Vleermuizen DEN HAAG EN OMGEVING KAARTBIJLAGE. Kees Mostert, Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland

Transcriptie

1 Vleermuizen in DEN HAAG EN OMGEVING KAARTBIJLAGE Kees Mostert, Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland

2 SAMENVATTEND RAPPORT VLEERMUIZEN ONDERZOEK DEN HAAG 2009 t/m 2011 K. Mostert Stichting Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland

3 Colofon Titel auteur afbeeldingen kaartmateriaal Vleermuizen in Den Haag en omgeving kaartbijlagen K. Mostert Boven: Meervleermuis (Myotis dacyneme); midden: Watervleermuis (Myotis daubentonii); onder: Gewone grootoorvleermuis (Plecotus auritus) Gemeente Den Haag; auteursrecht voorbehouden. Geproduceerd in opdracht van Gemeente Den Haag Deze uitgave kan geciteerd worden als: Mostert, K., Vleermuizen in Den Haag en omgeving Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland. Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland p/a Palamedesstraat 74, 2612 XS, Delft. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bsr kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage.

4 INHOUD Algemene informatie over vleermuizen 3 Lezer bij de figuren (Hoofd)jaar van inventariatie (per deelgebied).. 5 Samenvattende kaart (vliegroutes, kolonie- en foerageergebieden. 6 Kaart Gewone dwergvleermuis.. 7 Kaart Ruige dwergvleermuis 8 Kaart Laatvlieger 9 Kaart Rosse vleermuis. 10 Kaart Watervleermuis.. 11 Kaart Grootoorvleermuis Kaart Overige soorten (franjestaart, meer-, baard-, en tweekl. vleermuis). 13

5 1. Algemene informatie over vleermuizen Met 21 verschillende soorten nemen vleermuizen een belangrijke plaats in de Nederlandse zoogdierenwereld in. Het zijn allen insekteneters die hun prooi opsporen met een uiterst fijngevoelig systeem van echolocatie. De hoge ultrasone geluiden die vleermuizen tijdens hun vlucht uitzenden en waarvan ze de echo's weer opvangen, geven niet alleen informatie over rondvliegende insekten, maar helpen de dieren tevens bij hun oriëntatie. Het vliegen kost veel energie. Vleermuizen verorberen per nacht dan ook bijna hun lichaamsgewicht aan insekten. 's Winters lukt dat uiteraard niet en zijn de dieren gedwongen in winterslaap te gaan. De meeste soorten zoeken daarbij ondergrondse (vorstvrije), donkere en zeer vochtige ruimten op met een tamelijk constante lage temperatuur. Dit zijn bijvoorbeeld bunkers, ijskelders, andere kelders en groeven. Wanneer de dieren tijdens de eerste warme voorjaarsdagen ontwaken, groeperen de vrouwtjes zich tot zogenaamde kraamkolonies, waarin ze jongen krijgen en grootbrengen. De mannetjes zoeken alleen in of kleine groepjes een eigen territorium op. In Nederland vindt de geboorte van de jongen meestal plaats rond half juni. Ongeveer een maand later zijn de jongen al in staat om mee te vliegen. Na het uitvliegen van de jongen in de loop van juli of augustus, valt de kraamkolonie uiteen en zoeken de vrouwtjes de dan territoriale mannetjes op voor de paring. De bevruchting zelf vindt echter nog niet in het najaar plaats, maar pas laat in het voorjaar, wanneer de dieren uit hun winterslaap zijn ontwaakt. De vrouwtjes slaan het zaad zo lang op in een apart orgaan. Onderzoek aan vleermuizen Voor onderzoek naar verspreiding van de diverse vleermuissoorten was men lange tijd vooral aangewezen op het tellen van overwinterende dieren in winterkwartieren. In de zomer was men, met uitzondering van het inspecteren van kerkgebouwen, grotendeels afhankelijk van toevallige vondsten en meldingen van kolonies. Dat deze meldingen voor het overgrote deel betrekking hadden op gebouwbewonende soorten, die vaak door de bewoners werden gemeld, was niet meer dan logisch. Het onderzoek naar overwinterende dieren in winterkwartieren vond overigens al in de jaren veertig plaats in de Zuidlimburgse mergelgroeven. In de jaren vijftig werden ook vervolgens ook een aantal opvallende winteronderkomens in het midden van het land geteld, zoals een groot aantal forten van de Hollandse Waterlinie. Pas in de jaren zeventig werd onderzoek op veel grotere schaal voortgezet in andere delen van het land, zoals de kuststrook, Gelderland en Overijssel.

