Bestuurlijke Netwerkkaarten Crisisbeheersing. Netwerkkaart 21 Telecommunicatie & cybersecurity

Transcriptie

1 Bestuurlijke Netwerkkaarten Crisisbeheersing Netwerkkaart 21 Telecommunicatie & cybersecurity

2 21 Telecommunicatie en cybersecurity Voor media/omroepen, zie Bestuurlijke Netwerkkaart media versie 2018 Crisistypen (dreigende) uitval van vitale openbare elektronische communicatiediensten en/of netwerken inbreuk internetveiligheid (cybersecurity) Bevoegd gezag minister van EZK (maatregelen jegens telecomsector) minister van JenV (computercriminaliteit en persoonlijke levenssfeer en cybersecurity) burgemeester of voorzitter veiligheidsregio (alleen ten aanzien van de gevolgen van onbereikbaarheid) Soorten maatregelen eigen preventieve maatregelen door aanbieders van openbare elektronische communicatienetwerken en - diensten en door gebruikers van frequentieruimte eigen maatregelen door de aanbieder van de NoodCommunicatieVoorziening (KPN) maatregelen door minister van EZK jegens sector maatregelen door minister van JenV in het geval van computercriminaliteit en voor bescherming van de persoonlijke levenssfeer (privacy) waarschuwingen en advisering bij een dreiging of daadwerkelijke inbreuk op internetveiligheid (cybersecurity) maatregelen voor de gevolgen van een uitval van communicatievoorzieningen of van een inbreuk op internetveiligheid, op de openbare orde en openbare veiligheid, in het bijzonder uitval of onbereikbaarheid van het alarmnummer 112 Eigen maatregelen De aanbieders van openbare elektronische communicatienetwerken en - diensten treffen preventieve maatregelen om een zo hoog mogelijke continuïteit van diensten en netwerken te bereiken, onder andere voor telefoondiensten bij uitval van elektriciteit. De aanbieders en gebruikers van frequentieruimte die bij wet zijn aangewezen, treffen eigen maatregelen op het vlak van continuïteit, in het bijzonder op het gebied van: de beschikbaarheid van diensten en/of infrastructuur de toegankelijkheid van het alarmnummer 112 de beveiliging van vitale bedrijfsonderdelen of objecten. De aanbieder van de NoodCommunicatieVoorziening (KPN) treft maatregelen voor beschikbaarheid en instandhouding. Minister van EZK Als de eigen maatregelen van de aanbieder van openbare elektronische communicatienetwerken en -diensten of van de gebruiker van frequentieruimte onvoldoende zijn, kan de minister van EZK een aanwijzing (= bevel) geven aan die aanbieder of gebruiker. 1

