Opbouw. Vleermuisherkenning in de hand. Woord vooraf. Leren determineren. Waarom? Competentie 4: Goede determinatie

Transcriptie

1 Opbouw Vleermuisherkenning in de hand Hanteerweekend 12 & 13 september 2008 Waarom? Leren determineren Algemene kenmerken Verschillen tussen de genussen Behandelen van de genussen Alles minus myotis Pauze Myotis Oefenen René Janssen 2 Competentie 4: Goede determinatie Worden de gevangen vleermuizen correct gedetermineerd? Weet de cursist enkele kenmerken van geslachten en soorten op te noemen? Woord vooraf Iedereen wil (?/!) en kan leren (!) Leren = fouten maken Fouten maken = leren Zorg dat de gemaakte fouten geen blijvende misdeterminaties zijn! Foto s zijn moeilijk daarom geschikt om te leren! Kenmerken vergroot ter uitleg Vragen graag! 3 Mysterybat 49 4 Waarom? Vangen = verstoren van dieren Snelle determinatie = minder verstoring Misdeterminaties: Verkeerd verspreidingsbeeld Verstrekkende gevolgen En het kan gewoon niet! Determineren kun je leren Leren determineren Eerst roepen, dan denken? Misdeterminaties tussen genussen?! Eerst genus, dan soort! Gebruik goede kenmerken, geen gare! Oefen, oefen, oefen! MOET JE KUNNEN VOORDAT JE ZELFSTANDIG VANGT! 5 6 Versie 19/09/2008 1

2 Leren determineren Algemene kenmerken Genus: Hoefijzerneuzen 7 8 Algemene kenmerken - 1 Genus: Gladneuzen Lengte van de oren Vorm van de oren Vorm van de tragus Lengte van de tragus t.o.v. oorlengte Aantal ribbels in oren Algemene kenmerken - 1 Lengte van de oren Vorm van de oren Vorm van de tragus Lengte van de tragus t.o.v. oorlengte Aantal ribbels in oren Let op! Dieren in de hand krullen het oor vaak op! Wees hier dus bedachtzaam op! 9 Vorm plastisch gemaakt ter uitleg 10 Myotis Algemene kenmerken - 1 Pip. + Ept. Lengte van de oren Vorm van de oren Vorm van de tragus Lengte van de tragus t.o.v. oorlengte Aantal ribbels in oren Algemene kenmerken - 1 Lengte van de oren Vorm van de oren Vorm van de tragus Lengte van de tragus t.o.v. oorlengte Aantal ribbels in oren Nyctalus Vesp. Vorm plastisch gemaakt ter uitleg 11 Minder dan 50% 12 Versie 19/09/2008 2

3 Algemene kenmerken - 1 Lengte van de oren Vorm van de oren Vorm van de tragus Lengte van de tragus t.o.v. oorlengte Aantal ribbels in oren Algemene kenmerken - 2 Aanwezigheid antitragus Vorm snuit Oren aan elkaar? Grootte Aanwezigheid en vorm spoorlob Ieder genus heeft aparte kenmerken! 9 ribbels Algemene kenmerken - 2 Aanwezigheid antitragus Vorm snuit Oren aan elkaar? Grootte Aanwezigheid en vorm spoorlob Ieder genus heeft aparte kenmerken! Algemene kenmerken - 2 Aanwezigheid antitragus Vorm snuit Oren aan elkaar? Grootte Aanwezigheid en vorm spoorlob Ieder genus heeft aparte kenmerken! Algemene kenmerken - 2 Algemene kenmerken - 2 Aanwezigheid antitragus Vorm snuit Oren aan elkaar? Grootte Aanwezigheid en vorm spoorlob Ieder genus heeft aparte kenmerken! Dietz & Vonhelversen Myotis Aanwezigheid antitragus Vorm snuit Oren aan elkaar? Grootte Aanwezigheid en vorm spoorlob Ieder genus heeft aparte kenmerken! Dietz & Vonhelversen Nyctalus 17 Ept. Ept. / / Pip. Pip. Nyctalus 18 Versie 19/09/2008 3

4 Algemene kenmerken - 2 Combinatie van kenmerken Genus Binnen dat genus soort Bij Myotis: Genus soortgroep soort 19 Splitsing genussen Geslacht Rhinolophus Geslacht Myotis Geslacht Pipistrellus Geslacht Nyctalus Geslacht Eptesicus Geslacht Vespertillio Geslacht Plecotus Geslacht Barbastella 20 Genus Rhinolophus Geheel andere oren Hoefijzervormige snuit met zadel Genus Myotis Ovale oorvorm Spits toelopende tragus Oren raken elkaar niet Minder dan 12 ribbels in het oor Genus Pipistrellus Driehoekige oorvorm Tragus als steeltje met rondje, niet spits eindigend Dikke snuit Allemaal kleine soorten Doen aan akinese (=schijndood) Genus Eptesicus Grotere broertje dwergen Driehoekige oorvorm Tragus als steeltje met rondje, niet spits eindigend Dikke, zwarte snuit Grote en middelgrote soort Uitstekende staartwervels Versie 19/09/2008 4

5 Genus Nyctalus Vierhoekige oorvorm Paddestoelvormige tragus Aanwezigheid anti- tragus Haar op de vleugels Dwarsspoorbeen aan spoorbeen Genus Plecotus Grote oren Oren aan elkaar Lange, brede tragus 22 ribbels Genus + Soort: Tweekleurige Ronde oorvorm Paddestoelvormige tragus Anti- tragus Donkere vacht met witte haarpunten Genus + Soort: Mopsvleermuis Oren tegen elkaar Oren bijna breder dan lang Maffe snoet Anders Gewone vs. Grijze grootoor Plecotus auritus - bruine grootoor Stompe snuit Vleeskleurige snoet Neuswrat > oog Lichtgekleurde tragus Geeltint in rugvacht Duimlengte >6,5 mm Versie 19/09/2008 5

