EEN UITGAVE VAN POM-ERSV LIMBURG

Transcriptie

1 H C S I M O N T O R C O E P P R E M M RA U N THEMA G R U B M I L N I K E I LOGIST EEN UITGAVE VAN POM-ERSV LIMBURG

2 VOORWOORD INHOUD Voorwoord...3 Logistiek als speerpuntsector voor Limburg...4 De Limburgse logistieke sector in cijfers...10 Opleiding Kennis Arbeidsmarkt...24 Bundelen goederenstromen / Modal shift...40 Ruimte en infrastructuur voor logistiek...50 colofon Economisch Rapport is een uitgave van POM-ERSV Limburg Editie februari 2015 POM-ERSV Limburg, Kunstlaan 18, 3500 Hasselt Tel.: Fax: info@pomlimburg.be info@ersvlimburg.be Redactie: POM-ERSV Limburg Fotografie: POM-ERSV Limburg, provincie Limburg, BCTN Meerhout, nv De Scheepvaart, Alders Transport, H.Essers, Jet Logistics, Stanley Black & Decker, Transport Gheys, VDAB V.U.: Marc Vandeput, gedeputeerde en voorzitter POM-ERSV Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt Zonder logistiek is t paniek!. Zo luidde enkele jaren geleden de veelzeggende slogan van de promotiecampagne voor de logistieke sector van Flanders Logistics. Zonder logistiek zouden de winkelrekken leeg blijven, zouden de cafés geen drank kunnen schenken, zouden we niet over de laatste nieuwe smartphones beschikken, zou er geen brandstof zijn om onze huizen te verwarmen of onze auto s te laten rijden, Logistiek is een essentiële functie in onze economische processen en dus in onze huidige samenleving, of zoals voormalig Vlaams minister-president Kris Peeters terecht stelde: Logistiek is het bloed dat door de aderen van onze economie stroomt. Door het toenemend belang van de logistieke sector, is er voortdurend nood aan ruimte voor verdere groei. Zoals duidelijk wordt aangegeven in het Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat (SALK) biedt Limburg die ruimte. Onze provincie beschikt niet alleen over de fysieke ruimte voor de vestiging of uitbreiding van logistieke bedrijven, maar ook over de figuurlijke ruimte voor innovatie, samenwerking, tewerkstelling, Limburg beschikt bovendien over een reeks belangrijke troeven voor het ontwikkelen van logistieke activiteiten, zoals de centrale ligging in Noordwest-Europa, de multimodale ontsluiting en de beschikbaarheid van meertalige en flexibele arbeidskrachten. Omdat Limburg een topregio is voor logistiek, beschouwt het provinciebestuur de logistieke sector terecht als een speerpuntsector die zij de nodige groeikansen wil bieden. De ondersteuning van de logistieke sector gebeurt in hoofdzaak door het Logistiek Platform Limburg (LPL), dat een aantal jaren geleden werd opgericht onder de koepel van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Limburg. De Stuurgroep van het LPL geeft gestalte aan de fameuze triple helix door de vertegenwoordiging van logistieke bedrijven, kennisinstellingen en overheid. De kruisbestuiving die hierdoor ontstaat, vormt de basis van de dynamiek die Limburg inzake logistiek kenmerkt. De intensieve samenwerking tussen het bedrijfsleven, de kennisinstellingen en de overheid heeft de afgelopen jaren tot enkele concrete resultaten geleid. Zo werd eind 2014 bekend gemaakt dat twee projecten van het LPL een aanzienlijke kostenbesparing opleveren voor de betrokken Limburgse logistieke bedrijven. Dit gebeurt enerzijds door een doorgedreven omschakeling van het wegvervoer naar vervoer via de binnenvaart en anderzijds door de aanleg van een gemeenschappelijke trailerparking in het Antwerpse havengebied. Door deze projecten zal bovendien de file op de E313 tussen Limburg en Antwerpen jaarlijks met 660 km afnemen. Meer toelichting bij beide projecten vindt u verderop in dit Economisch Rapport. De acties van het LPL zijn er telkens op gericht om de concurrentiepositie van de logistieke bedrijven in Limburg te versterken en om de aantrekkelijkheid van Limburg als ideale vestigingsplaats voor logistieke activiteiten te verhogen. Via diverse acties en projecten vervult het Logistiek Platform Limburg in onze provincie de rol van centrale actor voor het versterken van logistiek met hoge toegevoegde waarde. Een rol die bevestigd werd in het SALK-eindrapport. De acties van het LPL spitsen zich niet alleen toe op het bundelen van goederenstromen en modal shift, maar richten zich ook op internationale acquisitie, ruimte en infrastructuur, opleidingen en arbeidsmarkt. Het LPL streeft daarbij naar grensoverschrijdende, Euregionale samenwerking. Logistiek stopt immers niet aan onze provinciegrenzen. In samenwerking met naburige regio s werd recent een witboek samengesteld met de belangrijkste infrastructuurknelpunten in de Euregio Maas-Rijn. Het Euregionaal overlegforum gate4logistics, waar het LPL deel van uitmaakt, zal aan de hand van dit witboek ijveren voor het wegwerken van deze knelpunten. Bovendien zal gate4logistics bij de betrokken overheden lobbyen voor de oprichting van een multimodaal Euregionaal Kwaliteitsnet Goederenvervoer. Dat is een samenhangend en selectief netwerk van wegverbindingen tussen economische centra in de Euregio Maas-Rijn. Het net heeft een dusdanige kwaliteit dat het voor vrachtverkeer aantrekkelijk is om zich over dit netwerk te verplaatsen. Onder impuls van POM Limburg en het LPL wordt ook gewerkt aan een grensoverschrijdende strategie voor de versterking van de logistieke arbeidsmarkt, o.a. door het organiseren van Euregionale seminaries, jobevents, een Young Logistics Professionals netwerk en grensoverschrijdende bedrijfsbezoeken zoals tijdens de Euregionale Dag van de Logistiek. In het najaar van 2014 werd het Euregionaal arbeidsmarktonderzoek rond logistiek voorgesteld. Uit dit onderzoek blijkt o.a. dat één op negen werknemers in de Euregio Maas-Rijn een functioneel logistiek beroep uitoefent dat direct of indirect gelinkt is aan de logistieke sector. Ook binnen Limburg onderneemt het LPL gerichte acties om logistieke opleidingen optimaal af te stemmen op de behoeften uit de bedrijfswereld, denk maar aan de oprichting van het onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek. Het Logistiek Platform Limburg zit op kruissnelheid en de resultaten van de talrijke projecten worden steeds meer zichtbaar, zoals ook blijkt in dit Economisch Rapport. Met die ondersteuning van het LPL en dankzij de ontegensprekelijke sterke logistieke troeven van Limburg krijgt de logistieke sector in onze provincie alle kansen om verder te groeien. Het uiteindelijke doel is het creëren van een hogere economisch toegevoegde waarde en meer werkgelegenheid. In Limburg zit er Muziek in Logistiek! Marc Vandeput Voorzitter POM-ERSV Limburg 2 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015

3 SPEERPUNTSECTOR LOGISTIEK ALS SPEERPUNTSECTOR VOOR LIMBURG Inleiding Logistiek is de laatste jaren geëvolueerd tot een strategische sector voor de provincie Limburg. Naast de economische betekenis van de sector zelf in termen van omzet en tewerkstelling, heeft de sector een belangrijke ondersteunende en versterkende functie voor de hele economie. Valorisatie van de groeipotentie van de logistieke sector heeft positieve effecten op onze concurrentiekracht. Investeren in de logistieke sector is dus werken aan onze economische toekomst. SUPPLY CHAIN GHEYS Het belang van de logistieke sector als een uitermate belangrijke sector voor de economische toekomst van Limburg, werd recent nog bevestigd in het Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat (SALK) en de bijhorende uitvoeringsplannen. Logistiek wordt naar voren geschoven als een speerpuntsector met een reëel groeipotentieel in Limburg. Onze provincie beschikt immers over een aantal uitstekende troeven voor logistieke bedrijvigheid. Limburg is logistieke topregio Waar België in 2007 nog de 15de plaats bekleedde in de Logistics Performance Index van de Wereldbank, staat ons land vandaag op de derde plaats in deze wereldwijde ranking, na Duitsland en Nederland. Gezien de gunstige ligging van Limburg ten opzichte van deze twee landen is het dan ook niet verwonderlijk dat de logistieke sector in deze provincie een groot economisch belang heeft en substantieel bijdraagt aan de Limburgse economie. In 2012 was de Limburgse bedrijfstak Vervoer en opslag goed voor een totale bruto toegevoegde waarde van 1.157,7 miljoen euro, hetgeen overeenstemt met 5,4 % van de totale bruto toegevoegde waarde die dat jaar in Limburg werd gerealiseerd. In de top 10 van de grootste Limburgse bedrijven staan maar liefst vier logistieke bedrijven, die samen zorgen voor een tewerkstelling van meer dan voltijdse equivalenten en die samen een omzet genereren van meer dan 2,1 miljard euro. Naast de traditionele logistieke bedrijven en logistieke dienstverleners vertonen heel wat bedrijven uit de klassieke industriële sectoren bovendien belangrijke logistieke bedrijvigheid. Niet alleen maakt logistiek voor vele productiebedrijven integraal deel uit van hun productieketen, maar door het outsourcen van bepaalde activiteiten wordt een sterke en kostenefficiënte supply-chain almaar belangrijker voor de competitiviteit van deze bedrijven. Logistieke activiteiten vinden dus vaak hun oorsprong in een productie-omgeving (zonder producten geen logistiek en zonder logistiek geen producten). Geglobaliseerde economie Desalniettemin is de logistieke sector niet helemaal afhankelijk van lokale productie. Een wereldwijd veranderend consumentengedrag zoals bij e-commerce, heeft een sterk effect op het volume en de frequentie van globale logistieke transacties, zeker in de nabijheid van de grote West-Europese consumentenmarkten. Door de globalisering van de economie en de daaruit volgende snelle groei van de Europese continentale goederenstromen, zijn grote multinationale ondernemingen voortdurend op zoek naar manieren om hun producten op de snelste, goedkoopste en meest efficiënte manier tot bij de consument of eindklant te brengen. Meer en meer worden logistieke activiteiten voor het hele continent geconsolideerd en gecentraliseerd in één of meerdere Europese distributiecentra. De vestiging van een groot aantal Europese distributiecentra in Limburg tijdens de voorbije 20 jaren bewijst dat deze provincie een 4 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

4 LOGISTIEK ALS SPEERPUNTSECTOR VOOR LIMBURG zeer aantrekkelijke vestigingsplaats is voor value added services en nationale, Euregionale en Europese distributieactiviteiten. Limburg beschikt over ontegensprekelijke troeven voor het opzetten van logistieke activiteiten: Centrale ligging in West-Europa Trimodale (weg, binnenvaart, spoor) en zelfs quadrimodale ontsluiting (luchtvaart) Veel beschikbaar en bouwrijp bedrijfsvastgoed aan competitieve prijzen Aanwezigheid van een grote arbeidsreserve, bestaande uit hoogmaar vooral ook laaggeschoolden Hoog percentage meertaligen (Nederlands, Duits, Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Arabisch,...) Uit meerdere internationale studies blijkt dat Limburg ook in de komende jaren een logistieke top-regio blijft, met voldoende potentieel om nog verder te groeien. Deze positie dreigt echter onder grote druk komen te staan door de grote concurrentie vanuit de omliggende regio s. Er is dus dringend nood aan coherente acties om de internationale concurrentiepositie van Limburg op het gebied van logistiek voor de toekomst te vrijwaren en om de verankering van goederenstromen in Limburg te verzekeren. Actieplan voor logistiek met hoge toegevoegde waarde Sinds de aankondiging van de sluiting van Ford Genk in oktober 2012, bestaat het risico dat de Limburgse reconversie-inspanningen van de voorbije jaren teniet worden gedaan waardoor de regio opnieuw een achterstand van vijf jaar dreigt op te lopen. Enkel door een gericht beleid, gefocust op jobcreatie en productiviteitsgroei kan Limburg de impact van de sluiting van Ford Genk compenseren. Het Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat (SALK) beschrijft welke acties er dienen te worden genomen om het economisch weefsel van Limburg duurzamer te maken. Er dient te worden gefocust op de creatie van arbeidsplaatsen, met als toetsstenen: duurzame en inclusieve jobcreatie, hoge toegevoegde waarde, onafhankelijkheid van structurele subsidiëring en milieuvriendelijkheid. Naast een aantal acties op korte termijn worden er in het SALKrapport ook een aantal sectoren naar voren geschoven die respectievelijk versterkt, versneld of ontwikkeld dienen te worden. Onder versterken wordt verstaan: Het behouden/verder uitbouwen van tewerkstelling op basis van het creëren van de juiste randvoorwaarden, in het bijzonder het ondersteunen van innovatie. De sectoren die versterkt moeten worden, zijn samen goed voor maar liefst 35 % van de Limburgse arbeidsplaatsen. Naast de maakindustrie en de bouwsector wordt in het SALK-rapport ook logistiek met hoge toegevoegde waarde beschouwd als een sector die versterkt moet worden, met een bijhorend actieplan. De logistieke sector De logistieke sector bestaat uit verschillende sub-sectoren waarvan transport en overslag, opslag, toegevoegde waarde-logistiek en ketenregie de belangrijkste zijn. Vooral in deze laatste 2 sub-sectoren, die ook meteen de meest kennis-gedreven sub-sectoren zijn, is er sprake van toegevoegde waarde-creatie. Toegevoegde waarde logistiek of value-added logistics is het scheppen van een hogere toegevoegde waarde in de logistieke keten door middel van aanvullende diensten die aan een product worden toegevoegd gedurende het logistieke proces, met het oog op het bekomen van een hogere waarde van het product. Voorbeelden zijn: labeling, customisation, kitting, assemblage, (her)configuratie, reparatie, testen van producten, voorraadbeheer, douanebeheer, orderopname, enz. Ketenregie of supply chain management. Volgens dit principe wordt er door middel van een verbetering van processen en door een betere samenwerking met leveranciers en afnemers een betere functionaliteit van de bedrijven in de keten gecreëerd. Logistieke dienstverleners bieden diensten aan onder de noemer supply chain management waarbij ze de verantwoordelijkheid voor een deel van de goederenstroom uit handen van hun klant nemen. Ondersteuning met aangepaste software en met distributiecentra is hierbij essentieel. 4 strategische pijlers Voor de logistieke sector in Limburg formuleert het SALK-rapport specifieke en doelgerichte acties, waarbij de focus ligt op logistieke activiteiten met een hoge toegevoegde waarde. Dat betekent dat er gemikt wordt op logistieke activiteiten waarbij een duurzame tewerkstelling van minimum 50 werknemers per hectare bebouwde oppervlakte wordt gerealiseerd, hetzelfde tewerkstellingsniveau als de chemie en de automotive sector. Het Logistiek Platform Limburg (LPL), actief onder de koepel van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Limburg, wordt genoemd als de centrale actor voor het voeren van deze acties. De acties uit het SALK-actieplan voor logistiek met hoge toegevoegde waarde steunen op 4 strategische pijlers: Internationale acquisitie: introduceren van een gerichte internationale acquisitiestrategie om logistieke stromen aan te trekken en te verankeren in Limburg. Opleiding - Kennis - Arbeidsmarkt: uitbreiden van kennis, verbeteren van opleidingen en vermeerderen van instroom, betere afstemmingen van de arbeidsmarkt op noden van de logistiek. Bundelen goederenstromen/modal shift: de toekomstige goederenstromen op een duurzame manier organiseren door de nadruk te leggen op toegevoegde waarde, efficiëntie, modal shift en meer samenwerking. Ruimte en infrastructuur: versneld ontwikkelen van een state of the art bedrijventerreinen met specifieke focus op logistiek en oplossen van multimodale infrastructuurknelpunten. In het SALK ontwerp-uitvoeringsplan (2.2 Business case Logistiek en Mobiliteit, p.25) van juli 2013 wordt de ambitie om Logistiek en Mobiliteit als Vlaamse speerpuntsector verder te ontwikkelen nog eens bevestigd. Dit ontwerp-uitvoeringsplan stelt: Vlaanderen beschikt vandaag reeds over enorm veel expertise in het domein van logistiek, transport en mobiliteit. Maar deze expertise is versnipperd over meerdere kennisinstellingen en competentiepolen. Enerzijds spelen de Vlaamse universiteiten (KULeuven, UA, UGent, UHasselt en VUB) op specifieke kennisdomeinen mee op internationaal niveau. Anderzijds hebben de competentiepolen (Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL) en Vlaams Instituut voor Mobiliteit (VIM)) de link met en tussen organisaties en bedrijven in de sector van mobiliteit en logistiek versterkt. Het ontwerp-uitvoeringsplan stelt ook dat het doel is om te komen tot een groene en slimme mobiliteit en het realiseren van een duurzaam logistiek landschap door een antwoord te bieden op bestaande problemen in mobiliteit en logistiek die de bereikbaarheid van de economische poorten via de verschillende transportmodi (weg, spoor, water of lucht) ernstig belemmeren. Locate in Limburg Dit duurzame logistieke landschap kan echter alleen worden gerealiseerd indien het concurrentieel voordeel van onze regio op het vlak van logistiek wordt verhoogd en indien er bijkomende logistieke bedrijvigheid met hoge toegevoegde waarde (Europese distributiecentra) wordt aangetrokken. Enkel op die manier kunnen de hiermee verbonden goederenstromen duurzaam worden verankerd. De gespecialiseerde acquisitiecel vzw Locate In Limburg, actief onder de koepel van het Ondernemersplatform Limburg, heeft de opdracht om buitenlandse bedrijven naar Limburg te halen. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met Vlaamse (Flanders Investments & Trade, Agentschap Ondernemen, ) en lokale spelers (Provinciebestuur, Platform Zorglandschap Limburg, Logistiek Platform Limburg, PXL, UHasselt, VKW Limburg, VOKA Limburg, Unizo Limburg, ). Het team van Locate in Limburg focust zich op 3 speerpuntsectoren waarin Limburg het verschil kan maken: gezondheidszorg, duurzame economie en logistiek. Sinds de oprichting van deze cel heeft het team onder leiding van Rudi Weekers al veelbelovend werk geleverd. Voor logistiek wordt er momenteel gewerkt aan een hotlist met bedrijven waarbij de prioriteit wordt gegeven aan volgende domeinen: Spare parts E-fullfilment Medtech Logistiek is (cruciaal voor) de toekomst van Limburg Om een aantrekkelijk innovatie- en vestigingsklimaat voor logistieke activiteiten te creëren, dienen mobiliteit en goederenstromen op een maatschappelijk verantwoorde, milieuvriendelijke, performante en duurzame wijze te worden georganiseerd. De Limburgse economie en welvaart hangen daarom in grote mate af van de mate waarin de logistieke sector zich in deze regio kan handhaven en versterken. Kennis en innovatie spelen hierin een sleutelrol. De focus moet liggen op activiteiten met toegevoegde waarde en duurzame tewerkstelling, met bijzondere aandacht voor duurzame tewerkstelling van laaggeschoolden. Lokale context: innovatie Door de combinatie van enerzijds de Vlaamse kennis en expertise rond innovatie inzake logistiek, transport en mobiliteit, en anderzijds de uitgesproken troeven van Limburg inzake ligging, ontsluiting, ruimte om te ondernemen en arbeidspotentieel, is het Logistiek 6 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

