Vleermuizen in winterslaap determineren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vleermuizen in winterslaap determineren"

Transcriptie

1 Vleermuizen in winterslaap determineren Daan Dekeukeleire Herwerking: Lieselot De Vos VleermuizenWerkgroep Oost-Vlaanderen - JNM ZWG

2 Opbouw Winterslaap en verstoring Leren tellen Leren determineren Verschillen tussen de soorten Oefenen: Fouten maken = leren!

3 Winterslaap Hoge eisen: Vorstvrij Donker Rustig Vochtig Veranderingen Hartslag verlaagt Ademhaling vertraagt Lichaamstemperatuur = omgeving Af en toe: wakker worden Wakker worden verbruikt veel energie

4 Verstoring Verstoring Licht Geluid Warmte Wakker worden: Oren krommen Ogen openen Bewegen Meestal pas 30 min na bezoek Vermijden door: Kort schijnen Stil zijn Niet op de dieren ademen VLUG en VLOT determineren!!!!

5 Algemene kenmerken Oren Vorm - ovaal - driehoekig - rond Lengte Tragus - vorm - lengte

6 Algemene kenmerken Grootte Vorm Snuit Kleurcontrast

7 Grootoorvleermuizen Middelgroot Donkere rug, lichte buik Gigantische oren Plooit oren onder vleugels tijdens slaap Tragus steekt dan uit en lijkt op oortje

8 Grootoorvleermuizen Oren raken elkaar Neusknobbels Vleugels soms rond lijf

9 Grootoorvleermuizen Kleur is geen sluitend kenmerk! Grijze grootoor Lange snuit: grijze zeehond 2 knobbels, gladde snuit knobbel naast oog klein Donkere traguspunt Gewone grootoor Plompe snuit: gewone zeerhond 4 lelijke knobbels Knobbel naast oog groot

10 Dwergvleermuizen Klein Rug donkerbruin buik lichtbruin Donkere brede snuit! Kleine driehoekige oortjes Korte stompe tragus

11 Dwergvleermuizen Gewone dwergvleermuis donkere snoet Veel contrast met rugvacht Buik en rug zelfde kleur Ruige dwergvleermuis Bruine snoet Weinig contrast met rugvacht Lange, grijzige vacht Blekere buik

12 Laatvlieger Grote, forse soort Donkere brede snuit Brede, lange oren Kastanjebruine rug, okergele buik

13 De Myotis-groep Algemene kenmerken: Lichte buikzijde, donkere rugzijde Scherpe tragus, ovale oorvorm

14 Watervleermuis Kleine soort Donkere rug, witte buik, rozebruine snoet Kan zeer donker zijn! Grote voeten Kleine afgeronde oren, korte stompe tragus Dikke, bruine polsen!

15 Watervleermuis Opgepast met roze snoet! Kan bruin zijn! Oren in stompe hoek

16 Franjestaart Spierwitte buik Lange gekrulde oren Lange, puntige tragus Meer dan de helft van het oor

17 Franjestaart Oren doorschijnend (aders) Oren in hoek van 180 Bleke halve maantjes

18 Baard- en Brandt s vleermuis Kleine soorten Donkere snuit en oren Spitse, lange tragus Kleine voeten Dunne zwarte polsjes

19 Baard- en Brandt s vleermuis Oren in een rechte hoek

20 Baard vs brandts Kleur snoet is geen kenmerk Baardvleermuis Neusbrug + wangetjes Donker zwart Brandts vleermuis Spleet tussen de neus Dikke neusknobbels Hart-vormig neusgat Knobbeltjes op wangen Bleke tragusbasis Bredere oren

21 Baard vs brandts Brandts Baard

22 Baard Oppassen met hoek! Van opzij kan het lijken alsof baardvleermuis ook neusknobbels heeft! Sommige dieren zijn door hun houding niet te determineren.

23 Brandts

24 Ingekorven vleermuis Zeer dichte (wollige) pels plukken Okergele buikvacht Hangt nagenoeg steeds vrij Inkerving in oorschelp Oren recht naar beneden, tot voorbij snuit Puntige tragus, tot helft oor

25 Ingekorven vleermuis

26 Ingekorven vleermuis

27 Meervleermuis Groot! Dikke bruine snuit Knobbels op de neus tot over de lip Lange oren met zeer korte stompe tragus Gigantische voeten

28 Meervleermuis

29 Bechsteins vleermuis Vrij grote vleermuis Zeer grote oren Oren niet onder vleugels Bleke binnenrand van oor Oren doorschijnend zoals franjestaart

30 Bechsteins, franje en water

31 Vale vleermuis Lelijke, grote snuit Zeer groot Grote, brede lange oren

32 Mopsvleermuis (of Dwarsoor) Donkere vleermuis Brede oren raken elkaar op midden van kop Onmiskenbaar!

33 Hoefijzerneuzen Onmiskenbaar! Grote hoef vs Kleine hoef

34 Hoefijzerneuzen

35 Mysterybat

36 1

37 2

38 3

39 4

40 5

41 6

42 7

43 8

44 9 10

45 11 12

46 13

47 14 15

48 16

49 17

50

51 21

52 22

53 23 24

54 25 26

DETERMINEREN VAN VLEERMUIZEN IN WINTERSLAAP

DETERMINEREN VAN VLEERMUIZEN IN WINTERSLAAP DETERMINEREN VAN VLEERMUIZEN IN WINTERSLAAP Eerste set René Janssen Erik Korsten VLEN-Dag 20-10-2010 1 2 3 4 5 6 Paul van Hoof 7 8 9 10 OPBOUW VAN DE WORKSHOP 1. 10 foto s om mee te beginnen 2. Waarom

Nadere informatie

Opbouw. Vleermuisherkenning in de hand. Woord vooraf. Leren determineren. Waarom? Competentie 4: Goede determinatie

