Analyse innovatie van producten met het Vinkje

Transcriptie

1 Analyse innovatie van producten met het Vinkje 28 april 216 Inleiding Stichting Ik Kies Bewust heeft twee doelstellingen: 1. producenten stimuleren gezondere producten te maken, en 2. consumenten helpen de gezondere producten makkelijk te herkennen. Het is van belang om te onderzoeken in welke mate deze doelstellingen worden behaald. Dit onderzoek richt zich op de eerste doelstelling betreffende productinnovatie. Het initiatief van Stichting Ik Kies Bewust heeft op vier manieren invloed op productinnovatie: 1. de ontwikkeling van nieuwe producten die aan de criteria voldoen 2. de herformulering van bestaande producten om aan de criteria te voldoen 3. de herformulering van producten die het logo hebben om aan nieuwe of toekomstige criteria te voldoen 4. de invloed van retail en catering op leveranciers van producten en van producenten op leveranciers van ingrediënten om (half)producten met een gezondere samenstelling te leveren. In 21 heeft de Vrije Universiteit een onderzoek gepubliceerd over de invloed van het Ik Kies Bewust initiatief op productinnovatie. Dit onderzoek ging in op bovenstaande punten 1. en 2. Hierin werd aangetoond dat het logo bedrijven stimuleert om (nieuwe) producten te ontwikkelen die aan de criteria voor het keurmerk voldoen. In verschillende productgroepen waren de natrium, suiker of verzadigd vet gehaltes significant aangepast om aan de criteria van het keurmerk te voldoen. Het RIVM heeft in 215 vastgesteld dat een effect van het keurmerk op productinnovatie aannemelijk is. De stichting heeft zich afgevraagd of de innovatie ook verder gaat nadat producten het keurmerk hebben behaald en of criteria-aanpassingen daarop van invloed zijn (punt 3.). Om dit te bestuderen is een analyse uitgevoerd op de samenstelling van producten met het Vinkje binnen alle productgroepen. Hieronder staan de eerste voorlopige resultaten weergegeven. Werkwijze Per productgroep zijn alle samenstellingen van producten met het logo binnen één productgroep op 31 december verzameld over de periode 27 tot en met 215. Hierbij is uitgegaan van de producten die bij de stichting op dat moment stonden geregistreerd. Deze producten hadden dus het certificaat toegewezen gekregen door de toetsende instantie (TO of SGS). Per jaar werd aangenomen dat alle producten die niet zijn afgemeld nog het logo droegen, tenzij ze één jaar na nieuwe criteria niet meer aan deze criteria voldeden. Borgingsonderzoek heeft aangetoond dat er nagenoeg of geen geen overtredingen waren van producten die naar aanleiding van criteria-aanpassingen hun product moesten innoveren ofwel het logo moesten verwijderen.

2 Er is gekeken naar de gemiddelde samenstelling van de producten binnen een productgroep. Wanneer een variatie binnen de productgroep daar aanleiding toe gaf, is de gemiddelde samenstelling van een categorie van een productgroep ook nog bestudeerd. Resultaten van essentiële nutriënten in geselecteerde productgroepen De belangrijkste veranderingen in de bestudeerde productgroepen zijn hieronder weergegeven. Van de niet genoemde productgroepen of nutriënten werden geen significante veranderingen in de gemiddelde samenstelling gevonden. Dit wil niet zeggen dat de individuele producten niet zijn geïnnoveerd. Het is mogelijk dat de producenten van deze producten al de grootste stap in innovatie hebben gezet bij het certificeren van het product om het logo te mogen dragen, dus om toe te treden tot het initiatief. Daarnaast kunnen verbeteringen van individuele producten wegvallen in de gemiddelde samenstelling. Een aanvullend onderzoek naar de veranderingen van individuele producten in de tijd loopt nog. In verschillende grafieken is te zien dat het aantal producten in de productgroep in de periode 212/213 opeens daalt. In 212 heeft de stichting haar deelnemers gevraagd om producten, die niet meer in het assortiment zitten of die veranderd zijn van samenstelling, uit de database te verwijderen. De database is hierdoor in 212 opgeschoond. De online database wordt gebruikt door producenten en retailers om hun producten in te voeren en ze te laten goedkeuren door SGS. Basisproducten met een Vinkje met groene cirkel Vermindering verzadigd vet in melkdranken In melkdranken werd er sinds 26 een verlaging van het gehalte verzadigd vet gevonden. Opmerkelijk is dat deze bijna is gehalveerd, al is de absolute hoeveelheid per 1g product niet groot. a 213 daalt het verzadigd vet gehalte in melkproducten verder terwijl het aantal producten stijgt. Dit betekent dat er meer producten met weinig verzadigd vet gecertificeerd zijn voor het logo. Binnen deze productgroep zijn ook verlagingen gerealiseerd voor verzadigd vet en toegevoegd suiker om het logo te kunnen verkrijgen (Vyth et al (21). g/1ml,4,35,3,25,2,15,1,5 Melkdranken - verzadigd vet SAFA Figuur 1. Verzadigd vet in melkdranken. is het aantal producten in de productgroep (linker Y-