5 LOGISTIEK ALS SPEERPUNTSECTOR VOOR LIMBURG Platform Limburg gekomen tot een uniforme, coherente en overkoepelende strategie om van Limburg werkelijk een logistieke topregio te maken. Met het project Logistiek met PIT, voluit de Proces Innovatie Tool, willen Voka-KvK Limburg en het Logistiek Platform Limburg logistieke bedrijven helpen hun productiviteit en competitiviteit te verhogen. In eerste instantie zal een kennisgroep bestaande uit een aantal grote spelers uit de logistieke wereld definiëren wat de belangrijkste parameters zijn om bedrijfsprestaties te meten én groei te bewerkstelligen. Vervolgens wordt dit toegepast op zo n 20 logistieke bedrijven. Zij zullen diepgaand geanalyseerd worden en daarna zullen deze bedrijven begeleid worden doorheen een individueel optimalisatietraject. Euregionale context: concurrentievermogen Op Euregionaal vlak werkt POM Limburg samen met partnerorganisaties uit de Euregio Maas-Rijn (EMR) aan het verhogen van het concurrentievermogen van de logistieke sector. De EMR bestaat uit de Duitse regio Aken, de Nederlandse provincie Limburg, de Belgische provincies Limburg en Luik en de Duitstalige Gemeenschap van België. De EMR is gelegen in het hinterland van de mainports Rotterdam en Antwerpen, de zeehavens Zeebrugge en Amsterdam en de Duitse Rijn-Ruhr-regio met zijn twee continentale draaischijven, namelijk Duisburg en Keulen. Daartussen bevinden zich talrijke logistieke knooppunten met inland terminals (binnenvaart- en/of spoorterminals). Hierdoor kan de EMR gezien worden als een Extended Gateway van de mainports Rotterdam en Antwerpen. Met meer dan 3,9 miljoen inwoners is de EMR één van de dichtst bevolkte economische regio s in het hart van Europa. De EMR is gunstig gesitueerd ten opzichte van de grote Europese markten van Londen, Parijs, Brussel, de Rijn-Ruhr-regio en Frankfurt en ten opzichte van de Oost- en Zuid-Europese markten. De ligging van de EMR garandeert een groot internationaal marktbereik. Niet minder dan 50 % van de koopkracht van de Europese Unie ligt binnen een straal van 450 km rondom de EMR. In het kader van het interregionale project Euregiolog³ (Interreg IV-A EMR) werken verschillende partners samen om het concurrentievermogen van de Euregio Maas-Rijn (EMR) als logistieke topregio te bevorderen. Via gate4logistics, het Euregionale overlegforum inzake logistiek waar POM Limburg deel van uit maakt, werd een grensoverschrijdende strategie voor marketing, arbeidsmarkt en netwerk uitgerold. gate4logistics zet vooral in op het promoten van de EMR als logistieke topregio, het afstemmen van de Euregionale arbeidsmarkt op de specifieke noden van de logistieke sector en het bevorderen van kennis- en ervaringsuitwisseling tussen logistieke professionals in de EMR. Onder stimulans van projectpromotor POM Limburg worden methodieken en instrumenten rond deze thema s ontwikkeld en gerealiseerd. Naast POM Limburg maken volgende partners deel uit van gate4logistics: Logistics in Wallonia, provincie Nederlands Limburg, Kamer van Koophandel Nederland, Aachener Gesellschaft für Innovation und Technologietransfer mbh, Industrie- und Handelskamer Aachen. Binnen het luik Marketing werd er gewerkt aan het branden van de Euregio Maas-Rijn (EMR) als logistieke hotspot. Het is de bedoeling om vanuit een centraal Euregionaal overleg-, contacten informatieplatform de logistieke sector te ondersteunen door informatie ter beschikking te stellen betreffende logistieke infrastructuur en logistieke bedrijventerreinen in de EMR. Dit gebeurt o.a. via de Logistieke Atlas, logistieke projecten, logistieke troeven van de EMR, arbeidsmarktgegevens, grensoverschrijdende infrastructuurknelpunten, het sensibiliseren en ondersteunen van verladers met betrekking tot comodaliteit en door de ontwikkeling van een Euregionaal Kwaliteitsnetwerk Goederenvervoer voor wegtransport, spoorvervoer en binnenvaart. Door een gezamenlijke regiobranding van de EMR als logistieke topregio worden de bestaande complementaire sterke punten van de deelregio s gebundeld. Hierdoor kan de EMR beter als één geïntegreerde logistieke topregio worden gepositioneerd. Relevante en actuele informatie over de logistieke topregio EMR, zoals onder andere de Logistieke Atlas, worden publiekelijk toegankelijk gemaakt via een online informatieportaal. Wat betreft de Euregionale arbeidsmarkt worden initiatieven ontwikkeld om deze meer af te stemmen op de behoeften van de logistieke sector in de EMR. Zo worden er Euregionale logistieke jobbeurzen georganiseerd en wordt de grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit bevorderd. Ook wordt er een sensibiliserings- en promotiecampagne georganiseerd om het imago van de logistieke sector te verbeteren, werkgevers bewust te maken van de huidige en toekomstige arbeidsmarktproblematiek en hen hiervoor instrumenten aan te reiken en jongeren, werkzoekenden en andere potentiële werknemers te sensibiliseren voor logistieke opleidingen en beroepen. Verder beoogt het project het afwerven in elkaars deelregio ten gevolge van het tekort aan goed opgeleide logistieke arbeidskrachten te voorkomen, de kansen van werkzoekenden op een duurzame tewerkstelling in de logistieke sector in de EMR te verhogen en de ontplooiing van individuele skills van logistieke arbeidskrachten in de EMR te bevorderen. Tenslotte zal er met betrekking tot het luik Netwerk een grensoverschrijdend logistiek netwerk tot stand worden gebracht om informatie- en ervaringsuitwisseling in de Euregio Maas-Rijn te stimuleren door middel van logistieke themabijeenkomsten gekoppeld aan bedrijfsbezoeken of logistieke events. De totale vooropgestelde projectperiode bedraagt 3 jaar en loopt tot 31 maart Het project wordt in 2 fases uitgevoerd waarvan de eerste fase reeds is afgerond. Deze fase liep van 1 april 2012 tot en met 31 maart De totale projectkost voor de eerste fase bedroeg ,19 euro voor de projectpartners samen. De Limburgse projectkost voor de eerste fase bedroeg euro waarvan 50 % wordt gedragen door Interreg. De provincie Limburg cofinancierde deze eerste fase met een bedrag van ,75 euro. 8 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

6 CIJFERS Inleiding Eind 2012 telde Limburg 515 vestigingen van logistieke bedrijven die samen goed zijn voor een rechtstreekse tewerkstelling van ruim personen. Deze bedrijven zorgen voor 5,4 % van de totale bruto toegevoegde waarde in de provincie, wat overeenkomt met 1,16 miljard euro op jaarbasis. Maar ook bedrijven die niet actief zijn in de sector Vervoer en opslag voeren een aantal logistieke activiteiten uit. Het aantal werknemers met een functioneel logistiek beroep ligt dus nog gevoelig hoger dan de rechtstreekse tewerkstelling (zie ook Euregionaal Arbeidsmarktonderzoek, raadpleegbaar via Logistieke bedrijvigheid Tabel 1: Gebruikte oppervlakte door logistieke bedrijven op Limburgse bedrijventerreinen Bedrijventerrein DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Aantal logistieke bedrijven Oppervlakte (in ha) in gebruik door logistieke bedrijven Balendijk (Lommel) 6 17,11 Berbroek (Herk-de-Stad) 1 3,15 Beringen - Zuid 3 8,56 Bree Kanaal 5 8,45 Centrum - Zuid (Houthalen- Helchteren) 10 15,51 Europark Houthalen - Helchteren 4 11,56 Europark Lanaken 15 39,78 Genebos (Ham) 1 0,57 Genk Noord 9 62,44 Genk Zuid ,00 Gingelom 2 0,98 Gotem (Borgloon) 2 4,18 Haven Beringen 1 0,40 Hermes (Genk) 5 27,60 Hoeselt 4 9,70 Kleine Heide (Meeuwen - Gruitrode) 3 0,81 Kolmen (Alken) 2 2,30 Kristalpark (Lommel) 1 15,24 Lindekensveld (Lummen) 2 10,86 Maatheide (Lommel) 2 4,42 Nolimpark (Overpelt) 10 18,15 Noord 1000 (Kiewit) 3 7,51 Opglabbeek 10 41,49 Oude Bunders (Maasmechelen) 6 27,58 Overhaem (Tongeren) 3 14,02 Ravenshout (Beringen - Ham - Tessenderlo) ,40 Schurhoven (Sint-Truiden) 16 25,76 Tongeren - Oost 10 47,18 Zinkfabriek (Overpelt) 1 12,93 Zolder - Lummen 10 29,40 Totaal Logistiek ,04 %-aandeel in totaal Limburgse bedrijventerreinen 2,42 % 6,62 % Tabel 1 toont dat de logistieke bedrijven in Limburg in totaal 800 ha innemen op de Limburgse bedrijventerreinen. Dit komt overeen met 6,6 % van de totale oppervlakte op bedrijventerreinen in Limburg. De grootste logistieke bedrijvigheid situeert zich op Genk-Zuid, het grootste bedrijventerrein in de provincie. Dit bedrijventerrein telt 38 logistieke bedrijven die in totaal 217 ha innemen. Ook op de bedrijventerreinen Genk Noord en Hermes wordt een aanzienlijke oppervlakte ingenomen door logistieke bedrijven, wat maakt dat binnen Limburg de stad Genk de absolute logistieke hotspot is. Maar liefst 49 % van de logistieke bedrijvigheid op de Limburgse bedrijventerreinen, of 395 ha, situeert zich op de bedrijventerreinen in Genk. Voorts zijn er opvallende clusters van logistieke bedrijven op de bedrijventerreinen Opglabbeek, Tongeren-Oost, Ravenshout (Beringen Ham Tessenderlo) en Balendijk (Lommel). In vergelijking met 2010 is het aantal logistieke bedrijven op de Limburgse bedrijventerreinen met 26 bedrijven toegenomen. Het aantal ha in gebruik voor logistieke activiteiten op Limburgse bedrijventerreinen is sinds 2010 met ruim 175 ha toegenomen. Bron: POM Limburg (GIS) 10 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

7 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Voertuigen voor goederenvervoer In 2013 werden in Limburg ruim voertuigen bestemd voor goederenvervoer in het verkeer gebracht, hetgeen overeenstemt met bijna 12 % en ruim 7 % van dit type voertuigen dat in resp. Vlaanderen en België in het verkeer werd gebracht. Bijkomend werden in 2013 in Limburg bijna 500 vrachtwagens in het verkeer gebracht. Het aantal trucks ingeschreven in Limburg maakt ongeveer 16 % uit van het totaal in Vlaanderen en 12 % van het totaal in België. Tabel 2: Aantal nieuwe tot het verkeer toegelaten voertuigen voor goederenvervoer per gemeente (2013) Voertuigen voor goederenvervoer Trekkers Voertuigen voor goederenvervoer Trekkers Noord-Limburg Bocholt 51 0 Bree 57 2 Hamont-Achel 56 2 Hechtel-Eksel 53 0 Lommel Meeuwen-Gruitrode 88 1 Neerpelt 48 0 Overpelt 99 2 Peer 88 4 Midden-Limburg As 33 0 Diepenbeek 81 3 Genk Hasselt Houthalen-Helchteren Opglabbeek Zonhoven 99 1 Zutendaal 28 0 West-Limburg Beringen Halen 45 1 Ham 53 6 Herk-de-Stad 60 3 Heusden-Zolder Leopoldsburg 41 1 Lummen Tessenderlo Maasland Dilsen-Stokkem 75 3 Kinrooi 45 0 Lanaken Maaseik 95 5 Maasmechelen Zuid-Limburg Alken 70 3 Bilzen Borgloon 72 3 Gingelom 48 1 Heers 26 1 Herstappe 1 0 Hoeselt 37 1 Kortessem 39 0 Nieuwerkerken 52 0 Riemst Sint-Truiden Tongeren Voeren 25 4 Wellen 48 1 LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische informatie Verwerking : POM-ERSV Limburg Bestelwagens (lichte bedrijfswagens) maken bijna 82 % uit van het totaal aantal voertuigen voor goederenvervoer in Limburg. Vervolgens komen de vrachtwagens (12 %) en de opleggertrekkers (6 %). Tabel 3: Bedrijfsvoertuigenpark volgens energiebron (2013) Lichte bedrijfswagens Vrachtwagens LIMBURG Opleggertrekkers TOTAAL Lichte bedrijfswagens Vrachtwagens VLAANDEREN Opleggertrekkers Benzine TOTAAL Diesel LPG Elektriciteit Aardgas Andere TOTAAL Lichte bedrijfswagens Vrachtwagens BELGIE Opleggertrekkers TOTAAL Benzine Diesel LPG Elektriciteit Aardgas Andere TOTAAL Het overgrote deel van het totaal aantal voertuigen voor goederenvervoer in Limburg rijdt nog steeds op diesel (93 %). 3,5 % van het bedrijfsvoertuigenpark in Limburg rijdt op benzine en 2,1 % op gas. Het percentage voertuigen voor goederenvervoer dat op elektriciteit en aardgas rijdt, is voorlopig nog te verwaarlozen. De cijfers voor Limburg en Vlaanderen zijn hierin gelijklopend. Bron: FOD Mobiliteit en Vervoer Verwerking: POM-ERSV Limburg 12 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

8 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Toegevoegde waarde en omzet Alvorens de cijfers i.v.m. bruto toegevoegde waarde en omzet te duiden, dient te worden opgemerkt dat zich voor de Limburgse cijfers een feitelijke onderschatting voordoet. Van veel bedrijven die in Limburg gevestigd en actief zijn, bevindt de maatschappelijke zetel zich immers buiten Limburg waardoor de cijfers voor deze bedrijven niet worden meegerekend in de Limburgse cijfers. De multiplier toegevoegde waarde voor de logistieke sector bedraagt 0,72. Dit betekent dat elke euro toegevoegde waarde in de logistiek leidt tot een aanvullende toegevoegde waarde van 0,72 euro in de totale economie. Ter vergelijking de toegevoegde waarde van bijvoorbeeld de hightech sector bedraagt 0,57. Dit multiplier effect onderstreept het belang van de logistieke sector. Logistiek is dus geen op zichzelf staande sector, maar levert een belangrijke bijdrage aan de gehele economie. Tabel 4: Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen in de bedrijfstak Vervoer en opslag, tegen lopende prijzen (in miljoenen euro s) ( ) Limburg Vlaanderen België ,1 % ,7 % Vervoer en opslag Totaal alle sectoren %-aandeel van vervoer en opslag in het totaal Vervoer en opslag Totaal alle sectoren %-aandeel van vervoer en opslag in het totaal Vervoer en opslag Totaal alle sectoren %-aandeel van vervoer en opslag in het totaal ,2 % ,3 % ,6 % ,7 % , ,4 5, , ,6 6, , ,5 5, , ,4 5, , ,2 6, , ,1 5, , ,8 5, , ,8 6, , ,3 5, , ,2 5, , ,0 6, , ,2 6,1 20 Bron: INR Verwerking: POM-ERSV Limburg 0 anesthesie psychiatrie gynaecologie radiologie orthopedie cardiologie De bedrijfstak Vervoer en opslag was in 2012 in Limburg goed voor een totale bruto toegevoegde waarde van 1.157,7 miljoen euro. Dit is een stijging van 12,7 miljoen euro ten opzichte van de totale bruto toegevoegde waarde in 2011 in Limburg. Hiermee is deze bedrijfstak verantwoordelijk voor 5,4 % van de totale bruto toegevoegde waarde die in Limburg in 2012 werd gerealiseerd. Figuur 1: Evolutie van het procentueel aandeel van de verschillende vervoerswijzen in het totale Vlaamse goederenvervoer 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 8,9 7,7 83,4 9,4 8,3 82,3 10,1 8,9 80, Binnenvaart Spoor Weg Het vervoerde tonnage via de binnenvaart en het spoor is de afgelopen jaren gestaag gestegen in Vlaanderen. In de periode van 2009 tot en met 2011 is het procentuele aandeel van het vervoerde tonnage via wegtransport in Vlaanderen gedaald van 83,4 % naar 80,9 %. In diezelfde periode steeg het procentuele aandeel van het vervoerde tonnage via binnenvaart van 8,9 % naar 10,1 % en het procentuele aandeel van het vervoerde tonnage via spoor van 7,7 % naar 8,9 %. Er kan dus worden geconcludeerd dat er al een modal shift van wegtransport naar binnenvaart en spoorvervoer heeft plaatsgevonden, maar het grootste deel van het goederenvervoer verloopt in Vlaanderen nog steeds over de weg. Figuur 2: Evolutie BTW van vervoer en opslag (Indices, 2009=100) Bron: INR Verwerking: POM-ERSV Limburg Limburg Vlaanderen België 110,0 103,6 101, De afgelopen jaren is de bruto toegevoegde waarde in de bedrijfstak Vervoer en opslag in Limburg licht gestegen. Deze stijging ligt in lijn met de stijging van de totale bruto toegevoegde waarde voor alle sectoren in Limburg waardoor het procentuele aandeel van de bedrijfstak Vervoer en opslag in de totale bruto toegevoegde waarde in Limburg quasi ongewijzigd is gebleven. Het sectoraandeel Vervoer en opslag in de totale bruto toegevoegde waarde voor Vlaanderen en België is van 2009 tot en met 2012 jaarlijks gedaald, terwijl het sectoraandeel in Limburg in deze periode min of meer stabiel bleef. Op Vlaams niveau zien we een daling van 6,7 % in 2009 naar 6,1 % in 2012 en op nationaal niveau een daling van 6,1 % in 2009 naar 5,7 % in 2012 Bron: Steunpunt Mobilo op basis van FOD MV, PBV, NBB, Eurostat en SVR Verwerking : POM-ERSV Limburg 14 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

