leveren met betrekking tot voorzieningen, collectie, uitleningen, lidmaatschap en bezoek, personeel en baten en lasten. Dit is een stelseltaak op het niveau van de gemeenten, die de kosten van de uitvoering van deze taak dienen te dragen. 3.9 Interpretatie wettelijke provinciale taken door de provincie Groningen De eerste onderzoeksvraag van de provincie heeft betrekking op duiding en afbakening die de provincie Groningen geeft aan de provinciale wettelijke taken volgens de Wsob en de (daaraan gelieerde) algemene steunfunctietaken. Deze duiding en afbakening zijn te vinden in de volgende documenten: Strategisch Beleidskader Cultuur Criteria structurele subsidie De provincie duidt correct de wettelijke provinciale taken in de Wsob: De specifieke provinciale taken ex artikel 16 Wsob (IBL en ontwikkeling innovatie) De netwerktaken ex artikel 8 Wsob De gegevensleveringstaak ex artikel 11 Wsob Waar het gaat om de vraag of de provincie bovengenoemde taken afbakent kan het volgende worden opgemerkt. In de eerste plaats laat de wet(sgeschiedenis) veel ruimte voor interpretatie van taken, wat niet snel leidt tot een situatie waarin apert duidelijk is dat een interpretatie zich niet correct verhoudt tot de wet. In de tweede plaats geeft de provincie waar het gaat om de netwerktaken en de gegevensleveringstaak niet echt een nadere invulling aan c.q. afbakening van deze taken, zodat een met de wet strijdige uitleg ook niet voor de hand ligt. De interpretatie van de netwerktaken ex artikel 8 Wsob als advies / coördinatie / ondersteuning (in het licht van de definitie van de provincie van de algemene steunfunctietaken) en niet als een verantwoordelijkheid voor de uitvoering van bedrijfsvoeringsprocessen als ICT, leneradministratie e.d. ligt binnen de grenzen van de Wsob. Waar het gaat om IBL geeft de provincie een afbakening van deze taak die in overeenstemming is met het standpunt in deze van OCW: van deur tot deur. 17 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

18 Bij innovatie stelt de provincie zich op het standpunt dat het hier gaat om ontwikkeling van innovaties zoals letterlijk geduid in artikel 16 tweede lid, aanhef en sub b. Dat is op zich een correcte afbakening, maar het ministerie van OCW geeft een ruimere duiding van innovatie, evenals de in ontwikkeling zijnde landelijke innovatieagenda. Wij komen hier nader op terug in hoofdstuk Conclusies Algemeen Provinciebesturen zijn samen met gemeentebesturen en de minister van OCW verantwoordelijk voor het landelijke stelsel van openbare bibliotheekvoorzieningen, maar maken geen deel uit van dit netwerk. Het netwerk bestaat uit lokale bibliotheken, provinciale ondersteuningsinstellingen en de Koninklijke bibliotheek. Provinciebesturen hebben een (financiële) verantwoordelijkheid voor de uitvoering van wettelijke taken van provinciale ondersteuningsinstellingen. Het gaat om de volgende wettelijke taken: Artikel 16 Wsob: specifieke provinciale wettelijke taken (interbibliothecair leenverkeer en ontwikkeling innovaties) Artikel 8 Wsob: netwerktaken Artikel 11 Wsob: gegevenslevering Specifieke provinciale wettelijke taken artikel 16 Wsob Interbibliothecair leenverkeer. De bekostiging van het transport van media is een provinciale aangelegenheid. IBL blijft beperkt tot van deur tot deur. De kosten van van kast tot deur en van deur tot kast is een lokale aangelegenheid. Het aan IBL gelieerde ICT-gebeuren en de daarvoor benodigde software en hardware is primair de verantwoordelijkheid van lokale bibliotheekvoorzieningen, tenzij applicaties e.d. nodig zijn die uitsluitend voor IBL worden gebruikt. Wel is het redelijk dat provincies meebetalen aan ICT-systemen, want zonder gebruik van deze systemen is geen IBL mogelijk. Ontwikkeling innovatie. De ontwikkeling van innovatie is door de wetgever niet nader gedefinieerd of