Expertmeeting Crisiscommunicatie, het totale speelveld Donderdag 13 februari 2014

Transcriptie

1 Expertmeeting Crisiscommunicatie, het totale speelveld Donderdag 13 februari 2014 Ze waren al een poosje beschikbaar maar zijn nu ook officieel gepresenteerd: de mensen van het bovenregionaal team crisiscommunicatie, een team van competente mensen met ervaring in crisiscommunicatie. Dat vond plaats tijdens een Expertmeeting op 13 februari bij het IFV in Arnhem die in het teken stond van het totale speelveld voor crisiscommunicatie. Veiligheidsregio s en gemeenten kunnen een beroep doen op het team. Kwestie van solidariteit: alle leden werken zelf bij een gemeente of veiligheidsregio. Het bovenregionaal team crisiscommunicatie is beschikbaar voor advies en ondersteuning bij crises. Het is 24 uur per dag en 7 dagen per week inzetbaar via het telefoonnummer van het Nationaal Crisiscentrum (NCC). Het team bestaat uit strategisch adviseurs voor het Beleidsteam en het Regionaal Overlegteam, en daarnaast uit Hoofden Taakorganisaties crisiscommunicatie en omgevingsanalisten. Naast hen is meer inhoudelijke expertise beschikbaar over specifieke incidenttypes. Heel kort iets over de achtergrond. Vorig jaar verscheen een rapport over bovenregionale samenwerking: Eenheid in verscheidenheid. Eén van de aanbevelingen daaruit was dat er vanwege de noodzaak aan eenduidigheid een bovenregionale pool voor crisiscommunicatie zou moeten komen. Resultaat Christianne van den Broek werd aangetrokken als kwartiermaker. Zij trok het traject in opdracht van het Veiligheidsberaad en het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het resultaat mag er zijn: Er is een pool van 28 mensen die stuk voor stuk gewend zijn om ook onder hoge druk op niveau te blijven presteren. Het team beschikt over veel actuele ervaring met een breed scala aan incidenten en crises. Sinds 1 januari 2014 zijn zij als een soort invliegteam beschikbaar op het moment dat er een crisis is, maar ook in koude fase zijn zij beschikbaar voor advisering. Tijdens haar tocht langs de veiligheidsregio s trof Van den Broek niet alleen heel veel ambitie aan, maar ook een grote verscheidenheid aan organisatievormen en opvattingen over het vak; want dat is het. Mede geholpen door de opleidingsprofielen van GROOTER vindt regionaal al een flinke professionaliseringsslag plaats. Ook in en tussen regio s vindt steeds meer samenwerking plaats. Gaandeweg kwam ze er ook achter dat veel veiligheidsregio s naar eigen zeggen geholpen zijn als zij, als dat nodig is, een nummer kunnen bellen om tijdelijk mensen aan boord te krijgen. Mensen, kennis en faciliteiten Mensen leveren, kennis delen en faciliteiten bieden. Daar gaat het bovenregionaal team in de eerste plaats aan bijdragen. Met een team van mensen voor en door de regio s. Laagdrempelig en pragmatisch. En voor een goed begrip: het invliegteam werkt aanvullend. Mensen van buiten komen de zaak dus niet overnemen, tenzij dat wordt gevraagd. 1