9 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Figuur 3: Evolutie %-aandeel van Limburg in Vlaanderen inzake de BTW van vervoer en opslag 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Tabel 5: Logistieke bedrijven in top 10 van VKW Limburg Top 500 (Editie 2013) Bedrijf SKF Logistics Services Belgium nv Power Tools Distribution nv Mobis Parts Europe nv 9,0 10,9 %-aandeel Limburg in Vlaanderen Vervoer en opslag Bron: INR Verwerking: POM-ERSV Limburg 9,3 Het aandeel van de totale Limburgse economie in de toegevoegde waarde gecreëerd in Vlaanderen bedraagt 11 % daar waar de bruto toegevoegde waarde in de bedrijfstak Vervoer en opslag in Limburg slechts 9,76 % van deze op Vlaams niveau bedraagt. Hieruit kunnen we besluiten dat de geleverde meerwaarde door de totale Limburgse economie aan de Vlaamse economie relatief groter is dan deze van de sector Vervoer en opslag. Een mogelijke verklaring is de afwezigheid van zeehavens en luchthavens in Limburg. Rangnummer VKW top 500 Omzet (in duizend euro) Tewerkstelling , , , , , , , , , , , , , , ,80 34 H.Essers , , , , , Bron: VKW Limburg Top 500 (editie 2013) Verwerking: POM-ERSV Limburg 11, TOTAAL , , , , , Het belang van logistiek voor economisch Limburg komt sterk tot uiting in de Top 500 van VKW Limburg. In de top 10 van de grootste Limburgse bedrijven staan maar liefst 4 logistieke bedrijven: SKF Logistics Services, Power Tools Distribution, Mobis Parts Europe en H.Essers. Deze 4 bedrijven zorgden in 2013 voor een tewerkstelling van voltijdse equivalenten en creëerden een omzet van meer dan 2,5 miljard euro. Dit is een omzetstijging van ruim 757 miljoen euro of 43,4 % ten opzichte van ,6 11,1 9,8 11,0 %-aandeel Limburg in Vlaanderen Totaal alle sectoren Arbeidsproductiviteit De afgelopen jaren steeg de arbeidsproductiviteit in de bedrijfstak Vervoer en opslag met 6,22 %, van euro in 2009 naar euro in Hiermee scoort de arbeidsproductiviteit in de bedrijfstak Vervoer en opslag lager dan de arbeidsproductiviteit voor de totale Limburgse economie die euro bedroeg in De bedrijfstak Vervoer en opslag kent op Vlaams niveau een arbeidsproductiviteit van euro, wat euro meer is dan Tabel 6: Arbeidsproductiviteit (in euro) (bruto toegevoegde waarde/werknemers) Vervoer en opslag Tewerkstelling Om de tewerkstelling in de logistieke sector in Limburg in kaart te brengen werden onderstaande activiteitstakken opgenomen. deze voor Limburg. Dit kan ook verklaard worden door een lagere toegevoegde waarde die te wijten is aan de afwezigheid van luchthavens en zeehavens in de provincie Limburg. Op Vlaams niveau scoort de arbeidsproductiviteit in de bedrijfstak Vervoer en opslag lager dan de arbeidsproductiviteit voor de totale Vlaamse economie die euro bedraagt. Limburg Vlaanderen België Totaal alle sectoren Vervoer en opslag Totaal alle sectoren Vervoer en opslag Totaal alle sectoren Bron : INR Verwerking : POM-ERSV Limburg NACEcode Bedrijfstak 49.2 Goederenvervoer per spoor 49.4 Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven 49.5 Vervoer via pijpleidingen 50.2 Goederenvervoer over zee- en kustwateren 50.4 Goederenvervoer over binnenwateren 51.2 Goederenvervoer door de lucht 52.1 Opslag 52.2 Vervoerondersteunende activiteiten 53.2 Overige posterijen en koeriers 16 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

10 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Sectoren Aantal vestigingen Eind 2012 telde Limburg 515 vestigingen van logistieke bedrijven. Dit zijn er 25 (of 4,6 %) minder dan in In Vlaanderen nam het aantal vestigingen in de logistiek in diezelfde periode af met 5,4 %. De meerderheid van de bedrijfsvestigingen in de logistiek in Limburg situeren zich in de subsector Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven (272 vestigingen). De overige logistieke vestigingen zijn vooral gesitueerd in de subsectoren Vervoerondersteunende activiteiten (78), Overige posterijen en koeriers (36) en Opslag (18). Tabel 7: Het aantal vestigingen met personeel en de loontrekkende werkgelegenheid in de logistiek in Limburg volgens subsector en grootteklasse op 31 december 2012 Goederenvervoer per spoor Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven Vervoer via pijpleidingen Goederenvervoer over zee- en kustwateren Goederenvervoer over binnenwateren Goederenvervoer door de lucht Vestigingen Bedrijven met minder dan 20 werknemers Mannen Vrouwen Totaal Vestigingen Bedrijven met 20 tot 50 werknemers Mannen Vrouwen Totaal Vestigingen Bedrijven met 50 of meer werknemers Mannen Vrouwen Totaal Vestigingen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Opslag Vervoerondersteunende activiteiten Overige posterijen en koeriers Totaal logistiek Totaal alle sectoren %-aandeel logistiek in totaal alle sectoren ,3 5,5 0,7 3,1 3,6 6,2 0,8 3,6 4,2 5,1 1,8 3,5 2,5 5,4 1,3 3,4 Bron : R.S.Z.; Verwerking : POM-ERSV Limburg Overzicht (niet-limitatief) investeringen in logistiek in Limburg (periode ) Nieuwe vestigingen Ligging Investering (in euro) Corneel Geerts Maasmechelen Hyundai Heavy Industries Tessenderlo Sunward Beringen BCTN/WDP Meerhout/Ham Investeringen in bestaande vestigingen Tewerkstelling Ligging Investering (in euro) Atlas Copco Power Tools Hoeselt Bose Tongeren Nike Ham Scania Parts Logistics Opglabbeek Aldi Heusden-Zolder SKF Logistics Services Tongeren Van Cranenbroek Overpelt Lidl (LDM) Genk Jacobs Transport Genk Febelco Heusden-Zolder Group Gheys Tessenderlo/Beringen H.Essers Genk Totale investering (in euro): Eind 2012 was de logistieke sector in Limburg goed voor de werkgelegenheid van personen, waarvan loontrekkenden en zelfstandigen. De werkgelegenheid in de logistiek in Limburg bedraagt ruim 10 % van de logistieke werkgelegenheid in Vlaanderen. Het aantal loontrekkenden en het aantal zelfstandigen in de logistiek in Limburg vertegenwoordigen respectievelijk 10,66 % van het aantal loontrekkenden in de logistiek in Vlaanderen (88.500) en 10 % van het aantal zelfstandigen in de logistiek in Vlaanderen (11.644). Ten opzichte van 2009 is de totale werkgelegenheid in de logistieke sector in Limburg met 0,6 % gedaald, daar waar de totale werkgelegenheid in de logistiek in Vlaanderen met 1,9 % is afgenomen. In Limburg is het aantal loontrekkenden in de logistieke sector in 2012 ten opzichte van 2009 stabiel gebleven. De daling van 0,6 % in de totale tewerkstelling in de logistiek in Limburg heeft betrekking op de afname van het aantal zelfstandigen (o.a. zelfstandige vrachtwagenchauffeurs). Dit aantal daalde met 4,8 % van zelfstandigen in 2009 naar zelfstandigen in Het aandeel mannen tewerkgesteld als loontrekkende in de logistiek in Limburg is met 0,6 % gedaald, van in 2009 naar in Het aandeel vrouwen tewerkgesteld als loontrekkende in de logistiek in Limburg is daarentegen met 2,5 % toegenomen, van in 2009 naar in Deze relatief kleine stijging op provinciaal vlak is opmerkelijk aangezien het aandeel loontrekkende vrouwen in de logistiek in Vlaanderen met bijna 1 % is gedaald en dit aandeel op nationaal niveau ongewijzigd bleef. De totale werkgelegenheid (loontrekkenden en zelfstandigen) in de logistiek in Midden-Limburg is met maar liefst 14,2 % gestegen, van in 2009 naar in Deze stijging is vooral te danken aan een stijging van de loontrekkende tewerkstelling in Genk. Daarentegen is de totale tewerkstelling in de logistiek in Noord-Limburg, het Maasland, Zuid-Limburg en West-Limburg gedaald. Bij de directe tewerkstelling van loontrekkenden in de logistieke sector in Limburg is tussen eind 2009 en eind 2012 een verschuiving van tewerkstelling merkbaar van de subsectoren Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven en Overige posterijen en koeriers naar de subsectoren Opslag en Vervoerondersteunende activiteiten. Het aantal loontrekkenden in de subsectoren Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven en Overige posterijen en koeriers daalde in deze periode met respectievelijk 8 % (van naar 5.946) en 6,6 % (van 318 naar 297). Daarentegen nam het aantal banen in deze periode in de subsectoren Opslag en Vervoerondersteunende activiteiten toe met respectievelijk 30,15 % (van naar 2.029) en 14,6 % (van 844 naar 967) ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

11 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Tabel 8: evolutie aantal vestigingen met personeel, aantal werknemers, aantal zelfstandigen en totale werkgelegenheid in de logistiek ( ) Noord- Limburg Vestigingen met personeel % -evol. Werknemers Mannen Vrouwen Totaal % -evol % -evol % -evol. Zelfstandigen % -evol. Totale werkgelegenheid (loontrekkenden + zelfstandigen) % -evol , , , , , ,4 Leopoldsburg , ,4 0 0 NVT , , ,0 Lummen , , , , , ,6 Tessenderlo , , , , , ,8 Maasland , , , , , ,5 Bocholt , , , , , ,0 Bree , , , , , ,0 Hamont- Achel Hechtel- Eksel , , , , , , , , , , , ,3 Lommel , , , , , ,5 Meeuwen- Gruitrode 7 7 0, , , , , ,1 Neerpelt , , , , , ,1 Overpelt , , , , , ,1 Peer , , , , , ,3 Midden- Limburg , , , , , ,2 As , , , , , ,7 Diepenbeek , , , , , ,1 Genk , , , , , ,3 Hasselt , , , , , ,7 Houthalen- Helchteren , , , , , ,0 Opglabbeek , , , , , ,5 Zonhoven , , , , , ,3 Zutendaal 0 0 NVT 0 0 NVT 0 0 NVT 0 0 NVT , ,2 West- Limburg , , , , , ,9 Beringen , , , , , ,6 Halen 6 6 0, , , , , ,3 Ham , , , , , ,0 Herk-de-Stad , , , , , ,1 Heusden- Zolder , , , , , ,2 Dilsen- Stokkem , , , , , ,9 Kinrooi , ,2 0 1 NVT , , ,4 Lanaken , , , , , ,1 Maaseik , , , , , ,2 Maasmechelen Zuid- Limburg , , , , , , , , , , , ,8 Alken , , , , , ,6 Bilzen , , , , , ,3 Borgloon , , , , , ,8 Gingelom , , , , , ,1 Heers , , , , , ,5 Herstappe 0 0 NVT 0 0 NVT 0 0 NVT 0 0 NVT , ,0 Hoeselt , , , , , ,7 Kortessem , , , , , ,0 Nieuwerkerken , , , , , ,6 Riemst , , , , , ,9 Sint-Truiden , , , , , ,8 Tongeren , , , , , ,1 Voeren , , , , , ,0 Wellen 6 6 0, , , , , ,6 LIMBURG , , , , , ,6 VLAAN- DEREN , , , , , ,9 BELGIE , , , , , , ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

12 DE LIMBURGSE LOGISTIEKE SECTOR IN CIJFERS Vergrijzing In 2012 waren van de loontrekkenden werkzaam in de logistieke sector in Limburg, oftewel 28,4 % van de loontrekkenden, 50 jaar of ouder. Figuur 4: %-aandeel van de 50-plussers bij de werknemers Limburg Vlaanderen Alle sectoren België Limburg Vlaanderen %-aandeel 31/12/2009 Limburg 31/12/2012 in Vlaanderen Totaal alle sectoren Figuur 5: %-aandeel 50-plussers bij de werknemers in de logistiek in Limburg per subsector op 31/12/ Goederenvervoer per spoor 23,7 26,9 Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven 23,0 25,4 Vervoer via pijpleidingen 23,8 Goederenvervoer over zee- en kustwateren 25,7 13,3 % 19,6 % 14,3 % Goederenvervoer over binnenwateren 25,5 28,4 Goederenvervoer door de lucht 10,5 % 42,2 % 25,1 28,1 Logistiek Bron: RSZ, RSZPPO Verwerking: POM-ERSV Limburg ,4 32,2 NVT NVT 14,3 14,3 NVT Opslag 25,2 Vervoerondersteunende activiteiten 27,8 België 27,7 26,9 Overige posterijen en koeriers 28,4 TOTAAL LOGISTIEK 26,9 TOTAAL ALLE SECTOREN De vergrijzing is het grootst in de subsectoren Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven en Goederenvervoer per spoor. Maar liefst van de werknemers tewerkgesteld in de subsector Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven in Limburg was 50 jaar of ouder in Dit betekent dat ruim 32 % van de werknemers tewerkgesteld in deze subsector gedurende de komende 15 jaren zullen uitstromen omwille van pensioen. Dit percentage is nog hoger voor de subsector Goederenvervoer per spoor. Maar liefst 68,4 % van de werknemers werkzaam in de subsector Goederenvervoer per spoor in Limburg was 50 jaar of ouder in Dit heeft tot gevolg dat 128 van de 187 werknemers gedurende de komende 15 jaren zullen uitstromen omwille van pensioen. Opmerkelijk is dat 86 % van de werknemers actief in de subsector Opslag en 72 % van de werknemers actief in de subsector Vervoerondersteunende activiteiten in 2012 jonger waren dan 50 jaar. Er kan worden geconcludeerd dat in deze twee subsectoren relatief jonge werknemers zijn tewerkgesteld. Dit kan worden verklaard door de verschuiving van de tewerkstelling in de subsectoren Goederenvervoer over de weg en verhuisbedrijven en Overige posterijen en koeriers naar de subsectoren Opslag en Vervoerondersteunende activiteiten. Het aandeel 50-plussers in de logistieke sector in Limburg (28,4 %) is hoger dan het aandeel 50-plussers in de totale Limburgse economie dat 26,9 % bedroeg in Vergeleken met Vlaanderen ligt het aandeel 50-plussers in de logistieke sector op dezelfde lijn (28,1 %). Het aandeel 50-plussers in de totale Vlaamse economie bedraagt 25,1 % en ligt daarmee bijna 2 % lager dan in Limburg. Dat de logistieke sector onderhevig is aan vergrijzing blijkt duidelijk uit het aandeel 50-plussers werkzaam in de logistieke sector in Limburg dat de afgelopen jaren met 3 % gestegen is, van 25,5 % in 2009 naar 28,4 % in In Vlaanderen steeg het aandeel 50-plussers in de logistiek in diezelfde periode ook met 3 %, namelijk van 25,1 % in 2009 naar 28,1 % in Arbeidspotentieel De provincie Limburg telde eind september 2014 ruim nietwerkende werkzoekenden, waarvan werkzoekenden aangeven geïnteresseerd te zijn in de uitoefening van een logistieke of transportgerelateerde functie. Bijna 13 % van alle aspiraties in de werkzoekendendossiers in Limburg gaan uit naar logistieke en transportgerelateerde functies. Dit is meer dan het procentueel aantal aspiraties voor zorg- en bouwberoepen, dat resp. 9,5 % en 8,3 % bedraagt. Figuur 6: Indeling van het aantal beroepsaspiraties van nietwerkende werkzoekenden per beroepencluster (Limburg, september 2014) 12,9 % 25,2 % 9,5 % Bouw en hout Business support, Retail en ICT Transport en Logistiek Bron: VDAB Verwerking: POM-ERSV Limburg 8,3 % 23,2 % 20,9 % Diensten aan personen en bedrijven Industrie Zorg en onderwijs Opmerking: Elke werkzoekende kan in zijn/haar dossier tot maximaal 8 beroepsaspiraties opgeven Van de in totaal niet-werkende werkzoekenden in Limburg zijn personen (of 24 %) jonger dan 25 jaar en personen (of 51 %) 25 tot 50 jaar. Bovendien zijn werkzoekenden (of 43 %) laaggeschoold en werkzoekenden (of bijna 40 %) middengeschoold. Opmerkelijk is dat ruim werkzoekenden een aspiratie hebben voor goederenbehandelaar en dat meer dan werkzoekenden aangeven graag de functie van vrachtwagenchauffeur C/CE te willen uitoefenen. De logistieke sector in Limburg kan potentieel bieden aan een groot aantal van deze werkzoekenden. Bron: RSZ, RSZPPO Verwerking: POM-ERSV Limburg Maasland Midden-Limburg Noord-Limburg West-Limburg Zuid-Limburg 22 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

13 ARBEIDSMARKT Inleiding Om het concurrentievermogen van de logistieke sector in Limburg te bevorderen en de verdere groei van deze sector strategisch te ondersteunen, is het belangrijk om de provinciale arbeidsmarkt af te stemmen op de huidige en toekomstige noden van de logistieke bedrijven in Limburg. Logistieke werkgevers, verenigd in het Logistiek Platform Limburg, geven aan dat er jaarlijks nog altijd te weinig goed opgeleide logistieke arbeidskrachten, en in het bijzonder te weinig hoogopgeleide logistiekers, de arbeidsmarkt betreden. Een goed doordachte en efficiënte supply chain wint steeds meer aan belang om competitief te blijven. Om hun supply chain te optimaliseren hebben bedrijven nood aan specialisten Supply Chain Management. Aangezien de logistieke sector een snel evoluerende sector is, is een continue afstemming onderwijs - arbeidsmarkt noodzakelijk. Hierbij is het belangrijk dat sectorevoluties en kennis uit logistiek onderzoek teruggekoppeld worden naar onderwijsinstellingen en logistieke opleidingsverstrekkers zodat het logistiek opleidingsaanbod voortdurend kan worden geactualiseerd. De logistieke sector is sterk onderhevig aan piek- en dalperiodes. Om concurrentieel te kunnen blijven, hebben logistieke werkgevers behoefte aan een flexibele personeelsbezetting. Dit kan gaan van het flexibel inzetten van het vast personeel tot het flexibel inzetten van het personeel van externen. Afstemming provinciale arbeidsmarkt op de specifieke noden van de logistieke sector In het kader van het projectonderdeel Werk van het LSM-project Ruimte & Werk voor Logistiek voert POM Limburg talrijke acties en projecten uit om de provinciale arbeidsmarkt af te stemmen op de specifieke noden van de logistieke sector. Er zit Muziek in Logistiek Om jongeren en werkzoekenden te enthousiasmeren voor een logistieke opleiding of beroep, lanceerde het Logistiek Platform Limburg in het voorjaar van 2013 de promotiecampagne Er zit Muziek in Logistiek. Deze campagne loopt over drie schooljaren. Via publiciteit op bussen, affiches in scholen, uitzendkantoren, winkels en horecazaken, een online wedstrijd, een website, een Facebookpagina, wordt de instroom in logistieke opleidingen en beroepen bevorderd. Via de website kunnen jongeren en werkzoekenden het logistiek opleidingsaanbod in Limburg raadplegen en informatie over logistieke beroepen bekomen. Het Logistiek Platform Limburg wil via de campagne ook bij het grote publiek benadrukken hoe belangrijk de logistieke sector is voor economisch Limburg. Mede dankzij de campagne is het aantal inschrijvingen voor logistieke opleidingen in het Limburgse secundair en hoger onderwijs de afgelopen schooljaren gestegen (zie blz ). In het kader van de provinciale campagne Er zit Muziek in Logistiek zocht POM Limburg aansluiting bij de belevingstour logistiek van Flanders Logistics, een initiatief van het Vlaams departement Mobiliteit en Openbare Werken. POM Limburg stelde het beeldmateriaal van haar campagne ter beschikking voor de belevingstour logistiek, een educatief en interactief lesuur over logistiek bij scholen secundair onderwijs in Vlaanderen tijdens het schooljaar Meer info: OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Pool van flexibele werknemers voor Transport & Logistiek De logistieke sector is sterk onderhevig aan piekmomenten omwille van onder andere een seizoensgebonden vraag en occasionele projecten. Om deze pieken op te vangen is er een voortdurende vraag vanuit de sector naar extra en tijdelijke werknemers. Door de snelle technologische evolutie is de logistieke sector meer en meer gespecialiseerd (bv. voice picking). De uitzendkrachten die vandaag gezocht worden voor een dringende opdracht morgen, moeten al over een zekere expertise en kennis beschikken opdat ze onmiddellijk inzetbaar zijn. Op deze manier kunnen bedrijven (opleidings)kosten besparen en aan productiviteit winnen. De vraag naar tijdelijke werknemers voor logistiek- en transportgerelateerde functies blijkt duidelijk uit cijfers van VDAB Limburg. In 2013 heeft VDAB Limburg vacatures voor logistieke functies ontvangen, waarvan vacatures voor vaste jobs en vacatures voor uitzendarbeid. De vraag naar uitzendarbeid dient in deze context enigszins te worden genuanceerd aangezien uitzendarbeid vaak een instroomkanaal en een opstap naar vaste tewerkstelling is voor logistieke functies op het operationele niveau. Toch geeft het vacatureaanbod voor uitzendarbeid de nood aan flexibiliteit in de sector weer. Door een maximum aan flexibiliteit, over de personeelsbestanden van de individuele bedrijven en uitzendkantoren heen, kan de competitiviteit van logistieke bedrijven en transportgerelateerde bedrijven in Limburg ten opzichte van de omliggende regio s worden verhoogd. Dit kan bijvoorbeeld door het oprichten van een pool van werknemers voor Transport en Logistiek die flexibel en op afroepbasis bij logistieke werkgevers kunnen worden ingezet om piekperiodes op te vangen. Om de mogelijkheden met betrekking tot het oprichten en structureren van een dergelijke pool zowel op juridisch als op organisatorisch vlak in kaart te brengen, startte POM Limburg de overheidsopdracht Het opstellen van een Masterplan en Roadmap voor het oprichten en structureren van een pool van flexibele werknemers voor Transport & Logistiek in Limburg. Deze opdracht kadert binnen het projectonderdeel Werk van het LSM-project Ruimte & Werk voor Logistiek en werd eind juni 2014 aan de KULeuven toegewezen. Begin 2015 worden het Masterplan en de Roadmap opgeleverd. Aansluitend volgt een project om het innovatieve concept van de pool te implementeren ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