3 Vermindering natrium in smeerbare vetten (halvarines) De analyse toont een sterke daling (>75%) van het gemiddelde natriumgehalte in smeerbare vetten ten opzichte van 26. Dit is vooral ingezet na de aanscherping van het natrium criterium eind 21. De criteria-aanpassing heeft bijgedragen aan de vermindering van het aantal producten in deze productgroep; een deel van de producten kon niet meer voldoen aan de nieuwe criteria. a 213 is het aantal producten weer gestegen. mg/1g Halvarines - natrium atrium Figuur 2. atrium in halvarines en margarines. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- atrium daling in kazen In de gehele productgroep kaas werd er in eerste instantie geen daling van het gemiddelde natriumgehalte gevonden. Bestudering van de samenstelling van alleen de harde kazen (bijvoorbeeld Goudse kazen) toonde een daling van het gemiddelde natriumgehalte met ongeveer 8% sinds 26. Het aantal harde kazen dat het Vinkje draagt stijgt daarnaast de laatste jaren. atrium in verwerkte groenten en fruit a een start-up criterium van 1,6 mg/1kcal werd het natriumcriterium in 27 verlaagd naar 12mg/1g. Dit criterium ligt ver onder het gemiddelde natriumgehalte in bewerkte groenten (ongeveer 25 mg/1g). Als gevolg van het strenge natriumcriterium daalt het gemiddelde zoutgehalte, maar zijn er ook weinig producten met het logo. In 21 werd het natriumcriterium verhoogd naar 2 mg/1g, met het doel om meer producenten te stimuleren om het natriumgehalte te verlagen. Vanaf 21 stijgt het aantal producten met het logo. Veel producten zaten hiervoor ruim boven de 2 mg natrium/1g, maar deze grens werd nu wel bereikbaar. De nieuwe producten hebben vaak natriumgehaltes die hoger zijn dan de eerdere producten met het logo. Hierdoor stijgt het gemiddelde natriumgehalte.

4 mg/1g Verwerkte groente - natrium atrium Figuur 3. atrium in waterige sauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- atrium en vezel in brood Het gemiddelde zoutgehalte in brood met een Vinkje is met ongeveer 14% gedaald. Hiernaast is het vezelgehalte in brood met 1% gestegen en is het (al lage) verzadigd vetgehalte met 3% gedaald (van,9 naar,6 g/1g). Deze laatste bevinding kan verband hebben met de aanscherping van de criteria voor verzadigd vet in 21 (van maximaal 1,4 naar 1,1 g/1g). mg/1g Brood - natrium atrium Figuur 4. atrium in brood. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Verzadigd vet in verwerkt vlees In de verwerkte vleesproducten is vooral het gemiddelde gehalte verzadigd vet gedaald met bijna 25% (van 1,9 naar 1,5 g/1g). Producten in deze productgroep hebben vaak al een grote stap gemaakt om het logo te verkrijgen, zoals beschreven in Vyth et al (21).

5 iet-basisproducten met een Vinkje met blauwe cirkel atrium daling in soepen In soepen werd een gemiddelde daling van het natriumgehalte van ongeveer 5% gevonden (van 32 naar 35 mg/1ml) tussen 26 en 215. In het onderzoek van Ellis Vyth (21) over de invloed van het Vinkje op productinnovatie werd aangetoond dat veel soepen geïnnoveerd waren om het logo te kunnen dragen. atriumgehaltes in soepen vóór en na herformulering werden onderzocht en er werd een daling van zo n 13,5% gevonden (van 372,4 mg/1g naar 322, mg/1g). Energie of suiker in dranken Het energiegehalte van dranken met het Vinkje stijgt in het begin omdat meer producten voldoen aan de criteria welke boven het gemiddelde van de groep zit. De productgroep dranken bestaat uit zowel lightdranken met een energiegehalte van 4 kcal/1ml als uit producten met een gereduceerd gehalte energie tot aan het criterium (33 kcal/1 ml in het begin). a 212 werden er meer producten met een relatief lager energiegehalte van het logo voorzien, hetgeen resulteerde in een daling van het gemiddelde energiegehalte van dranken met het Vinkje. Het percentage dranken met minder dan 5 kcal/1ml bleef nagenoeg gelijk. kcal/1ml 17, , , , ,5 Dranken - energie Energy Figuur 5. Energie in dranken. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Vermindering verzadigde vetten, natrium en energie in emulsie sauzen De categorie sauzen is in 27 ingedeeld in drie subcategorieën met andere criteria: 1. Maaltijdsauzen (bijvoorbeeld pastasaus). Hiervan worden vaak grotere hoeveelheden gebruikt in een maaltijd. 2. Waterige sauzen (bijvoorbeeld ketchup). Sauzen die in kleinere hoeveelheden ergens bij worden gebruikt en op waterbasis zijn. 3. Emulsie sauzen (bijvoorbeeld mayonaise). Sauzen die in kleinere hoeveelheden ergens bij worden gebruikt en vet bevatten..