Opbouw. Vleermuisherkenning in de hand. Woord vooraf. Leren determineren. Waarom? Competentie 4: Goede determinatie Opbouw Vleermuisherkenning in de hand Hanteerweekend 12 & 13 september 2008 Waarom? Leren determineren Algemene kenmerken Verschillen tussen de genussen Behandelen van de genussen Alles minus myotis Pauze

Nadere informatie

Cursus Vleermuizen. Zoogdieren : Evolutie. Bewerking: Joeri Cortens

Cursus Vleermuizen. Zoogdieren : Evolutie. Bewerking: Joeri Cortens Cursus Vleermuizen Bewerking: Joeri Cortens Zoogdieren : Evolutie Innovaties: * endotherm - haar * jongen zogen * voedselspecialisatie - tanden - kauwspieren 2 1 De Mythe voorbij Vleermuizen vliegen niet

Nadere informatie

Determinatie van vleermuizen ten behoeve van het meetnet Zoldertellingen Vleermuizen. R. Janssen, J.R. Regelink & J. Buys

Determinatie van vleermuizen ten behoeve van het meetnet Zoldertellingen Vleermuizen. R. Janssen, J.R. Regelink & J. Buys Determinatie van vleermuizen ten behoeve van het meetnet Zoldertellingen Vleermuizen R. Janssen, J.R. Regelink & J. Buys Colofon Samenstelling: René Janssen, Johannes Regelink & Jan Buys Redactie: Hans

Nadere informatie

Vleermuizen in Nederland

Vleermuizen in Nederland Vleermuizen in Nederland 1 Inhoud Watervleermuis (Myotis daubentonii)... 3 Meervleermuis (Myotis dasycneme)... 5 Baardvleermuis (Myotis mystacinus)... 7 Brandts vleermuis (Myotis brandtii)... 9 Franjestaartvleermuis

Nadere informatie

De vleermuis. Colin ziet ze vliegen, jij ook? 2016 Colin Beekman Gebaseerd op presentatie 2013 van Harrie Pelgrim

De vleermuis. Colin ziet ze vliegen, jij ook? 2016 Colin Beekman Gebaseerd op presentatie 2013 van Harrie Pelgrim Colin ziet ze vliegen, jij ook? 2016 Colin Beekman Gebaseerd op presentatie 2013 van Harrie Pelgrim ! Programma Algemene info Soorten Onderzoek aan vleermuizen Video-opname(s) 2 Algemeen zoogdier zeer

Nadere informatie

Welke vleermuis is dat?

Welke vleermuis is dat? . Welke vleermuis is dat? Een succesmodel 4 Hoefijzerneuzen 24 Gladneuzen 32 Bulvleermuizen 74 Afkortingen in het determinatiegedeelte L = lengte; VS = vleugelspanwijdte; G = gewicht Links: watervleermuis;

Nadere informatie

Prioriteiten voor vleermuisonderzoek. Anne-Jifke Haarsma

Prioriteiten voor vleermuisonderzoek. Anne-Jifke Haarsma Prioriteiten voor vleermuisonderzoek Anne-Jifke Haarsma Gebied of soortgericht onderzoek? Vanwege subsidie regelingen vaak soortgericht onderzoek Vleermuissoorten in Nld (16x) Dwaalgasten, verdwenen of

Nadere informatie

ONDERZOEK NAAR DE WATERVLEERMUIS IN DE OPSTALLEN VAN HET: SIEGERPARK. Projectnummer : 30.06.03 Datum : 07 juni 2010

ONDERZOEK NAAR DE WATERVLEERMUIS IN DE OPSTALLEN VAN HET: SIEGERPARK. Projectnummer : 30.06.03 Datum : 07 juni 2010 ONDERZOEK NAAR DE WATERVLEERMUIS IN DE OPSTALLEN VAN HET: SIEGERPARK Projectnummer : 30.06.03 Datum : 07 juni 2010 Onderzoek naar de Watervleermuis 1 Inhoudsopgave 1 ALGEMEEN 1.1 Watervleermuis algemeen

Nadere informatie

Vademecum voor het tellen van uitvliegers

Vademecum voor het tellen van uitvliegers Vademecum voor het tellen van uitvliegers Vleermuizenwerkgroep Oost-Vlaanderen 2014 1 Telperiode Het tellen wordt best uitgevoerd eind mei/juni, vóór het spenen van de jongen. Daardoor kan het aantal volwassen

Nadere informatie

Vleermuizen: ecologie, functie van laanbomen, wettelijke bescherming. Natuurbescherming is toch tijdloos?

Vleermuizen: ecologie, functie van laanbomen, wettelijke bescherming. Natuurbescherming is toch tijdloos? Vleermuizen: ecologie, functie van laanbomen, wettelijke bescherming Peter Twisk Natuurbescherming is toch tijdloos? Foto: Erik Korsten In Europa komen zo n 40 soorten voor, in Nederland 17 soorten. Ze

Nadere informatie

Vleermuizen en de ruimte binnen de Flora- en faunawet

Vleermuizen en de ruimte binnen de Flora- en faunawet Vleermuizen en de ruimte binnen de Flora- en faunawet Strikte toepassing van Flora- en faunawet is contraproductief! Gerard Smit Wettelijke status Habitatrichtlijn Bijlage II: 7 soorten Habitatrichtlijn

Nadere informatie

VERENIGING VOOR ZOOGDIERKUNDE EN ZOOGDIERBESCHERMING Oude Kraan 8, 6811 LJ Arnhem, tel. 026-3705318, fax 026-3704038, email: zoogdier@vzz.

