Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

Transcriptie

1 MEMO Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland Resultaten van VCP samen met NEVO-2013

2 Colofon RIVM 2016 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding: 'Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de titel van de publicatie en het jaar van uitgave'. Elly Buurma-Rethans Caroline van Rossum Contact: Caroline van Rossum Centrum voor Voeding, Preventie en Zorg RIVM Dit onderzoek werd verricht in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, in het kader van kennisvraag C Onderzoek VCP (VCPmodule 3) onderdeel 2. Ondersteuning Gezondheidsraad en Voedingscentrum bij vertaalslag van Richtlijnen Goede Voeding naar voorlichtingsmodel Richtlijnen Voedselkeuze. Pagina 2 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

3 Inhoud Inhoud Inleiding Methode Voedselconsumptiegegevens Samenstelling voedingsmiddelen Productgroepenindeling Data-analyse Beschrijving resultaten Bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de nutriëntinname Belangrijkste bronnen van nutriënten Bijdrage van niet-verrijkte en verrijkte producten Tabellen en figuren Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 3 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

4 1. Inleiding In Nederland worden sinds 1987 gegevens verzameld over de consumptie van voedingsmiddelen in de algemene bevolking en subgroepen in deze bevolking. Deze gegevens worden onder andere gebruikt om de voedselconsumptie te monitoren en voor de vertaalslag van de Richtlijnen goede voeding naar Richtlijnen Schijf van Vijf. Tussen 2007 en 2010 zijn gegevens verzameld over de voedselconsumptie van Nederlanders in de leeftijd van 7 tot en met 69 jaar oud 1. In een eerdere rapportage is de gemeten voedselconsumptie van kinderen en volwassenen in Nederland vergeleken met de Richtlijnen Voedselkeuze 2. Hierin is met name ingegaan op het aandeel voorkeur, middenweg en bij uitzonderingsproducten en de bijdrage van basis- en niet basisvoedingsmiddelen aan de inname van voedingsstoffen 3. Ter onderbouwing van de nieuwe richtlijnen Schijf van Vijf is in nog meer detail naar de bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten gekeken. In deze memo zijn, in overleg met het Voedingscentrum Nederland (VCN), met de gegevens van de Voedselconsumptiepeiling en NEVO-2013 de volgende vraagstellingen beantwoord: Wat is de bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten? o Wat is de potentiële bijdrage van voedingsmiddelengroepen (berekende bijdrage op gebruiksdagen) aan de inname van nutriënten voor voedingsmiddelengroepen? Welke voedingsmiddelengroepen zijn de belangrijkste bronnen van de nutriënten? o Wat is de bijdrage van Schijf van Vijf-groepen aan de inname van nutriënten? Wat is de bijdrage van voedingsmiddelengroepen zonder verrijkte voedingsmiddelen aan de inname van nutriënten. Dit onderzoek werd verricht in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, in het kader van kennisvraag C Onderzoek VCP (VCPmodule 3) onderdeel 2. Ondersteuning Gezondheidsraad en Voedingscentrum bij vertaalslag van Richtlijnen goede voeding naar voorlichtingsmodel Richtlijnen Schijf van Vijf. 1 Van Rossum CTM, Fransen HP, Verkaik-Kloosterman J, Buurma-Rethans EJM, Ocké MC. Dutch National Food Consumption Survey Diet of children and adults aged 7 to 69 years. Bilthoven: RIVM, / Voedingscentrum. Richtlijnen voedselkeuze [Food based dietary guidelines] Geurts M, van Rossum CTM. De Nederlandse voedselconsumptie vergeleken met de Richtlijnen voedselkeuze. Resultaten op basis van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling Bilthoven: RIVM, RIVM rapport Pagina 4 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

5 2. Methode 2.1 Voedselconsumptiegegevens Voor de analyses is gebruikgemaakt van de gegevens van de Voedselconsumptiepeiling onder kinderen en volwassenen in de leeftijd van 7 tot 69 jaar, (VCP ). Hiervoor zijn de personen twee keer geïnterviewd, waarbij in veel detail de voeding van de vorige dag is nagevraagd (24-uurs voedingsnavraag). 2.2 Samenstelling voedingsmiddelen De voedselconsumptiegegevens zijn gekoppeld aan de voedingswaardegegevens uit het Nederlandse Voedingsstoffenbestand van Productgroepenindeling Om inzicht te krijgen in de bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de nutriënten is gebruikgemaakt van de groepsindeling die in overleg met het voedingscentrum is bepaald. Deze is gebaseerd op de indeling in de Richtlijnen voedselkeuze. Op grond van wensen vanuit het Voedingscentrum zijn hierin verfijningen en aanpassingen in aangebracht. De indeling is als volgt: 01 Groenten (totaal, inclusief tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt 02 Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt 03 Aardappelen en graanproducten (exclusief brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (exclusief brood en bindmiddelen) Graanproducten van tarwe (pasta, noedels, couscous, bulgur) Graanproducten niet van tarwe (rijst, gierst, polenta, quinoa) Andere graanproducten 04 Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen 05 Peulvruchten 06 Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Totaal vlees, onbewerkt Rood vlees, onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Bewerkt vlees, vleeswaren Vleesvervangers Totaal vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 5 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

