INTERVIEW. Mensen in verbinding tot hun recht laten komen. Managementconferentie IJzersterk

Transcriptie

1 INTERVIEW Managementconferentie IJzersterk Harm Stel is directeur van de School voor Commerciële Dienstverlening in Groningen, een van de 22 scholen die vallen onder het ROC Noorderpoort Mensen in verbinding tot hun recht laten komen Door Else de Jonge Een weekend met je mensen naar Ameland gaan is misschien wel leuker en leidt ook tot verbondenheid, stelt opleidingsdirecteur Harm Stel. Voor wie het over zingeving en kwaliteit van arbeid wil hebben voldoen een paar dagen naar de Wadden echter niet. Een teamontwikkelingstraject op basis van een fundamentele dialoog tussen het ik en wij -perspectief biedt een uitgelezen kans om die diepgang samen op te zoeken. 'Wat mij betreft is het ideaal als mensen die met elkaar samenwerken met enige regelmaat rond de tafel gaan zitten om in alle openheid vragen te bespreken als: wat willen wij hier met z'n allen gedaan krijgen, hebben we daar het nodige voor in huis en hoe verdelen we de werkzaamheden zo dat iedereen voor een groot deel doet waar hij energie uithaalt en waar hij gelukkig van wordt in het werk? In mijn jaren als opleidingsdirecteur - inmiddels zijn dat er bijna elf - heb ik steeds opnieuw kunnen vaststellen dat dit een lastig gesprek is om in alle openheid te voeren. Het vergt onderling vertrouwen en zelfvertrouwen om in een teamvergadering - of dat nu een team van docenten of van managers is - hardop te durven zeggen: Dit wil ik graag doen, ik ben daar ook goed in. Of: Dat vind ik een minder sterk punt aan mezelf, en dat laat ik liever aan iemand anders over. Of: Dit kan ik best, maar ik heb er weinig plezier in. Bij de koffie komen dergelijke onderwerpen wel aan de orde, maar in de teamvergaderingen minder. Dat geldt ook voor relationele aspecten van het werk: hoe gaan we met elkaar om en zijn er op dat punt misschien dingen die we liever anders willen doen? Als management waren we op zoek naar een goede manier om die kwesties aan de orde te stellen. Daar hebben we Eridanos voor ingeschakeld.' 1

2 IJZERSTERK 11 april 2013 Het vergt onderling vertrouwen om echt in gesprek te zijn! Het bespreken van die onderwerpen: wat verwachtte u daarmee te winnen? 'In het onderwijs is het een soort diepgewortelde traditie om werk eerlijk te verdelen en overal samen beslissingen over te nemen. In de praktijk komt dat er vaak op neer dat iedereen alles doet en zich overal mee bezighoudt: lesgeven, onderwijs ontwikkelen, coördinerende werkzaamheden, leerlingen begeleiden, noem maar op. Daar zit een goede intentie achter: alles samen doen geeft verbinding en twee weten en zien altijd meer dan één. Maar volgens mij valt aan de andere kant ook iets te halen. Mij lijkt het zinvol om niet allemaal hetzelfde te doen, maar juist te kijken: wie is waar goed in, wie wil wat graag doen? Ik ben ervan overtuigd dat mensen meer plezier uit hun werk halen als ze hun talenten zo optimaal mogelijk kunnen inzetten.' Ik ben ervan overtuigd dat mensen meer plezier uit hun werk halen als ze hun talenten zo optimaal mogelijk kunnen inzetten. Is dat voor u de essentie van kwaliteit van arbeid, dat mensen kunnen doen waar ze goed in zijn? 'Het maakt er voor mij een belangrijk deel van uit. Ik vind het belangrijk dat mensen de mogelijkheden en de ruimte krijgen om te zijn wie ze graag willen zijn, te worden wie ze willen worden. Uiteraard binnen de koers van de organisatie. Eigen keuzes kunnen maken, zinvolle samenwerking met anderen aangaan, je eigen toegevoegde waarde in de organisatie kennen en daarin ook door anderen gezien worden: dat zijn voor mij belangrijke waarden. Daar ligt uiteindelijk mijn bezieling in dit werk: ik probeer eraan bij te dragen dat mensen in verbinding met anderen tot hun recht komen. Wat heeft Eridanos gedaan om een open gesprek tussen uw medewerkers te vergemakkelijken? 'Eridanos neemt wat mensen zélf zeggen over hun werk als uitgangspunt. Dat vind ik heel sterk aan hun aanpak. Ze zijn gesprekken aangegaan met medewerkers die samen een soort dwarsdoorsnede van het team vormen en bevroegen die heel persoonlijk op hun beleving van wat Eridanos 'kwaliteit van arbeid' noemt. Zo'n gesprek ging dan bijvoorbeeld over: Hoe kijk je naar je werk en jouw werkomgeving, wat vind je er positief aan en wat niet, wat is volgens jou jullie gemeenschappelijke perspectief op het werk? Ook heel belangrijk: hoe zie je je eigen rol daarin en hoe geef je daar concreet gestalte aan? Op basis van die interviews en een enquête die alle teamleden konden invullen, maakte Eridanos van elk team een 'foto' waarin de verkregen informatie is geordend. Zo staat niet de deskundige blik van buitenaf centraal, maar dat wat teamleden zélf gezegd hebben. Hún percepties komen samen in de foto! Het plenaire bespreken van zo'n foto is per definitie confronterend. Het levert leuke en lastige momenten op. Het gaat immers om zaken die mensen vaak persoonlijk raken. Wat mensen zeggen te willen en wat ze feitelijk doen stemt niet altijd overeen. Tegelijkertijd geldt: als je een keer een gesprek met elkaar gevoerd hebt waarin de kaarten open op tafel liggen, is het de keer daarna gemakkelijker.' Het traject met Eridanos sluit prachtig aan op de focus op vakmanschap. 2