14 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Structurele samenwerking POM Limburg VDAB Limburg VDAB Limburg en POM Limburg geven jaarlijks vorm aan een Provinciaal Sectoraal Ondernemingsplan (PSOP) voor de beroepencluster Transport & Logistiek. In 2015 wordt het accent gelegd op de bijsturing van het opleidingsaanbod en sectorale bemiddeling naar werk. Logistiek Er is een zeer grote arbeidsmarktreserve aan logistieke goederenbehandelaars. Via een nieuwe infosessie en assessment, Logistic lab, worden potentiële cursisten bewust gemaakt van de arbeidsomstandigheden in de logistieke sector en wordt geïnvesteerd in de oriëntering van hun professionele loopbaan. Om aan de noden van logistieke werkgevers te voldoen wordt het bestaande opleidingsaanbod aangevuld met training in een moderne magazijnomgeving. Het betreft onder andere magazijninformatica en communicatieve vaardigheden. De opleiding tot magazijnbediende maakt deel uit van het basisaanbod. In het excellence centre Campus Genk-Zuid in Bilzen wordt blijvend gezocht naar partnerorganisaties om het opleidingsaanbod verder uit te werken. Het accent ligt het komende jaar op doorgroeimogelijkheden naar de knelpuntberoepen dispatcher en logistiek verantwoordelijke. VDAB zorgt voor de basisinvestering voor de installatie van specifieke software, inrichting van lokalen en bijscholing van de instructeurs. Transport In de transportopleidingen wordt extra ingezet op nicheberoepen binnen de sector via individuele beroepsopleidingen (IBO) of andere vormen van werkplekleren. De verplichte nascholing voor beroepschauffeurs wordt zowel aan werkzoekenden uit de arbeidsmarktreserve met rijbewijs C/CE als aan werknemers aangeboden. Cluster De cluster Transport & Logistiek voorziet in een sterk aanbod voor de finaliteitsjaren van het secundair onderwijs, vooral in de secties goederenbehandeling, leerbedrijf en vrachtwagenchauffeur. Verder verlengt VDAB in Limburg de organisatie van onderwijskwalificerende opleidingstrajecten (OKOT) voor een relevant aanbod aan Se-n-Se- en HBO5-opleidingen Transport, logistiek & mobiliteit. De oprichting van het onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek op graduaatsniveau voor werkzoekenden is een concrete realisatie van de samenwerking tussen POM Limburg, VDAB Limburg en een aantal onderwijsinstellingen in Limburg. Zie blz. 31 voor meer informatie. Op korte termijn zal VDAB starten met de sectorale bemiddeling voor de cluster Transport & Logistiek. Prioritaire acties zijn de vacaturegerichte screening van de arbeidsmarktreserve, vooral voor de beroepen magazijnmedewerker, magazijnbediende en vrachtwagenchauffeur. Verder zal VDAB inzetten op acties voor het duurzaam verhogen van de instroom in de sector en de versterking van de inspanningen om opgeleide cursisten in de sector aan het werk te houden. Servicepunt Transport & Logistiek In mei 2013 opende het ServicePunt Transport & Logistiek in de VDAB Werkwinkel in Genk. Dit servicepunt is een initiatief van VDAB Limburg in samenwerking met het Logistiek Platform Limburg. De samenwerking is een concreet gevolg van de engagementsverklaring die de provincie Limburg, POM-ERSV Limburg en VDAB Limburg medio 2012 ondertekenden. Daarin engageren de drie partijen zich om de arbeidsmarktwerking voor een aantal speerpuntsectoren, waaronder de logistieke sector, te versterken. Het doel van het ServicePunt Transport & Logistiek is om zowel de werkgevers als de werkzoekenden via maatwerk te ondersteunen. Het centrale aanspreekpunt zal logistieke werkgevers helpen in hun zoektocht naar geschikt personeel door middel van oplossingen op maat van hun bedrijf. Het betreft o.a. het transparant maken van vacatures, het vooraf selecteren van kandidaten en het organiseren en opvolgen van werkplekleren en Individuele Beroepsopleidingen (IBO s). Het ServicePunt Transport & Logistiek wil enerzijds werkzoekenden warm maken voor een job in de logistiek en anderzijds werkzoekenden met interesse in logistiek gericht begeleiden naar logistieke opleidingen en beroepen. Het ServicePunt Transport & Logistiek werd ondergebracht in de Werkwinkel van Genk maar kent een provinciale werking die ondersteund wordt door het Logistiek Platform Limburg. In de platformwerking rond het domein Opleiding Kennis Arbeidsmarkt zijn alle relevante actoren uit de provincie vertegenwoordigd, waardoor de expertise inzake logistieke opleidingen en beroepen wordt samengebracht. Om de oprichting van het ServicePunt Transport & Logistiek voor te bereiden, vond op Euregionaal vlak kennis- en ervaringsuitwisseling plaats met o.a. de Nederlandse en Waalse tegenhanger van de VDAB. Logistieke opleidingen in Limburg Limburg beschikt over een ruim logistiek opleidingsaanbod, gaande van beroepstechnische opleidingen tot de master Handelsingenieur met afstudeerrichting Operationeel Management en Logistiek. Een overzicht van het logistiek opleidingsaanbod in Limburg is raadpleegbaar via Logistieke opleidingen secundair onderwijs In Limburg bieden 11 scholen secundair onderwijs logistieke opleidingen aan. In het huidige schooljaar volgen in totaal 165 leerlingen een logistieke opleiding in Limburg. Dit zijn 24 leerlingen (of 17 %) meer dan vorig schooljaar. Opvallend is dat vooral jongens voor een logistieke opleiding in het secundair onderwijs kiezen. Voor het schooljaar opteerden 144 jongens t.o.v. 21 meisjes voor een logistieke opleiding in het secundair onderwijs ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

15 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Tabel 1: Evolutie leerlingenaantallen logistieke opleidingen secundair onderwijs in Limburg Studierichting 1 lj. 3 graad Vrachtwagenchauffeur BSO 2 lj. 3 graad Vrachtwagenchauffeur BSO Schooljaar Schooljaar Schooljaar Schooljaar Schooljaar Schooljaar lj. 3 graad Bijzonder transport BSO Goederenbehandelaar magazijnier - heftruck DBSO Goederenbehandelaar - magazijnmedewerker DBSO Bestuurder heftruck DBSO Bestuurder reachtruck DBSO Basisopleiding logistiek voor leerkrachten Naar aanleiding van de nieuwe leerplannen voor de studierichtingen BSO Kantoor en Verkoop, die in september 2013 in voege gingen en een keuzemodule Logistiek medewerker bevatten, organiseerde het Logistiek Platform Limburg i.s.m. RTC Limburg een basisopleiding logistiek voor leerkrachten Kantoor en Verkoop bij het logistiek opleidingscentrum Logis vzw in Opglabbeek. Om meer logistiek in de lessen te integreren, bood POM Limburg de deelnemers ook de DVD box Logistiek in Actie aan, met lesmateriaal, VDAB-beroepenfilmpjes, sectorinformatie en het educatief lessenpakket The Flow. Deze DVD box is een realisatie van het InterPOM Overleg Logistiek waar POM Limburg deel van uit maakt. Omwille van de toekomstperspectieven die de logistieke sector in Limburg aan jongeren biedt, opteerden de meeste scholen voor de keuzemodule logistiek in het kader van de gewijzigde leerplannen voor de 3de graad BSO Kantoor en BSO Verkoop. Om de betrokken vakleerkrachten te ondersteunen bij de wijziging van de leerplannen, organiseerde POM Limburg i.s.m. RTC Limburg reeds in november 2012 een Contactdag Werkplekleren in de Logistiek bij Ikea Benelux Distribution in Genk. Logistieke opleidingen hoger onderwijs Ook de onderwijsinstellingen in het hoger onderwijs bieden in Limburg diverse logistieke opleidingen aan. Tabel 2: Evolutie instroom logistieke opleidingen hoger onderwijs in Limburg Onderwijsinstelling Opleiding Academiejaar Magazijnmedewerker DBSO lj. 3 graad Logistiek BSO Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs (PCVO) Handel Hasselt Graduaat Logistiek, Transport en Mobiliteit Internationaal transport & goederenverzending Se-n-Se Totaal PXL Professionele bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Bron: Agentschap Onderwijsdiensten Opm.: De benaming van de logistieke opleidingen deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) werd vanaf het schooljaar gewijzigd. Het betreft de modulaire opleidingen bestuurder heftruck, bestuurder reachtruck en magazijnmedewerker (= nieuwe benamingen). KHLim Katholieke Hogeschool Limburg Professionele bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Bovenop de 165 leerlingen in logistieke opleidingen secundair onderwijs in Limburg, volgen momenteel 61 leerlingen de opleiding logistiek helper in zorginstellingen en 3 leerlingen de opleiding logistiek assistent in ziekenhuizen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs in Limburg. Op 1 september 2013 gingen de nieuwe leerplannen voor de 3de graad van de beroepssecundaire studierichtingen (BSO) Kantoor en Verkoop in voege. Een groot aantal scholen biedt binnen deze studierichtingen de keuzemodule Logistiek Medewerker aan. Bij het Agentschap Onderwijsdiensten zijn geen leerlingenaantallen op het niveau van de keuzemodules beschikbaar. Idealiter stromen de leerlingen uit de 3de graad BSO Kantoor en Verkoop met keuzemodule Logistiek Medewerker door naar het 3de leerjaar van de 3de graad BSO Logistiek. Tijdens dit specialisatiejaar kunnen zij een attest van heftruck- en/of reachtruckchauffeur behalen. Ook in de studierichting Handel van het technisch secundair onderwijs (TSO) krijgen leerlingen een vak logistiek. In Limburg volgen momenteel 629 leerlingen de 3e graad TSO Handel. Universiteit Hasselt Master Handelsingenieur Afstudeerrichting Operationeel Management en Logistiek TOTAAL Verschil academiejaar n t.o.v. n-1 % Verschil academiejaar n t.o.v. n ,7 % 8,0 % -11,6 % 34,6 % 9,0 % Bron: betrokken onderwijsinstellingen 28 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

16 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Mede dankzij de promotiecampagne Er zit Muziek in Logistiek van het Logistiek Platform Limburg zijn de inschrijvingscijfers voor logistieke opleidingen in het hoger onderwijs voor de academiejaren en gestegen. Tijdens het academiejaar volgen in totaal 157 studenten een logistieke opleiding in het hoger onderwijs in Limburg. Dit zijn 13 studenten meer dan tijdens het academiejaar In totaal startten 98 studenten in september 2014 de bacheloropleiding Logistiek Management bij de PXL of de KHLim. Dit is bijna 9 % meer dan voor het academiejaar Tabel 3: Evolutie uitstroom logistieke opleidingen hoger onderwijs in Limburg Onderwijsinstelling Opleiding Academiejaar Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs (PCVO) Handel Hasselt PXL KHLim Katholieke Hogeschool Limburg Universiteit Hasselt Graduaat Logistiek, Transport en Mobiliteit Professionele bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Professionele bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Master Handelsingenieur Afstudeerrichting Operationeel Management en Logistiek TOTAAL Verschil academiejaar n t.o.v. n-1 % Verschil academiejaar n t.o.v. n-1 Bijna 40 % van alle studenten Handelsingenieur in het eerste masterjaar aan de UHasselt opteerde voor de specialisatie Operationeel Management en Logistiek. In 2013 steeg de instroom in de graduaatsopleiding Logistiek, Transport en Mobiliteit met 164 %. Deze stijging is vooral te danken aan de oprichting van het onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek dat werkzoekenden de mogelijkheid biedt om via een verkort traject het graduaatsdiploma Logistiek, Transport en Mobiliteit te behalen. Zie blz. 31 voor meer informatie over dit onderwijskwalificerend opleidingstraject ,28 % 9,0 % 11,0 % -20,99 % In 2014 studeerden 64 studenten af in een logistieke opleiding in het hoger onderwijs in Limburg. In 2014 behaalden 37 studenten het bachelordiploma Logistiek Management en 16 studenten het masterdiploma Handelsingenieur met afstudeerrichting Operationeel Management en Logistiek. Verder behaalden nog eens 16 studenten het masterdiploma Handelsingenieur met afstudeerrichting Accountancy Fiscaliteit, Marketing of Technologie, Innovatie en Milieumanagement en optie Operationeel Management Logistiek. Deze optie houdt 18 studiepunten aan logistieke vakken in. In 2015 kunnen 14 studenten Handelsingenieur met specialisatie Operationeel Management en Logistiek aan de UHasselt afstuderen. Dit is bijna 50 % van alle studenten Handelsingenieur die in 2015 in Limburg kunnen afstuderen. Onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek voor werkzoekenden In het SALK rapport wordt een onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek voor werkzoekenden aanbevolen. Daarom sloegen VDAB Limburg, POM Limburg, de Provinciale Handelsschool Hasselt (PHH) en het Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs Handel Hasselt (PCVO) in het voorjaar van 2013 de handen in elkaar om een onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek op graduaatsniveau voor werkzoekenden op te richten. Door deze samenwerking krijgen werkzoekenden met een diploma secundair onderwijs uit het studiegebied Handel en met interesse voor een job als logistiek bediende, de kans om na 1 schooljaar dagonderwijs en 1 schooljaar avondonderwijs het graduaatsdiploma Logistiek, Transport en Mobiliteit te behalen. Het unieke aan dit opleidingstraject is dat er twee uitstapmogelijkheden worden aangeboden. Na één schooljaar kunnen de cursisten bij de PHH het attest secundair-na-secundair (Se-n-Se) Internationaal Transport & Goederenverzending behalen. Tijdens deze opleiding volgen de cursisten al een aantal modules van de graduaatsopleiding (HBO5) waardoor zij vrijstellingen kunnen bekomen. Aanvullend kunnen de cursisten 1 schooljaar avondonderwijs aan het PCVO Handel Hasselt volgen en zo het graduaatsdiploma Logistiek, Transport & Mobiliteit behalen. Vervolgens kunnen de cursisten doorstromen naar de bacheloropleiding Logistiek Management, indien zij dit wensen. Dit leertraject bevordert duidelijk de doorstroom op de leerladder. In juni 2014 studeerden 8 van de 12 ingeschreven VDABcursisten af aan de Se-n-Se opleiding Internationaal Transport & Goederenverzending. Deze cursisten volgen tijdens het schooljaar het verkort traject van de graduaatsopleiding Logistiek, Transport en Mobiliteit. 19 cursisten startten in september 2014 het onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport & Logistiek. Specialisatie Supply Chain Management Een goed doordachte en efficiënte supply chain is voor bedrijven belangrijk om competitief te zijn. Hiervoor hebben bedrijven nood aan specialisten Supply Chain Management. In het SALK-uitvoeringsplan wordt de oprichting van de specialisatie Supply Chain Management binnen de nieuwe opleiding Handelswetenschappen van de faculteit Bedrijfseconomische Wetenschappen van de UHasselt aanbevolen. In het najaar van 2013 toetste het Logistiek Platform Limburg tijdens de Logistieke Dag Limburg de nood aan deze specialisatie af bij logistieke bedrijven en verladers, die de vraag naar Supply Chain specialisten bevestigden. De opleiding Handelswetenschappen start vanaf het academiejaar Na het doorlopen van de 2 academische bachelorjaren, kunnen de studenten Handelswetenschappen vanaf het academiejaar voor de Master Supply Chain Management kiezen. Om de doorstroom van professionele bachelors Logistiek Management naar de Master Supply Chain Management te bevorderen, start vanaf het academiejaar een schakelprogramma. Het Logistiek Platform Limburg zal de UHasselt inhoudelijk ondersteunen bij de curriculumontwikkeling van de specialisatie Supply Chain Management en vormt de brug tussen de UHasselt en het logistieke bedrijfsleven. Verder maakt LPL/POM Limburg deel uit van de adviesgroep Handelsingenieur die vanaf het najaar 2014 overlegt om na te gaan hoe de bestaande opleiding Handelsingenieur zich duidelijk kan differentiëren van de nieuwe opleiding Handelswetenschappen ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