6 Schaal- en schelpdieren Eieren 07 Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten 08 Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine 09 Soepen Maaltijdsoep Overige soepen 10 Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen 11 Snacks Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken < 4kcal/100 g Overige niet-alcoholische dranken > 4 kcal/100 g Alcoholische dranken 13 Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg 14 Samengestelde gerechten Kant- en klaar maaltijden/salades (geen sla/groenten) Belegde broodjes 15 Overig Binnen iedere productgroep is nutriëntspecifiek onderscheid gemaakt in producten die waren verrijkt en niet verrijkt. Pagina 6 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

7 Deze groepen hangen als volgt samen met de Schijf van Vijf-vakken: Vak 1 Groenten en Fruit Vak 2 Aardappelen en graanproducten (excl. brood en bindmiddelen), Brood, Peulvruchten Vak 3 Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vak 4 Vetten en oliën Vak 5 Dranken (excl. melk en melkproducten) Buiten de Schijf van Vijf Soepen, Sauzen, Snacks, Broodbeleg, Samengestelde gerechten en Overig 2.4 Data-analyse Per deelnemer is bepaald hoeveel de verschillende voedingsmiddelengroepen bijdroegen aan de totale inneming van nutriënten. Per voedingsmiddelengroep is de gemiddelde bijdrage aan nutriënten en aan energie berekend. Voor een aantal voedingsmiddelengroepen was de gemiddelde bijdrage aan voedingsstoffen laag. Echter potentieel kunnen deze voedingsmiddelen wel van belang zijn. Om deze reden zijn de gewogen gemiddelde bijdrages van de voedingsmiddelengroepen (zonder supplementen) aan de nutriënteninname op alleen gebruiksdagen berekend (potentiële bijdrage). Gebruiksdagen zijn de onderzoeksdagen waarop consumptie van een voedingsmiddel uit de betreffende voedingsmiddelengroep werd gerapporteerd. Daarnaast zijn de bijdrages per voedingsmiddelengroep berekend waarbij per voedingsstof, de voedingsmiddelen die met die specifieke voedingsstof verrijkt zijn als een aparte groep zijn beschouwd. Alle analyses zijn uitgevoerd voor twee leeftijdsgeslachtsgroepen: - Kinderen 7-18 jaar (n=1.713) - Volwassenen jaar (n=2.106) De resultaten zijn gewogen voor kleine verschillen in sociaal-demografische kenmerken ten opzichte van de Nederlandse bevolking in 2008, en voor seizoen en dag van de week. Meer informatie over het onderzoek VCP staat beschreven in een voorgaand rapport 1. Meer informatie over de Nederlandse voedselconsumptiepeiling van is beschikbaar in het uitgebreide rapport ( /2011) of de website van de voedselconsumptiepeiling ( 1 Geurts M, van Rossum CTM. De Nederlandse voedselconsumptie vergeleken met de Richtlijnen voedselkeuze. Resultaten op basis van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling Bilthoven: RIVM, 2014 Contract No.: RIVM rapport Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 7 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

8 3. Beschrijving resultaten 3.1 Bijdrage van voedingsmiddelengroepen aan de nutriëntinname Leeswijzer De resultaten voor de 1 e onderzoeksvraag zijn weergegeven in de tabellen 1 t/m 4 (zie hoofdstuk 4): Gemiddelde bijdrage: - Tabel 1a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van volwassenen - Tabel 1b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van kinderen - Tabel 2a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van volwassenen - Tabel 2b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van kinderen Potentiële bijdrage (op gebruiksdagen): - Tabel 3a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen - Tabel 3b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van kinderen - Tabel 4a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen - Tabel 4b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van kinderen In de tabellen 1a t/m 2b zijn de bijdragen van de voedingsmiddelengroepen en subgroepen aan de nutriëntinnames van 5% of hoger geel gemarkeerd. Aan de hand van tabellen 1a, 2a (gemiddelde bijdrage aan de inname), 3a en 4a (inname op gebruiksdagen van de voedingsmiddelengroepen) is voor de groep volwassenen in de volgende paragrafen beschreven wat de belangrijkste bijdragen van de voedingsmiddelengroepen zijn aan de voorziening van macroen micronutriënten. De bevindingen voor kinderen geven extra informatie, maar de gegevens worden in deze memo niet besproken. Macronutriënten volwassenen Groenten vormden voor de meeste macronutriënten geen belangrijke bijdrage, wel leverde de groep circa 14% van de vezelinname o Ook voor gebruikers was het beeld hetzelfde, de vezelbijdrage was iets hoger, bijna 17% Fruit leverde gemiddeld 12% aan mono- en disachariden en circa 9% van de vezelinname; de bijdrage van fruit aan energie was laag o Onder fruitgebruikers waren deze percentages hoger: circa 20% mono- en disachariden en 15% vezel Pagina 8 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