3 De minister van EZK kan in overeenstemming met de minister van JenV ook een aanwijzing geven over: de crisiscommunicatie, het informeren van de bevolking in de responsfase (zie Bestuurlijke Netwerkkaart media) het waarborgen van de communicatie tussen en met hulpdiensten en overheidsinstanties in de responsfase. Cybersecurity De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor crisisbeheersing op het gebied van cybersecurity ligt bij de minister van JenV. Ten aanzien van het cybersecurity gelden echter alleen enkele bijzondere meldingsen informatie-verplichtingen in aanvulling op de algemene regeling in de Telecommunicatiewet: een interventie jegens de ICT-sector als zodanig is voorbehouden aan de minister van EZK. Het aanbieden van internettoegang valt onder het aanbieden van openbare elektronische communicatienetwerken of openbare elektronische communicatiediensten in de zin van de Telecommunicatiewet (zie hierboven onder Minister van EZK). Aanbieders van vitale processen in de sectoren energie, drinkwater, keren en beheren, telecom en financiën als ook de mainports Rotterdam en Schiphol zijn verplicht om ernstige ICT-incidenten in hun vitale processen te melden aan het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). Het NCSC is onderdeel van het NCTV van het ministerie van JenV. Afhankelijk van de dreiging of het incident nemen vitale aanbieders deel in de ICT Response Board (IRB) dat door het NCSC wordt gefaciliteerd. De IRB is een publiekprivaat samenwerkingsverband, dat bij elkaar komt wanneer een ICT-crisis dreigt of zich voordoet in meerdere sectoren. Het NCSC onderhoudt contacten met buitenlandse CERTs/CSIRTs (Computer Emergency Response Teams/Computer Security and Incident Response Teams) en met het Europese ENISA (zie hierna). Bij een dreiging of daadwerkelijke inbreuk doet het NCSC of de IRB waarschuwingen uitgaan en kan het overheden en bedrijfsleven bijstaan en adviseren over te treffen maatregelen. Het uit de lucht halen van een internetpagina door de overheid kan plaatsvinden op grond van strafrecht. Indien strafrecht niet wordt toegepast, kan ook bestuursrechtelijk worden opgetreden. Maar omdat de vrijheid van meningsuiting in het geding is, is voor een inbreuk daarop instelling van de algemene noodtoestand vereist. Dat zal veelal als te ingrijpend worden gezien. Burgemeester en voorzitter veiligheidsregio Samenwerking tussen de telecommunicatiesector en veiligheidsregio's wordt vastgelegd in convenanten. Op basis van die convenanten kan een liaison van de bij wet aangewezen aanbieder van openbare elektronische communicatienetwerken en -diensten desgevraagd zitting nemen in het regionaal beleidsteam. Dit kan ook anders zijn georganiseerd door een liaison van de veiligheidsregio in het crisisteam van de aanbieder(s). In het geval van een incident waarbij meerdere veiligheidsregio s betrokken zijn, organiseert de bronregio, indien gewenst, voor de aanbieders één aanspreek- en coördinatiepunt vanuit de verschillende veiligheidsregio s. De burgemeester of voorzitter veiligheidsregio heeft geen invloed op het functioneren van de sector zelf (de continuïteit van de verlening van vitale diensten); overheidsinterventie in de sector telecommunicatie is gecentraliseerd. De burgemeester of voorzitter veiligheidsregio is verantwoordelijk voor aanpak van de effecten voor openbare orde en openbare veiligheid, in het bijzonder bij onbereikbaarheid en/of uitval van het alarmnummer 112 en het gebruik van de dienst NL-Alert. 2

4 Europese Unie De Europese Unie is kaderstellend voor de sector telecommunicatie. Het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging/european Network and Information Security Agency (ENISA) vervult evenwel op dit moment geen rol in de responsfase. Bijstand door ENISA geschiedt op vrijwillige basis en heeft betrekking op preventie en preparatie. 3

5 functionele keten telecommunicatie algemene keten cybersecurity internationale afstemming: CERTs/CSIRTs (Computer Emergency Response Teams/ Computer Security and Incident Response Teams) minister van EZK minister van X Nationaal Cyber Security Centrum NCSC/ ICT Response Board IRB minister van JenV cdk aanbieders van openbare telecom. netwerken / diensten, gebruikers frequentieruimte Vitaal bedrijf/aanbieder burgemeester of voorzitter veiligheidsregio bevolking Informatie en afstemming Bijstand Maatregelen jegens bevolking/bedrijven Bestuurlijk toezicht, tevens onderlinge informatie NB 1. Het NCSC informeert en adviseert overheden en (vitaal) bedrijfsleven en onderhoudt contacten met buitenlandse zusterorganisaties. Het merendeel van deze contacten is niet in dit schema weergegeven. NB 2. Een rijksheer van EZK vervult geen rol voor telecommunicatie. NB 3. De ACM (Autoriteit Consument en Markt) vervult geen rol in de responsfase. 4

6 Colofon Titel: Bestuurlijke Netwerkkaarten Crisisbeheersing Datum: Mei 2018 Status: Definitief Versie: Zevende druk Auteurs: Merijn ten Dam Projectleider: Oscar Koebrugge Omslag: Rob Kruitwagen Copyright IFV en provincie Noord-Holland Eindverantwoordelijk: IFV, afd. Onderzoek en kennisdocumenten Alle rechten voorbehouden. Vermenigvuldigen van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits deze uitgave als bron wordt vermeld. Ondanks de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg kan de samensteller geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout of onzorgvuldigheid, die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. Instituut Fysieke Veiligheid Postbus HA Arnhem T

7 Instituut Fysieke Veiligheid Het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) draagt bij aan een veilige samenleving door het versterken van de veiligheidsregio s en hun partners bij het professionaliseren van hun taken. Wij ontwikkelen en delen relevante kennis, wij hebben expertise voor het verwerven en beheren van gemeenschappelijk materieel en wij adviseren de betrokken besturen. Ons motto hierbij is: signaleren en verbinden. Instituut Fysieke Veiligheid Postbus HA Arnhem