VERENIGING VOOR ZOOGDIERKUNDE EN ZOOGDIERBESCHERMING Oude Kraan 8, 6811 LJ Arnhem, tel. 026-3705318, fax 026-3704038, email: zoogdier@vzz. VERENIGING VOOR ZOOGDIERKUNDE EN ZOOGDIERBESCHERMING Oude Kraan 8, 6811 LJ Arnhem, tel. 026-3705318, fax 026-3704038, email: zoogdier@vzz.nl >> Concept januari 2005

Nadere informatie

Gevlederde Vrienden. Vleermuizen in en om het huis

Gevlederde Vrienden. Vleermuizen in en om het huis Gevlederde Vrienden Vleermuizen in en om het huis Nu de zomer in aantocht is en het terrasjesweer begint, zal je op mooie zomeravonden tegen valavond thuis de acrobatische toeren kunnen bewonderen van

Nadere informatie

Vliegen met je handen

Vliegen met je handen Vliegen met je handen middelvinger wijsvinger duim ringvinger pink voet hielbeen staart Paul van Hoof Kijken met je oren EU: Insecteneters Wereldwijd 1000 vleermuissoorten. Verschillende voedselspecialismen;

Nadere informatie

Bat-detector handleiding voor beginners

Bat-detector handleiding voor beginners Bat-detector handleiding voor beginners Determinatie van de meest voorkomende vleermuizen in Vlaanderen met behulp van heterodyne bat-detectoren Realisatie: Sven Verkem Verkem Faunaonderzoek Grote Steenweg

Nadere informatie

Het monitoren van (meer)vleermuizen in de winter

Het monitoren van (meer)vleermuizen in de winter ahaarsma@dds.nl Het monitoren van (meer)vleermuizen in de winter Yves Adams A-J Haarsma Universiteit Leiden (IBL) en VZZ Wintermonitoring Het met een vaste methodiek tellen van winterslapende vleermuizen,

Nadere informatie

Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt.

Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt. Gewervelden Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt. Voorbeeld bij een kikker: Determinatietabel Gewervelden: 1 Heeft het dier kieuwen?

Nadere informatie

Een netwerk voor vleermuizen

Een netwerk voor vleermuizen Een netwerk voor vleermuizen Herman Limpens Foto: Erik Korsten mmv Eric Jansen & Marcel Schillemans Een netwerk van leefgebieden met verschillende functies verblijfplaatsen + vliegroutes + jachtgebieden

Nadere informatie

Vleermuizen op kerkzolders op basis van DNAonderzoek

Vleermuizen op kerkzolders op basis van DNAonderzoek Vleermuizen op kerkzolders op basis van DNAonderzoek ANKONA-ontmoetingsdag 10 februari 2018 Kris Boers & David Halfmaerten Skip Sterling Project Vleermuizen op (kerk)zolders in de provincie Antwerpen Aanleiding

Nadere informatie

Vleermuiswinterobjecten: ingang, microklimaat en vleermuizen. Anne-Jifke Haarsma

Vleermuiswinterobjecten: ingang, microklimaat en vleermuizen. Anne-Jifke Haarsma Vleermuiswinterobjecten: ingang, microklimaat en vleermuizen Anne-Jifke Haarsma Inleiding In de winter slapen vleermuizen Meestal in ondergrondse objecten, zoals een fort, ijskelder, bunker of mergelgroeve

Nadere informatie

Handleiding voor de determinatie van vleermuizen in winterslaap

Handleiding voor de determinatie van vleermuizen in winterslaap Handleiding voor de determinatie van vleermuizen in winterslaap Pierrette Nyssen Plecotus / Natagora Chauves-souris Novembre 2015 (Vlaamse versie David Galens december 2016) Ple co tus, groupe de travail

Nadere informatie

Tekst gekleurd in roze = opmerkingen/bedenkingen van de vertaler (niet uit het originele patroon)

Tekst gekleurd in roze = opmerkingen/bedenkingen van de vertaler (niet uit het originele patroon) 1/13 KNABBEL & BABBEL Irka! (Irene Kiss) Vertaling Charami.com VRIJWARINGSCLAUSULE PATROON Dit patroon, inclusief alle foto s, behoort toe aan Irka!, ook bekend als Irene Kiss (http://irkachan.blogspot.com).

Nadere informatie

A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen

A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen A bat friendly colour spectrum? Effecten van klimaatverandering op vleermuizen Herman Limpens en Jasja Dekker Effecten van klimaatverandering op vleermuizen?? Vooral: analyserende speculerende verhalen

Nadere informatie

Korte geschiedenis van het ras

Korte geschiedenis van het ras Andere naam: Laplandse Herder en Laplandse Vallhund Oorsprong: Finland Gehouden als: Gezelschapshond Grootte: Reuen ong. 51 cm en teven ong. 46 cm Gewicht: 27-30 kg Kleur: Zwart, zwart/wit en black and

Nadere informatie

Vleermuizen. in onze omgeving

Vleermuizen. in onze omgeving Vleermuizen in onze omgeving De meeste mensen komen nooit in aanraking met vleermuizen Toch kan het gebeuren dat een vleermuis uw huis als tijdelijke verblijfplaats kiest of per ongeluk in uw kamer terechtkomt.

Nadere informatie

Beheer van bomen en bos i.r.t. vleermuizen

Beheer van bomen en bos i.r.t. vleermuizen Beheer van bomen en bos i.r.t. vleermuizen Als je niets doet. krijg je bos, bos en Als je niets doet met bos. krijg je chaos.? Bos of. plantage? We hebben een uitgebreide cultuur van omgaan met bomen Bomen

Nadere informatie

Cursus Zoogdieren. Bewerking : Joeri Cortens

Cursus Zoogdieren. Bewerking : Joeri Cortens Cursus Zoogdieren Bewerking : Joeri Cortens Instelling voor natuur-en milieu-educatie in Vlaanderen Graatakker 11-2300 Turnhout Tel : 014 47 29 55 Fax: 014 47 29 51 educatie@natuurpunt.be - www.natuureducatie.be

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Nachtbrakers Groep

Voorbereiding post 4. Nachtbrakers Groep Voorbereiding post 4 Nachtbrakers Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 4: Nachtbrakers, voor groep 5, 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal over de

Nadere informatie

Vleermuizen DEN HAAG EN OMGEVING KAARTBIJLAGE. Kees Mostert, Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland

Vleermuizen DEN HAAG EN OMGEVING KAARTBIJLAGE. Kees Mostert, Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland Vleermuizen in DEN HAAG EN OMGEVING 2009-2011 KAARTBIJLAGE Kees Mostert, Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland SAMENVATTEND RAPPORT VLEERMUIZEN ONDERZOEK DEN HAAG 2009 t/m 2011 K. Mostert Stichting Zoogdierenwerkgroep

Nadere informatie

1. Hoe maak het hoofd. Stap 1. Maak een nieuw document (bestand > nieuw) met 850 px breedte en 850 px hoogte.

1. Hoe maak het hoofd. Stap 1. Maak een nieuw document (bestand > nieuw) met 850 px breedte en 850 px hoogte. Wij gebruiken basisvormen en verschillende effecten voor wijziging toepassen. Op het einde hebben we een zoete illustratie, die u naar je Valentijn verzenden kunt! Laten we beginnen! 1. Hoe maak het hoofd

Nadere informatie

Monitoring vleermuiskasten voormalige MOB complexen Schaijk en Heesch 2015

Monitoring vleermuiskasten voormalige MOB complexen Schaijk en Heesch 2015 Monitoring vleermuiskasten voormalige MOB complexen Schaijk en Heesch 2015 Foto voorblad: Aktie om "even" water in de vleermuiskelder te brengen foto Henk de Wit Henk de Wit Hoofdstukken 1 Inleiding 2

Nadere informatie

Onderzoek boomholtes bij Gramsbergen

Onderzoek boomholtes bij Gramsbergen Onderzoek boomholtes bij Gramsbergen Datum: 29 augustus 2014 Auteur: Ing. R. Zwerver, Buro Bakker adviesburo voor ecologie BV In opdracht van: Dhr. B. den Dries, Arcadis Algemeen In verband met een ruimtelijke

Nadere informatie

Een (t)huis voor vleermuizen. Waar kunnen ze zich verschuilen

Een (t)huis voor vleermuizen. Waar kunnen ze zich verschuilen Een (t)huis voor vleermuizen Waar kunnen ze zich verschuilen Aantal soorten Vlaanderen kent zo n 21 soorten vleermuizen waarvan slechts enkelen geregeld in gebouwen voorkomen. Meestal gaat dit om de gewone

Nadere informatie

* makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen)

* makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen) FAMILIE SPEURTOCHT Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn. * makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen).

Nadere informatie

Vleermuis. Kids for Animals Vleermuizen spreekbeurt. Vleermuizen Kennis. Verboden weg te jagen. Etenstijd!

Vleermuis. Kids for Animals Vleermuizen spreekbeurt. Vleermuizen Kennis. Verboden weg te jagen. Etenstijd! Vleermuis Vleermuizen Kennis Je kent hem vast wel van griezelverhalen, de vleermuis. Veel mensen weten niet dat de vleermuis helemaal niet zo gevaarlijk is. Een beetje apart is hij wel, het is het enige

Nadere informatie

1250-1330 1340-1440 1450-1650 1660-1700

1250-1330 1340-1440 1450-1650 1660-1700 Nederlandse Hangoor Dwerg Het land van oorsprong is Nederland. Is in Nederland erkend in 1964 Puntenschaal Groep 6.Hangoren. Pos. Onderdeel Punten 1 Gewicht 10 2 Type, bouw en stelling 20 3 Pels en pelsconditie

Nadere informatie

Monitoring vleermuiskasten bossen Brabantwater en omgeving 2015

Monitoring vleermuiskasten bossen Brabantwater en omgeving 2015 Monitoring vleermuiskasten bossen Brabantwater en omgeving 2015 Henk de Wit Hoofdstukken 1 Inleiding 2 Monitoringsproject 3 Monitoring 4 Aangetroffen soorten 5 Monitoringsdata 6 Gemiddelde bezetting 7

Nadere informatie

Ik ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen.

Ik ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen. Oefening 1: Nodig: 2 personen en een boom of een huisdier: Zoek een plek op bij een boom of in de buurt bij je paard of ander huisdier waar je even niet gestoord wordt en veilig even je ogen dicht kunt

Nadere informatie

RASSPECIAL: DE BASSET FAUVE DE BRETAGNE

RASSPECIAL: DE BASSET FAUVE DE BRETAGNE RASSPECIAL: DE BASSET FAUVE DE BRETAGNE HERKOMST: De Basset Fauve de Bretagne is een kleine levendige meutehond afkomstig uit Bretagne in Frankrijk. Hij werd korter gefokt dan andere Bassets omdat hij

Nadere informatie

Relaxatie en ontspanning. voor ouder en kind

Relaxatie en ontspanning. voor ouder en kind Relaxatie en ontspanning voor ouder en kind door Sofie Possemiers www.elsole.be Deze oefening wordt aangeboden door Sofie Possemiers van El Sole. Wil je nog meer van zulke oefeningen ontvangen, schrijf

Nadere informatie

Spelend leren. Kleuters spelen toch alleen maar?

Spelend leren. Kleuters spelen toch alleen maar? Spelend leren Kleuters spelen toch alleen maar? Wat gaan we doen Spelenderwijs leren Spel en cognitieve ontwikkeling de appel Vragen stellen Zelf aan de slag met spelmateriaal! Spelenderwijs leren Kinderen

Nadere informatie

Belevingsgame in Dierenpark Emmen...

