les 40 Onderzoekscyclus ontwerponderzoekscyclus Ontwerpcyclus Onderzoekscyclus Ontwerpcyclus Ontwerpcyclus Onderzoekscyclus Ontwerpcyclus

Transcriptie

1 Waarom naar ruim? Ruimvaart les 40 ruimvaart, spannd we houn er vaak spectaculaire beeln aan over. Maar kost miljarn. Wat levert nu werkelijk op? In ze les kijk kritch naar ruimvaart. Wat heb je er aan? Waarom belangrijk om onrzoek do in ruim? Ook bk zelf e wschappelijk onrzoek ze in ruim zoun kunn do gaan daarover in bat met anre. Lesdoel Bodigdh : Algeme: Mak kn met geschi Stopwatch van ruimvaart Ler verschil tuss beman Per leerling: onbeman ruimvaart Werkblad Waarom naar ruim? Worn zich bewust van voor- el 1 nal van ruimvaart Bk zelf e wschappelijk Per groepje: onrzoek in ruim uitge Werkblad Waarom naar ruim? voerd kan worn. ontwerp- onrzoekscyclus bestaan uit verschill fas. Per fase el 2 ontwerp- onrzoekscyclus bestaan uit verschill fas. Per fase er e specifiek pictogram naar fase verwijst. Hieronr zi welke er e specifiek pictogram naar fase verwijst. Hieronr zi welke ontwerp- welke onrzoekscyclus bestaan uit verschill Per fase pictogramm fase van cycli aangev. E aantal fas. pictogramm Voorbereiding pictogramm welke fase van cycli aangev. E aantal pictogramm er e specifiek pictogram naar fase verwijst. Hieronr zi welke in bei cycli gebruikt. pictogramm verwijz dan ook naar Zet voor bestaan filmpjes compur metzelf ontwerponrzoekscyclus ui verschill fas. Per fasefase. in bei cycli gebruikt. pictogramm verwijz dan ook naar zelf fase. pictogramm welke fase van cycli aangev. E aantal pictogramm er e specifiek pictogram naar fase verwijst. Hieronr zi welke inrnetverbinding beamer klaar. Zorg in bei cycli gebruikt. pictogramm verwijz dan ook naar zelf fase. pictogramm welke fase cycli E voor aantal pictogramm pervan leerling aangev. per groepje Onrzoekscyclus Onrzoekscyclus in bei cycli gebruikt. bodigdh. pictogramm verwijz dan ook naar zelf fase. Ontwerpcyclus Onrzoekscyclus Ontwerpcyclus Verkn Verkn ze activiit activeert al bestaan kn introduceert nieuwe kn bij Onrzoekscyclus Ontwerpcyclus ze activiit activeert al bestaan kn introduceert nieuwe kn bij Verkn Verkn leerling, zo kn die bij onrzoek opgedaan ber beklijft. Verkn leerling, zo kn die bij kn onrzoek opgedaan ber beklijft. ze nieuwe ze activiit activiit activeert activeert al al bestaan bestaan kn introduceert nieuwe kn kn bij kort kn ze lesintroduceert over ruimvaart bij ze activiit activeertverl al bestaan introduceert nieuwe gaat kn bijover : waarom gaan we Verkn leerling, zo kn die bij onrzoek opgedaan ber beklijft. Ontwerpcyclus leerling, zo kn die bij onrzoek opgedaan ber beklijft. naar Onrzoeks leerling, zo kn die ruim? bij kn onrzoek opgedaan beklijft. ze activiit activeert al bestaan introduceert nieuweber kn bij Onrzoeks onrzoekt, analyseert beschrijft probleem. Belangrijk leerling, onrzoekt, analyseert beschrijft probleem. Belangrijk zo kn die bij onrzoek opgedaan ber beklijft. Probleemslling Onrzoeks Verkn breed Bespreek smal wat gesld. met tuss beman onbeman Probleemslling ruimvaart, mag boem ja/nee verschil breed smal gesld. mag met ja/nee onrzoekt, analyseert beschrijft probleem. Belangrijk ze activiit activeert al bestaan kn introduceert nieuwe kn bij tijdlijn op bord. Vraag beantwoorn onrzoekt, analyseert beschrijft probleem. Belangrijk