17 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT VDAB opleidingen Transport & Logistiek De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) organiseert diverse logistieke opleidingen die ingedeeld worden in 3 groepen: intern transport (magazijn), logistiek bedienden en extern transport. In Limburg kunnen deze opleidingen gevolgd worden in de VDAB Competentiecentra in Genk, Bilzen en Tongeren. VDAB werkt voor haar opleidingsaanbod ook samen met andere organisaties zoals bv. Logis vzw, Syntra Limburg, de Provinciale Handelsschool Hasselt en het Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs Handel Hasselt. Aantal gestarte VDAB opleidingen Transport & Logistiek in Limburg Het aantal startende cursisten in transport- of logistieke opleidingen, georganiseerd door VDAB in eigen beheer of in samenwerking met een erkende partner, stijgt sinds cursisten startten in 2013 een transport- of logistieke opleiding, een stijging van 19,8 % in vergelijking met Tot en met augustus 2014 startten er dit jaar al cursisten een transport- of logistieke opleiding. Dit is een stijging van 6,03 % ten opzichte van het aantal startende cursisten in Tabel 4: Gestarte VDAB opleidingen in Limburg per sector en per jaar ( ) Sector Bouw en hout Horeca Zorg en onderwijs Transport en logistiek Logistiek Transport Totaal Tabel 5: Aantal gestarte cursisten in logistieke opleidingen VDAB Logistiek Limburg Vlaanderen Bron: VDAB Goederenbehandeling In 2013 startten in Limburg 490 cursisten een logistieke opleiding bij VDAB, waarvan 375 cursisten een opleiding goederenbehandeling en 115 cursisten een opleiding logistieke coördinatie. Dit is 16,2 % van het totaal aantal startende VDAB cursisten logistiek op Vlaams niveau in Het totaal aantal startende cursisten logistiek is in 2013 (490) met 23,4 % gestegen ten opzichte van 2012 (397), wat in lijn ligt met de stijging van 25,3 % op Vlaams niveau. Tot en met augustus startten er in 2014 in Limburg al 487 cursisten een logistieke opleiding, waarvan 420 cursisten een opleiding goederenbehandeling en 67 cursisten een opleiding logistieke coördinatie. Dit zijn 12 % cursisten goederenbehandeling meer dan in Het aantal cursisten goederenbehandeling voor 2014 neemt nog toe omwille van de kortlopende opleiding magazijnmedewerker die VDAB uitbesteedde aan Syntra Limburg i.s.m. Logis vzw. Opleiding magazijnmedewerker voor Ford-arbeiders Om 200 cursisten, waarvan 100 Ford-arbeiders, met voorkennis van logistiek en een brevet interne transportmiddelen te heroriënteren naar het logistiek knelpuntberoep magazijnmedewerker, besteedde VDAB een opleiding voor magazijnmedewerker uit aan Syntra Limburg i.s.m. Logis vzw. Deze opleiding, waarin de cursisten een traject van 2 weken doorlopen, is een aanvulling op het reguliere aanbod van VDAB-opleidingen in Limburg. De opleidingssessies startten in september 2014 en lopen tot december Logistieke coördinatie Bron: VDAB Bron: VDAB / / / / Totaal Vanaf 2013 kunnen cursisten een opleiding logistieke coördinatie volgen bij VDAB, waardoor het aantal gestarte logistieke opleidingen en het aantal opleidingsuren sinds 2013 zijn gestegen. Dit opleidingsaanbod houdt de volgende cursussen in: assistent logistiek verantwoordelijke, logistiek administratief bediende, bediende internationale handel, Se-n-Se internationaal transport en goederenverzending en graduaat Logistiek, Transport en Mobiliteit. Het opleidingsaanbod goederenbehandeling houdt de volgende opleidingen in: basisopleiding heftruckbestuurder, logistiek goederenbehandelaar, magazijnmedewerker en goederenbehandelaar intern transport. Tabel 6 : Aantal geslaagde cursisten opleidingen VDAB per sector Sector Bouw en hout Horeca Logistiek Zwaar vervoer Social profit ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

18 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Van de 490 cursisten die in 2013 een logistieke opleiding startten, hebben 351 cursisten of 71,6 % de opleiding succesvol afgerond. Van de 555 cursisten die in 2013 een opleiding transport (goederen- of personenvervoer) startten, hebben slechts 274 cursisten of 49,4 % de opleiding succesvol afgerond. In 2012 rondden nog 81,9 % van de startende cursisten succesvol een logistieke opleiding af en 65,1 % van de startende cursisten voltooiden een transportopleiding. Hiermee lag in 2013 het slaagpercentage van opleidingen Transport en Logistiek lager dan het slaagpercentage van de sectorgerichte opleidingen bouw en hout (80 %), horeca (91 %) en social profit (77 %). Voor 2014 is een stijging van het slaagpercentage voor opleidingen Transport en Logistiek merkbaar dankzij bijsturingsacties op het vlak van selectie en screening van cursisten. Aantal opleidingsuren Transport & Logistiek in Limburg In 2013 organiseerde VDAB in Limburg in eigen beheer of in samenwerking met een erkende partner in totaal opleidingsuren Transport & Logistiek, waarvan uren logistiekgerelateerde opleidingen en uren transportgerelateerde opleidingen. Dit is een stijging van 28,3 % ten opzichte van het totaal aantal opleidingsuren Transport & Logistiek in Op Vlaams niveau nam het aantal opleidingsuren in diezelfde periode toe met 18 % of uren, van uren in 2012 naar uren in Tabel 7: VDAB-opleidingsuren Transport en Logistiek in vergelijking met andere sectoren Sector Limburg Vlaanderen Bouw & Hout Horeca Logistiek Transport Social profit Totaal Bron: VDAB In vergelijking met 2012 is het aantal opleidingsuren logistiek in 2013 in Limburg met maar liefst 53,9 % of uren gestegen. Deze opmerkelijke stijging is vooral te danken aan de oprichting van het opleidingsaanbod logistieke coördinatie en de oprichting van het onderwijskwalificerend opleidingstraject Transport en Logistiek voor werkzoekenden in De stijging ligt in lijn met de stijging van het aantal opleidingsuren logistiek in Vlaanderen, dat met 57 % steeg. Het aantal opleidingsuren transport is in 2013 in Limburg met 6 % of uren gestegen ten opzichte van Op Vlaams niveau is het aantal opleidingsuren transport in diezelfde periode met ruim 7 % of uren gedaald, van uren in 2012 naar uren in Ook het aantal opleidingsuren voor de sectoren bouw en hout, horeca en social profit nam in 2013, zowel op Limburgs als op Vlaams niveau, toe ten opzichte van Sociaal Fonds voor Transport en Logistiek Het Sociaal Fonds Transport en Logistiek (SFTL) is het Fonds voor Bestaanszekerheid voor de ondernemingen van de sector wegvervoer en logistiek voor rekening van derden die behoren tot de RSZcategorie 083. Het SFTL is enkel bevoegd voor de arbeiders en wordt gefinancierd door een werkgeversbijdrage van 8 % die geïnd wordt door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Deze werkgeversbijdrage wordt berekend op de lonen van de arbeiders waarvan de prestaties aangegeven worden aan de RSZ, categorie 083. Drie kerntaken van het SFTL 1. De arbeiders uit de sector van het wegvervoer en de logistiek voor rekening van derden hebben recht op aanvullende sociale voordelen. Deze voordelen werden door de sociale partners via diverse CAO s toegekend. Het SFTL zorgt voor de uitbetaling aan de arbeiders of voor de terugbetaling aan de werkgevers. 2. Het SFTL stimuleert de permanente vorming van arbeiders uit de sector op drie manieren. Het SFTL voorziet een financiële tussenkomst in de kosten van de werkgevers voor een aantal beroepsopleidingen en bijscholingen van hun arbeiders. Bovendien ondersteunt het SFTL de basisopleidingen tot het beroep van vrachtwagenchauffeur en logistieke arbeider (bv. magazijnmedewerker, heftruckchauffeur, ) die door externe opleidingspartners georganiseerd worden. Tenslotte ondersteunt het SFTL ook de opleidingspartners om een kwaliteitsvol aanbod uit te werken dat beantwoordt aan de behoeften van de sector. 3. Het SFTL spant zich in om de knelpunten in de sector op het vlak van werkgelegenheid en bestaanszekerheid weg te werken. Daarvoor worden er convenanten met de Vlaamse overheid afgesloten. Jongeren enthousiasmeren voor het knelpuntberoep van vrachtwagenchauffeur Uit hoofdstuk 2 (De Limburgse logistieke sector in cijfers) blijkt dat ruim 32 % of vrachtwagenchauffeurs tewerkgesteld in de logistieke sector in Limburg de komende 15 jaren zal uitstromen omwille van pensioen. Wim Elst, sectorconsulent SFTL: Daarom onderneemt het SFTL diverse acties richting het onderwijs om jongeren te laten kennismaken met het beroep van vrachtwagenchauffeur en de instroom in de opleiding vrachtwagenchauffeur te bevorderen. Zo ontwikkelde het SFTL recent het klasspel De verdwenen chauffeurs, het magazine Drive en enkele filmpjes die via social media de jonge doelgroep bereiken. In het magazine en de filmpjes fungeren huidige leerlingen vrachtwagenchauffeur als ambassadeur van hun vak. Verder biedt het SFTL leerlingen een Truckexperience aan via een bezoek met de Star Truck aan scholen en evenementen. In de cabine van de Star Truck worden de boordinstrumenten toegelicht en in de laadruimte wordt geoefend op routeplanning en laden. Ook verkeersveiligheid komt uitgebreid aan bod. LOGOS LOGOS is het vormingsfonds van het paritair comité (PC) 226 voor bedienden uit de internationale handel, het vervoer en de logistiek. In Limburg werken ruim bedienden actief bij 190 bedrijven onder het PC 226. In opdracht van het Sociaal Fonds van het PC 226 is LOGOS actief in de domeinen van opleiding en tewerkstelling. Opdracht LOGOS Siegfried Desmalines, sectorconsulent LOGOS: De opdracht van LOGOS is vastgelegd door de sociale partners en is veelzijdig. Deze opdracht omvat het aanbeiden van een gratis opleidingsaanbod met betrekking tot sectortechnische thema s, informatica, talen, persoonlijke vaardigheden, commerciële vaardigheden en opleiding- en competentiebeleid. Alle bedrijven die bedienden onder PC 226 tewerkstellen kunnen gebruik maken van dit gratis opleidingsaanbod. Verder verstrekt LOGOS subsidies voor bijkomende opleidingen die bedrijven zelf organiseren voor hun medewerkers. LOGOS organiseert ook projecten om werkzoekenden via opleidingen toe te leiden naar knelpuntfuncties in de sector. Voorbeelden van opleidingen voor werkzoekenden in Vlaanderen, georganiseerd door LOGOS, zijn: administratief medewerker expeditie, dispatcher wegvervoer, bediende internationale handel en logistiek, medewerker transport en logistiek en bediende import/export luchtvracht. Sectorconvenant Sinds april 2004 heeft de sector een convenant met de Vlaamse Overheid afgesloten. Via deze convenant zet de sector in op samenwerken met onderwijs, versterken van het competentie- en het talentbeleid in de bedrijven en diversiteit en evenredige arbeidsdeelname. Onderwijs krijgt binnen het sectorconvenant veel aandacht. De sector kampt immers met een te beperkte instroom van leerlingen uit het sectortechnisch onderwijs. LOGOS zet dan ook in op de uitbouw van het sectortechnische onderwijs dat gericht is op de administratieve functies. Naast de kwantitatieve uitbouw zet LOGOS ook in op de kwalitatieve ondersteuning. LOGOS was mee dé drijvende kracht om het hoger beroepsonderwijs (HBO) een sectorale kleuring mee te geven. Zo werden de functies van dispatcher en douanedeclarant in een beroepskwalificatie 5 (HBO5) ingedeeld, aldus Siegfried Desmalines, sectorconsulent LOGOS ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

19 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT Logistiek Innovatie en Training Centrum POM Limburg maakt deel uit van de Strategische Adviesraad van het Logistiek Innovatie en Training Centrum (LITC), gelegen op de site van Nike in Laakdal. Deze Adviesraad komt elke drie maanden samen om de voortgang van LITC te bespreken en om de strategische prioriteiten voor het LITC te bepalen. Het LITC is opgericht door Nike, de hogeschool Thomas Moore en de Katholieke Universiteit Leuven en heeft tot doel om scholieren en studenten te laten kennismaken met innovatie in de logistiek. Verder wil het LITC in samenwerking met externe partners training- en seminarieprogramma s voor logistieke professionals aanbieden. Smart Logistics Limburg De logistieke sector kreeg een prominente plaats in het SALK-plan, dat Limburg op weg moet zetten naar het post-ford Genk tijdperk. Zo werd 2,5 miljoen euro uitgetrokken voor het SALK-project Smart Logistics Limburg, een samenwerkingsverband tussen het Instituut voor Mobiliteit (IMOB) van de UHasselt, de onderzoeksgroep Logistiek van de UHasselt, de expertisecel Log-IC van de PXL en het Logistiek Platform Limburg. Om het concurrentievermogen van de logistieke sector in Limburg te versterken, de potentiële groei van de sector strategisch te ondersteunen en om Limburg uit te bouwen tot een logistieke kennisregio spelen kennis en innovatie een sleutelrol. Het doel van het project Smart Logistics Limburg bestaat er enerzijds in om de binnen de participerende kennisinstellingen bestaande expertise rond logistiek en transport te bundelen door de uitbouw van een virtueel kennisplatform. Anderzijds zullen deze instellingen een structurele en intensieve wetenschappelijk technologische ondersteuning bieden aan logistieke bedrijven. Beide pijlers moeten een essentiële bijdrage leveren aan de regionale innovatie en kennisuitwisseling. Prof. dr. An Caris, hoofd onderzoeksgroep Logistiek: De Universiteit Hasselt engageert zich in het project als kennispartner op vlak van innovatie in de logistiek. Zowel de onderzoeksgroep Logistiek van de faculteit Bedrijfseconomische wetenschappen als het Instituut voor mobiliteit (IMOB) participeren in deze samenwerking. De onderzoeksgroep Logistiek heeft een jarenlange ervaring in het ondersteunen van bedrijfskundige problemen in de distributielogistiek. Het project Smart Logistics Limburg is gebaseerd op het Full Regional Innovation System (FRIS). Een FRIS is een weblike samenwerkingsverband, gericht op een bepaalde sector van de industrie, in dit geval logistiek, en waarin de volgende bouwstenen voorkomen: Een cluster van universitaire en/of hogeschool opleidingen; Een onderzoekscentrum gekoppeld aan deze opleidingen waar fundamenteel, basis-industrieel en toegepast onderzoek, specifiek gericht op de sector, verricht wordt; Een ecosysteem dat een ontmoetings-, inspiratie- en vooral een interactieplatform biedt aan alle actoren actief in de sector: bedrijven en start-ups, overheidsactoren, kennis- en onderzoeksinstellingen, opleidingsverstrekkers, afstuderende studenten, ondernemers,. Het ecosysteem is een cruciale bouwsteen: het vervult de rol van effective way of moving the best ideas from university labs to the factory floor ; Een specifiek op de sector gerichte valorisatieactor die als taken heeft: onderzoekscontracten en contacten tussen de bedrijven en het onderzoekscentrum stimuleren, acquisities nastreven van bedrijven in de sector, IP beschermen en valoriseren, start-ups genereren,. Dikwijls is de valorisatieactor verantwoordelijk voor de dagelijkse werking van het ecosysteem; Een specifiek sectoraal investeringsfonds; Een specifiek op de sector gerichte incubator voor start-up bedrijven in de sector. Concreet beoogt het project Smart Logistics Limburg om via bundeling van expertise van de betrokken kennisinstellingen een complementair totaalaanbod, iedere kennisinstelling vanuit zijn expertise, van onderzoeksmogelijkheden aan de logistieke bedrijven in Limburg aan te bieden. Op deze manier willen de partners het concurrentievermogen van de logistieke sector in Limburg t.o.v. de omliggende regio s versterken. Verder zal vanuit de bestaande platformwerking van het Logistiek Platform Limburg een ecosysteem worden uitgebouwd. Afstemming Euregionale arbeidsmarkt op de specifieke noden van de logistieke sector Het Logistiek Platform Limburg, actief onder de koepel van POM Limburg, zet niet enkel op provinciaal vlak in op het domein Opleiding - Kennis Arbeidsmarkt. Samen met de overige partners van het project Euregiolog³ zet POM Limburg ook via tal van acties in op het afstemmen van de Euregionale arbeidsmarkt op de specifieke noden van de logistieke werkgevers om zo het concurrentievermogen van de logistieke sector in de EMR te bevorderen. Euregionaal arbeidsmarktonderzoek logistiek De vijf deelregio s van de EMR hebben elk hun eigen noden, criteria en definities voor de arbeidsmarkt. Daarom onderzocht POM Limburg in samenwerking met de partners VDAB Limburg, Le Forem, UWV divisie Werkbedrijf, de gemeente Sittard Geleen en het Zentrum für Aus- und Weiterbildung des Mittelstandes (ZAWM) Eupen de logistieke arbeidsmarkt in de EMR met als doel een eenduidig rapport op te stellen aan de hand van uniforme en vergelijkbare criteria per deelregio. De Euregio Maas-Rijn telt ongeveer logistieke bedrijven die samen goed zijn voor een rechtstreekse tewerkstelling van personen. Deze bedrijven zorgen voor 5 % van de totale bruto toegevoegde waarde in de EMR, wat overeenkomt met 4,9 miljard euro. Indien daar ook de logistieke activiteiten worden bijgeteld van bedrijven die niet actief zijn in de sector Vervoer en opslag loopt het aantal werknemers met een logistieke functie zelfs op tot Dat wil zeggen dat één op negen werknemers in de EMR een functioneel logistiek beroep uitoefent dat direct of indirect gelinkt is aan de logistieke sector. Vergeleken met andere sectoren is de arbeidsproductiviteit in de logistieke sector in de EMR gemiddeld. Dit zijn slechts enkele resultaten van het Euregionaal arbeidsmarktonderzoek logistiek dat mede in opdracht van POM Limburg werd uitgevoerd door het onderzoeks- en adviesbureau Etil. Deze cijfers tonen het grote economische belang aan van de logistieke sector, en bij uitbreiding van de logistieke beroepen, voor de Euregio Maas-Rijn. Bovendien beschikt de EMR over een aantal sterke logistieke troeven waardoor de sector op het vlak van tewerkstelling een reëel groeipotentieel heeft. SWOT-analyse In het kader van het Euregionaal arbeidsmarktonderzoek logistiek werd op 21 augustus 2014 een klankbordsessie georganiseerd. Tijdens deze sessie werd in samenwerking met werkgevers en stakeholders uit de logistieke sector in de EMR een SWOT-analyse van de Euregionale logistieke arbeidsmarkt opgesteld. Uit het Euregionaal arbeidsmarktonderzoek logistiek blijken de volgende kenmerken van de logistieke arbeidsmarkt: - De logistieke sector is sterk internationaal georiënteerd en is uitermate conjunctuurgevoelig. - In de logistieke sector werken veel meer mannen dan vrouwen. Ruim driekwart van de werkenden is man, nog geen kwart is vrouw. - De logistieke sector is net als andere sectoren behoorlijk vergrijsd. Binnen de logistiek kent met name de beroepsgroep chauffeurs een relatief sterke vergrijzing. - Binnen de logistieke sector zijn relatief veel lager opgeleiden werkzaam, terwijl hogere en wetenschappelijke beroepen minder sterk aanwezig zijn. - Personen werkzaam binnen de logistiek werken relatief vaak voltijds. - Binnen de logistieke sector werkt veruit het grootste deel van de werkzame personen in de beroepsgroep chauffeurs. Andere beroepsgroepen met een relatief grote omvang zijn magazijnmedewerker, productieplanner, werkvoorbereider en administratieve beroepen. - Het opleidingstraject voor vrachtwagenchauffeurs in de EMR stelt hoge eisen, is kostbaar en niet eenvoudig te doorlopen. Dit maakt het lastig om snel te kunnen anticiperen op het aanbod van chauffeurs bij een toename van de vraag. - In de logistieke sector wordt veelvuldig gebruik gemaakt van uitzend- en oproepkrachten. Gegevens over de inzet van flexibele arbeidskrachten, uitzend- en oproepkrachten zijn niet voorhanden. In het algemeen geldt echter: hoe groter het bedrijf, hoe vaker het een flexibele schil heeft. Bedrijven met meer dan 50 werknemers hebben vrijwel allemaal een flexibele schil. Het instituut IMOB zet al meer dan 10 jaar in op het creëren van duurzame oplossingen voor problemen binnen de domeinen transport en verkeersveiligheid. Samen met de PXL en POM Limburg wil de UHasselt via Smart Logistics Limburg bijdragen aan de uitbouw van een innoverende economie in Limburg en de Euregio, aldus prof. dr. Geert Wets, directeur IMOB ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