2 Daarnaast hebben regio s behoefte om te sparren in de koude fase of rond evenementen met een risicoprofiel. Ook daarvoor leent het bovenregionaal team crisiscommunicatie zich. Op dit moment leveren zestien regio s leden voor het team. De andere regio s waren er nog niet helemaal aan toe of konden nu geen mensen leveren. Maar dat kan binnen een paar maanden anders liggen. Zoals het team zichzelf ook zal doorontwikkelen en aanvullen als mensen een andere baan krijgen. Naar het IFV Voor Christianne van den Broek zit de taak er (bijna) op. Het beheer komt bij het IFV te liggen. Sjoerd Wartna en Debora Bakker gaan de kwaliteit van het team en de aansluiting van regio s bewaken en uitbouwen. Uiteraard doen zij dit in overleg en samen met het team. Het idee is dat er na iedere inzet geëvalueerd wordt en dat over pakweg anderhalf jaar wordt bekeken of dit de goede vorm is. Noodzaak verdere professionalisering Voor de Alkmaarse burgemeester Piet Bruinooge, die na drieëneenhalf jaar stopt als lid van het dagelijks bestuur van het Veiligheidsberaad, was de Expertmeeting een mooie afronding voor zijn portefeuille bevolkingszorg. Bij zijn laatste optreden in deze bestuurlijke nevenfunctie toonde hij zich verheugd over het enthousiasme en de professionele benadering achter crisiscommunicatie. Want laat één ding duidelijk zijn, aldus Bruinooge : We zullen de komende jaren nog meer werk moeten maken van de professionalisering van de gemeentelijke kolom. De incidenten die er afgelopen jaren in de crisisbeheersing als zodanig waren, raakten niet de politie of de brandweer of de witte kolom, maar gemeenten. Bruinooge is ervan overtuigd dat je crisiscommunicatie niet als gemeenten naast elkaar moet willen organiseren, maar met elkaar en wel in het verband van de veiligheidsregio. Wat dat betreft is er regionaal nog een flinke weg te gaan want de meeste burgemeesters willen alleen maar werken met hun eigen mensen, signaleert Bruinooge. Hij juicht regionale bundeling van krachten heel erg toe. Net als de start van het bovenregionale team. Het gaat overigens niet alleen om het verlenen van bijstand. Minstens zo belangrijk is het delen van kennis en ervaring als ook gemeenten bij elkaar in de keuken te kijken. Bruinooges advies: Wacht niet op een grote crisis, maar leer van kleine incidenten als familiedrama s en zedenzaken. Doe een beroep op elkaar. Leer van elkaar en ga gewoon aan de gang. En dat liever met de inhoud dan met procedures, wat hem betreft. Ter afsluiting worden door Bruinooge de teamleden naar voren geroepen om het team voor te stellen aan de zaal. Daarnaast werden aan de teamleden hun bewijs van deelname aan het Bovenregionale team Crisiscommunicatie uitgereikt. In een woord van dank namens het IFV en het Veiligheidsberaad gaf directeur Leo Zaal van het IFV aan dat Bruinooge er in zijn periode in is geslaagd om het belang van goede bevolkingszorg op tafel te krijgen. Daardoor is tussen de kolommen al een betere balans ontstaan. De pool van communicatieadviseurs is een onderdeel van het grotere project Bevolkingszorg op orde waarmee onder leiding van Bruinooge hard is gewerkt aan een visie op bevolkingszorg door gemeenten. Hoe erg wordt het? Crisiscommunicatie is een van de meest cruciale processen in de crisisbeheersing. Als er geen of onvoldoende ondersteuning is, wordt het formuleren van een antwoord 2

3 erg lastig, weet senior-adviseur Roy Johannink van bureau VDMMP uit de praktijk. Hij deelt de oproep van burgemeester Bruinooge om het vooral over de inhoud te hebben. Maar als je naar een bestuurlijke netwerkkaart kijkt, zie je meteen hoe complex het geheel in elkaar steekt. Daarom is het zaak om het toch ook even over verantwoordelijkheden te hebben. Als die duidelijk zijn, kun je het makkelijker over de inhoud hebben, is zijn ervaring. Communicatie-inzet begint met het herkennen van de functies die je als professionals in de (crisis)communicatie hebt, namelijk: informatieverschaffing betekenis danwel duiding geven schade beperken, waarbij emotionele schade iets anders is dan fysieke schade Daarnaast signaleert Johannink een toenemend belang van procescommunicatie. Hierbij wordt de bevolking uitgelegd welke mogelijkheden en beperkingen er zijn (of waren) om bepaalde maatregelen en voorzieningen te treffen. Door de dilemma s uit te leggen kan ook de impact van een gebeurtenis worden ingeperkt. Intussen wordt ook participatiecommunicatie steeds belangrijker. Dat is communicatie waarbij de bevolking wordt gevraagd om mee te helpen of waarbij richting wordt gegeven als de bevolking spontaan zelf een en ander op touw zet. Wat bedreigt ons? Het allerbelangrijkste zit steeds in de vraag: wat bedreigt ons: hoe erg wordt het? Welke impact heeft het op de fysieke veiligheid, zijn er slachtoffers te betreuren, zijn er mensen die lichamelijk lijden? en als tweede: is er sprake van aantasting van de democratische rechtsstaat? Wat doet het sociaal-maatschappelijk: is er onrust? En voor het dagelijks leven? Zo zijn er meerdere Johannink komt tot tien factoren die bepalen hoe erg het wordt. Samengevat betekent het, aldus Johannink, dat er mede onder invloed van sociale media meer nadruk op de procescommunicatie komt te liggen. Er moet dus ook meer worden gecommuniceerd vanuit het proces: vanuit de brandweer, de politie en de gemeente. Om dat te kunnen doen is er ondersteuning nodig. Tijd voor de praktijk! Aan tafel met Dagvoorzitter Nico van Mourik, in het dagelijks leven directeur van Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, nam de deelnemers behendig mee in de rollen en taken van verschillende partners en teams op het vlak van (crisis)communicatie. Brandweer: kijken door een rode bril Zoals de veiligheidsregio s nu een bovenregionaal team voor crisiscommunicatie hebben, zo heeft de brandweer sinds enige tijd een landelijk ondersteuningsteam brandweer (OTB). Het is opgericht na Moerdijk en werkt vooral in de backoffice. Wendy Kiel van Brandweer Haaglanden vertelde welke vier producten het OTB levert: communicatie ondersteuning bij onderzoeken (door derden) een denktank op afstand expertise in risicobeheersing Het is een club van en voor de brandweer en zij kijkt door een rode bril. Brandweer Nederland kan zich er helemaal in vinden. Dit ondersteuningsteam gaat zich absoluut bewijzen. Kijk maar naar wat er in situaties als Moerdijk en Kijfhoek op de regionaal commandant afkomt. Dan kan de inzet van het 3