3 IJZERSTERK 11 april Door te starten bij het ik faciliteer je op een effectieve wijze het leren van teams. Het traject is nog niet volledig afgerond. Waar zijn jullie nu? 'Dat verschilt per team. De foto's van alle teams zijn klaar en per team besproken. Een aantal teams heeft het traject inmiddels afgerond, andere zijn nog bezig met activiteiten die voortkwamen uit de foto. Soms gaat dat om procesmatige, soms om inhoudelijke aspecten van het werk. Een team heeft bijvoorbeeld naar aanleiding van de foto geconcludeerd dat het geen wij-perspectief had en is nu bezig dat te formuleren.' Wat mensen zelf vertellen over hun werk, hun persoonlijke ervaringen en betekenisgeving vormt het uitgangspunt van het teamtraject. Waarom is dat zo belangrijk, een wijperspectief? 'Een belangrijk uitgangspunt van Eridanos is dat mensen het meest effectief en professioneel samenwerken als ze het met elkaar eens zijn over waar zij zich samen aan willen verbinden. Ik onderschrijf dat gezichtspunt van harte. Zo'n wijperspectief vergt gezamenlijke bezinning op kwesties die verder gaan dan gedrag. Die raken aan zingeving: wat doen we hier met z'n allen, wat willen wij zijn voor onze leerlingen en waarom moeten die bij ons zijn en niet bij onze concurrent? Vanuit commitment daaraan kan elk teamlid nagaan wat in het eigen concrete gedrag wel of juist niet steunend is daaraan. Ik denk dat je als team ook gemakkelijker praat over gedrag en gemakkelijker keuzes maakt, als je afweegt of die passen bij de gekozen richting. Gemeenschappelijke ideeën over zingeving worden zo sturend voor wat individuele mensen daadwerkelijk doen. Ik zie in dit verband bij ons op school iets heel interessants. Teams die hun eigen manier van werken opnieuw hebben gedefinieerd - onder de noemer: hier geloven wij in en zo verdelen wij het werk vanaf nu, want dat past bij ons - hebben het net zo druk als elk ander team, maar scoren hoger waar het gaat om hun beleving van arbeidskwaliteit. Voor mij bewijst dat de waarde van een wij-perspectief.' Wat heeft het teamontwikkelingstraject de school nog meer opgeleverd? 'Verschillende lijntjes die we eerder uitgezet hebben lijken nu heel mooi bij elkaar te komen. Ik ervaar dat als een zeer positieve synergie. Het Noorderpoort geeft vorm en inhoud aan dat wat in de Wet BIO (Beroepen in het Onderwijs), beschreven staat. Daarin staan alle competenties geformuleerd waarover een onderwijsprofessional moet beschikken. Als team moet je daar het gesprek over aangaan: hebben we al die bekwaamheden in huis of ontbreekt er iets? Als dat laatste het geval is, wie wil het hiaat dan opvullen, bijvoorbeeld door zich te laten bijscholen? Het traject met Eridanos sluit prachtig aan op die focus op vakmanschap. Alsof we met z'n allen middenin de stroom van een rivier zitten: het loopt allemaal dezelfde kant uit.' Heeft de samenwerking met Eridanos voor u persoonlijk betekenis gehad? 'Zeker. Toen ik met mijn teammanagers besloot dit traject in te stappen, was zonneklaar dat we zelf als eersten zouden gaan. We wilden het als management eerst zelf ervaren, daarin een voorbeeld zijn. Aan de hand van vragen heb ik op mezelf gereflecteerd, en als leidinggevende ben ik net als iedereen in een foto terechtgekomen. Ik heb dat als zeer persoonlijk ervaren. Uit onze foto kwam de wens naar voren om taken anders te verdelen. Het ging over zaken die steeds weer terugkwamen op de agenda, terwijl je soms beter iemand een mandaat kunt geven: de bevoegdheid en de ruimte om over de teams heen over het onderwerp te beslissen en af en toe verslag uit te brengen. Dat bespaart veel tijd. Het is een groot winstpunt gebleken.' Toen we met het traject begonnen was het zonneklaar dat ik en mijn teammanagers als eersten zouden gaan. We wilden het zelf ervaren. Waar raakte dat uw persoonlijke functioneren? 'De wens het werk anders te verdelen betrof iedereen, het hele management, maar is ook een boodschap aan mij als individu geweest. Die luidt: Laat maar wat los. Je hoeft je niet overal mee te bemoeien. Dat is wel binnengekomen.' Toch gaf u wel gehoor aan dit appel. Hoe bevalt het: meer loslaten? 'Erg goed. Iets wat ik altijd sterk naar me toegetrokken heb is de begeleiding van leerlingen. Ik vind het leuk en beschouw het als een kerntaak van een school. Een boodschap die ik kreeg naar aanleiding van de foto was: wij kunnen dat ook wel. Na diverse keren slikken heb ik besloten het inderdaad over te dragen. Mijn verwachting was dat ik over de schouder van mijn vervanger zou gaan meekijken, maar in de praktijk bleek ik die behoefte helemaal niet te hebben. Ik zag iemand die het anders, maar met veel passie en energie aanpakte. Het is een heel goede les voor me geweest, te zien dat het niet van mij afhangt. De collega die de begeleiding nu doet wordt daar erg blij van en is trots op de prestaties. Mij levert de overdracht ruimte op om andere dingen te doen. Dat soort winst zou ik iedereen en elk team gunnen.'