Belevingsgame in Dierenpark Emmen... Belevingsgame in Dierenpark Emmen... s d n a l r e d e N Duits Engels Nederlands Beleving in Dierenpark Emmen, Denk jij veel te weten over dieren, en wil je graag een speurtocht maken door werelden waar

Nadere informatie

Natuurpunt Educatie vzw Graatakker Turnhout- 014/

Natuurpunt Educatie vzw Graatakker Turnhout- 014/ Opleiding Vleermuisgids Samenstelling : Joeri Cortens & Kris Boeckx Aanpassingen: Pieter Blondé vzw Graatakker 11 2300 Turnhout- 014/47 29 55 educatie@natuurpunt.be - www.natuureducatie.be Met de steun

Nadere informatie

INHOUD. De soorten Inleiding tot de soortbeschrijvingen...202

INHOUD. De soorten Inleiding tot de soortbeschrijvingen...202 INHOUD Vleermuizen mysterieuze wezens.... 10 Vleermuisverblijven... 54 Zoeken en volgen van vleermuizen.... 80 Luisteren naar vleermuizen... 100 Determineren van vleermuizen.... 128 Determineren van vleermuishaar

Nadere informatie

Informatieles Vleermuizen

Informatieles Vleermuizen Informatieles Vleermuizen De les is bedoeld voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs en leerjaar 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Er komen verschillende facetten over het leven van de vleermuis

Nadere informatie

Oele de uil vertelt over hoe de verschillende dieren de winter doorkomen

Oele de uil vertelt over hoe de verschillende dieren de winter doorkomen Hier zien jullie alweer de derde uitgave van ons jeugdblad. Ook nu heeft de Oele weer heel wat te vertellen. Lees maar gauw. Oele de uil vertelt over hoe de verschillende dieren de winter doorkomen Zoogdieren

Nadere informatie

NAAIEN Alle onderdelen worden vastgezet met een overhandse steek. Kijk in het Voorwoord gedeelte voor meer info.

NAAIEN Alle onderdelen worden vastgezet met een overhandse steek. Kijk in het Voorwoord gedeelte voor meer info. 0 1 EEN NOTE OVER SYMMETRIE Bekijk uw draak vanuit alle invalshoeken voordat u vast gaat spelden, om er zeker van te zijn dat alle onderdelen symmetrisch geplaatst worden en dat de ene helft van uw draak

Nadere informatie

Zeehond. Inhoud. Inleiding. Oorzaken waardoor zeehonden aanspoelen.

Zeehond. Inhoud. Inleiding. Oorzaken waardoor zeehonden aanspoelen. Zeehond Inhoud Inleiding Inleiding. Inhoud. Redenen waardoor zeehonden aanspoelen. De binnenkomst van de zeehond. 24 uur in de zeehondencreche. Overzicht soorten zeehonden Ik heb dit onderwerp gekozen

Nadere informatie

Voorbereiding post 4. Nachtbrakers Groep

Voorbereiding post 4. Nachtbrakers Groep Voorbereiding post 4 Nachtbrakers Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding voor post 4: Nachtbrakers, voor groep 5,6,7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel

Nadere informatie

een pluspunt voor de natuur Vleermuizen in bunkers

een pluspunt voor de natuur Vleermuizen in bunkers een pluspunt voor de natuur Vleermuizen in bunkers Ontstaan van de Belgische bunker De loopgraven van de Eerste Wereldoorlog maakten de manschappen kwetsbaar. Daarom ontwierp men overdekte schuilplaatsen

Nadere informatie

Haakpatroon hert Gebruikte steken:

Haakpatroon hert Gebruikte steken: Haakpatroon hert Gebruikte steken: v: vaste 2 v samen: Steek je haaknaald in de voorste lus van de volgende twee v, haal de draad door, sla de draad om je haak en haal nog een keer door. Van kleur wisselen

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en

Nadere informatie

Patroon: Aap. Met dit patroon kun je een leuke aap haken.

Patroon: Aap. Met dit patroon kun je een leuke aap haken. Patroon: Aap Met dit patroon kun je een leuke aap haken. Haak in de rondte en neem beide lussen op. Merk elke eerste steek (bijv. met een veiligheidsspeld) Het beste kun je elke toer even noteren op een

Nadere informatie

Finse Lappenhonden Vereniging Nederland

Finse Lappenhonden Vereniging Nederland Rasstandaard Datum van publicatie van de originele standaard: 12-03-1999 Land van herkomst: Finland Gebruik: Een herder- en waakhond bij de rendierhouders. Tegenwoordig ook populair als huishond. FCI'S

Nadere informatie

Happy Bunny. Veel plezier met haken. Dit patroon niet verkopen a.u.b. Wat hebben we nodig:

Happy Bunny. Veel plezier met haken. Dit patroon niet verkopen a.u.b. Wat hebben we nodig: Happy Bunny Dit konijntje is geïnspireerd door de film Bambi. In tegenstelling tot mijn andere dierpatronen, is dit geen klein dier. Het konijntje word ongeveer 15 cm hoog, zijn oren van 9 cm niet inbegrepen.

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 50. Bij

Nadere informatie

Jaarboek. Inventarisatie van vleermuizen op Vlaams-Brabantse zolders. Brakona jaarboek 2013-2014 27

Jaarboek. Inventarisatie van vleermuizen op Vlaams-Brabantse zolders. Brakona jaarboek 2013-2014 27 Brakona jaarboek 2013-2014 27 Inventarisatie van vleermuizen op Vlaams-Brabantse zolders Wout Willems Stijn Yskout Jaarboek 2013 2014 28 Brakona jaarboek 2013-2014 Inventarisatie van vleermuizen op Vlaams-Brabantse

Nadere informatie

Stoelyoga. Navorming PVI. Basishouding

Stoelyoga. Navorming PVI. Basishouding Stoelyoga Navorming PVI Basishouding Zit met je rug tegen de leuning van de stoel. Je voeten staan stevig op de grond, benen op heupwijdte. Laat je handen ontspannen op je bovenbenen rusten met de palmen

Nadere informatie

7 fijne yogahoudingen

7 fijne yogahoudingen 7 fijne yogahoudingen voor kinderen Bloesem kinderyoga - Ben je jonger dan 7 jaar dan doe je de oefening zonder het benoemen van de ademhaling. - Yoga kan best een uitdaging zijn, dat is ok. Het is belangrijk

Nadere informatie

Wat vliegt daar? Vleermuizen op en rond het kampeerterrein. Achter t Heezerenbosch, aangenaam primitief! Meer weten?!