ruimvaart maak sam met e Onrzoeks beantwoorn Probleemslling breed smal gesld. mag met ja/nee leerling, zo kn die bij onrzoek opgedaan ber beklijft. breed smal gesld. mag met ja/nee onrzoekt, onrzoekt, analyseert beschrijft probleem. probleem. Belangrijk ruimvaart beschrijft ze belangrijke momn uit kunn noem. W ze Belangrijk beantwoorn analyseert Hypothese beantwoorn breed smal gesld. mag met ja/nee Hypothese ookwanneer was? breed smal gesld. mag met ja/nee Probleemslling Voor aan slag gaan, formuler ze e mogelijk antwoord op beantwoorn Voor aan slag gaan, formuler ze e mogelijk antwoord op beantwoorn Ontwerp Hypothese onrzoekt, E analyseert beschrijft probleem. Belangrijkgeeft onrzoeks. hypothese goed fout. hypothese Ontwerp onrzoeks. E hypothese goed fout. hypothese geeft bk ieën voor ontwerp.ze Dit ontwerp moet minimaal Voor aan slag gaan, formuler e mogelijk antwoord op breed smal gesld. van mag moet met ja/nee weer wat leerling verwacht uitkomst onrzoek zal bk ieën voor ontwerp. Dit ontwerp minimaal Hypothese weer wataan e leerling verwachtvan da. uitkomst van onrzoek ook Ontwerp voldo Dat goed van e zal onrzoeks. E hypothese fout. hypothese geeft beantwoorn voldo aan e van e. Dat van eantwoord ookop Voor fase aan slag gaan, formuler ze e mogelijk bk ieën voor ontwerp. moet in ze opgesld. weer wat leerling verwacht uitkomst vandit ontwerp onrzoek zalminimaal Experimt in ze fase opgesld. onrzoeks. E hypothese fout. van hypothese geeft Experimt voldo aan e van e. Dat goed e ook Ontwerp zoekverwacht proefonrvinlijk antwoord op onrzoeks. weer wat opgesld. leerling uitkomst van onrzoek zal zoek proefonrvinlijk antwoord op onrzoeks. in ze fase Mak Experimt bk voormaar ontwerp. Dit ontwerpexperimt. moet minimaal Het experimt kan e ieën proef zijn, ook e theoretch Mak Het experimt kan e proef zijn,aan maar ook e experimt. mak product hand vantheoretch ontwerp. zoek proefonrvinlijk antwoord op e onrzoeks. voldo aan e van e. Dat van Marial proefopzet hor ook bij experimt. product aanbij hand van ontwerp. ook Experimt Marial mak proefopzet hor ook experimt. Mak Het experimt kan e proef zijn, maar ook e theoretch experimt. in fase opgesld. ze zoek proefonrvinlijk antwoord op onrzoeks. mak product aanbij hand van ontwerp. Tesn Marial proefopzet hor ook experimt. Resultan Tesn Het experimt kan e proef zijn, maar ook e theoretch experimt. Resultan sn gemaak ontwerp. Na experimt legg resultan vast. Dit kan door k, Mak gemaak Marial sn proefopzet hor ookontwerp. bij experimt. Na experimt legg resultan vast. Dit kan door k, Tesn Resultan schrijv, plakk fotografer. mak product aan hand van ontwerp. schrijv, plakk fotografer. sn gemaak ontwerp. Na w experimt legg resultan vast. Dit kan door k, Meer Meer w Resultan schrijv, plakk fotografer. Er bronnonrzoek gedaan, e dcussie gevoerd leerkracht Conclusie Tesn 1 Bron: Er bronnonrzoek e gevoerd kan leerkracht Na w experimt legg gedaan, dcussie resultan vast. Dit door k, Conclusie Meer geeft extra uitleg. gev antwoord op onrzoeks. resultan uit sn gemaak ontwerp. geeft extraplakk uitleg. schrijv, fotografer. gev antwoord op onrzoeks. resultan uit Er bronnonrzoek gedaan, e dcussie gevoerd leerkracht Conclusie onrzoek zijn leind bij beantwoorn van. bekij- Tijdsduur 90 minun Kerndoel 6, 28, 36 Vakk Maatschappijleer Ms Maatschappij