uitgewerkt. Dat impliceert een grote mate van beleidsvrijheid bij de provincies als financiers van de wettelijke innovatietaak. De provincie staat het vrij zelf kaders te stellen, zowel inhoudelijk als financieel. Er is geen enkele indicatie vanuit de Wsob hoe omvangrijk het budget van de provincie voor ontwikkeling innovatie moet zijn. Wel moet rekening worden gehouden met de in ontwikkeling zijnde landelijke innovatieagenda. Netwerktaken artikel 8 Wsob Waar het gaat om netwerktaken is duidelijk dat uitgezonderd IBL het vooral gaat om afstemmings- en coördinatietaken van poi s. In de huidige situatie in de provincie Groningen waarin de uitvoering van de wettelijke provinciale netwerktaken bij een hybride organisatie als Biblionet (lokale bibliotheekorganisatie én poi) is belegd kan de stelling worden betrokken dat het eerder gaat om interne afstemming binnen een netwerk van lokale bibliotheekvoorzieningen die deel uitmaken van één organisatie met een centraal hiërarchisch gezag dan om het organiseren van afstemming en coördinatie als poi. Anders gezegd het gaat om activiteiten waarbij het voor de hand ligt deze door gemeenten in plaats van door de provincie te laten financieren 18 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

19 Nationale bibliotheekcatalogus (NBC). De NBC komt tot stand door geautomatiseerde koppelingen van collectiegegevens van lokale bibliotheekvoorzieningen ligt. Er is geen sprake van een provinciale (bestuurslaag) collectie. Er ligt hier geen specifieke provinciale wettelijke taak. Interbibliothecair leenverkeer (IBL). Zie hetgeen hierboven bij Specifieke provinciale wettelijke taken artikel 16 Wsob is opgemerkt. Gemeenschappelijk collectieplan. Waar de stelseltaak met betrekking tot collectievorming betrekking heeft op het samenstellen en beschrijven van de collecties van (het netwerk van) lokale bibliotheken ontbreekt hier een (financiële) verantwoordelijkheid van de provincie. Dat is anders waar het gaat om de afstemming vanuit het provinciale met het landelijke beleid (het collectieplan). Gemeenschappelijke digitale infrastructuur. Deelname aan de gemeenschappelijke digitale infrastructuur gebeurt vanuit de lokale bibliotheekvoorzieningen en hier ligt geen specifieke wettelijke provinciale taak met uitzondering voor IBL. Ledenadministratie en algemene voorwaarden. Ledenadministratie en algemene voorwaarden zijn te relateren aan het lokale bibliotheekwerk. Hier ligt geen specifieke wettelijke provinciale taak. Ondersteuning onderwijs. Ondersteuning van het onderwijs is primair de taak van de lokale bibliotheekvoorzieningen. Maar ook de Koninklijke Bibliotheek heeft hier een rol bij de landelijke programma s die voor het onderwijs worden ontwikkeld. Daarnaast is er mogelijk een taak van provincies waar het gaat om het ontwikkelen van innovaties gericht op projecten en methodieken voor het onderwijs. Gegevenslevering artikel 11 Wsob Gegevens collectie. Nu er geen provinciale (bestuurslaag) collectie is ligt hier een beperkte wettelijke provinciale taak. Gegevens beleidsontwikkeling. Er ligt hier een wettelijke provinciale taak waar het gaat om het aanleveren van gegevens als opgenomen in Bijlage 3 van de Regeling gegevenslevering algemene bibliotheekvoorzieningen Duiding en afbakening van de wettelijke provinciale taken door de provincie Groningen De provincie Groningen duidt de wettelijke taken correct en geeft geen afbakening van deze taken die in strijd is met de Wsob. 19 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

20 4 Kostenniveau wettelijke provinciale taken 4.1 Inleiding De tweede onderzoeksvraag die de provincie Groningen heeft geformuleerd betreft of de voor de uitvoering van de wettelijke taken beschikbare bedragen passend zijn voor een goede uitvoering van deze taken. De provincie wil daarbij op hoofdlijnen op basis van indicatoren - inzicht in de inhoud, omvang en reikwijdte van de taken en subtaken en de toerekening van de kosten van deze (sub)taken naar subsidie(s). Voorts wenst de provincie op basis van gegevens van andere poi s een vergelijking met deze instellingen. In dit hoofdstuk gaan we op deze onderzoeksvragen in. 4.2 Passende bedragen In 2016 ontvangt Biblionet Groningen een subsidiebedrag van Voor de periode gaat de provincie indicatief - uit van een bedrag van 1,3 miljoen voor de wettelijke taken / steunfunctietaken (exclusief ontwikkeling innovatie) en 0,5 miljoen voor autonome taken. Daarnaast denkt de provincie aan een fonds beschikbaar ter grootte van 0,3 miljoen voor ontwikkeling innovatie. In totaal dus 2,1 miljoen. Besluitvorming hierover dient nog plaats te vinden. De vraagstelling van de provincie beperkt zich evenwel tot de passende omvang van beschikbare middelen voor de uitvoering van de wettelijke taken. Is 1,6 miljoen toereikend? Deze vraag laat zich niet eenvoudig beantwoorden: De wettelijke taken zijn heel algemeen geformuleerd: normen, kwaliteitscriteria en verdeelsleutels ontbreken. Dat biedt provincies heel veel beleidsruimte waar het gaat om het bepalen wat passende bedragen zijn voor de uitvoering van de wettelijke taken. In de Groninger situatie is sprake van één bibliotheekorganisatie met een hybride karakter (zowel lokale bibliotheekorganisatie als poi). Daar waar in andere provincies sprake is van netwerken van bibliotheekorganisaties met de poi in een coördinerende en stimulerende rol is er in Groningen een netwerk dat uitgezonderd de gemeente Groningen, die overigens wel gebruik maakt van de systemen e.d. van Biblionet Groningen geconcentreerd is in één organisatie / rechtspersoon met een centrale / hiërarchische aansturing. Dat roept de vraag op of en in hoeverre de provincie zich bereid voelt dan wel verplicht voelt bij te dragen in de afstemming die Biblionet Groningen intern organiseert. De kosten die Biblionet Groningen in 2016 berekent zijn grotendeels gebaseerd op historisch gegroeide situaties en in het verleden gemaakte afspraken met de provincie over toerekeningpercentages. Een verleden waarin provinciale en gemeentelijke bijdragen elkaar aanvullen en door elkaar lopen: de provincie betaalt mee aan wettelijke taken van gemeenten maar omgekeerd zijn de gemeenten ook cofinanciers van wettelijke provinciale taken en de 20 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

21 provincie bekostigt ook autonome taken. Per saldo is de bijdrage van de provincie van wettelijke gemeentelijke omvangrijker dan de bijdragen van gemeenten aan wettelijke provinciale taken. In het jaarplan 2016 geeft Biblionet een eigen vertaling en bekostiging van de wettelijke provinciale taken en gaat daarbij uit van het volgende. Taak Bijdrage provincie Bijdrage gemeenten Totale bijdragen IBL Innovatie NBC ICT IBL Collectiebeleid Gebruik digitale infrastructuur Afstemmen administratie en voorwaarden Gegevenslevering Overleg gemeenten Ondersteunen onderwijs Totaal Voordat we ingaan op de in bovenstaande tabel opgenomen kostenposten willen we benadrukken dat onderscheid moet worden gemaakt tussen: uitvoerend bibliotheekwerk (zowel in de front office als de back office) waarvoor gemeenten verantwoordelijk zijn (denk aan aanschaf collectie, collectioneren, leden- en uitleenadministratie, marketing en pr etc.) en de wettelijke provinciale taken (met name IBL, ontwikkeling innovatie, gegevenslevering poi, netwerktaken voor zover deze niet worden uitgevoerd door de KB en lokale bibliotheken) Het komt ons voor dat de door de provincie geraamde bedragen voor de wettelijke provinciale taken meer dan toereikend zijn gelet op het volgende: Een provinciale bijdrage van voor de NBC is veel te hoog, nu de gemeentelijke bijdrage niet meer dan bedraagt terwijl de collectie volledig aan de gemeenten toehoort. Het bedrag van heeft zowel betrekking op ICT als op personeel. Er is nog geen centraal landelijk bibliotheeksysteem en de NBC is nog niet operationeel, waardoor nu nog door Biblionet hoge kosten moeten worden gemaakt. Een bijdrage van voor ICT ten behoeve van IBL komt ons als veel te hoog voor, ook al omdat Biblionet ook nog eens uitgaat van een provinciale bijdrage van voor het gebruik van de digitale infrastructuur en een deel van de NBC-kosten die de provincie grotendeels betaalt betrekking hebben op ICT. Niet meer dan 10% van alle uitleningen zijn IBL-uitleningen. Het komt ons voor dat niet meer dan 10% van de ICT-kosten voor rekening 21 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep

22 kunnen komen voor de provincie vanwege de ICT die nodig is om IBL mogelijk te maken. De overige kosten komen dan voor rekening van de gemeenten. Collectiebeleid betreft centraal collectioneren. Hiervoor is een centraal team ingericht. De kosten daarvan dienen voor rekening te komen voor de gemeenten omdat collecties onderdeel zijn van het lokaal bibliotheekwerk. Afstemmen van leneradministratie en algemene voorwaarden is gelieerd aan de lokale bibliotheek. Immers deze telt leden, een poi niet. Bovendien lijkt een bedrag van voor afstemming binnen één organisatie wel erg hoog becijferd. Gegevenslevering is zowel een taak van de provincie als van de gemeenten. Nu de collectiegegevens vooral betrekking hebben op de totale collectie van de lokale bibliotheken en het aanleveren van beleidsgegevens voor lokale bibliotheken veel omvangrijker is dan die voor poi s is de provinciale bijdrage te hoog berekend, zeker nu voor gemeentelijke gegevenslevering in het geheel niets is begroot. Ondersteuning van het onderwijs is te zien als een verbijzondering van de provinciale innovatietaak en valt in beginsel binnen het innovatiefonds van 0,3 miljoen. Gelet op bovenstaande observaties mag ervan uit worden gegaan dat een bedrag van 1,3 miljoen voor de uitvoering van de wettelijke provinciale taken (exclusief ontwikkeling innovatie) te hoog becijferd is. Het heeft weinig zin om een nadere analyse te maken van de in de tabel genoemde bedragen omdat ze zijn gebaseerd op historisch gegroeide situaties en afspraken en vermenging van gemeentelijke en provinciale bijdragen. Zinvoller lijkt het om op basis van de duiding en afbakening van de wettelijke taken (naar reikwijdte, omvang en kwaliteit) tot nieuwe afspraken, berekeningen en kostentoewijzingen te komen. Een rode draad in het geheel is dat de provincie in de begrotingsopstelling 2016 van Biblionet Groningen teveel bijdraagt aan de bekostiging van wettelijke taken, terwijl de provincie ook nog eens bijdraagt aan de dekking van de kosten van autonome taken. De bijdragen van gemeenten aan de bekostiging van wettelijke taken met oogt indrukwekkend (32%), maar schijn bedriegt: De implementatie van innovatie is een taak van lokale bibliotheken Lokale bibliotheken moeten ook bijdragen aan de NBC, en meer dan nu het geval is Collectiebeleid is primair een zaak van lokale bibliotheken Hetzelfde geldt voor ICT (software, hardware en personeel) 4.3 Een vergelijking met poi s in andere provincies Een van de onderzoeksvragen betreft het maken van een vergelijking met andere provincies. Voordat we deze vraag beantwoorden willen we een opmerking vooraf plaatsen. De centrale onderzoeksvraag betreft de inhoud en reikwijdte van de wettelijke taken van de provincie. Een vergelijking met andere provincies kan opleveren dat waar het gaat om de wettelijke taken zij andere opdrachten geven aan poi s dan de opdracht die de provincie Groningen formuleert voor de vervulling van de wettelijke taken. Dat kan te maken hebben met verschillen in interpretatie van de 22 RAPPORT Wettelijke taken provincie Wsob DSP-groep