Wat vliegt daar? Vleermuizen op en rond het kampeerterrein. Achter t Heezerenbosch, aangenaam primitief! Meer weten?! Meer weten?! Kijk op de website www.vleermuis.net Wat vliegt daar? Boeken voor volwassen: Gids van de vleermuizen van Europa, Azoren en Canarische eilanden; W. Schober, Eckhard Grimmberger ; Peter Lina

Nadere informatie

Verzorging van de Newfoundlander

Verzorging van de Newfoundlander Wat heb je nodig: Verzorging van de Newfoundlander - shampoo - conditioner - droge handdoeken - waterblazer +/- 199 - trimtafel +/- 250 - watten voor het schoonmaken van de oren - nagelknipper +/- 9 -

Nadere informatie

inhoud blz. Inleiding 1. Twee hoofdsoorten 2. Echo 3. Huid en vleugels 4. Jonge vleermuizen 5. Vleermuizen in Nederland

inhoud blz. Inleiding 1. Twee hoofdsoorten 2. Echo 3. Huid en vleugels 4. Jonge vleermuizen 5. Vleermuizen in Nederland Vleermuizen inhoud blz. Inleiding 3 1. Twee hoofdsoorten 4 2. Echo 6 3. Huid en vleugels 7 4. Jonge vleermuizen 8 5. Vleermuizen in Nederland 9 6. Andere soorten vleermuizen 11 7. Vleermuisweetjes 13 8.

Nadere informatie

Handleiding Nestkastcontroles Eikelmuis

Handleiding Nestkastcontroles Eikelmuis Handleiding Nestkastcontroles Eikelmuis - Nestkasten controleren is een spannende belevenis. Je weet immers nooit wat voor dieren je gaat aantreffen. Ook de bewoners zelf schrikken zich een hoedje als

Nadere informatie

Paul van Loon. Weerwolfnachtbaan. Tekeningen Hugo van Look. Leopold / Amsterdam

Paul van Loon. Weerwolfnachtbaan. Tekeningen Hugo van Look. Leopold / Amsterdam Paul van Loon Weerwolfnachtbaan Tekeningen Hugo van Look Leopold / Amsterdam Op een middag in Kaatsheuvel Is iedereen er? vraagt meester Frans. Hij staat voor in de bus. Dolfje kijkt om. Achter hem zit

Nadere informatie

Cursus Vleermuisvangen Onderzoek naar zwermgedrag voor Mergelgroeven Schin op Geul Do 12 t/m Zo 15 september 2019

Cursus Vleermuisvangen Onderzoek naar zwermgedrag voor Mergelgroeven Schin op Geul Do 12 t/m Zo 15 september 2019 Cursus Vleermuisvangen Onderzoek naar zwermgedrag voor Mergelgroeven Schin op Geul Do 12 t/m Zo 15 september 2019 Van donderdagmiddag 12 september tot zondagmiddag 15 september organiseren Stichting Vleermuizen

Nadere informatie

Auditieve oefeningen - dierentuin. Hakken en plakken

Auditieve oefeningen - dierentuin. Hakken en plakken Auditieve oefeningen - dierentuin Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) die-ren die-ren-tuin leeuw-en gi-raf ze-bra ijs-beer kro-ko-dil was-beer-tje o-li-fant

Nadere informatie

Huid and Vacht structuur

Huid and Vacht structuur Huid en vacht structuur pagina 1 of 5 Huid and Vacht structuur Esther van Praag, Ph.D. Konijnen worden naakt geboren, maar krijgen al snel haar. De kleur kan al bepaald worden terwijl de haren zich nog

Nadere informatie

( Hoe moet deze oefeningen doen? )

( Hoe moet deze oefeningen doen? ) Relaxatieoefeningen ( Wat zijn Relaxatieoefeningen? ) Deze opdracht bestaat uit oefeningen die je kunnen helpen om te relaxen. ( Waarom relaxatieoefeningen? ) Mensen weten dikwijls niet meer hoe ze kunnen

Nadere informatie

Serama. Raskenmerken haan:

Serama. Raskenmerken haan: Serama Herkomst: Wereldwijd verspreid Maleisisch oorspronkelijk krielras. In 2001 in Noord-Amerika en enkele jaren later via Nederland naar Europa ingevoerd. Algemeen voorkomen: Zeer klein, breed en compact

Nadere informatie

Hoera, kleurtje blauw

Hoera, kleurtje blauw Hoera, kleurtje blauw Ik,... heb op. kleurtje blauw behaald en dat wil zeggen dat ik: in het water durf springen en even mijn gezicht onder water kan houden. even op de buik durf drijven met hulpmiddelen.

Nadere informatie

Vleermuizen in de Diestse versterkingen.

Vleermuizen in de Diestse versterkingen. Vleermuizen in de Diestse versterkingen. Rapport wintertellingen 2014 Vleermuizen in de Diestse versterkingen. Rapport wintertellingen 2014 Dit onderzoek kaderde in een ruimere studie die we uitvoeren

Nadere informatie

Vleermuizen in het bosbeheer: aantal verwijzingen per hoofdstuk in het referentiewerk uit 2010

Vleermuizen in het bosbeheer: aantal verwijzingen per hoofdstuk in het referentiewerk uit 2010 Vleermuizen en (oude) bossen in West-Vlaanderen: van bijna crash via strongholds naar herstel? Vleermuizen in het bosbeheer: aantal verwijzingen per hoofdstuk in het referentiewerk uit 2010-34, faunabeheer:

Nadere informatie

Beginnen met mediteren

Beginnen met mediteren Elke reis begint met een eerste stap Beginnen met mediteren Zwany Huiting 1 Inhoud 1. Iedereen kan mediteren 2. Waarom mediteren? 3. Ademen 4. Zitten 5. Klassieke zithoudingen 6. Zitten op een bankje,

Nadere informatie

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka De orka De orka is de grootste soort uit de familie van de dolfijnen. De orka heeft een gezet lichaam, met een stompe snuit. Het dier heeft één spuitgat, en grote peddelvormige buikvinnen. Wil je zelf