4 IJZERSTERK 11 april 2013 Ik zie in dit verband bij ons op school iets heel interessants. Teams die hun eigen manier van werken opnieuw hebben gedefinieerd - onder de noemer: hier geloven wij in en zo verdelen wij het werk vanaf nu, want dat past bij ons - hebben het net zo druk als elk ander team, maar scoren hoger waar het gaat om beleving van de arbeidskwaliteit. Het 4-venstermodel als uitgangspunt: een continue dialoog tussen ik en wij binnenzijde mm - vouw- en rillijn mm - vouw- en rillijn mm - Het 4-venstermodel : betekenis geven en systemisch interveniëren waarnemen door: werken aan: interveniëren op: Vier vensters Twee scenario s Drie niveaus Close-up van mijn persoonlijke verbondenheid waaronder ik mijn arbeid verricht Arbeidsverhoudingen Arbeidsomstandigheden De collega s: Arbeidsinhoud Het vak: Arbeidsvoorwaarden: De klant : Inhoud Proces Structuur WAT HOE WIE & WAAR Mensen Ontwerp : Kwaliteit van arbeid Inzoomen op mijn draagkracht 4 Resultaat Onze waarden en normen: 2011 Eridanos. Alle rechten voorbehouden. Kwaliteit van Uitzoomen op hoe wij samen Bekwaamheid: Gezondheid: Gedrag Inhoud Proces Structuur WAT HOE WIE & WAAR Mensen Ontwerp

5 IJZERSTERK11 april 2013 Harm Stel (53) is directeur van de School voor Commerciële Dienstverlening (SvCDV) in Groningen, een van de 22 scholen die vallen onder het Noorderpoort: een onderwijsinstelling voor voortgezet onderwijs, mbo, volwasseneducatie en contractactiviteiten. Met 22 scholen, leerlingen en cursisten, en 1600 medewerkers is het Noorderpoort het grootste regionale onderwijscentrum (ROC) van Noord-Nederland en levert het een substantiële bijdrage aan de beroepsbevolking in de noordelijke regio. De School voor Commerciële Dienstverlening herbergt vier opleidingen en leidt leerlingen op voor een functie in bijvoorbeeld de detailhandel, de marketing & communicatie of het internationale bedrijfsleven. Aan de SvCDV studeren twaalfhonderd leerlingen. Van de ruim negentig personeelsleden is een ruime meerderheid docent. Harm Stel geeft leiding aan vijf teammanagers, die samen zeven docententeams aansturen. In 2011 nodigde het management van de SvCDV Eridanos uit voor een teamontwikkelingstraject. VOOR MEER INFORMATIE KUNT U CONTACT OPNEMEN MET: HARM STEL SCHOOL VOOR COMMERCIËLE DIENSTERLENING HORA SICCAMASINGEL HE GRONINGEN TEL.: hj.stel@noorderpoort.nl KLAAS KEIZER ERIDANOS LAGEWEG BL WEDDE TEL.: / keizer@eridanos.net