6 Plecotus austriacus - grijze grootoor Spitse snuit Donkere snuit Neuswrat < oog Donkere traguspunt Grijstint in rugvacht (ipv geel) en wit ipv gelige buikvacht Duimlengte <6,5 mm Nyctalus noctula - Rosse Groot dier OA: ipv Roodkleurige haren op vlieghuid Zwart gezicht Gladde vacht Nyctalus leisleri - Bosvleermuis Kleinebroertjerosse (ongeveer zo groot als watervleermuis) OA: ipv Langere vacht, ingeplant in borstels Licht gezicht Eptesicus serotinus - Laatvlieger Grote vleermuis Rugvacht koffiekleurig, buikvacht koffie met melk Dikke, zwarte snuit Oren lang (zeker tov noordse) Eptesicus nilsonii - Noordse Middelgrote vleermuis Rugvacht met goudgele haarpunten Scherpe demarcatielijn tussen buik- en rugvacht Oren kort (zeker tov laatvlieger) Pipistrellus nathussi ruige dwerg Grootste dwerg Lijkt op water door lichte snuit Veel haar op de staarthuid (let op gemakkelijk in te vergissen!) Twee cellen vanaf elleboog tot 5 e vinger Groot contrastverschil tussen buik- en rugvacht, weinig tussen rugvacht en snuit Geur: Stinkt 35 Dietz & Vonhelversen 36 Versie 19/09/2008 6

7 Pipistrellus pipistrellus gewone dwerg Veel contrast tussen rugvacht en vleugels, armen en oren Weinig contrast tussen buik- en rugvacht Relatief weinig haren op staartvlieghuid Één langgerekte ader vanaf elleboog Ruikt een beetje Geen neusribbel Pipistrellus pygmaeus kleine dwerg Kleinste dwerg (ECHT klein) Neusribbel tussen de twee neusgaten Van elleboog naar 5 e vinger één cel. Vanaf 5 e vinger één ondoorbroken cel naar onderarm Ruikt typisch Dietz & Vonhelversen Dietz & Vonhelversen 37 Dietz & Vonhelversen 38 Dietz & Vonhelversen Genus Myotis Soortgroep Brandts vleermuis Baardvleermuis Ingekorven vleermuis Franjestaart Bechstein s vleermuis Vale vleermuis Watervleermuis Meervleermuis Onderscheidende kenmerken Kleine soorten Puntige oren Vrij lange, puntige tragus Kleine voeten Lange oren % lange tragus Middel tot grote soort Relatief kleine voeten Grote poten Korte tragus Korte staartvlieghuid 40 Baard en Brandts Vrij lange, puntige tragus Kleine voeten Kleine soorten Puntige oren Baard vs Brandts Baardvleermuis: Gebit: P 2 < 50% P 1 (onder en boven) geen Cingulumknobbel GEEN verdikte penis 41 Brandt s vleermuis: Verdikte penis Gebit: P 2 > 50% P 1 (onder en boven) (duidelijke) 42 Cingulumknobbel Versie 19/09/2008 7

8 Baard vs. Brandts Myotis mystacinus - Baard Kleinste myotissoort van Nederland P 2 < 50% P 1 (onder en boven) GEEN Cingulumknobbel GEEN verdikte penis Neusbrug ipv knobbels op snuit Zeer dunne, zwarte armpjes Myotis brandtii - Brandts Ingekorven, franjestaart, vale en Bechsteins P 2 > 50% P 1 (onder en boven) Cingulumknobbel Verdikte penis Neusknobbels Lange oren % lange, puntige tragus Middel tot grote soorten Relatief kleine voeten Myotis emarginatus - ingekorven Hap uit oor Basis oor in hoek 60 Tragus priemvormig Wimpers aan staart Pluizig voorkomen, vaak oranje, soms zwart Myotis nattereri - franjestaart Tragus > 50% oorlengte 5 elastische plooien staartvliegh. S- vormig spoorbeen Franjes op staart (Me wimpers) Roze spitse neus Versie 19/09/2008 8

9 Myotis myotis vale vleermuis GROOT Dikke snuit Lange oren met % korte tragus Uitstekende botten Vaak geel van de loopkevers (ruikt ook zo) Zwarte traguspunt Myotis bechsteinii Bechsteins Grote, brede oren! Groter dan franjestaart S- vormige lijkende tragus Witte binnenkanten van oor Meer- en watervleermuis Grote poten Ovale oren met % korte tragus Stomp eindigende tragus Myotis dasycneme - Meervleermuis MiddelGROOT beest Dikke neusknobbels Brede poten (zo groot als dubbeltje) Dikke, paarsige polsen Lange oren met een zeer korte stompe tragus Myotis daubentoni - Watervleermuis Korte tragus Korte, ronde oortjes Succes vanavond met jullie praktijktest En oefen ze met foto s! 53 Versie 19/09/2008 9

10 Genus Versie 19/09/

11 Versie 19/09/

12 Versie 19/09/

13 Soort Versie 19/09/

14 Versie 19/09/

15 Versie 19/09/

16 Soort Oren + moeilijke opgaves Versie 19/09/

17 Versie 19/09/

18 Versie 19/09/