Nadere informatie

inhoud 1. De ijsbeer 2. Hier woon ik 3. Mijn jas is warm 4. Mijn voeten 5. Jagen 6. In het hol 7. Erop uit 8. Bedreigd 9. Berenweetjes 10.

inhoud 1. De ijsbeer 2. Hier woon ik 3. Mijn jas is warm 4. Mijn voeten 5. Jagen 6. In het hol 7. Erop uit 8. Bedreigd 9. Berenweetjes 10. De ijsbeer inhoud 1. De ijsbeer 3 2. Hier woon ik 4 3. Mijn jas is warm 5 4. Mijn voeten 6 5. Jagen 7 6. In het hol 8 7. Erop uit 9 8. Bedreigd 10 9. Berenweetjes 11 10. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen

Nadere informatie

Dierenkrans. Vertaald door Jeannette Kemp. Alle Figuren, gemaakt met mijn instructies,

Dierenkrans. Vertaald door Jeannette Kemp. Alle Figuren, gemaakt met mijn instructies, Dierenkrans Vertaald door Jeannette Kemp Alle Figuren, gemaakt met mijn instructies, mogen verkocht worden, met een vermelding naar mij als ontwerpster de instructies zelf (of delen ervan), mogen niet

Nadere informatie

Vleermuizen in Ermelo

Vleermuizen in Ermelo Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Afdeling Noord-West Veluwe Vleermuizen in Ermelo Lex Groenewold November 2016 Inhoud Wat zijn vleermuizen Wat eten vleermuizen Waar wonen vleermuizen

Nadere informatie

de rode cirkel de roze ster de witte ster de gele cirkel de paarse ster de blauwe ster de paarse cirkel de licht blauwe cirkel de turkoise ovaal

de rode cirkel de roze ster de witte ster de gele cirkel de paarse ster de blauwe ster de paarse cirkel de licht blauwe cirkel de turkoise ovaal de gele cirkel de paarse cirkel de rode cirkel cirkel de turkoise ovaal de zwarte ovaal de bruine ovaal de groene ovaal het oranje vierkant het paarse vierkant het blauwe vierkant het rode vierkant de

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL. Gedoopt! Vleermuizenpaspoort. Taakverdeling. Quadrocomputerprogramma. Ons logo. Extra s

INHOUDSTAFEL. Gedoopt! Vleermuizenpaspoort. Taakverdeling. Quadrocomputerprogramma. Ons logo. Extra s 30201 Pastoor De Clerckschool 6de klas 2018-19 INHOUDSTAFEL Gedoopt! Vleermuizenpaspoort Taakverdeling Quadrocomputerprogramma Ons logo Extra s Gedoopt! QUADRO P TERA D e C oolste! Wij zijn op de naam

Nadere informatie

Werkblad: Gezondheidskenmerken

Werkblad: Gezondheidskenmerken Werkblad: Gezondheidskenmerken 1) Zet een koe vast aan het voerhek of aan het halster. Beoordeel vervolgens de onderstaande gezondheidskenmerken. a. Koe nummer: b. Leeftijd: c. Lactatiestadium: d. Ras:

Nadere informatie

HET RIJKE KERKZOLDERLEVEN IN LIMBURG

HET RIJKE KERKZOLDERLEVEN IN LIMBURG HET RIJKE KERKZOLDERLEVEN IN LIMBURG Inleiding Sinds 1986 kom ik op Limburgse kerkzolders om de aanwezigheid van vleermuizen bij te houden. Aanvankelijk min of meer terloops en op kleine schaal, vanaf

Nadere informatie

18 februari Natuurwetgeving in het Westland Paul Moerman & Wouter Wubben

18 februari Natuurwetgeving in het Westland Paul Moerman & Wouter Wubben 18 februari 2014 Natuurwetgeving in het Westland Paul Moerman & Wouter Wubben 2 Voorstellen Paul Moerman Adviseur Ecologie, Projectmedewerker Groen Team Projecten Afdeling IBOR (Inrichting & Beheer Openbare

Nadere informatie

Paashaas Ontwerp Marie Redmond

Paashaas Ontwerp Marie Redmond Paashaas Ontwerp Marie Redmond Dit project is niet alleen leuk als paas decoratie maar ook leuk om bijvoorbeeld bij de paasbrunch als menukaartjes houder neer te zetten. Het hangt af hoe je de armen buigt.

Nadere informatie

MOOI KONIJN MET JURKJE

MOOI KONIJN MET JURKJE MOOI KONIJN MET JURKJE Bron: https://amigurumi.today/pretty-bunny-amigurumi-in-dress-free-crochet-pattern/ Vertaald door Carine Meessen BENODIGDHEDEN: Yarnart Jeans garen (katoen/acryl) 50 gr/160 m Wit

Nadere informatie

inhoud blz. Kou 1. Het weer 2. Rillen van de kou 3. Kleren 4. Koelkast en vriezer 5. Koude kleuren 6. Noordpool en Zuidpool 7.

inhoud blz. Kou 1. Het weer 2. Rillen van de kou 3. Kleren 4. Koelkast en vriezer 5. Koude kleuren 6. Noordpool en Zuidpool 7. Kou inhoud blz. Kou 3 1. Het weer 4 2. Rillen van de kou 5 3. Kleren 6 4. Koelkast en vriezer 7 5. Koude kleuren 8 6. Noordpool en Zuidpool 9 7. Dieren en kou 10 8. Een koutje vatten 12 9. Filmpjes 13

Nadere informatie

natuurboekje van winter 2017

natuurboekje van winter 2017 natuurboekje van winter 2017 HOI! GA JE OP PAD in de heuvels van Zuid-Limburg? Wie weet zie je een steile rotswand met een grote, diepe holte. Er staat een hek voor. Je gaat natuurlijk kijken. Waarom een

Nadere informatie

Dragen vleermuizen hun virussen over aan katten en mensen in Nederland? Lineke Begeman

Dragen vleermuizen hun virussen over aan katten en mensen in Nederland? Lineke Begeman Dragen vleermuizen hun virussen over aan katten en mensen in Nederland? Lineke Begeman LBDH, Gorinchem, 6 April 2019 Foto Remko de Waal Waarom onderzoeken we het vóórkomen van virussen bij vleermuizen?