9 Aardappelen en graanproducten vormden een redelijke bijdrage aan de inname van plantaardig eiwit (14%), polysachariden (26%) en vezel (13%); de bijdrage aan energie was minder dan 10% o Voor gebruikers lagen deze percentages nog zo n 3-5% hoger met een energiebijdrage van circa 10% Brood en ontbijtgranen vormden een belangrijke bron voor plantaardig eiwit (48%), polysachariden (46%) en vezel (38%); deze percentages waren vooral afkomstig van de broodconsumptie en niet zo zeer van ontbijtgranen; een energie leverde de broodgroep circa 18% o Deze percentages waren voor gebruikers niet noemenswaard hoger, waaruit blijkt dat de meeste volwassenen tot de broodeters hoorden Peulvruchten leverden gemiddeld nauwelijks een bijdrage een de inname van macronutriënten o Op gebruiksdagen van peulvruchten was wel een effect op de bijdrage gemeten: 23% van het plantaardig eiwit, 14% ALA, 13% polysachariden en 32% vezel Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei waren de belangrijkste bron van dierlijk eiwit (56%-vooral uit vlees en vleeswaren), cholesterol (54%, waarvan 20% uit vlees en 15% uit eieren) en EPA en DHA (54%, waarvan 23% uit vis en schaaldieren); daarnaast leverde de groep gemiddeld 21% van de totaal vet- en verzadigd vetinname, vooral uit vlees en vleeswaren; bij elkaar leverde deze groep circa 14% van de energie-inname o Onder gebruikers zijn deze percentages vergelijkbaar Melk, melkproducten en kaas droegen voor 38% bij aan de inname van dierlijk eiwit, voor 18% aan de totaal vetinname, maar voor ruim 30% aan de inname van verzadigd vet en transvetzuren, voor 26% aan de inname van cholesterol en voor 23% aan EPA en DHA, voornamelijk afkomstig van kaas en kaassubstituten (15%); ook werd gemiddeld bijna 20% van de mono- en disachariden geleverd door de melkgroep; bij elkaar leverde de groep bijna 15% van de hoeveelheid energie o De percentages op gebruiksdagen weken nauwelijks af van de gemiddelden Vetten en oliën droegen voor circa 20% bij aan de inname van totaal vet en mono-onverzadigde vetzuren, voor 25% aan cis-onverzadigde vetzuren en voor 33% aan poly-onverzadigde vetzuren, 34% aan linolzuur en ALA; 15% van de inname van verzadigd vet was afkomstig van de groep vetten; het aandeel energie van de groep Vetten en oliën bedroeg 7% o Op gebruiksdagen was de percentuele bijdrage van de verschillende vetzuren ongeveer gelijk Soepen leverden geen bijzondere bijdrage energie en macronutriënten De groep Sauzen was voor circa 10% verantwoordelijk voor de bijdrage aan totaal vet, voor een belangrijk deel aan onverzadigde vetzuren: 12% mono-onverzadigde, 15% cis-onverzadigde en 19% poly-onverzadigde vetzuren, en verder voor 20% aan de inname van cholesterol en ALA; bij elkaar droegen sauzen voor nog geen 5% bij aan energie o Onder gebruikers zijn de respectievelijke bijdragen ongeveer gelijk Snacks leverden iets meer dan 15% aan vet en vetzuren, 19% aan transvetzuren, ook de bijdrage aan koolhydraten en de afzonderlijke sachariden én aan energie lag rond de 15% Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 9 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

10 o De bijdrage aan de hier genoemde macronutriënten lag voor snack-eters circa 3% hoger Dranken waren vooral belangrijke bronnen voor koolhydraten (13%), in het bijzonder mono- en disachariden (24%); alcohol was nagenoeg volledig afkomstig van alcoholhoudende dranken; de bijdrage aan energie bedraagt circa 11%, voor de helft afkomstig van niet-alcoholische en voor de andere helft van alcoholische dranken o Voor gebruikers weken deze percentages nauwelijks af, alleen de energie-bijdrage onder gebruikers was circa 13% Broodbeleg leverde percentueel gezien slechts een geringe bijdrage aan de inname van macronutriënten, het meest in het oog sprong de bijdrage van 7% aan mono- en disachariden, voornamelijk afkomstig van zoet broodbeleg; overall een bijdrage van 3% aan energie o Onder gebruikers waren de bijdragen relatief gezien wel wat groter, met een bijdrage van 6% aan energie, 5% aan eiwit, 7% aan totaal vet, 10% aan mono-onverzadigde vetzuren, 7% aan koolhydraten en 14% aan mono- en disachariden; de bijdrage aan energie bedroeg 6% De groep Samengestelde gerechten was gemiddeld geen groep die bijdroeg aan de inname van macronutriënten o Voor gebruikers van producten uit deze groep was dat wel het geval: over de hele linie van macronutriënten en de onderliggende subnutriënten varieerde de bijdrage van zo n 15% (vezel) tot 29% (plantaardig eiwit en cholesterol); de geringste bijdrage was voor mono- en disachariden (8%) Micronutriënten volwassenen Vitamines Groenten waren een belangrijke bron van RAE (16,3%) vitamine C (19,2%) o Voor gebruikers van groenten waren de bijdragen aan RAE en vitamine C hoger (respectievelijk 26,4 en 22,2%); daarnaast leverde het voor gebruikers 20,2% van de foliumzuurequivalenten Fruit was vooral een belangrijke bron van vitamine C (19,5%) o Fruiteters haalden behalve vitamine C (22,2%) ook een deel van RAE (18,7%) uit fruit Aardappelen en graanproducten sprongen er niet uit voor de bijdrage aan bepaalde vitamines. De bijdrage aan vitamine C was het hoogst met 14,1%. o Ditzelfde gold voor de bijdrage onder gebruikers Brood en ontbijtgranen waren belangrijke bronnen voor foliumzuur (30,8%) en foliumzuurequivalenten (22,8%); NB foliumzuur was toegevoegd aan veel soorten ontbijtgranen o Gebruikers van ontbijtgranen haalden zelfs 72,2% van de bijdrage aan foliumzuur uit deze groep producten Peulvruchten droegen gemiddeld genomen niet veel bij aan de levering van vitamines o Voor gebruikers van peulvruchten was de bijdrage van peulvruchten aan foliumzuurequivalenten 19,3% Pagina 10 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