20 OPLEIDING - KENNIS - ARBEIDSMARKT SWOT-analyse van de logistieke arbeidsmarkt in de Euregio Maas-Rijn Sterkten Algemeen: - Veel vormen van samenwerking op terrein van regionale economie en arbeidsmarkt - Gunstige ligging in blauwe banaan - Talenkennis: spreken van Frans, Duits, Nederlands en Engels - Grote arbeidsreserve (met name laaggeschoolde arbeidskrachten) - Multimodaliteit in transport en verbindingen Sectorspecifiek: - Aanwezigheid in de regio van belangrijke logistieke clusters (arbeidsintensieve sector, mogelijkheden voor laagopgeleiden) - Het belang van de logistieke sector in de EMR is groot: in 2011 had één op de negen werkzame personen in de EMR een functioneel logistiek beroep - Veel logistieke kennis en ervaring in regio aanwezig - Goede mix aan (logistieke) bedrijven - Voldoende ruimte op bestaande bedrijfsterreinen en voldoende ruimte om nieuwe bedrijventerreinen te creëren - Groter dan gemiddelde arbeidsproductiviteit in de logistieke sector t.o.v. andere sectoren - Ruim en kwalitatief goed aanbod van opleidingen Kansen Algemeen: - Economisch herstel - Sense of urgency (veel aandacht voor regionale economie en arbeidsmarkt bij actief opererende stakeholders) - Steeds groter bewustzijn en focus op milieu, duurzaamheid en MVO - Toenemende aandacht voor regiomarketing in de Euregio Maas-Rijn - Hogere kwaliteits- en opleidingseisen door de hele supply chain - Hogere eisen aan voorgaande schakels door eindproducent Sectorspecifiek: - Regio staat bekend om kwaliteit regiolabel! - Project Euregiolog³ - Internationalisering in de sector - Innovatie en verschuiving van logistiek naar supply chain management - Meer toegevoegde waarde wordt gevraagd: VAS/VAL - Aanpassen aan en inspelen op volatiele economische ontwikkeling via flexibele arbeidscontracten wordt steeds meer gebruik/ normaal. Zwakten Algemeen - Hoge leeftijd (werkzame) beroepsbevolking - Hinderende grenzen en verschillen tussen NL, BE en DU: Taal- en cultuurverschillen Verschillen in loonkosten en arbeidsvoorwaarden voor vaste en flexibele contracten Verschillende regelgeving (m.b.t. fiscaliteit, uitzendarbeid, belastingen, enz.) Sectorspecifiek: - Verschillend niveau opleidingen en certificaten - Erkenning diploma s in de drie landen - Imago van de sector - Relatief sterke vergrijzing (met name in chauffeursberoep) - Relatief veel kleine bedrijven; beperkt aantal grote bedrijven Bedreigingen Algemeen: - Grilligheid en volatiliteit economie - Beperkende maatregelen m.b.t. grenspendel, arbeidsmigratie, kennismigratie - Bedrijven zijn steeds meer footloose concurrentie buitenland/outsourcing werkgelegenheid (hoewel ook weer omgekeerde beweging zichtbaar is) - Afhankelijkheid van enkele grote bedrijven (sluiting grote gevolgen voor (in)directe werkgelegenheid in regio) - Uitstroom van babyboomers betekent weglekken van kennis en ervaring - Nieuwe trends, zoals bijvoorbeeld 3D-printing kan tot minder vervoer tussen bedrijven leiden (en meer vervoer binnen bedrijf) Sectorspecifiek: - Internationalisering in de sector - Sterke en toenemende concurrentie op prijs (hoge olieprijs, goedkope werknemers van buiten EMR) - Toenemende congestie - Toenemende kwalitatieve mismatch tussen vraag en aanbod in de logistieke sector door toenemende complexiteit en automatisering - Spanning hogere kwaliteitseisen en kostenbeheersing De sterkten van de EMR op logistiek vlak betreffen vooral de geografische ligging. De zwakten zijn vooral te wijten aan de hinderende grenzen en verschillen binnen de EMR. De kansen voor de EMR op logistiek vlak komen voort uit het economisch herstel met een toenemende vraag naar een hogere kwaliteit in de gehele supply chain terwijl de bedreigingen vooral samenhangen met de internationale volatiliteit, prijsdruk en toenemende kwalitatieve en kwantitatieve mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De aanbevelingen om van de EMR een topregio voor supply chain management te maken, richten zich op het gezamenlijk belang van de logistieke bedrijven in de EMR om op deze bedreigingen adequaat te reageren door een verbreding of een upgrading van de logistieke activiteiten naar de dienstverlening in de gehele supply chain te realiseren. Samenwerking, vertrouwen en openheid tussen bedrijven en opleidingsinstituten zijn cruciaal om onder andere een flexibele pool van werknemers in de EMR, het verhogen van het opleidingsniveau, het implementeren van innovaties, het communiceren van het juiste beroepsperspectief evenals het over de grenzen erkennen van attesten, getuigschriften en diploma s te realiseren. Tot slot dienen de bevoegde overheden de barrières die grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit hinderen weg te werken. Het volledige rapport van het Euregionaal arbeidsmarktonderzoek logistiek kan u raadplegen via (Publicaties). Euregionale Dag van de Logistiek 362 leerlingen en 40 leerkrachten uit 14 middelbare scholen en 2 opleidingsverstrekkers brachten op donderdag 25 september 2014 een bezoek aan een logistiek bedrijf in de Euregio Maas-Rijn. Deze Euregionale Dag van de Logistiek is een organisatie van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Limburg, i.s.m. verschillende partners uit Nederlands-Limburg, de regio Aken, de provincie Luik en de Duitstalige Gemeenschap. Via bedrijfsbezoeken aan vooraanstaande logistieke spelers in de Euregio Maas-Rijn willen de initiatiefnemers deze jongeren op een actieve manier laten kennismaken met de mogelijkheden die de sector biedt, ook buiten onze provincie- en landsgrenzen. Voor de deelnemende bedrijven is het een unieke gelegenheid om hun werking kenbaar te maken aan toekomstige kandidaat-werknemers. De volgende bedrijven zetten tijdens de Euregionale Dag van de Logistiek hun logistieke activiteiten in de kijker voor het onderwijs: H.Essers, Nike, Dachser, Chaudfontaine, Liège Airport, Mitsubishi Motors Europe, Berner Produkten, Meulenberg Transport, Container Terminal Stein, Rail Terminal Chemelot en Rogister. Samen ontvingen deze bedrijven tijdens de Euregionale Dag van de Logistiek 362 leerlingen en 40 leerkrachten. Alle deelnemende leerlingen volgen een logistieke opleiding zoals de module logistiek binnen het 5e en 6e jaar Kantoor en Verkoop (BSO), logistiek binnen het 5e en 6e jaar Handel (TSO), het 7e specialisatiejaar Logistiek (BSO), de leertijd magazijnmedewerker en de Se-n-Se opleiding Internationaal Transport & Logistiek ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

21 MODAL SHIFT Inleiding Het Europese Witboek Transport 2011 benadrukt het belang van duurzame logistiek. Men heeft het over decarbonisering (doorbreken van de afhankelijkheid van olie), reduceren van CO2-emissies, het verminderen van congestie en geluidsoverlast, maar ook over het optimaliseren van multimodale logistieke ketens door efficiënter gebruik te maken van bestaande infrastructuur. Modal shift van wegvervoer naar binnenvaart Omdat de problematiek inzake congestie en beladingsgraad het meest acuut is op de as Antwerpen Limburg en omdat het Albertkanaal als een waardig alternatief voor de E313 kan worden beschouwd, zet POM Limburg sterk in op de modale verschuiving van wegvervoer naar binnenvaart op dit kanaal. Indien grote vrachtvolumes, die nu in beide richtingen vervoerd worden over de E313, kunnen worden getransfereerd naar de binnenvaart, dan zou dit een zeer positief effect hebben op de congestie, zowel op de E313 zelf als op de Antwerpse ring. De gemiddelde beladingsgraad van zowel vrachtwagens als binnenvaartschepen op deze as zou hierdoor ook positief kunnen evolueren. BUNDELEN GOEDERENSTROMEN/MODAL SHIFT In een tweede fase worden de meest kansrijke cases uit de open call en het vooronderzoek door het comité van deskundigen geselecteerd op basis van vooraf afgesproken en gecommuniceerde criteria. Deze cases worden aansluitend door onafhankelijke experten uitgewerkt in 10 afzonderlijke pilootprojecten (5 BE + 5 NL). De opdracht van de aangewezen experten is drieledig: 1. Uitvoering van een gedetailleerde analyse aangaande het reële potentieel van de betrokken bedrijven i.v.m. bundeling en modal shift van wegvervoer naar binnenvaart. 2. Ontwikkeling van een concept dat de operationele en commerciële noden (requirements) van de bedrijven zoveel mogelijk koppelt aan de commerciële en operationele mogelijkheden van de Limburgse terminals. Eén van de manieren om de beoogde optimalisatie van logistieke ketens te realiseren is door goederenstromen zoveel mogelijk te bundelen en/of modal shift te bewerkstelligen. Vanuit Limburg lijkt het in deze context aangewezen om in eerste instantie te focussen op de belangrijkste verbindingsas met Antwerpen, de E313. Deze autosnelweg is immers de hoofdverkeersader voor het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) en zorgt voor een rechtstreekse verbinding van de haven van Antwerpen met het Duitse Ruhrgebied. De E313 kent echter al jaren structurele files in beide rijrichtingen zowel tijdens de ochtend- als tijdens de avondspits. In lijn met de evolutie op de rest van het hoofdwegennet kunnen we vermoeden dat er over de komende jaren nog een gestage toename van het verkeer op deze as zal plaatsvinden. Hierbij moet ook rekening worden gehouden met de meer dan evenredige toename van het internationaal vrachtverkeer in transit- en haventrafieken, alsook met de verdere ontwikkeling van het ENA dat dit effect nog zal versterken. Vanuit de basisgedachte rond een modale verschuiving van wegvervoer naar binnenvaart werd, in samenwerking met de Kamer van Koophandel Nederland en het European Logistics Center (ELC) uit Nederlands Limburg, het Impactproject Grensoverschrijdende bundeling van goederenstromen in de extended gateway Antwerpen/ Rotterdam-Limburg (BE+NL) met focus op binnenvaart opgestart. Het impactproject kadert binnen het project Grenzeloze Logistiek dat wordt uitgevoerd binnen het programma Interreg IV-A Grensregio Vlaanderen-Nederland. De ingeschreven actielijn en doelstelling van dit project luidt als volgt: Het optimaliseren van de goederenstromen tussen de Mainports Antwerpen/Rotterdam en de verladers/binnenvaartterminals in de grensregio Belgisch en Nederlands Limburg, met als doel een duurzame afhandeling van de goederenstromen door kansrijke oplossingen te creëren via het uitvoeren van pilots tussen verladers en binnenvaartterminals of tussen verladers onderling. Voor de begeleiding en ondersteuning van het project werd er een comité van deskundigen opgericht. Dit comité bestaat aan Belgische zijde uit vertegenwoordigers van nv De Scheepvaart, het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, MOW Vlaanderen en de Universiteit Antwerpen. Aan Nederlandse zijde zijn ELC Limburg, Dinalog, Erasmus Port Rotterdam en de Provincie Nederlands Limburg vertegenwoordigd. Omschrijving van het Impactproject Het impactproject bij Grenzeloze Logistiek bestaat uit 2 fases. Een eerste fase bestaat uit een vooronderzoek door een extern adviesbureau waarbij de opdrachtnemer de goederenstromen tussen de mainports Antwerpen/Rotterdam en Belgisch/Nederlands Limburg in kaart brengt (Deskresearch). Uit dit onderzoek wordt een aantal potentieel kansrijke en concrete cases/concepten voor bundeling en modal shift naar binnenvaart gedefinieerd (Fieldresearch). 3. Opmaak van een implementatieplan dat de betrokken partijen de mogelijkheid geeft om snel en efficiënt tot een realisatie van bundeling/modal shift over te gaan. Resultaten van de eerste fase Het vooronderzoek van het Impactproject werd in februari 2014 uitbesteed aan het adviesbureau Phidan met de afdeling MOBI van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en AA-Planadvies (NL) als onderaannemers. In het kader van het deskresearch-gedeelte heeft VUB-MOBI de huidige containerstromen tussen de mainports Antwerpen/Rotterdam en Belgisch/Nederlands Limburg in kaart gebracht en werd het theoretisch potentieel voor een bundeling / modal shift van wegvervoer naar binnenvaart voor de bedrijven in beide Limburgen (BE + NL) bepaald. Uit deze analyse blijkt dat er vandaag nog steeds grote containervolumes over de weg worden getransporteerd richting de mainports en dat er m.a.w. veel potentieel voor modal shift aanwezig is. Om de precieze omvang van dit theoretische potentieel te bepalen werd er een kostentechnische vergelijking gemaakt tussen wegvervoer en binnenvaart rekening houdende met de afstanden tot de havens en de binnenvaartterminals. Voor bedrijven die gelegen zijn binnen een straal van 30 km van een binnenvaartterminal blijkt dat een modale verschuiving naar binnenvaart, service- en kostentechnisch zeer interessant kan zijn. Dit kostenvoordeel neemt toe als de betrokken terminals ook een depotfunctie voor lege containers vervullen (zodat de lege containers niet terug naar de zeehavens moeten worden vervoerd maar kunnen worden afgezet op de binnenvaartterminal). Ook een kilometerheffing zou de competitiviteit van het binnenschip tegenover de vrachtwagen en dus de mogelijke actieradius van de inland terminals gevoelig uitbreiden ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

22 Bundelen Goederenstromen/ Modal Shift In het kader van de aansluitende field research werd er bij enkele honderden bedrijven in Belgisch en Nederlands Limburg gepolst of het individuele potentieel voor modal shift, zoals bleek uit de theoretische desk research, ook daadwerkelijk bestond. Parallel hiermee hebben POM Limburg en KvK Nederland een open call gericht naar bedrijven met de vraag of zij hun potentieel voor een modale verschuiving naar binnenvaart willen laten onderzoeken door een onafhankelijke expert. Deze call bestond uit een ruim opgevatte ing en werd herhaald via nieuwsbrieven en een seminarie. Resultaten van de tweede fase In deze fase werden de 10 meest overtuigende logistieke foto s geselecteerd voor uitwerking tot pilootproject. Voor elk van deze pilootprojecten werd een ervaren expert aangeduid die een operationeel concept ontwikkelde op basis van een doorgedreven analyse van de goederenstromen van de betrokken bedrijven. Uiteindelijk zal aan deze bedrijven een implementatieplan worden overhandigd waarin alle elementen vervat zitten die hen moeten toelaten om een effectieve modale verschuiving van wegvervoer naar binnenvaart te realiseren. Scania Parts Logistics test binnenschip uit Scania Parts Logistics in Opglabbeek is één van de Belgische bedrijven bij wie een pilootproject wordt uigevoerd. Wij hebben ons potentieel voor een modal shift laten onderzoeken door een extern expert en de resultaten die daaruit naar voor kwamen op het gebied van kostprijsreductie, waren meer dan aantrekkelijk genoeg om de waterweg ook effectief te gaan uittesten, zegt logistiek verantwoordelijke Ward De Leger. Congestievermijdend shuttle-concept Om bij te dragen aan de verhelping van de congestieproblematiek op de E313 gaf POM Limburg de opdracht aan het Vlaams Instituut voor Mobiliteit (VIM) om een Masterplan uit te werken voor een congestieverminderend shuttle-concept. Dit concept diende gebaseerd te zijn op de idee om een gemeenschappelijke trailerparking voor Limburgse transporteurs in te richten ergens op de as Limburg-Antwerpen. De geïnteresseerde bedrijven werden uitgenodigd voor een individueel diepte-interview waarbij de relevante containerstromen en de opportuniteiten voor modal shift in kaart werden gebracht. De verzamelde informatie werd hierna samengevat in afzonderlijke logistieke foto s voor elk betrokken bedrijf. Voor Belgisch Limburg werden er in deze fase 15 logistieke foto s opgeleverd die tezamen een containervolume vertegenwoordigen van maar liefst TEU/jaar dat vandaag over de weg wordt vervoerd. Voor Nederlands Limburg bleek dit een veel moeilijkere opgave. Het feit dat de verladers in deze provincie in het verleden al intensief benaderd werden door de containerterminals, met de nodige concurrentie tot gevolg, is hier zeker niet vreemd aan. De cases voor Belgisch Limburg zijn H. Essers (Genk), Konings (Zonhoven), BOSE (Tongeren), Punch Powertrain (Sint-Truiden) en Scania Parts Logistics (Opglabbeek). Bij al deze bedrijven werd er een belangrijke potentiële kostenbesparing en een aanzienlijke reductie van de CO2-uitstoot geïdentificeerd in geval van overstap naar de binnenvaart. In onderstaand overzicht kan u de potentiële kostenbesparing, CO2- en filereductie terugvinden. Het centraal platform voor de wereldwijde distributie van onderdelen van de Zweedse vrachtwagenbouwer zet in eerste instantie zijn flow richting Brazilië op het binnenschip. Die flow is met zijn zes à zeven high-cube veertigvoeters per week de belangrijkste in het overseas gebeuren van het bedrijf (dat in totaal betrekking heeft op een 25-tal van die laadkisten op weekbasis en vrijwel volledig via Antwerpen loopt). De containers met bestemming Brazilië gingen tot voor kort allemaal over de weg richting Antwerpen voor verscheping naar Zuid-Amerika (de hele reis neemt drie à vier weken in beslag). Sinds november 2014 wordt de truck enkel nog ingeschakeld voor het voortransport naar de containerterminal van Meerhout aan het Albertkanaal. Van daaruit worden de containers met Scania-onderdelen wekelijks in één beweging per binnenschip naar de maritieme terminal in Antwerpen doorgevoerd. Potentiële Savings Pilootprojecten - Grenzeloze Logistiek Bose - H.Essers - Konings - Punch Powertrain - Scania Parts Logistics Totaal Aantal TEU Potentiële kostenbesparing Potentiële CO2 besparing Potentiële file reductie TOTAAL Potentieel ton 120 km/jaar Een promotiefilm over het Impactproject bij Grenzeloze Logistiek kan u vinden op Voor Scania Parts Logistics gaat het om een primeur. We hebben de waterweg wel al gebruikt voor inkomende lading, maar dat gebeurt slechts sporadisch. Outbound is dat enkel het geval geweest in het raam van de opstart van een nieuw magazijn in Singapore. Die zendingen waren veel minder tijdkritisch. Dat we voor trafieken zoals de wekelijkse replenishment van ons magazijn in Brazilië het binnenschip eerder nog niet gebruikten, is voor een deel te verklaren door het feit dat we heel sterk op lead times en service focussen. Met deze proef willen we weten of een structurele shift voor bepaalde goederenstromen haalbaar is of wat de juiste mix kan zijn tussen wegvervoer en binnenvaart, aldus De Leger. De test zal moeten uitwijzen of de in het vooruitzicht gestelde kostenvermindering voor het transport ook waargemaakt kan worden. Die besparing is op papier niet gering: Indien we al onze overzeese transporten op het binnenschip zouden zetten, zouden de besparingen zeker interessant kunnen zijn. Bovendien zouden we per container tussen 40 en 50 procent minder CO2 uitstoten, geeft hij nog aan. Als de proef positief uitdraait, zal Scania Parts Logistics in een volgende fase ook bekijken hoe zijn interne processen in functie van de nieuwe manier van werken geoptimaliseerd kunnen worden ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