6 LEZER BIJ DE FIGUREN Met een kleine rode stip is een foeragerende vleermuis in het voorjaar op de kaart weergegeven, gebaseerd op een veldbezoek in de de aangegegeven periode en gedetermineerd met een bat-detector. Een kleine blauwe stip is gebruikt voor het najaar. Vleermuizen kunnen zich snel verplaatsen en het is in principe mogelijk dat een bepaald individu op meerdere plaatsen is gehoord. Het is ook mogelijk dat andere individuen om deze reden weer zijn gemist. Om de verspreiding van een soort over de gemeente en de dichtheid tussen de verschillende deelgebieden zo goed mogelijk vergelijkbaar te houden, zijn de deelgebieden binnen de periode 1 aprili t/m 1 juli op dezelfde manier en met dezelfde frequentie bezocht tijdens gunstige weersomstandigheden. De kraamkolonies zijn met zwarte cirkels weegegeven en de de overwinteringslokaties met een rode cirkel met een rode stip. Belangrijke foerageergebieden zijn eveneens op de kaarten weergegeven in lichtgele gebieden. De belangrijkste vliegroutes zijn in zwart weergegeven en bevinden zich voornamelijk tussen de kraamkolonies en groengebieden. Andere vliegbewegingen die in het veld zijn waargenomen zijn eveneens weergegeven.

7 Onderzoeksgebied = Het areaal dat in het zomerhalfjaar volledig is onderzocht (in het najaar alleen de Haagse ecologische groenstructuur). Foeragerend voorjaar = Lokatie waar een foeragerend dier is aangetroffen tijdens het voorjaar/zomer. Foeragerend najaar = Lokatie waar een foeragerend dier is aangetroffen tijdens het najaar. (Kraam)kolonie = een kraamkolonie is een voortplantingsverblijfplaats van vrouwtjes waar jongen worden gebaard en verzorgd. Deze kolonie bestaat in de regel uit enige tientallen dieren. De grootoorvleermuis heeft vaak kleine kolonies. Koloniegebied = Kraamkolonies verhuizen regelmatig. In bosgebieden is het geschikte areaal aangegeven waar kraamkolonies kunnen opduiken. Bij gebouwbewonende soorten vindt verhuizing ook regelmatig plaats, maar meestal in een zone van 100 meter. Potenieel koloniegebied = Is aangegeven wanneer een gebied niet onderzocht kon worden (bijvoorbeeld door ontoegankelijkheid of geen toestemming) of wanneer een gebied wel geschikt is maar op het moment van onderzoek geen kolonies zijn gevonden). Metapopulatie = Bij sommige soorten, zoals bij de rosse vleermuis, is met een lijn een grotere zone weergegeven waarin een meta-populatie aanwezig is die binnen het betreffende deelgebied regelmatig van woonplaats wisselt. Foerageergebied = Areaal waar een bepaalde soort regelmatig foeragerend is aangetroffen. Dit kan ook zijn aangegeven buiten het onderzoeksgebied wanneer er een relatie is met het onderzoeksgebied. Bij de gewone dwergvleermuis is vooral aangegeven welke delen van het onderzoeksgebied belangrijk zijn als foerageergebied. Vliegroutes = Gemeenschappelijke vliegroutes tussen koloniegebieden en belangrijke foerageergebieden zijn aangeduid. De vliegroutes van de meeste soorten volgen watergangen en/of bosstroken zijn gevoelig voor onderbrekingen. De rosse vleermuis (en in zekere mate ook de laatvlieger) vliegt echter vaak hoog over alles heen naar foerageergebieden op grotere afstand. Winterslaapplaats = Hierbij zijn bunkers of bunkercomplexen weergegeven waar jaarlijks overwinterende vleermuizen worden aangetroffen. Overigens zijn de vindplaatsen op de kaart fictief weergegeven om een idee te krigen waar de vleermuizen overwinteren. Het gaat hierbij om watervleermuis, baardvleermuis, franjestaart, meervleermuis en grootoorvleermuis. De overige soorten overwinteren op lokaties die niet zijn te inspecteren zoals gebouwen en holle bomen.