11 Vlees, vis, gevogelte en ei waren in het bijzonder belangrijke bronnen voor vitamine-a (22%) en RAE(18,2%), en voor de vitamines B1 (28,7%), B2 (18%), B6 (29%), B12 (47,1%) en D (37,1%) o Voor de gebruikers van deze voedingsmiddelengroep waren de bijdragen van deze vitamines iets hoger: vitamine B1 (29%), B2 (18,8%), B6 (30%), B12 (48,6%) en D (38%) o Een belangrijk deel hiervan werd geleverd door de bijdrage van vlees en rood vlees o De bijdrage van vitamines van vis en schaaldieren voor viseters was: vitamine B1 (9,4%), B2 (9,5%), B6 (14,1%) o Viseters haalden daarnaast bijna de helft van hun voorziening aan vitamine B12 (49,9%) en D (45%) uit vis en schaaldieren Melk en melkproducten zijn belangrijke bronnen voor vitamine A (31,6%) en RAE (24,5%), en daarnaast voor de vitamines B2 (41,4%) en B12 (39,9%) o Deze percentages vielen nog iets hoger uit voor de gebruikers van melk en melkproducten Vetten en oliën leverden vooral RAE (23,7%), foliumzuur (47,9%) en de vitamines D (39,5%) en E (23,5%) o Deze percentages vielen nog iets hoger uit voor de gebruikers van vetten en oliën o De bijdrage aan foliumzuurequivalenten was vooral afkomstig van (verrijkte) smeervetten Soepen, sauzen en snacks waren geen belangrijke bronnen van vitamines o Gebruikers van maaltijdsoepen haalden hieruit nog interessante hoeveelheden RAE (12,6%), B1 (40,7%), B2 (20%), B6 (30,3%), foliumzuurequivalenten ( 18,3%), B12 (14,8%), C (26,6%), D (23,8%) en E (18,6%) o Eters van snacks kregen circa 10-15% van hun vitamine D en E uit deze groep Dranken waren een belangrijke bron van vitamine C (25,4%) o Gebruikers van groente- en fruitsappen haalden 43,4% van hun vitamine-c voorziening uit deze dranken Broodbeleg, samengestelde gerechten en overige producten waren voor de vitaminevoorziening gemiddeld genomen niet van belang o Opvallend was dat de groep samengestelde gerechten voor de gebruikers ervan zorgde voor een bijdrage van10-20% van de vitamines, waarvan vitamine B2 voor 23,6% en D voor 22,4% Mineralen Groenten waren voor de bijdrage aan mineralen niet de meest interessante groep; voor non-heem ijzer (9,6%) en kalium (9,4%) waren de percentages het hoogst. o Voor gebruikers van groenten waren de bijdragen hieraan iets hoger Ook fruit was voor de levering van mineralen niet bijzonder van belang o Fruiteters haalden 10,1% van hun kaliumvoorziening uit fruit Aardappelen en graanproducten sprongen er ook niet uit voor de bijdrage aan bepaalde mineralen o Gebruikers van aardappelen en graanproducten haalden rond de tien procent van een aantal mineralen uit deze groep: koper Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 11 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