23 Bundelen Goederenstromen/ Modal Shift Met dit Masterplan beoogt POM Limburg niet enkel de vermindering van de congestie op de E313, maar ook de optimalisering van het gebruik van deze autosnelweg en de optimalisatie van het gebruik van personeel en materieel door de Limburgse vrachtvervoerders. Door het gebruik van een gezamenlijke trailerparking wordt bovendien de CO2-uitstoot van de betrokken vervoerders gereduceerd en kunnen chauffeurs meer ritten uitvoeren waardoor het hoofd wordt geboden aan de krapte op de arbeidsmarkt voor het knelpuntberoep van chauffeur. Uiteindelijk wordt de concurrentiekracht van de Limburgse transporteurs hierdoor groter. Gemeenschappelijke trailerparkings of ontkoppelingspunten zijn gezamenlijke, voorbehouden, al dan niet beveiligde parkings buiten het congestiegebied. Chauffeurs kunnen bij aankomst op dit ontkoppelingspunt hun trailer afzetten op de gereserveerde parkeerplaats om dan terug te keren via het filevrije stuk van het traject om een volgende lading op te halen die weeral filevrij naar de gemeenschappelijke trailerparking kan worden gebracht. Wanneer de structurele congestie verdwenen is, kan de trailer weer worden aangekoppeld ofwel door dezelfde ofwel door een andere chauffeur om het verdere (inmiddels filevrije) deel van het traject af te leggen. Tijdens de daluren kunnen de retourladingen vanuit het congestiegebied ook naar de trailerparking worden gebracht, van waaruit ze gedurende de dag filevrij naar de eindbestemming getransporteerd kunnen worden. Gemeenschappelijke trailerparkings kunnen desgevallend worden voorzien van faciliteiten voor chauffeurs en andere ondersteunende diensten zoals onderhoud of herstellingen. Voor de uitbating van deze parkings kan tevens worden bekeken of een samenwerking mogelijk is met actoren uit de sociale economie. Voorts wordt binnen deze studie bekeken of en hoe dit congestie-verminderend shuttle-concept als basis kan dienen voor een business case voor het opstarten van een proeftraject voor LZV s/eco-combis op de E313 tussen Antwerpen en Limburg. Verloop van de studie De opdracht werd door het VIM opgesplitst in volgende werkpakketten: - Een marktbevraging bij een ruime vertegenwoordiging van transportbedrijven uit de regio - Een high-level (maatschappelijke) kosten-baten analyse voor een aantal basisscenario s - Een marktonderzoek naar beschikbare terreinen - Beschrijving van de features van het concept: bewaking, de juridische implicaties, mogelijke opvolgingstools, aansluiting met soortgelijke congestie minderende initiatieven - Ontwikkeling van een kostenmodel voor het ontkoppelingspunt - Toepassing van het kostenmodel op drie geschikte locaties - Onderzoek naar opportuniteiten voor LZV s gebaseerd op het concept/business model De resultaten van het project werden opgenomen in een uitgebreid studierapport en de belangrijkste conclusies, generieke informatie en tools werden gesublimeerd in een Masterplan. Dit Masterplan biedt een wetenschappelijk en economisch onderbouwd kader waarmee bedrijven, mogelijk binnen een samenwerkingsverband, de voor- en nadelen van het gebruik van gemeenschappelijke trailerparkings kunnen toetsen aan hun eigen business model en kunnen overgaan tot implementatie van het concept. Resultaten van de studie Marktbevraging bij de transportbedrijven uit de regio Uit de bevraging van 23 transportbedrijven uit Limburg en de Antwerpse Kempen blijkt dat er veel interesse is in het concept van de gemeenschappelijke trailerparking. De meerderheid van de bevraagde bedrijven wil zelfs structureel gebruik maken van de parking en het integraal deel laten uitmaken van hun rittenplanning. Een belangrijke reden hiervoor zijn de huidige verliesuren die de betrokken bedrijven oplopen op de E313 en R1 omwille van de ochtend- en avondspitsen. Door het vermijden van de spits zouden deze bedrijven individueel naar schatting 288,5 verliesuren per jaar kunnen besparen. Het uit te werken concept kan bijgevolg een grote meerwaarde betekenen. Voor de realisatie van de trailerparking werden er een aantal voorkeuren uitgesproken door de verschillende bedrijven: 1. De meerderheid geeft een voorkeur voor een locatie in de zone van de Haven van Antwerpen en meer specifiek op de rechteroever van de Schelde. 2. De trailerparking dient goed beveiligd te zijn. 3. De kostprijs voor het gebruik en beheer dient zo laag mogelijk te zijn. Een beperking van faciliteiten en dienstverlening op de trailerparking kan hiertoe bijdragen. Kosten baten analyse Volgend op de marktbevraging werd er een high-level analyse uitgevoerd van vijf verschillende scenario s met/zonder gemeenschappelijke trailerparking. Vanuit het standpunt van het individuele transportbedrijf, werd berekend welke set-up het meeste toegevoegde waarde levert. Hierbij werd de vergelijking gemaakt tussen tijdswinst, tijdsverlies en besparingen op brandstof. De volgende mogelijke scenario s werden geanalyseerd: - Scenario 0: Het nulscenario zonder gemeenschappelijke trailerparking tussen Limburg en de Haven van Antwerpen - Scenario 1: Eén gemeenschappelijke trailerparking buiten congestiegevoelig gebied stroomopwaarts van afrit 20 Herentals-West op de E Scenario 2: Eén gemeenschappelijke trailerparking binnen congestiegevoelig gebied op de E313 tussen Antwerpen-Oost en afrit 20 Herentals-West. - Scenario 3: Eén gemeenschappelijke trailerparking in de Antwerpse haven, voorbij de congestiegevoelige zone. - Scenario 4: Twee ontkoppelpunten waarbij deze worden gepositioneerd voor en na het congestiegevoelig gebied en waarbij elk transport gebruik maakt van beide punten. Er wordt met andere woorden tweemaal ontkoppeld ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

24 Bundelen Goederenstromen/ Modal Shift Scenario 3: Onnodige kosten vermijden Roel Smets: voorzitter VVL-Febetra (Vereniging van Limburgse Vrachtvervoerders): De onderzochte scenario s kunnen als volgt worden omschreven: Nulscenario: Geen ontkoppelingspunt(en) en transport met klassieke vrachtwagens. De resultaten van de high-level kosten-baten analyse tonen aan dat een scenario met een gemeenschappelijke trailerparking in de haven ietsje gunstiger is dan het huidige organisatiemodel zonder gemeenschappelijke trailerparking. Naast deze economische analyse werden de vijf scenario s ook beoordeeld op de maatschappelijke kosten en baten die elk model met zich meebrengt. Door internalisering van externe kosten zoals geluid, veiligheid, uitstoot gevaarlijke stoffen en effecten op andere weggebruikers te kwantificeren, werd vastgesteld dat alle scenario s waarbij gemeenschappelijke trailerparkings worden gebruikt, positieve maatschappelijke effecten genereren. Dit komt hoofdzakelijk door de vermeden externe kosten die worden veroorzaakt door de congestie. Algemene conclusies van de high-level (maatschappelijke) kosten-baten analyse zijn: 1. Een gemeenschappelijke trailerparking in de Antwerpse haven heeft de grootste kans op slagen. Andere scenario s waarbij de winst in dieselkost niet opweegt tegenover het tijdsverlies zullen elders winsten moeten vertonen om aantrekkelijk te zijn. sluiting, afstand hoofdwegennet, oppervlakte, etc.) leidde tot een shortlist van locaties die een hoog potentieel boden. De hoogste scores werden behaald door verharde terreinen op de rechterscheldeoever van de haven van Antwerpen, waar reeds (een deel van) de nodige infrastructuur aanwezig is, die aan een marktconforme prijs te huur aangeboden worden en die in de onmiddellijke omgeving van het hoofdwegennet liggen. Kostenmodel De kosten van de gemeenschappelijk trailerparking werden in kaart gebracht via een algemeen kostenmodel per laadeenheid. In het ontwikkelde model werd rekening gehouden met de volgende parameters: - De grootte van het terrein - De efficiëntie van de inrichting - De aangeboden faciliteiten - Het type verharding - Het type bewaking - Het gebruikte model voor de operationele opvolging Het initatief van POM Limburg om dit onderzoek bij het Vlaams instituut voor de Mobiliteit (VIM) te bestellen is zeer lovenswaardig. Het is immers bekend dat de tarieven en de marges in de transportsector heel erg onder druk staan. Door de congestie op de E313 ontstaan voor heel wat transporteurs extra verliesuren en bijkomende kosten, die niet altijd kunnen worden verhaald op onze opdrachtgevers. Door een horizontale samenwerking tussen de Limburgse vervoerders in het kader van een gemeenschappelijke trailerparking in het Antwerpse havengebied kan er aan efficiëntie worden gewonnen en kunnen er onnodige kosten worden vermeden. Op die manier kan de concurrentiekracht van onze bedrijven worden versterkt. VVL- Febetra verleent dan ook graag zijn medewerking aan dit initiatief en wij hopen dat dit concept op relatief korte tijd ook daadwerkelijk kan worden geïmplementeerd. Gebruik LZV in combinatie met gedeelde trailerparking In dit onderdeel van de studie werd onderzocht of de inplanting van een gemeenschappelijke trailerparking kansen biedt voor het inzetten van Langere en Zwaardere Voertuigen (LZV s), ook wel Ecocombi s genaamd. In het onderzoek werden eerst de verschillende variaties waarbij de mogelijkheden om LZV s te koppelen aan dit concept verkend. Vervolgens werden de directe kosten van de verschillende scenario s vergeleken met de directe kosten van het gebruik van gewone vrachtwagens zonder een gedeelde parking voor opleggers, om zo de economische uitvoerbaarheid van het concept te bepalen. Tenslotte werd de impact van het concept op de externe transportkosten onderzocht, om de brede maatschappelijke impact vast te stellen. Scenario 1: ontkoppelingspunt buiten het congestiegevoelig gebied langs de E313. In dit scenario wordt één ontkoppelingspunt geplaatst buiten de congestiegevoelige zone langs de E313. Scenario 2: ontkoppelingspunt in het havengebied. In dit scenario wordt één ontkoppelingspunt geplaatst in het Antwerpse havengebied, waarbij tussen dit ontkoppelingspunt en een bedrijf in het Limburgse hinterland een LZV traject wordt opgestart over de E313. Scenario 3: twee ontkoppelingspunten. In dit scenario wordt een LZV traject voorzien tussen twee ontkoppelingspunten, één in het havengebied en één buiten het congestiegevoelig gebied langs E313. Scenario 0B: geen ontkoppelingspunten. Dit scenario bekijkt het potentieel van een rechtstreeks LZV-traject tussen een bedrijf in het Limburgse hinterland en een locatie in het Antwerpse havengebied Op basis van de simulaties kan besloten worden dat bepaalde LZV shuttle concepten gecombineerd met ontkoppelingspunten potentieel vertonen voor kostenbesparingen. Het scenario met ontkoppelingspunt in de haven blijkt steeds interessanter dan het scenario met ontkoppelingspunt buiten het congestiegevoelig gebied. Het scenario met rechtstreeks LZV transport (zonder ontkoppelingspunten) blijkt evenwel altijd interessanter dan het scenario met ontkoppelpunt buiten het congestiegevoelig gebied en bijna altijd interessanter dan het scenario met ontkoppelpunt in haven. Het scenario met twee ontkoppelingspunten blijkt, op basis van sensitiviteitsanalyse, enkel in het meest optimale geval net rendabel. 2. Hoe dichter de trailerparking bij de haven van Antwerpen ligt, hoe positiever de effecten zijn. Enkel indien de trailerparking in de congestiegevoelige zone zelf ligt, wordt de balans negatief. Op basis van deze parameters kan de netto kostprijs per maand per vaste plaats of de netto kostprijs per gebruik berekend worden voor elke locatie. 3. Dubbel gebruik van trailerparkings elke vracht wordt dus tweemaal ontkoppeld in zowat alle gevallen nadeliger is dan het nulscenario. 4. De bijkomende voordelen zoals stiptheid, grotere betrouwbaarheid en het vermijden van incidentele congestie kunnen de business case versterken. Keuze van het terrein Op basis van de input van de markt en van de high-level analyses werd een marktpeiling uitgevoerd waarbij geschikte en op dat ogenblik beschikbare terreinen werden opgelijst. Een objectieve scoring van deze terreinen op basis van verschillende parameters (bv. ont- In het kader van deze opdracht werden er drie locaties met een hoog potentieel geselecteerd voor een doorberekening. Voor elke locatie werden drie scenario s doorgerekend waarbij er onderscheid werd gemaakt tussen het niveau van beveiliging, IT ondersteuning en het aantal aangeboden diensten. Uit deze voorbeeldcases werd duidelijk dat de eenheidskost per parkeerplaats per maand sterk kan variëren, afhankelijk van de huurprijs, de inrichting van het terrein en de geselecteerde diensten, bewaking en het gewenste ondersteuningsniveau ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI

25 BUNDELEN GOEDERENSTROMEN/ MODAL SHIFT Het in rekening brengen van de externe transportkosten toont aan dat het LZV concept daarenboven aanzienlijke maatschappelijke baten kan opleveren, rekening houdende met een aantal randvoorwaarden waaronder het vermijden van een reverse modal shift en aandacht voor infrastructuur- en verkeersveiligheidsoverwegingen. Bij optimale en gemiddelde parameterwaarden is dan zelfs het scenario met twee ontkoppelingspunten maatschappelijk rendabel. Enkel indien de parameterwaarden minder optimaal worden is dit niet meer het geval. Het is evenwel belangrijk te beklemtonen dat er een aantal vereenvoudigende assumpties werden gehanteerd bij deze simulaties. Zo werd er geen rekening gehouden met o.a. beschikbare tonnages, venstertijden, service levels, openingsuren van terminals, kosten verbonden aan het gebruik van een gemeenschappelijk ontkoppelingspunt, de eventuele organisatiekost van horizontale samenwerking of het operationeel organiseren van een LZV traject. Het leidt geen twijfel dat deze extra elementen de praktische uitvoering van het LZV concept in combinatie met ontkoppelingspunten complexer maakt en/of de rentabiliteit van het concept negatief kan beïnvloeden. Het lijkt waarschijnlijk dat het in rekening brengen van een kost voor het gebruik van ontkoppelingspunt(en) enkel de meest rendabele opties uit de simulaties zal overlaten als potentiële business cases. Algemene conclusie Het onderzoek dat gevoerd werd door het Vlaams instituut voor de Mobiliteit toont aan dat een gemeenschappelijke trailerparking een economisch haalbaar concept kan zijn, dat een aantal voordelen voor de deelnemende transportondernemingen kan opleveren. De resultaten van het onderzoek werden inmiddels voorgelegd aan een klankbordgroep, samengesteld uit leden van de Vereniging van Limburgse Vrachtvervoerders (VVL-Febetra) en de Antwerpse vervoerdersvereniging SAVA. Er bleek voldoende draagvlak te bestaan om over te gaan tot implementatie van het concept. Momenteel wordt bekeken of er voor de opstart gebruik kan worden gemaakt van subsidiemiddelen. Het Masterplan en eindrapport kunnen worden geraadpleegd via de website van het Logistiek Platform Limburg ( CityDepot duurzaam, innovatief en creatief! CityDepot is het eerste echte platform dat het bestaande logistieke systeem op stedelijk niveau op een slimme manier optimaliseert. Haar missie is het dusdanig interfacen van bestaande en toekomstige stedelijke logistieke activiteiten, dat bestaande infrastructuur en middelen uitdrukkelijk efficiënter kunnen worden ingezet. Het doel is het genereren van financiële, ecologische en sociale winsten voor alle betrokken stakeholders. CityDepot zet daarmee in op de regie van stedelijke goederenstromen via een aanbod van diensten voor handelaars, bedrijven, vervoerders en steden met een uitdrukkelijke focus op meerwaardecreatie. Dit gebeurt bovendien vanuit een netwerk van verschillende stedelijke depots. Concrete ambities: in de stadsrand een logistiek ontkoppelingspunt zijn voor transporteurs, van waaruit gebundelde en duurzame stedelijke belevering wordt georganiseerd (last mile); belevering koppelen aan retour met focus op het staduitwaarts bundelen van zendingen en andere stromen (first mile); zowel in de belevering als in de retour focus op meerwaardecreatie (snel, avond, weekend, buitenmaat, swap, installatie, herstelling, administratie, ) CityDepot is sinds eind 2011 operationeel in Hasselt. De afgelopen drie jaar heeft ze haar uniek model getest en verfijnd om te komen tot een onderbouwd en inspirerend businessmodel. CityDepot is voorloper, uniek in haar aanpak en slaagt erin om zich als referentie in de markt te positioneren. Sinds september 2014 is CityDepot ook operationeel in Brussel. Vanuit haar thuisbasis in Hasselt zet CityDepot in op een stevig groeitraject gespreid over 2015 en In 2015 moet de Limburgse basis verder worden versterkt, maar wordt tegelijkertijd uitgebreid buiten de eigen provincie. Eind 2016 wil CityDepot actief zijn in minimaal 12 steden in België. Binnen de 5 jaar wordt in de afwikkeling van de last mile gemikt op een behandeling van 1 miljoen pallets en 5 miljoen colli per jaar. Voor de financiering van haar groei loopt een intense dialoog met diverse potentiële investeerders die moet landen in een substantiële financiële injectie eind 2014/begin Momenteel stelt CityDepot een 15-tal mensen tewerk, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks. Haar uitbreidingsplannen in Limburg omvatten de ontwikkeling van een nieuw watergebonden warehouse (2500 m2, met groeimogelijkheden tot 7500 m2) in Hasselt langs het Albertkanaal (eerste helft 2015), de uitrol in Genk en de opstart in Sint-Truiden (eind 2014/begin 2015). Specifiek in de verdere ontwikkeling van haar dienstverlening wil CityDepot zich richten op nog meer toegevoegde waarde diensten. In Limburg ligt daarbij de focus op e-logistics georiënteerde diensten en op de retourlogistiek van afval (papier, karton, folies, bouw) en elektronica. Open en toegankelijk platform CityDepot is een platform en neemt de regie over stedelijke goederenstromen. Ze bindt de stedelijke goederenstromen in haar platform en zet ze gebundeld terug in de markt. Van belang hierbij is het neutrale karakter van CityDepot waardoor haar platform open en toegankelijk is voor alle stakeholders. Handelaars, bedrijven, de logistieke dienstverlener, steden, verbinden zich met het platform door de inbreng van goederenstromen, de coöperatie in de organisatie of de exploitatie/ uitvoering van de dienstverlening. Naast het bundelen van goederen en het efficiënt inzetten van bestaande middelen richt CityDepot zich op het bouwen van een stedelijk en bovenstedelijk collectief van stakeholders. Diverse diensten kunnen op deze manier aan aantrekkelijke voorwaarden worden aangeboden. CityDepot creëert meerwaarde in een brede dienstverlening met focus op goederenstromen en logistieke activiteiten waarmee effectief een economische win-win met de stakeholder kan worden gerealiseerd. Hierbij richt CityDepot haar pijlen op de regie van diffuus georganiseerde stromen, complexe en service zendingen, reverse logistics en e-logistics. Naast het realiseren van een maximaal maatschappelijk en duurzaam effect, wil CityDepot uitdrukkelijk inzetten op duurzaam ondernemen in de betekenis dat ze in al haar activiteiten de uitdrukkelijke win-win zal zoeken tussen het economische, het ecologische en het sociale. De complexiteit van een efficiënte en slimme stedelijke belevering kan slechts economisch renderen vanuit een krachtige ICT-oplossing. CityDepot beschikt over een in-house ontwikkeld basissysteem dat inzet op de realtime en online communicatie met alle stakeholders, de slimme en efficiënte planning van goederenstromen en voertuigen en de maximale automatisering van de backoffice. Dit alles gekoppeld aan een geïntegreerd kwaliteitscontrolesysteem. Meer info: de retailer/ondernemer in de binnenstad een dienstverlening bieden die hem van zorgen verlost en professionaliseert op het vlak van omnichannel verkoop, en dat handsfree shoppen faciliteert, gekoppeld aan juiste e-logistics-diensten, uitleverings- en verzenddiensten; een netwerk van stedelijke depots creëren op zo kort mogelijke termijn; opzetten van interstedelijke logistieke diensten op het vlak van stockmanagement en uitlevering binnen strakke tijdsvensters ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