6 Verzadigd vet in emulsiesauzen In de productgroep emulsiesauzen is het verzadigd vet ten opzichte van 27 met 25% gedaald (van 2,65 naar 1,99 g/1g). Het gemiddelde energiegehalte is sinds 27 met 8% gedaald (van 263 naar 242 kcal/1g) en lijkt het resultaat van de daling in het vetgehalte. g/1ml 3 2,5 2 1,5 1,5 Emulsiesauzen - verzadigd vet SAFA Figuur 6. Verzadigd vet (SAFA) in emulsiesauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Het gemiddelde natriumgehalte is na 26 gedaald met 9% van 651 naar 595 mg/1g. Dit kan mede het gevolg zijn van de sterke aanscherping van het criterium in 27. mg/1ml Emulsiesauzen - natrium atrium Figuur 7. atrium in emulsiesauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y-

7 atrium in waterige sauzen Het gemiddelde zoutgehalte in waterige sauzen is sinds 26 met 27% gedaald, terwijl het aantal sauzen op waterbasis met een Vinkje in de loop van de jaren duidelijk toeneemt. mg/1ml Waterige sauzen - natrium atrium Figuur 8. atrium in waterige sauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Daarnaast is het gemiddelde gehalte aan toegevoegd suiker met ruim 3% verlaagd en het energiegehalte met 25% (niet getoond). g/1ml Waterige sauzen - toegevoegd suiker Added sugar Figuur 9. Toegevoegd suiker in waterige sauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y-

8 Energiegehalte in maaltijdsauzen Het gemiddelde energiegehalte in maaltijdsauzen is sinds 26 met 14% gedaald (van 77,6 naar 66,7 kcal/1 g). kcal/1g Maaltijdsauzen - energie Energy Figuur 1. Energie in maaltijdsauzen. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Energie en verzadigd vet in broodbeleg (salades) De productgroep broodbeleg bestaat voor ongeveer 75% uit salades zoals sellerie- of krabsalade. Het gemiddelde energiegehalte van salades voor op brood is ruim 1% gedaald. De daling van het aantal producten en het energiegehalte kan te maken hebben met de invoering van aparte criteria voor broodbeleg inclusief een energiecriterium in 21. Hierdoor konden de meer energierijke producten niet meer aan de criteria voldoen. De daling in het energiegehalte werd voor een gedeelte gerealiseerd door een daling van het verzadigd vetgehalte (-8%, niet getoond). kcal/1g Broodbeleg (salades) - energie Energy Figuur 11. Energiegehalte in salades. is het aantal producten in de productgroep (linker Y-

9 Tussendoortjes De productgroep tussendoortjes bestaat uit verschillende subgroepen zoals ijs, hartige snacks, snoepjes en koekjes. Daarom is er selectief naar productveranderingen in deze subgroepen met het logo gekeken. Gemiddeld bevatten ijsjes met het Vinkje nu ruim 1% minder energie in vergelijking met 27. Het gemiddelde transvetgehalte in de groep met koekjes, gebak en (muesli) repen was al laag maar is nog met bijna 75% gedaald (van,29 naar,7 g/1g). Daarnaast bevatten producten uit deze groep gemiddeld nu ongeveer 15% minder natrium en 2% minder verzadigd vet dan in 27. mg/1g Snacks zoet (koek/gebak/mueslireep) - atrium atrium Figuur 12. atrium in zoete snacks. is het aantal producten in de productgroep (linker Y- Conclusie en discussie Bovenstaande voorlopige resultaten tonen aan dat in de periode tussen 27 en 215 productinnovatie heeft plaatsgevonden in zowel de basis als niet-basis productgroepen. Dit kan in sommige gevallen direct gekoppeld worden aan een aanscherpingen van de productcriteria. Het betreft hier productveranderingen van producten die al het logo hadden. Dit betekent dat deze gegevens niets zeggen over de aanpassingen van de producten die gerealiseerd zijn om in aanmerking te komen voor het logo. Daarnaast gaat het hier om gemiddelde gehaltes van producten. Wanneer die niet veranderd zijn, kan het nog wel dat individuele producten in de tijd zijn geïnnoveerd. Hiervoor zijn al veel aanwijzingen. Zo kan van 5 specifieke soepen worden vastgesteld dat deze gemiddeld in 215 8% minder energie bevatten dan in 27. In de totale soepproductgroep komt dit niet tot uiting. Verder onderzoek naar de verandering van individuele producten vindt momenteel nog plaats.