12 (14,8%), non-heem ijzer (11%), magnesium (10,4%) en kalium (13,5%) Brood en ontbijtgranen zijn belangrijke bronnen voor koper (24%), jodium (54,3%), non-heem ijzer (25%), magnesium (20,1%) en natrium (25,4%) o Deze percentages lagen voor gebruikers van ontbijtgranen net iets hoger o Over het algemeen was hierin de bijdrage aan mineralen van brood- en broodvervangers belangrijker dan die van ontbijtgranen Peulvruchten droegen gemiddeld genomen niet veel bij aan de levering van mineralen o Voor gebruikers van peulvruchten vormden koper (23,1%) en non-heem ijzer(19%) wel een aanzienlijke bijdrage Vlees, vis, gevogelte en ei waren in het bijzonder belangrijke bronnen voor heem-ijzer (92,8%). Fosfor (22,6%), kalium (15,3%), selenium (46,6%), natrium (22,2%) en zink (33,3%) o Voor de gebruikers van deze voedingsmiddelengroep waren de bijdragen van deze mineralen iets hoger: heem-ijzer (93,8%). Fosfor (23,6%), kalium (16%), selenium (48,3%), natrium (23,5%) en zink (34,5) o Een belangrijk deel hiervan werd geleverd door de bijdrage van vlees en rood vlees o De aanzienlijke bijdrage aan mineralen uit vis en schaaldieren voor viseters was jodium (20,7%), heem ijzer (39,5%) en selenium (44,1%) Melk en melkproducten vormden vooral een belangrijke bron voor calcium (59,1%), magnesium (15,1%), fosfor (32,1%), kalium (15,9%) en zink (24,2%) o Deze percentages vielen nog iets hoger uit voor de gebruikers van melk en melkproducten Vetten en oliën waren voor de bijdrage aan mineralen geen belangrijke groep o Dit gold ook voor de gebruikers van vetten en oliën Soepen, en sauzen waren geen belangrijke bronnen van mineralen o Voor gebruikers leverden soepen wel een aanzienlijke bijdrage aan de natriumvoorziening (29,5%) Snacks leverden gemiddeld 11,4% koper en 11% heem-ijzer o Voor eters van snacks lagen die percentages net iets hoger Dranken leverden gemiddeld in het bijzonder kalium (20,2%) en magnesium (19,2%) o Ditzelfde gold ongeveer voor de gebruikers van dranken Broodbeleg, samengestelde gerechten en overige producten waren voor de mineralenvoorziening gemiddeld genomen niet van belang o Opvallend was dat de groep samengestelde gerechten voor de gebruikers ervan zorgde voor een bijdrage van 10-23% van de mineralen, met de hoogste bijdragen van fosfor (23,3%), calcium (22%), natrium (20,9%) en zink (20%). Pagina 12 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

13 3.2 Belangrijkste bronnen van nutriënten Leeswijzer Op basis van de voorgaande tabellen zijn de gegevens ook beschreven vanuit de nutriënten. Het geeft per nutriënt aan welke voedingsmiddelengroepen of subgroepen het meest van belang zijn. De gegevens betreffen de inname van volwassenen van jaar. Deze resultaten zijn geïllustreerd in figuren 1 t/m 3. Belangrijkste bronnen geïllustreerd: Figuur 1 Belangrijkste bronnen van macro- en micronutriënten voor volwassenen Figuur 2 Belangrijkste bronnen van macro- en micronutriënten voor volwassenen, gegroepeerd naar de vakken van de Schijf van Vijf. Figuur 3 Belangrijkste bronnen van macro- en micronutriënten per Schijf-van-5-vak voor volwassenen. In dit figuur is voor de Schijf van Vijf-vakindeling aangegeven hoe de subgroepen van de hoofdgroepen relatief bijdragen aan de bijdrage van macro- en micronutriënten. Hierbij zijn de betreffende nutriënten op 100% gesteld. Voor een aantal nutriënten volgt hieronder een beschrijving. N.B. Deze beschrijving van het belang van bepaalde subgroepen doet onvoldoende recht aan de sub-subgroepen waarvan kleinere hoeveelheden worden gegeten, maar die toch regelmatig voorkomen in de top 15-lijst van bijdragende subgroepen. Zo leverden Noten, zaden, pitten aan: eiwit 2%, cisonverzadigde vetzuren 3%, vezel 1,5%; vitamine E 2%, koper 3%, magnesium 3% en zink 2%. Macronutriënten volwassenen Energie Brood en ontbijtgranen vormden de belangrijkste bron van energie, voornamelijk geleverd door Brood en broodvervangers. Van de tweede groep in volgorde van belangrijkheid voor energie Melk, melkproducten en kaas waren het vooral de Melk en melkproducten. Van de groep Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei werd meer dan een derde geleverd door Vlees bewerkt, vleeswaren, gevolgd door Rood vlees onbewerkt. De bijdrage uit Snacks werd vooral geleverd door Koek en gebak. De groep Dranken leverde gemiddeld meer dan 10% van de energie, ruim 5% daarvan door Alcoholische dranken. Eiwit Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei leverde het meeste eiwit, vooral door Rood vlees, onbewerkt en Vlees bewerkt, vleeswaren. Van de groep melk werd circa 60% van het eiwit geleverd door Melk en melkproducten, het overige door kaas. Eiwit uit Brood en ontbijtgranen was vooral afkomstig uit brood. Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 13 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