26 RUIMTE Inleiding De economische structuur van Limburg is in transitie. De traditionele economische sites, voortkomend vanuit de historische economische sterkhouders zoals de mijnen, de zware industrie in Noord-Limburg, de grote sites van de maakindustrie enz. moeten aangepast worden aan de gewijzigde economische realiteit van de 21e eeuw. Het belang van de be- en verwerkende nijverheid in West-Europa neemt af. De economie van de toekomst wordt een mix van logistieke en productiegerichte activiteiten, verzameld op plaatsen met een goede bereikbaarheid en voldoende ruimte, en meer innovatieve hoogtechnologische en creatieve sectoren. Het ruimtegebruik van deze sectoren valt niet meer te vergelijken met dat van de traditionele economie. Hoewel bereikbaarheid ook voor deze sectoren belangrijk is, hechten zij daarenboven belang aan een kwalitatieve omgeving en aan de nabijheid van een veelheid aan voorzieningen. Zowel POM Limburg, het provinciebestuur als de lokale besturen maken werk van het zoeken naar nieuwe economische kansen voor Limburg, het zoeken naar voldoende ruimte voor bedrijvigheid en het aanpassen van de voor bedrijvigheid bestemde terreinen aan de nieuwe economische kenmerken. Ruimte Waar in het oorspronkelijk Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen nog gesteld werd dat er in Limburg een overschot aan oppervlakte voor bedrijventerreinen bestond, werd dit standpunt in de herziening (2010) volledig gewijzigd. Het theoretisch negatief saldo werd teniet gedaan en de lopende planningsinitiatieven (goed voor 657 ha aan bedrijventerrein) werden bekrachtigd. Bovendien werd er een nieuwe taakstelling van 282 ha bijkomende bedrijventerreinen opgenomen. Enkel ruimte voor bedrijvigheid voorzien is niet voldoende. De juiste locatiekeuze voor de nieuwe bedrijventerreinen is een eerste belangrijke oefening. Historisch werd de vestigingskeuze van bedrijven vooral ingegeven door praktische overwegingen. Zo ontstonden de mijnen uiteraard op de plaatsen waar steenkool gedolven kon worden en trok de zware industrie naar dunbevolkte plekken met onvruchtbare grond. Vandaag de dag is de inplantingsplaats voor bedrijven niet meer zo eenduidig bepaald. Om een sterk ruimtelijk-economische beleid te voeren is het noodzakelijk dat de bedrijventerreinen ingepland worden op de juiste plek. Deze juiste locatie wordt niet enkel ingegeven door ruimtelijke argumenten maar ook door de verwachtingen van de bedrijfswereld. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) en het Structuurplan Limburg (RSPL) geven de krijtlijnen voor het ruimtelijk beleid betreffende bedrijventerreinen weer. De economische activiteiten moeten hierbij gebundeld worden in de economische knooppunten (o.a. stedelijke kernen) en in de poorten. Deze plekken zijn geënt op een netwerk van infrastructuren (mobiliteitsnetwerken maar ook bv. pijpleidingen). Het zijn plekken met een goede bereikbaarheid en een vlotte internationale verbinding. In het structuurplan Limburg worden de economische activiteiten gebundeld in de bipool Hasselt-Genk, het voornaamste stedelijk centrum, in de andere kleinere stedelijke centra en in enkele specifieke economische knooppunten (Houthalen-Helchteren, Dilsen-Stokkem, Alken, Hamont-Achel, Opglabbeek), die om historische redenen of door een goede ligging veel tewerkstelling kennen. Het Albertkanaal en de poort van de Kempische As worden als dragers van de industriele ontwikkelingen aangeduid. De dynamiek in al deze verschillende economische concentratiegebieden is uiteraard niet gelijk, ze worden immers gekenmerkt door een eigen specifieke ruimtelijke differentiatie en specialisatie. Om de nieuwe taakstelling vanuit het RSV op een zo goed mogelijke manier in te vullen werd de RuBeLim-studie opgestart. Het doel van deze studie is om voor Limburg tot een lijst te komen van potentiële locaties voor bijkomende regionale bedrijventerreinen binnen de kleinstedelijke gebieden en specifieke economische knooppunten. De potentiële locaties moeten zo goed mogelijk voldoen aan de ruimtelijk criteria uit het RSPL en rekening houden met de maatschappelijke wensen, gedefinieerd vanuit de betrokken sectoren. De studie werd gemaakt door het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO). Bijzonder is dat er een nieuw, geavanceerd computermodel op RUIMTE EN INFRASTRUCTUUR VOOR LOGISTIEK basis van ruimtelijke criteria gebruikt werd om zo objectiever en sneller nieuwe locaties te zoeken en met elkaar te vergelijken. Door aan de verschillende criteria een verschillend gewicht toe te kennen, kunnen verschillende scenario s ontwikkeld worden, bijvoorbeeld aangepast aan een specifieke sector. RuBelim definieerde 5 scenario s, waarvan twee voor logistiek: logistiek en logistiek+. Beide scenario s zijn vooral gericht op bereikbaarheid maar het scenario logistiek+ houdt eveneens rekening met huidige spreiding van bedrijventerreinen om een overaanbod in één gemeente te voorkomen. Gebaseerd op de resultaten van deze studie werd er gestart met de planologische processen van 3 nieuwe uitbreidingen van regionale bedrijventerreinen: Bilzen (grondgebied Hoeselt), Houthalen-Helchteren en Opglabbeek. Naast deze drie pas opgestarte uitbreidingen werd er ook werk gemaakt van de uitbreiding van Tongeren Oost en Brustem. Op Vlaams niveau ondernam men de nodige stappen om de ontwikkeling van ENA aan te vangen. Logistieke topregio Dat Limburg de juiste troeven bezit om zich te ontwikkelen tot een logistieke topregio werd recent in het SALK-rapport nog bevestigd. De combinatie van een centrale ligging, trimodale infrastructuur, aanwezigheid van voldoende arbeidskrachten en nog heel wat beschikbare ruimte maakt dat de potentie om logistieke spelers aan te trekken zeker aanwezig is. Dit blijkt bovendien uit het feit dat er in Limburg heel wat belangrijke logistieke bedrijven zijn gevestigd (zie overzicht van investeringen op blz. 19). Reeds in 2007 werd in de studie Logistieke Poort Limburg door het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL) een stappenplan voorgesteld om de logistieke potentie van Limburg te valoriseren. De studie schrijft zich in in het concept van Extended Gateway : de uitbreiding van de logistieke ontwikkeling in het achterland van de mainport Antwerpen, via de corridors Albertkanaal en autosnelweg E313-E314. In Limburg worden vijf clusters onderscheiden, die het gros van het logistiek potentieel van Limburg herbergen: Cluster Midden-Limburg: Genk, Opglabbeek, Diepenbeek, Zutendaal en Bilzen Cluster Limburg-Noord: Lommel, Overpelt (en Mol) Cluster Limburg-West: Lummen, Beringen, Ham en Tessenderlo Cluster Limburg-Oost: Lanaken Cluster Limburg-Zuid: Tongeren De studie bevat een rudimentaire analyse van het aanbod van bedrijventerreinen binnen deze clusters. Hieruit wordt binnen het doorbraakscenario een wenselijkheid afgeleid tot het voorzien van ca. 200 ha bijkomende ruimte voor logistiek in de cluster Midden-Limburg en van ca. 50 ha in de cluster Zuid-Limburg, nl. Tongeren. De studie wijst ook op de betrachting om de logistieke stromen te optimaliseren via meer bundeling en de uitbouw van een efficiënte multimodale infrastructuur. Door de realisatie van de terreinen binnen ENA en de uitbreiding van Tongeren Oost werd er derhalve een duidelijke stap in de juiste richting gezet! 50 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari

27 Ruimte en infrastructuur voor logistiek Het voorzien van voldoende oppervlakte voor bedrijvigheid en het inplannen van deze bedrijventerreinen op de juiste locatie is echter nog niet voldoende. Bedrijventerreinen moeten immers doordacht ingericht worden, aangepast aan de bedrijvigheid die men wil aantrekken en met voldoende aandacht voor duurzaamheid en flexibiliteit. Ook hier wil POM Limburg aan meewerken. Verscheidene belangrijke beleidsdocumenten zoals Groenboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en het SALK-actieplan wijzen op de logistieke potentie van Vlaanderen in het algemeen en van Limburg in het bijzonder. Het ontwikkelen van specifieke logistieke bedrijvenzones is cruciaal om de aanwezige potentie volop te benutten en Limburg verder uit te bouwen tot de Extended gateway bij uitstek van de Haven van Antwerpen. POM Limburg heeft daarom 3 studies uitgevoerd om de inrichting en randvoorwaarden voor bestaande of nieuwe sites met logistieke potentie te optimaliseren. Deze studies kaderen in het project Grenzeloze Logistiek (www. grenzelozelogistiek.be), uit het Europese Interreg-programma Vlaanderen-Nederland. Het project wil de logistieke sector op duurzame wijze verankeren in de grensregio Vlaanderen- Nederland. Men tracht dit te verwezenlijken door het versterken van samenwerking en het demonstreren van win-win cases. Maximalisering van duurzaamheid, efficiëntie, effectiviteit, ruimtegebruik, technologische vernieuwing zijn de rode draad. De regio Vlaanderen-Nederland heeft het potentieel en de ambitie om uit te groeien tot de logistieke topregio van Europa. De logistieke sector is in deze regio de voorbije jaren een cruciale speler inzake de creatie van werkgelegenheid en toegevoegde waarde geworden. Ook het Strategisch Actieplan Limburg in het Kwadraat (SALK) benoemt de logistieke sector als één van de sectoren die op korte termijn verder versterkt dienen te worden in Limburg. Gezien de sterke logistieke troeven waarover Limburg beschikt, heeft de sector immers nog veel reëel groeipotentieel. Het provinciebestuur beschouwt logistiek reeds langer als één van de speerpuntsectoren van de Limburgse economie. Om de aantrekkelijkheid van onze provincie voor de logistiek nog te verhogen en om de bestaande logistieke locaties beter te benutten werkte POM Limburg mee aan het project Grenzeloze Logistiek, onder meer door het uitvoeren van studies over Ravenshout, Brustem en Lanaken. Bedoeling van deze studies is de haalbaarheid van veelbelovende locaties toetsen en/of de meerwaarde van bestaande logistieke locaties maximaliseren. Dit behelst het in kaart brengen van betere ontsluiting, de opmaak van een stappenplan om de integratie in de omgeving te bevorderen of het bepalen en ontwikkelen van het logistieke potentieel. Hieronder gaan we graag verder in op de resultaten van de studieopdrachten. Brustem Brustem Bedrijvenpark werd enkele jaren geleden ontwikkeld op een gedeelte van de voormalige militaire vlieghaven van Brustem. Het bestaat uit een regionaal bedrijventerrein dat in handen is van de NV BIP en een lokaal bedrijventerrein, beheerd door de stad Sint-Truiden. De basisinfrastructuur van de voormalige militaire vlieghaven ligt in de onmiddellijke omgeving van het regionaal gedeelte van het bedrijventerrein. De aanwezigheid van de landingsbaan is zeker en vast een uniek verkoopargument (USP) voor dit bedrijventerrein. Een gedeelte van de bedrijvenzone is derhalve ook bestemd als een unieke vestigingsplaats voor luchtvaartgebonden industrie. De aanwezigheid van de landingsbaan kan ook potentie bieden om op het bedrijventerreinen logistieke activiteiten te ontwikkelen. Het is met de huidige kennis over de staat en uitrusting van de landingsbaan echter onduidelijk hoe dit potentieel ten volle kan benut worden voor de verdere exploitatie van de site als locatie voor luchtvaartgebonden activiteiten. Momenteel is er een PRUP in opmaak dat de oppervlakte van het luchtvaartgebonden deel van het bedrijventerrein zal uitbreiden en dat een faciliteitenzone voor de landingsbaan voorziet. In de gevoerde studie voor het PRUP werd de huidige toestand van de landingsbaan op vlak van infrastructuur, milieu en veiligheid in kaart gebracht en werd nagegaan welke economische activiteiten aan de huidige uitrustingsgraad kunnen gekoppeld worden. Bovendien werd nagegaan of een opwaardering van de landingsbaan mogelijk is, welke kosten hieraan verbonden zullen zijn en welke nieuwe economische kansen deze opwaardering met zich zou meebrengen. Het resultaat hiervan is een matrix waar voor de verschillende scenario s van het type vliegveld, randvoorwaarden, investering en haalbaarheid afgetoetst worden. Om de meest optimale invulling van het bedrijventerrein te bekomen werden de behoeftes van en de mogelijkheden voor verschillende types van bedrijvigheid onderzocht. Centrale uitgangspunten waren steeds luchtvaart en/of logistiek: technologie-gerelateerde bedrijvigheid (bv. drones, vliegtuigcomponenten, ); luchttransport logistiek-gerelateerde bedrijvigheid, fruit-logistiek gerelateerde bedrijvigheid, enz. Dit onderzoek leidde tot een SWOT-analyse betreffende de potentiële trafieken voor het bedrijventerrein in Brustem. gedeelte van het bedrijventerrein. In dit masterplan worden de verschillende ruimtevragen gecombineerd in een hoogwaardige inrichting. Om te komen tot dit plan werden enkele belangrijke marktspelers geraadpleegd. Hun input werd verwerkt in de inrichtingsmodellen om zo te komen tot het meest optimale plan. Het masterplan geeft de aanzet tot een hoogwaardige en flexibele invulling van het regionaal gedeelte van het bedrijventerrein Brustem. Het deelplan is perfect integreerbaar in het reeds gerealiseerde deel van het bedrijvenpark maar vormt toch een duidelijke eenheid op zich. Het ontwerp werd zodanig opgevat dat de uitvoering ervan gefaseerd kan verlopen en kan aangepast worden aan marktfluctuaties. Zo kan het aantal uitgeefbare kavels dat direct verbonden is met de landingsbaan verhoogd worden, indien blijkt dat hier nood aan is. Ook het kantoorgebouw is modulair uitbreidbaar. Op die manier kan een eventuele incubator nog in de ontwikkeling van het regionaal gedeelte geïncorporeerd worden, en dit op een echte zichtlocatie. Spoorterminal Lanaken In 2011 opende in Lanaken een nieuwe spoorterminal. Deze terminal ligt langs spoorlijn 20, de internationale lijn tussen Hasselt en Maastricht. Met Europese steun werd door Pro Rail en Infrabel een nieuw spoor aangelegd waardoor na een periode van nagenoeg vijfentwintig jaar Lanaken opnieuw via een goederenspoor verbonden werd met Maastricht. Het Lanakense transportbedrijf Gobo International en het Nederlands-Limburgse Container Terminal Stein (CTS) baten de spoorterminal in Lanaken uit. Ze hebben daarvoor Railport Lanaken opgericht. Direct grenzend aan deze terminal ligt het bedrijventerrein Europark, dat een aanbod heeft van zowel grote kavels van minimaal m², als kleinere kavels van om en bij de m². Dit bedrijvenpark is, dankzij de aanwezigheid van de spoorterminal en de ligging naast het Albertkanaal, trimodaal (weg, spoor, water) ontsloten. De ligging van Lanaken, in het oosten van Limburg en grenzend aan de regio Maastricht, een belangrijk economisch gebied, is ook een belangrijke troef. Al deze factoren maken dat Europark een groot logistiek potentieel heeft. In theorie past de Albertterminal in Lanaken, samen met het aanpalende bedrijventerrein, perfect in de uitbouw van Limburg als Extended Gateway van de Haven van Antwerpen. De ontwikkeling van de spoorterminal zorgt immers voor de realisatie van een link, via Lanaken, tussen de trimodale knoop in Genk en de industriële cluster in Nederlands Zuid-Limburg. De concrete invulling van het bedrijventerrein laat echter op zich wachten en ook de activiteiten in de spoorterminal kennen een moeizame opstart. Een studie moet nu nagaan waarom dit bedrijventerrein zijn potentieel niet waarmaakt. In het kader van het Interregproject Grenzeloze Logistiek werd simultaan met de studie een business development manager aangesteld door AGB Lanaken, die voldoende goederenstromen voor de terminal dient aan te trekken. Om te kunnen beoordelen welke de sterktes, zwaktes en onderscheidende elementen zijn voor het aantrekken van potentiële investeerders werd een SWOT analyse opgemaakt van de percelen van Europark en van de spoorterminal zelf. Om de nodige input voor deze analyse te verzamelen, werd er overlegd met alle betrokken actoren maar werd er tevens een benchmark van gelijkaardige terminals uitgevoerd. Op basis van de SWOT werden de voornaamste bottlenecks gedefinieerd en beschreven. De focus lag hierbij uitdrukkelijk op de vastgoedmatige ontwikkeling van de aangrenzende percelen rondom de Albertterminal. Op basis van dit onderzoek werden vervolgens verschillende aanbevelingen gedaan, die het vermarkten van Europark moeten vereenvoudigen. Deze aanbevelingen werden ingedeeld in 3 verschillende sporen: korte termijn, middellange termijn en lange termijn. De studie pakt tevens al één van de ontdekte knelpunten aan: het uitgifteplan voor de percelen werd grondig herzien en aangepast tot een haalbaar, aantrekkelijk document dat toegespitst is op de verschillende doelgroepen die zich kunnen aanbieden. Een actief uitgiftebeleid waarbij de markt verder in kaart wordt gebracht waarbij actief op mogelijke leads wordt gewerkt, is essentieel om het bedrijventerrein Europark te vermarkten. Het is dan ook belangrijk dat het uitgifteplan een aantrekkelijk document wordt. Een ander doel van de studie was het verzamelen van de nodige gegevens om een kwalitatief bid-book te kunnen opstellen voor de beschikbare percelen gelegen rond de spoorterminal. Deze gegevens zullen door POM Limburg zelf verwerkt worden tot een bid-book voor het Europark. De combinatie van het vernieuwde uitgifteplan, aangevuld met het bid-book, moet een document worden dat de unieke verkoopargumenten (USP) van Lanaken duidelijk in de verf zet. Deze documenten vormen een eerste stap in het aantrekken van potentiële investeerders, zodat het geheel Europark Albertterminal optimaal kan gaan functioneren en zo haar logistiek potentieel kan verzilveren. Al dit studiewerk kreeg echter ook een ruimtelijke vertaling: er werd een masterplan uitgewerkt voor het regionaal, luchtvaartgebonden 52 - ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG februari 2015 ECONOMISCH RAPPORT POM-ERSV LIMBURG FEBRUARI