Nadere informatie

Avondsluiting Relaxatie

Avondsluiting Relaxatie Avondsluiting Relaxatie Auteur: Pieter Dejaeger Geschikte leeftijd: Alle Duur activiteit: 20 minuten Terrein: Rustig zaaltje, zonder lawaai! Benodigde begeleiders: Min 2 (Eén lezer en iemand die tussen

Nadere informatie

De huiszwaluw in kleur

De huiszwaluw in kleur De huiszwaluw in kleur Uiterlijke kenmerken 1 / 3e graad Misjel Decleer Fonny Schoeters Verenkleed Uiterlijke kenmerken 2 / 3e graad Het is lente, de huiszwaluwen zijn terug in ons land! Ze gaan direct

Nadere informatie

Genetische symbolen voor driekleur zwart: Zie Rijnlander blz 171.

Genetische symbolen voor driekleur zwart: Zie Rijnlander blz 171. 46 a Lotharinger Dwerg Het land van oorsprong is Duitsland In Nederland erkend in 2010 Genetische symbolen voor driekleur zwart: Zie Rijnlander blz 171. 304a Puntenschaal groep 2. Tekening Pos. Onderdeel

Nadere informatie

Hoofdstuk. Even een waarschuwing voordat ik begin: laat dit boek maar niet aan grote mensen zien. Die snappen het toch niet. Ze zeggen vast dat het

Hoofdstuk. Even een waarschuwing voordat ik begin: laat dit boek maar niet aan grote mensen zien. Die snappen het toch niet. Ze zeggen vast dat het Hoofdstuk Even een waarschuwing voordat ik begin: laat dit boek maar niet aan grote mensen zien. Die snappen het toch niet. Ze zeggen vast dat het allemaal rare onzin! is, of ze vragen: Waarom lees je

Nadere informatie

Maak je klaar voor de lange ontspanning. Pak wat je nodig hebt om comfortabel te liggen.

Maak je klaar voor de lange ontspanning. Pak wat je nodig hebt om comfortabel te liggen. Yoga januari 2018 Aarde in beweging brengen Ga stevig op de aarde staan met je voeten iets wijder dan heupbreedte. Sluit je ogen. Adem uit aandacht is in de voeten. Verplaats je gewicht van je ene naar

Nadere informatie

Eisen aan de pasfoto voor paspoort of IDkaart

Eisen aan de pasfoto voor paspoort of IDkaart Eisen aan de pasfoto voor paspoort of IDkaart De pasfoto in een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs moet voldoen aan een aantal eisen. Er gelden eisen voor: maatvoering, fotokwaliteit, achtergrond,

Nadere informatie

Katholieke Hogeschool Limburg

Katholieke Hogeschool Limburg Katholieke Hogeschool Limburg Departement lerarenopleiding - leraar secundair onderwijs groep 1 Oude Luikerbaan 79-3500 Hasselt - (011)28 11 31 - fax: (011)28 11 56 VLEERMUIZEN OP KERKZOLDERS IN MIDDEN-LIMBURG

Nadere informatie

Monkey Haakpatroon. Hoofd. Lichaam. Gebruikte materialen:! Phildar cotton 3 roze, oranje, geel, groen, Achterkant hoofd (bruin) Neus (licht roze)

Monkey Haakpatroon. Hoofd. Lichaam. Gebruikte materialen:! Phildar cotton 3 roze, oranje, geel, groen, Achterkant hoofd (bruin) Neus (licht roze) Monkey haakpatroon! Monkey Haakpatroon Gebruikte materialen:! Phildar cotton 3 roze, oranje, geel, groen, blauw, paars & bruin! 2 Zwarte knopen! Zwart garen! Vulling Benodigdheden:! Haaknaald 2,5 Hoofd

Nadere informatie

Introductie. Introductie. Introductie. Vleermuizen Ecologie. Vleermuizen Ecologie. Vleermuizen Herkenning en inventarisatie

Introductie. Introductie. Introductie. Vleermuizen Ecologie. Vleermuizen Ecologie. Vleermuizen Herkenning en inventarisatie Herkenning en inventarisatie Introductie Inhoud Aanleiding Pauze Bescherming Inventariseren Even naar buiten! April 2013 Carola van den Tempel Introductie Introductie Inleiding Nachtdier en vampier? Onbekend

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Handleiding voor het monitoren van vleermuizen in de winter

Centraal Bureau voor de Statistiek. Handleiding voor het monitoren van vleermuizen in de winter Centraal Bureau voor de Statistiek Handleiding voor het monitoren van vleermuizen in de winter HANDLEIDING VOOR HET MONITOREN VAN VLEERMUIZEN IN DE WINTER Uitgave 2005 Centraal Bureau voor de Statistiek

Nadere informatie

OEFENSCHEMA HARTREVALIDATIE

OEFENSCHEMA HARTREVALIDATIE OEFENSCHEMA HARTREVALIDATIE 17601 Inleiding In deze folder vindt u een algemeen oefenschema en beweegadvies. Deze kunt u gebruiken ter voorbereiding op de revalidatie, maar ook tijdens en na de revalidatieperiode.

Nadere informatie

Opname van een Laatvlieger met een min frequentie van 27 khz ( ).

Opname van een Laatvlieger met een min frequentie van 27 khz ( ). Overzicht Vleermuiscursus Liniewacht Jaar 2 In 2015 was het bij de Liniewacht weer mogelijk om een vleermuiscursus te volgen. In dit verslag wordt een samenvatting gegeven van de vleermuiscursus. Ook dit

Nadere informatie