14 Verzadigd vet Ruim 30% van de verzadigde vetzuren was afkomstig van de groep Melk, melkproducten en kaas, en daarvan ruim 60% van kaas. Van de groep Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei waren rood vlees en vleeswaren de leveranciers. Van de groep Snacks leverde Koek en gebak ruim de helft van het verzadigd vet. Vetten en oliën leverden 15% van het verzadigd vet, waarvan ongeveer de helft afkomstig was van Bereidingsvetten. EPA en DHA De groep Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei leverde ruim de helft van EPA en DHA, voor 1/5 daarvan door Vette vis en iets minder door Magere vis ; de bijdrage uit Wit vlees en gevogelte was onder voorbehoud, vanwege twijfel aan de juistheid van de EPA- en DHA-waarden van kip en gevogelte. 2/3 van de EPA en DHA uit de groep melk was afkomstig van kaas. Mono- en disachariden De groepen Dranken en Melk, melkproducten en kaas waren de belangrijkste leveranciers van mono- en disachariden, daaraan droeg Melk en melkproducten meer bij dan frisdranken. Van de groep Snacks kwamen de suikers vooral uit Koek en gebak. Daarnaast leverde fruit ruim 10% van mono- en disachariden. Vezel Brood, groenten, aardappelen en fruit waren de belangrijkste vezelbronnen. Micronutriënten volwassenen RAE Melk, melkproducten en kaas, Vetten en oliën, Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei en Groenten waren de belangrijkste bronnen voor RAE. Van de groep Melk en melkproducten was 2/3 aan RAE afkomstig van kaas. Van de groep Vetten en oliën was 2/3 afkomstig van Margarine en halvarine Van de groep Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei was het vooral Bewerkt vlees en vleeswaren en van Groenten vooral de Groenten onbewerkt. Vitamine B 1 De subgroepen brood, rood vlees en vleeswaren leverden elk 10-12% vitamine B 1. Vitamine B 2 Ruim 30% van de vitamine B 2 was afkomstig van Melk en melkproducten. Vitamine B 6 De subgroepen Rood vlees, onbewerkt, Aardappelen en Melk en melkproducten leverden elk 10-12% van de vitamine B 6 -voorziening. Pagina 14 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

15 Foliumzuur Equivalenten Van de groep Brood en ontbijtgranen (totaal circa 22%) was het voornamelijk Brood, dat bijdraagt aan de voorziening van foliumzuur equivalenten, Ontbijtgranen leveren circa 2%. Groenten onbewerkt leverde 15%, Melk en melkproducten circa 7%. Vitamine B 12 Melk en melkproducten zorgden voor 25% voor de vitamine B 12 -voorziening, Rood vlees onbewerkt, Vlees bewerkt en vleeswaren en Kaas en kaassubstituten elk voor circa 15%. Vitamine C 25% van de vitamine C voorziening was afkomstig van Dranken, ruim de helft hiervan betreft Groente- en fruitsappen, ongeveer een derde van frisdranken ( Overige niet-alcoholische dranken >4kcal/100g). Fruit en Groenten (elk bijna 20%) en Aardappelen (bijna 15%) waren verder bronnen van vitamine C. Vitamine D Margarine en halvarine droegen voor meer dan een kwart bij aan de vitamine D voorziening uit voeding. De bijdrage (37%) uit de groep vlees/vis/ei was afkomstig van de verschillende subgroepen daarbij, vooral wit vlees (10%) en vleeswaren (7%) Vitamine E De levering van vitamine E was erg verspreid. Vetten en oliën (24%) en Sauzen (16%) spelen een rol, daarnaast droegen veel subgroepen een beetje bij. Calcium 60% van de calciumvoorziening was afkomstig van de groep Melk, melkproducten en kaas, voor 40% afkomstig van Kaas en kaassubstituten en 60% van Melk en melkproducten. Koper Ruim 20% van koper in de voeding kwam uit Brood en broodvervangers ; voor het overige droegen de meeste groepen een beetje bij. Jodium Brood was de belangrijkste leverancier van jodium, door de verrijking met jodium van bakkerszout werd ruim 50% hiervan door brood geleverd IJzer De groepen Brood en broodvervangers en Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei leverden elk meer dan 20% van het ijzer in de voeding. In de groep Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren en ei was dat voornamelijk afkomstig van Rood vlees onbewerkt en Vlees bewerkt en vleeswaren en een beetje van Eieren. De subgroep Water, koffie, thee zorgde ook voor circa 8% voor de ijzerleverantie. Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 15 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

16 Magnesium Brood en ontbijtgranen, en Dranken en Melk, melkproducten en kaas waren de belangrijkste bronnen van magnesium. Fosfor/selenium/zink De groepen Melken melkproducten, Brood en broodvervangers, Kaas en kaasproducten, Rood vlees onbewerkt en Vlees bewerkt en vleeswaren waren de belangrijkste leveranciers van fosfor, selenium en zink. Natrium Een kwart van de inname van natrium was afkomstig van Brood en broodvervangers, 15% van Vlees bewerkt en vleeswaren en 10% van Kaas en kaassubstituten. 3.3 Bijdrage van niet-verrijkte en verrijkte producten Leeswijzer Tabellen 5a en 5b (hoofdstuk 4) geven de bijdrage weer van de voedingsmiddelengroepen en subgroepen aan micronutriënten en vezel, waarbij die nutriënten die door verrijking aan producten zijn toegevoegd, niet zijn meegerekend. Tabel 5a betreft de bijdrages aan de inname van micronutriënten en vezel voor volwassenen (19-69 jaar), tabel 5b die voor kinderen (7-18 jaar). In tabel 6a en 6b zijn per voedingsmiddelengroep de verschillen weergegeven voor de bijdrage aan micronutriënten en vezel inclusief verrijking (uit tabellen 1b en 2b) en de bijdrage zonder verrijking (uit tabellen 5a en 5b). De belangrijkste verschillen zijn in de volgende paragraaf beschreven. Verschillen Het grootste verschil in bijdrage aan micronutriënten was de bijdrage van (synthetisch) foliumzuur; zonder de als verrijkt aangemerkte producten mee te rekenen was de bijdrage voor volwassenen nog 12% en voor kinderen nog slechts 5% van de totale inname. De belangrijkste verrijkte bronnen van foliumzuur waren Ontbijtgranen en Margarine, halvarine. Een tweede nutriënt dat in verrijkte vorm een relatief hoge bijdrage leverde aan de totale inname ervan betrof vitamine B 6. Voor volwassenen kwam 12% uit verrijkte producten, bij kinderen 21%. De bronnen van de vitamine B 6 -verrijking kwamen verspreid voor in Nietalcoholische dranken, Melk en melkproducten en Margarine, halvarine. Voor kinderen kwam de helft van de verrijking uit Niet-alcoholische dranken, verder waren dezelfde bronnen van belang als bij volwassenen, aangevuld met Brood en broodvervangers en Zoete snacks. Ook verrijking van producten met vitamine C leidde tot een verhoogde inneming. De consumptie van met vitamine C verrijkte Niet-alcoholische Pagina 16 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

17 dranken bedroeg bij volwassenen 9% van de inneming, bij kinderen 22%. Een deel van de vitamine E inneming was afkomstig uit Nietalcoholische dranken (volwassenen circa 4%, kinderen 8%) en Sauzen (volwassenen en kinderen 5%). 10% van de bijdrage aan vitamine B 2 voor volwassenen en kinderen kwam uit verrijkingen, verdeeld over Melk en melkproducten, Nietalcoholische dranken en Margarine, halvarine. Ook vitamine B 12 was voor een deel uit verrijkte bron (circa 6% voor volwassenen en 9% bij kinderen). Verrijkte producten behoorden tot de groepen Niet-alcoholische dranken (vooral bij kinderen), Melk en melkproducten en Margarine, halvarine. 8% van de bijdrage aan vitamine B 1 voor volwassenen was uit verrijkte bron, vooral Niet-alcoholische dranken en Margarine, halvarine. Voor kinderen was bijna 13% van de vitamine B 1 -voorziening uit verrijkte bron en zijn behalve frisdranken en broodsmeersels ook Brood en ontbijtgranen verrijkt. Verrijking met mineralen speelde een rol bij calcium en ijzer; voor beide nutriënten circa 3% verrijking voor volwassenen en 6% bij kinderen. Calciumverrijking was zeer verspreid over verschillende voedingsmiddelengroepen, waaronder Melk en melkproducten ; ijzerverrijking kwam vooral uit Brood en ontbijtgranen. Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van Pagina 17 nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

18 4. Tabellen en figuren Tabel 1a 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van volwassenen Tabel 1b 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van kinderen Tabel 2a 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van volwassenen Tabel 2b 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van kinderen Figuur 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelenhoofdgroepen en subgroepen aan de inname van macro- en micronutriënten van volwassenen Figuur 2 Gemiddelde bijdrage van VCNvoedingsmiddelenhoofdgroepen, ingedeeld naar de 5 vakken van de Schijf van Vijf, aan de inname van macro- en micronutriënten van volwassenen Figuur 3 Relatieve bijdrage van VCN-voedingsmiddelensubgroepen, ingedeeld naar de 5 vakken van de Schijf van Vijf, aan de inname per Schijf van Vijf-vak van macro- en micronutriënten van volwassenen Tabel 3a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen Tabel 3b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van kinderen Tabel 4a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen Tabel 4b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van kinderen Tabel 5a 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen zonder verrijking (%) aan de inname van micronutriënten en vezel van volwassenen Tabel 5b 1 Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen zonder verrijking (%) aan de inname van micronutriënten en vezel van kinderen Tabel 6a Verschil in bijdrage van verrijkte met niet-verrijkte voedingsmiddelen (%) aan VCN voedingsmiddelensubgroepen aan de inname van micronutriënten en vezel van volwassenen Tabel 6b Verschil in bijdrage van verrijkte met niet-verrijkte voedingsmiddelen (%) aan VCN voedingsmiddelensubgroepen aan de inname van micronutriënten en vezel van kinderen. 1 De bijdragen van de voedingsmiddelengroepen en subgroepen aan de nutriëntinnames van 5% of hoger zijn geel gemarkeerd Pagina 18 Memo: Bijdrage van VCN-voedingsmiddelengroepen aan de inname van nutriënten door kinderen en volwassenen in Nederland

19 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Tabel 1a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van volwassenen (19-69 jaar) (n=2106 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

20 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

21 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

22 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Tabel 1b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van volwassenen (19-69 jaar)(n=2106 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

23 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks* Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

24 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

25 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Tabel 2a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten van kinderen (7-18 jaar) (n=1713 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

26 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

27 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Polysacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

28 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Tabel 2b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten van kinderen (7-18 jaar)(n=1713 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

29 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks* Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

30 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

31 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Tabel 3a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen (16-19 jaar)(n=2106 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

32 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

33 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

34 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Tabel 3b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van volwassenen (16-19 jaar)(n=2106 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

35 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks* Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

36 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Volwassenen jaar (N=2106) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

37 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Tabel 4a Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van macronutriënten op gebruiksdagen van kinderen (7-18 jaar)(n=1713 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

38 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

39 Ener-gie Eiwit Plant-aardig eiwit Dierlijk eiwit Vet Verz. vet-zuren Mono-onverz vetzuren Poly-onverz vetzuren Cis-onverz vetzuren Transvetzuren Cholesterol Linolzuur ALA EPA en DHA Koolhydraten Mono en disacchariden Poly-sacchariden Vezel Alcohol Water Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

40 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Tabel 4b Gemiddelde bijdrage van VCN voedingsmiddelensubgroepen (%) aan de inname van micronutriënten op gebruiksdagen van kinderen (7-18 jaar)(n=1713 VCP-2007/2010, NEVO 2013), gewogen Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) Aardappelen Graanproducten (excl brood en bindmiddelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en ontbijtgranen Brood en broodvervangers Ontbijtgranen Peulvruchten Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei Vlees onbewerkt Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers

41 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) Vis en schaaldieren Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk, melkproducten en kaas Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Vetten en oliën Bereidingsvetten Smeervetten Boter Margarine, halvarine Soepen Maaltijdsoepen Overige soepen Sauzen Maaltijdsauzen Overige sauzen Snacks* Hartige snacks Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Zoete snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs

42 Retinol RE RAE B1 B2 B6 Fol. zuur Fol. zuur equiv B12 C D E Ca Cu I Fe Fe-heam Fe-non-heam Mg P K Se Na Zn Voedingsmiddelengroepen VCN Classificatie Kinderen 7-18 jaar (N=1713) 12 Dranken Niet-alcoholische dranken Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Broodbeleg Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Samengestelde gerechten Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes Overig

43 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen Macro- en micronutriëntenbijdrage van voedingsmiddelengroepen NB Let op de schaalverdeling is niet in alle figuren dezelfde! Hoofdgroepen: 1 Groenten (totaal, incl tafelzuur) 2 Fruit 3 Aardappelen en graanproducten (excl brood en bindmiddelen) 4 Brood en ontbijtgranen 5 Peulvruchten 6 Vlees, vis, gevogelte, vleesvervangers, vleeswaren, ei 7 Melk, melkproducten en kaas 8 Vetten en oliën 9 Soepen 10 Sauzen 11 Snacks 12 Dranken 13 Broodbeleg 14 Samengestelde gerechten 15 Overig Subgroepen en sub-subgroepen: Groenten onbewerkt Groenten bewerkt Fruit onbewerkt Fruit bewerkt Aardappelen Graanproducten van tarwe Graanproducten niet van tarwe Andere graanproducten Brood en broodvervangers Ontbijtgranen 5 Peulvruchten Rood vlees onbewerkt Wit vlees en gevogelte, onbewerkt Vlees bewerkt, vleeswaren Vleesvervangers Vette vis Magere vis Schaal- en schelpdieren) Eieren Melk en melkproducten Kaas en kaassubstituten Melksubstituten Boter Margarine, halvarine Maaltijdsoepen Overige soepen Maaltijdsauzen Overige sauzen Noten, zaden, pitten Zoutjes en chips Gefrituurde snacks Koek en gebak Snoep en chocolade IJs Water, koffie, thee Groente- en fruitsappen Laag-calorische dranken <4 kcal/100g Overige niet-alcoholische dranken >4 kcal/100g Alcoholische dranken Hartig broodbeleg Zoet broodbeleg Kant- en klaarmaaltijden/salades Belegde broodjes 15 Overig

44 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen Macronutriënten

45 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

46 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

47 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

48 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

49 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

50 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

51 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen Micronutriënten

52 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

53 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

54 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

55 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

56 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

57 Figuur 1 Macro- en micronutriënten naar voedingsmiddelengroepen en subgroepen

58 Figuur 2 Bijdrage groepen volgens indeling van Schijf van Vijf aan nutriënten

59 Figuur 2 Bijdrage groepen volgens indeling van Schijf van Vijf aan nutriënten

60 Figuur 2 Bijdrage groepen volgens indeling van Schijf van Vijf aan nutriënten

61 Figuur 2 Bijdrage groepen volgens indeling van Schijf van Vijf aan nutriënten

62 Figuur 3 Relatieve bijdrage subgroepen aan nutriënten volgens Schijf van Vijf-indeling

63 Figuur 3 Relatieve bijdrage subgroepen aan nutriënten volgens Schijf van Vijf-indeling

64 Figuur 3 Relatieve bijdrage subgroepen aan nutriënten volgens Schijf van Vijf-indeling