4 OTB voor advies, tips en ondersteuning een welkome steun zijn. Op het moment zelf en achteraf, als er allerlei onderzoek speelt, zegt woordvoerder Frank Huizinga. We hebben deze stap gewoon nodig, stelt Eric Seugling, senior-communicatieadviseur van Veiligheidsregio Hollands Midden en voorzitter van het netwerk Cobra. Misschien dat het over vijf jaar anders ligt, maar op dit moment is steun voor regionaal commandanten geboden. Op een vraag aan de circa honderd aanwezigen of de GHOR ook niet zo n team moet krijgen, gaf 43 procent van de aanwezigen aan dat er juist minder afzonderlijke teams moeten komen. Hartenkreet vanuit uit de zaal: Mijn droom is dat er uiteindelijk ontkleurde bovenregionale teams komen. Politie: bijspringen bij grote druk Na het schietincident in Alphen aan den Rijn heeft de (intussen nationale) politie een crisisicommunicatieteam (CCT) opgericht. Het telt 70 politiemensen en 25 volontairs die bewust tegenspraak organiseren. Het team wordt gevraagd of ongevraagd betrokken, bijvoorbeeld bij monitoring. Ook voor dit team geldt dat het de zaak niet komt overnemen maar dat het de bureaucommunicatie van de eenheid ondersteunt door maatwerk te leveren. Dick van Gooswilligen, hoofd crisiscommunicatieteam (CCT) van de nationale politie, zette de vier opeenvolgende processen uiteen: analyse advies aanpak effectmeting Daarna vertelden Bernhard Jens, woordvoerder politie Midden-Nederland, en Nicole Waasdorp, programmamanager veiligheid van de gemeente Zeist, openhartig over de casus die een jaar geleden heel Nederland in de ban hield: dat van de twee jongetjes Ruben en Julian uit Zeist. Grootste leerpunt? De enorme rol van sociale media waardoor allerlei mensen spontaan gingen meezoeken. Dat leidde tot communicatie waarin werd gekozen voor verbinding met de bevolking. Mede door de enorme druk van het publiek en de media zou de regionale eenheid een volgende keer veel sneller het CCT er bij inschakelen. Rijksloket brengt mensen samen Het Nationaal Crisiscentrum (NCC) is het frontoffice voor de hele rijksoverheid: het rijksloket dat je als gemeente of regio kunt bellen voor alles wat met crises te maken heeft. Je wordt er door de mensen van het NCC zelf geholpen als het om crisiscommunicatie gaat of in contact gebracht met een sectoraal specialist op een van de departementen. Het NCC is een onderdeel van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid, die op zijn beurt deel uitmaakt van het ministerie van VenJ. Het loket is er voor departementen en rijksdiensten maar net zo goed ook voor regio s en gemeenten. Het NCC heeft drie rollen: faciliteren richting geven sturen. 4

5 Dat laatste doet zij bijna nooit, benadrukte Maike Delfgaauw, coördinator en plaatsvervangend hoofd communicatie bij het NCC. Crisisbeheersing in Nederland is immers zo lokaal mogelijk belegd. Daar zijn ook de wettelijke bevoegdheden op toegeschreven. Delfgaauw: Het betekent dus dat wij vooral faciliteren en coördineren als dat nodig is. Dat gebeurt omdat mensen dat prettig vinden of wanneer wij zien dat mensen allerlei kanten oprennen. Want bij het laatstgenoemde is crisisbeheersing absoluut niet gebaat. Hennie Castelein, senior-communicatieadviseur in de gemeente Leiden, kent het NCC van Alphen aan den Rijn en van de voorbereiding van de Nucleair Security Summit. Haar ervaring? Ik zie dat het NCC veel kennis inbrengt, naast prima instrumentarium en de nodige menskracht. Het heeft zijn waarde bewezen in het samenbrengen van mensen. De expertmeeting wordt door Nico van Mourik afgesloten waarin hij het samenwerken nogmaals benadrukt en dan is een afsluitende netwerkborrel een goed moment om met elkaar in gesprek te gaan. 5