2 Zorg volg gebeurns op tijdlijn kom: 1957 Lancering van Spoetnik, eers salliet Het hondje Laika gaat ruim in als eers levd wez In Verig Stan NASA (National Aeronautics and Space Admintration) opgericht Rus Joeri Gagarin eers ms in ruim. Voor e filmpje van Yuri Gagarin lancering van Vostok-1 zie: Amerikaan Neil Armstrong zet als eers ms voet op maan. Voor e filmpje van Neil Armstrong op maan zie: In Europa ESA (European Space Agcy) opgericht Lowijk van n Berg gaat als eers Nerlanr ruim in aan boord van Spaceshuttle Challger Wubbo Ockels verblijft e week aan boord van Amerikaanse ruimveer Challger. Hij doet experimn in Europese ruimlaboratorium Spacelab in laadruim van ruimveer ligt Nerlandse astronaut André Kuipers verblijft in inrnationale ruimstation ISS Voor lancering van André Kuipers in 2012 zie: Voor e minerie van André Kuipers met verschill onrwerp, zie 2 Bron:

3 Sl volg aan klas: wie er voor wie er g beman ruimvaart? Schrijf aantal voor aantal g op (digi)bord. Verel klas in 6 groepjes van elk 4 5. Als klas kleiner, maak dan wat minr groepjes. Hou wel e minimum van 4 groepjes aan i.v.m. raketbat lar in les. Geef 5 minun om individueel vrag op werkblad Waarom naar ruim? el 1 beantwoorn. volg 15 minun besprek antwoorn met hun groepje mak gezamlijk eers twee vrag op werkblad Waarom naar ruim? el 2. Bespreek daarna wat belangrijks argumn voor g beman ruimvaart vonn. Vraag daarna nogmaals aan klas: Wie er voor wie er g beman ruimvaart? Schrijf aantal voor aantal g op (digi)bord. Vraag wie er van ming zijn gewseld. En waarom? Laat nu met hun groepjes laats vrag van werkblad Waarom naar ruim? el 2 mak. Ze nk na over welk onrzoek in ruim nuttig waarom. Vraag wie er e beugel heeft wie Nike Air sportscho heeft (gehad). Bein zijn ontwikkeld met behulp van chnologie die in eers instantie door ruimvaartindustrie bedacht. En er zijn nog veel meer producn noem! Hou raketbat. Hiervoor hebb aan hand van werkblad Waarom naar ruim? el 2 in groepjes al nagedacht over e onrzoek in ruim (vrag 3 t/m 5). In ze opzet uitgegaan van zes groepjes. Elk groepje kiest e vergwoor-diger die onrzoek van groepje gaat presr verdig. vergwoordigers kom voor in klas staan. Zijn er minr groepjes, pas dan tijdschema iets aan. Wijs ook e leerling aan die tijd bewaakt (zie daarvoor onrstaand tijdschema). Verl volg aan. Er zitn zes in e raket. raket staat klaar voor lancering. Elke leerling heeft e ie om onrzoek gaan do in ruim. Helaas kan slechts één onrzoek zo in ruim uitgevoerd worn. Er mag dus maar één leerling ruim in ge met bes onrzoeksie. 3 Bron:

4 Door e bat gaan onrling dcussiër wie bes ie heeft. rest van klas smt twee keer wie er in raket mag blijv. leerling die ruim in mag, wint bat met groepje waar hij zij in zat. Het belangrijk hun onrzoek goed kunn verdig, maar ze ook goed lur naar anre plann. Hou volg tijdschema aan minun Elke krijgt 2 minun tijd om onrzoeksplan presr. Waarom dit onrzoek belangrijk, nuttig inressant? minun Elke leerling verlt waarom onrzoek belangrijker, nuttiger inressanr dan anre voorsll minun rest van klas smt: welke drie onrzoek zijn best inressantst mog in raket blijv? minun drie overgeblev prober rest van klas overtuig: waarom mo zij aan boord blijv wat er goed aan anre twee onrzoek? minun klas smt: welk onrzoeksie bes van klas mag ruim in? Sluit les af met e blik op toekomst: Laat op digibord volg lijst zi van toekomstige gebeurns in ruimvaart: Vraag wat zij nk belangrijks mijlpal zull 4 Bron:

5 Achrgrondinformatie voor doct Ruimvaart alle activiit die door ms onrnom veroorzaakt in ruim. Maar op welke hoog begint ruim precies? Daar zijn verschill finities van. Amerikaanse luchtmacht zegt ruim begint vanaf e hoog van 50 mijl, wel 80,5 kilomer. Maar volgs Fédération Aéronautique Inrnationale, inrnationale organatie voor lucht- ruimvaart, begint ruim pas vanaf 100 kilomer. Hoogpunn in geschi van ruimvaart Het begin van ruimvaart werd gemarkeerd met lancering Spoetnik 1 door Sovjet-Unie in Het was eers object ms succesvol ruim in schon. Spoetnik vloog drie maann lang in e baan rond aar zond radio-signal uit. Datzelf jaar nog werd Spoetnik 2 gelanceerd. Aan boord verbleef hondje Laika. Zij was eers lev wez ruim in ging. Helaas overleef Laika vlucht. Op 12 april 1961 ging eers ms ging ruim in. Het was Russche piloot Joeri Gagarin. Na e ruimre van 1 uur 48 minun land hij weer veilig weer op aar. volg mijlpaal was eers ms op maan. Op 21 juli 1969 zet Amerikaan Neil Armstrong als eers zijn voet op maan. Hij sprak legdarche woorn: Dit e kleine stap voor ms, maar e gro stap voor msheid. Er wern in totaal zes landing gedaan op maan, daarmee zijn 12 astronaun op maan geweest. laats landing was in Strijd in ruimvaart Sinds lancering van Spoetnik in 1957 str Sovjet-Unie Verig Stan om primeurs in ruimvaart. Bein lann probeern elkaar loef af sk er wern orme bedrag uitgetrokk voor ruimvaart. eers ruimvlucht staat op naam van Sovjet-Unie, evals eers ms in ruim. Maar war Verig Stan die eers maanlanding realeern zich uiinlijk winnaar van space race mochn noem. Regelmatig ging er ding m. Aan bein kann kwam astronaun om lev. Ook eers beman ruimvlucht van Verig Stan ging vlekkeloos. astronaut kwam sneller dan gepland rug uit ruim verbleef er uiinlijk maar 15 minun. En tijns Apollo 13, e msie waarbij twee astronaun op maan hadn mo lann, ontpl er e zuursttank. Amerikan wn hun astronaun met grootst mogelijk moei levd rug hal naar aar. Zij hebb nooit voet gezet op maan. Tegwoordig ligt prioriit van NASA zozeer bij maanreiz. nadruk lijkt nu meer ligg op onrhoun van inrnationale ruimstation ISS, zo lang in ruim kan blijv. Daarnaast worn er veel onbeman onrzoeksmsies naar Mars gepland. Ook er veel ergie gestok in salli die aar bestur. 5 Bron:

6 Inrnationale samwerking Ruimvaart kost veel geld. Het ontwikkel van ze nieuwe veilige chniek duur. Lann gaan daarom seds meer samwerk zo zij kosn kunn l. Aan begin van jar 90 werd beslon om e inrnationaal ruimstation bouw. In 1998 werd eers module van Inrnational Space Station, wel ISS, gelanceerd. Tegwoordig meet station ongeveer 110 bij 70 mer. volg lann zijn betrokk bij project: België, Canada, nemark, Frankrijk, Italië, Japan, Nerland, Noorweg, Rusland, Spanje, Verigd Koninkrijk, Verig Stan, Zw Zwitserland. Nerlandse astronaut André Kuipers twee keer in ISS geweest, in Hij verbleef in totaal meer dan 200 dag in ruim ed voornamelijk wschappelijk onrzoek. Argumn g beman ruimvaart kunn onr anre gevonn worn in dit artikel van wschapsjournalt Marcel Hulspas: Ruimvaart in dagelijks lev Veel voorwerp die wij dagelijks gebruik, zijn ontwikkeld in ruimvaart. Hieronr zijn e paar uitvinding die hun oorsprong in ruimvaart vinn: Accuboormachine. Ooit ontwikkeld voor maanlanding zo astronaun onrzoek konn do aan maanoppervlak zonr zich zorg hoev mak over lg van snoer. Sportscho met luchtzol zoals Nike Air. NASA ontwikkel ze scho met schokabsorptie in zol. Draadloze headset voor mobiele lefoon. Geïnspireerd op chnologie die astronaun van Apollo- gebruikn om met vluchtleiding in Houston communicer. Langere houdbaarheid van voorverpakt voedsel. Het proces van vriesdrog door NASA ontwikkeld. Daardoor bleef 98 proct van voedingswaar van e maaltijd behoun rwijl gewicht tot e vijf werd ruggebracht. Extra voedzame melk voor baby s. NASA ontk alg twee vetzur aanmak die e esstieel onrel vorm van moermelk. Tegwoordig worn ze vetzur aan babyvoeding toegevoegd. Tnrackets. carbonvezels die wern gebruikt voor neus van Spaceshuttle worn nu gebruikt voor badminton-, nnrackets fiets. Beugels. metaallegering nitinol die gebruikt voor beugels om je tann recht zetn, werd oorspronkelijk gebruikt om onrl op salli lan uitklapp die in eers instantie opgevouw zan in e raket. Het bijzonre van ze legering ze na e buiging haar oorspronkelijke vorm weer aanneemt. Meer voorbeeln zijn vinn in dit artikel van Morg: NASA ontwikkel ze applicatie om lan zi welke uitvinding we aan ruimvaart dank hebb. ze ook gebruik in les: 6 Bron:

7 werkblad Waarom naar ruim? el 1 Ruimvaart les 40 Wat vind jij van beman ruimvaart? Beantwoord volg vrag individueel. 1 Noem twee ding in dagelijks lev die we dank hebb aan ruimvaart. 2 Wanneer nk je eers ms op Mars zal staan? 3 Noem twee nal van beman ruimvaart. 4 Noem twee voorl van beman ruimvaart. 1 Bron:

8 2 Bron:

9 werkblad Waarom naar ruim? el 2 Ruimvaart les 40 Zojut hebb jullie al individueel nagedacht over voor- nal van beman ruimvaart. Jullie gaan daar nu nog ber over nank met je groepje. Beantwoord volg vrag sam. 1 Wat belangrijks nael van ruimvaart in je groepje goemd? 2 Wat belangrijks voorel van ruimvaart in je groepje goemd? 3 Bron:

10 3 Welk wschappelijk onrzoek zou jij will do in ruim? 4 Wat zou onrzoek ons ler over aar? 5 Waarom dit onrzoek nuttig belangrijk? 4 Bron: