Limburg in crisistijd

Transcriptie

1 Ontwerpversie de definitieve versie van deze analyse verschijnt in het Economisch Rapport POM ERSV Limburg (verschijning januari 2010). In de voorliggende analyse wordt in hoofdzaak gefocust op de periode september 2008 t.e.m. september Limburg in crisistijd De economische crisis, voortvloeiend uit het debacle van de financiële wereld, die de mondiale economie sinds het najaar van 2008 in haar greep houdt, laat zich uiteraard ook voelen in Limburg. Vijf indicatoren die de economische activiteit van een regio vrijwel op de voet volgen, zijn o.a. de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België (NBB), de tijdelijk werklozen, de loontrekkenden, de faillissementen en de werkzoekenden. Aan de hand van deze indicatoren schetsen we een beeld van de impact van de crisis in Limburg. 1. Conjunctuurbarometer De conjunctuurindicator van de NBB weerspiegelt sinds meerdere decennia, op een betrouwbare wijze, maandelijks het verloop van de economische activiteit van het land. Het gaat om een maandelijkse indicator die het saldo weergeeft van ondernemingen die een conjunctuurverbetering dan wel een conjunctuurverslechtering verwachten. De resultaten worden uitgedrukt in saldi en zijn gecorrigeerd voor seizoensinvloeden. De algemeen samengestelde curve (of conjunctuurbarometer van de NBB) betreft een gewogen gemiddelde van de synthetische curven van de verwerkende nijverheid, de ruwbouw, de handel en de dienstverlening aan bedrijven. Omwille van statistische redenen wordt op provinciaal vlak geen enkele weging toegepast. Duiding: afvlakking conjunctuurcurve De bruto curve is erg onderhevig aan schommelingen. Door eliminatie van de extreme punten met behulp van gewogen gemiddelden van 3 glijdende medianen bekomt men een afgevlakte curve die het meer fundamentele verloop van de conjunctuur weergeeft. Doordat de volatiliteit van de bruto reeks op het sectorale en het provinciale niveau hoger ligt dan op het niveau van de gehele economie van het land, wordt voor de afgevlakte sectorale en provinciale curven een sterkere afvlakkingsfilter (gewogen gemiddelden van 5 glijdende medianen) gebruikt, waardoor de afgevlakte indicatoren hiervan 2 maanden achter lopen op de globale nationale afgevlakte curve. De landelijke formule zou immers het aantal keerpunten en cycli doen toenemen en erratische bewegingen in hun afgevlakte curven introduceren. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 1

2 Uit de maandelijkse conjunctuuronderzoeken van de NBB blijkt dat de globale Limburgse conjunctuurcurve (figuur 1), die het algemeen Limburgs conjunctuurklimaat weerspiegelt, voor het eerst sinds medio 2007 in april 2009 verbeterde, te weten van 30,7 punten tot 27,8 punten. Sindsdien is het ondernemersvertrouwen in Limburg, zij het niet zonder enige aarzelingen, toch verder gestegen tot het peil van 19,7 in september Figuur 1 : Globale conjunctuurcurve Limburg bruto afgevlakt Bron : NBB De afgevlakte synthetische curve, die door eliminatie van de extreme waarden met een vertraging van enkele maanden de fundamentele tendens van de conjunctuurbeweging weergeeft, is dan ook onder invloed van deze overwegend betere brutoresultaten van de laatste tijd gunstig aan het evolueren. Men kan stellen dat het aanhoudende sombere conjunctuurbeeld door de financiële en economische crisis doorbroken wordt, wat de hoop wettigt dat de bodem van de recessie bereikt is. Deze hoop op een herstel blijft echter voorlopig nog broos. Uit de sectorale conjunctuurcurven (figuren 2 t.e.m. 5) blijkt dat in september 2009 in Limburg de indicatoren in de handel ( 25,6 tot 23,0 punten) en de dienstverlening aan bedrijven ( 17,1 tot 12,2) vooruitgingen, terwijl het economisch klimaat in de verwerkende nijverheid ( 19,0 tot 20,4) en de bouwnijverheid ( 16,0 tot 22,9) verslechterde. De progressie in de handel en dienstverlening aan bedrijven was echter in september niet voldoende om de terugval van het gevoelen in de verwerkende nijverheid en bouwnijverheid te compenseren. De onderliggende trend (afgevlakte synthetische curve) in de verwerkende nijverheid, de bouwnijverheid en de handel stabiliseert wel stilaan min of meer, terwijl in de dienstverlening aan bedrijven het dieptepunt reeds voorbij lijkt te zijn. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 2

3 Figuren 2 5 : Sectorale conjunctuurcurven Limburg 10 Verwerkende nijverheid 5 Bouwnijverheid bruto 15 bruto 25 afgevlakt 20 afgevlakt Bron : NBB Bron : NBB 10 Handel 25 Dienstverlening aan bedrijven bruto afgevlakt bruto afgevlakt Bron : NBB Bron : NBB De globale bruto synthetische conjunctuurindicator van België (figuur 6) is voor de 6 de maand op rij gestegen tot 17,8 punten in september jongstleden. De afgevlakte synthetische curve, een barometer voor de basistrend van de economie, heeft een duidelijke opwaartse beweging ingezet. Alles wijst er op dat maart 2009 nationaal als een trendkeerpunt mag beschouwd worden. Figuur 6 : Globale conjunctuurcurve België bruto afgevlakt Bron : NBB 2. Tijdelijke werkloosheid Het verleden heeft aangetoond dat de tijdelijke werkloosheid een goede voorspeller is wat betreft de toekomstige evolutie van de werkgelegenheid. Er bestaat een negatief verband tussen de twee. Wanneer de tijdelijke werkloosheid daalt, stijgt de werkgelegenheid, en vice versa. Verder heeft men POM ERSV Limburg Ontwerpversie 3

4 ook opgemerkt dat de evolutie van de conjunctuur quasi omgekeerd evenredig verloopt met de evolutie van de tijdelijke werkloosheid. Een tijdelijk werkloze is een werkloze die door een arbeidsovereenkomst is verbonden waarvan de uitvoering tijdelijk, geheel of gedeeltelijk, geschorst is. Een werknemer kan tijdelijk werkloos gesteld worden wegens economische oorzaken, technische stoornis, slecht weer, overmacht, collectieve jaarlijkse vakantie, staking of lock out. Provincie Figuur 7 en tabel 1 laten de evolutie van de tijdelijke werkloosheid zien tijdens de economische crisis in België, Vlaanderen en Limburg in de periode augustus 2008 augustus Ook inzake de tijdelijke werkloosheid lijkt zich een trendkeerpunt gevormd te hebben in maart 2009, zoals eveneens in de conjunctuurbarometer van de NBB hierboven. Duiding: afvlakking tijdelijke werkloosheid Om de onderliggende trend zichtbaar te maken wordt voor de tijdelijke werkloosheid ook een statistische afvlakkingsmethode gebruikt met behulp van het gewogen gemiddelde van 3 glijdende medianen, om de uiterste waarden te verwijderen. Eind maart 2009 was het aantal tijdelijk werklozen sinds augustus 2008 opgelopen in Limburg van tot of +238,7% (Vlaanderen: van tot of +166,6% en België: van tot of +160,5%). Sedertdien vertoont deze indicator een weliswaar niet rimpelloze maar toch een steeds meer zichtbaar wordende dalende trend met als resultaat dat in Limburg eind augustus 2009 het aantal tijdelijk werklozen afgenomen was tot of 38,0% t.o.v. eind maart 2009 (Vlaanderen: of 41,6% en België: of 40,9%). Hierdoor zitten België (+53,9%) en Vlaanderen (+55,7%) in augustus 2009 nog nagenoeg de helft boven hun peil van augustus 2008, waar Limburg met +109,9% of ongeveer het dubbele voorlopig ruim boven blijft. Figuur 7 : Evolutie tijdelijk werklozen in Limburg, Vlaanderen en België augustus 2008 augustus 2009 (bruto en afgevlakte indices, augustus 2008 = 100) LIMBURG afgevlakt VLAANDEREN afgevlakt BELGIE afgevlakt 200 LIMBURG bruto VLAANDEREN bruto 150 BELGIE bruto Bron : RVA Aangezien er veel meer mannen dan vrouwen aan de slag zijn in conjunctuur en crisisgevoelige sectoren, zoals de industrie en de bouw, reflecteert zich dit niet alleen door een permanent veel groter aandeel van de mannen (ruim 70%) in de tijdelijke werkloosheid maar ook door een veel POM ERSV Limburg Ontwerpversie 4

5 forsere stijging bij de mannen in tijden van economische crisis, waardoor hun aandeel (ruim 80%; met een hoogtepunt van tijdelijk werkloze mannen op een totaal van in maart 2009) dan nog omvangrijker wordt. Tabel 1 : Evolutie tijdelijk werklozen augustus 2008 augustus 2009 LIMBURG VLAANDEREN BELGIE M V T M V T M V T aug/ sep/ okt/ nov/ dec/ jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ % evol. aug/08 aug/09 129,8 57,2 109,9 62,2 38,7 55,7 57,8 40,7 53,9 % evol. aug/08 mrt/09 283,8 119,1 238,7 193,8 95,4 166,6 180,4 93,5 160,5 % evol. mrt/09 aug/09 40,1 28,3 38,0 44,8 29,0 41,6 43,7 27,3 40,9 Bron : RVA Streken Binnen Limburg (figuur 8 en tabel 2) kenden tussen augustus 2008 en maart 2009 alle streken een duidelijk grotere aangroei van tijdelijk werklozen dan Vlaanderen (+166,6%) en België (+160,5%), gaande van +258,4% in Midden Limburg tot +225,5% in Zuid Limburg. Vanaf maart 2009 tot augustus 2009 verminderde de tijdelijke werkloosheid in bijna alle regio s vrijwel aan hetzelfde tempo van ca. 40%. In Zuid Limburg ( 45,9%) lag de dalingssnelheid iets hoger. Midden Limburg ( 34,3%) en vooral het Maasland ( 29,2%) evolueerden dan weer het minst gunstig. Eind augustus 2009 blijven deze 2 laatste Limburgse streken met respectievelijk +135,4% en +132,6% het verst verwijderd van hun niveau van augustus 2008, wat Zuid Limburg met +76,2% het best weet te benaderen. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 5

6 Figuur 8 : % evolutie tijdelijk werklozen ,6 258,4 230,9 228,4 225,5 238, ,6 160, ,6 135,4 96,8 132,6 76,2 109,9 55,7 53,9 % evol. aug/08 mrt/09 % evol. mrt/09 aug/09 % evol. aug/08 aug/ ,2 34,3 40,5 29,2 45,9 38,0 41,6 40,9 Bron : RVA Gemeenten Op het dieptepunt van de economische recessie, in maart 2009, kenden volgende gemeenten sinds augustus 2008 (tabel 2 en figuur 9) procentueel de grootste toename van tijdelijk werklozen : Hamont Achel (+351,2%), Lommel (+350,3%), Diepenbeek (+328,1%), Voeren (+318,2%), Ham (+316,4%), Lanaken (+308,5%), Zonhoven (+306,5%) en Gingelom (+301,1%). In absolute cijfers noteerde men de grootste groei van de tijdelijke werkloosheid in deze periode in Genk (+2.905), Maasmechelen (+1.517), Beringen (+1.473), Sint Truiden (+1.274) en Hasselt (+1.256). De gemeente die eind augustus 2009 (tabel 2 en figuur 10) nog het meest markant boven haar tijdelijk werkloosheidsniveau van augustus 2008 zit, is de Maaslandse gemeente Lanaken met +206,7%, op enige afstand gevolgd door Bree (+169,9%), Genk (+167,5%), Meeuwen Gruitrode (+165,9%), Ham (+164,5%), Zonhoven (+160,2%), Hoeselt (+159,2%), Diepenbeek (+148,5%) en Tessenderlo (+142,1%). POM ERSV Limburg Ontwerpversie 6

7 Tabel 2 : Evolutie tijdelijk werklozen augustus 2008 maart 2009 augustus /08 03/09 08/09 08/08 03/09 % evolutie 03/09 08/09 08/08 08/09 Noord Limburg ,6 39,2 110,6 Bocholt ,4 24,5 79,3 Bree ,5 9,9 169,9 Hamont Achel ,2 50,9 121,5 Hechtel Eksel ,9 37,8 96,6 Lommel ,3 53,3 110,4 Meeuwen Gruitrode ,6 29,0 165,9 Neerpelt ,3 44,4 95,2 Overpelt ,9 50,9 93,3 Peer ,1 39,3 74,2 Midden Limburg ,4 34,3 135,4 As ,0 29,8 127,3 Diepenbeek ,1 42,0 148,5 Genk ,6 32,9 167,5 Hasselt ,5 32,7 92,2 Houthalen Helchteren ,0 34,1 133,3 Opglabbeek ,1 33,9 97,6 Zonhoven ,5 36,0 160,2 Zutendaal ,2 36,2 126,7 West Limburg ,9 40,5 96,8 Beringen ,5 41,3 109,8 Halen ,7 50,4 49,6 Ham ,4 36,5 164,5 Herk de Stad ,7 52,7 24,9 Heusden Zolder ,0 34,7 113,5 Leopoldsburg ,3 42,3 92,4 Lummen ,3 37,8 56,3 Tessenderlo ,9 38,2 142,1 Het Maasland ,4 29,2 132,6 Dilsen Stokkem ,2 32,2 111,7 Kinrooi ,5 27,9 107,2 Lanaken ,5 24,9 206,7 Maaseik ,0 36,0 129,3 Maasmechelen ,0 26,0 123,6 Zuid Limburg ,5 45,9 76,2 Alken ,5 43,3 59,6 Bilzen ,6 36,4 137,0 Borgloon ,1 52,9 42,3 Gingelom ,1 57,1 72,0 Heers ,8 52,5 73,1 Herstappe NVT NVT NVT Hoeselt ,6 35,0 159,2 Kortessem ,3 43,3 56,2 Nieuwerkerken ,2 56,3 37,2 Riemst ,0 39,2 67,1 Sint Truiden ,7 54,4 48,0 Tongeren ,3 38,5 73,0 Voeren ,2 52,2 100,0 Wellen ,8 61,5 47,0 LIMBURG ,7 38,0 109,9 VLAANDEREN ,6 41,6 55,7 BELGIE ,5 40,9 53,9 Bron : RVA POM ERSV Limburg Ontwerpversie 7

8 Figuur 9 : % evolutie tijdelijk werklozen augustus 2008 maart 2009 Figuur 10 : % evolutie tijdelijk werklozen augustus 2008 augustus 2009 POM ERSV Limburg Ontwerpversie 8

9 3. Loontrekkenden Algemeen Duiding: snelle ramingen loontrekkenden De Snelle Ramingen van de tewerkgestelde werknemers naar woonplaats van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) beperken zich tot de werknemers die moeten aangegeven worden aan de RSZ. Dit betekent dat werknemers tewerkgesteld door de lokale overheden (RSZPPO) niet opgenomen zijn in deze indicator. Ondanks deze beperking wordt toch een representatieve indicatie verkregen over de evolutie van de bezoldigde tewerkstelling naar woonplaats. Figuur 11 : Evolutie loontrekkenden naar woonplaats in Limburg, Vlaanderen en België juni 2007 juni 2009 (indices, juni 2007 = 100) 104,0 103,5 103,0 102,5 102,0 101,5 101,0 LIMBURG VLAANDEREN BELGIE 100,5 100,0 jun/07 sep/07 dec/07 mrt/08 jun/08 sep/08 dec/08 mrt/09 jun/09 Bron : RSZ Snelle Ramingen De economische crisis laat zich voelen bij de werkgelegenheid in dienstverband vanaf het laatste kwartaal van 2008 (figuur 11 en tabel 3). Eind september 2008 was het aantal tewerkgestelde Limburgse werknemers sinds juni 2007 opgelopen van tot of +3,6% (Vlaanderen: van tot of +2,8% en België: van tot of +3,0%). Nadien daalde het aantal loontrekkenden uit Limburg tot in juni 2009, of met 2,8% t.o.v. september 2008 (Vlaanderen: of 1,7% en België: of 1,4%), waardoor voor Limburg het werknemersniveau in het 2 de kwartaal van 2009 toch nog +0,7% boven dat van 2 jaar geleden bleef (Vlaanderen: +1,0% en België: +1,5%). POM ERSV Limburg Ontwerpversie 9

10 Tabel 3 : Evolutie loontrekkenden naar woonplaats LIMBURG VLAANDEREN BELGIE jun/ sep/ dec/ mrt/ jun/ sep/ dec/ mrt/ jun/ % evol. jun/07 jun/09 0,7 1,0 1,5 % evol. jun/07 sep/08 3,6 2,8 3,0 % evol. sep/08 jun/09 2,8 1,7 1,4 Bron : RSZ Snelle Ramingen Sectoraal Uit de meest recente provinciale sectorale gegevens van de tewerkgestelde werknemers naar woonplaats van de RSZ (Gewone Tellingen) blijkt (tabel 4) dat eind maart 2009 het aantal Limburgse loontrekkenden sinds het uitbreken van de economische recessie eind september 2008, gedaald is met of met 2,7% (Vlaanderen: of 1,4% en België: of 1,2%). De afname van het Limburgse werknemersbestand situeerde zich in alle hoofdsectoren, met name de landbouw ( tewerkgestelden of 47,8%), de industrie ( of 5,0%), de tertiaire sector ( of 1,5%) en de bouwnijverheid ( 55 of 0,3%). De forse tewerkstellingsafname in de landbouw is grotendeels te verklaren door de seizoensarbeid in de fruitsector die uiteraard niet meer voorkomt in de RSZ telling op 31/03/2009, maar wel op 30/09/2008. Frappant is dat in de beschouwde laagconjunctuurperiode bijna niemand in de bouw zijn job verloren heeft. Volgens een enquête van VOKA KvKLimburg blijft de crisisimpact in deze sector voorlopig zeer beperkt door nog goed gevulde orderportefeuilles in Voor 2010 zouden de vooruitzichten echter minder rooskleurig zijn. Binnen de industrie daarentegen komt de crisis wel al tot uiting. Vooral de subsectoren transportmiddelen ( werknemers of 9,8%), metaalverwerking ( of 5,7%) en textiel, kleding en leernijverheid ( 440 of 26,0%) hebben het meest te lijden onder deze periode van economische teruggang. Het zwaarst getroffen in de tertiaire sector zijn voornamelijk de subsectoren exploitatie van en handel in onroerend goed, diensten aan bedrijven ( of 11,9%) en verschaffen van accommodatie en maaltijden ( 262 of 3,4%). POM ERSV Limburg Ontwerpversie 10

11 Tabel 4 : Evolutie loontrekkenden naar woonplaats en sector in Limburg 30/09/ /03/2009 Sectoren 30/09/ /03/2009 Evolutie Absoluut % Landbouw ,8 Industrie ,0 Delfstoffen ,5 Electriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht, cokesovens ,2 Water, afval en afvalwaterbeheer ,5 Voedingsmiddelen, dranken en tabaksproducten ,2 Textiel, kleding en leernijverheid ,0 Hout en papierindustrie, drukkerijen ,1 Chemische producten ,0 Farmaceutische grondstoffen en producten ,9 Rubber, kunststof en overige niet metaalhoudende minerale producten ,8 Metaalverwerking ,7 Transportmiddelen ,8 Overige industrie en reparatie ,8 Bouwnijverheid ,3 Tertiaire sector ,5 Groot en detailhandel ,3 Verschaffen van accommodatie en maaltijden ,4 Vervoer, opslag ,4 Uitgeverijen en audiovisuele bedrijven, telecommunicatie, informatica ,5 Financiële activiteiten en verzekeringen ,1 Exploitatie van en handel in onroerend goed, diensten aan bedrijven ,9 Openbaar bestuur en defensie, verpli chte sociale verzekeri ngen, onderw ,3 Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening ,7 Overige diensten ,9 TOTAAL LIMBURG ,7 VLAANDEREN ,4 BELGIE ,2 Bron : RSZ Gewone Tellingen 4. Faillissementen In onze provincie gingen de eerste negen maanden van 2009 (tabel 5 en figuur 12) 434 ondernemingen failliet (in Vlaanderen: en in België: 6.981). Dit is 28,0% meer dan in dezelfde periode 2008, wat een duidelijk hoger percentage is dan in Vlaanderen (+21,0%) en België (+14,2%). Binnen Limburg was de toename van het aantal faillissementen met +30,8% het sterkst in het gerechtelijk arrondissement Hasselt, tegenover +24,8% in het gerechtelijk arrondissement Tongeren. Het aantal falingen is tijdens het uitbreken van de economische crisis duidelijk de hoogte in geschoten. Deze stijging staat ogenschijnlijk in schril contrast met de signalen van een voorzichtig economisch herstel. Inherent aan deze indicator is echter dat de crisis zich hierin met enige vertraging manifesteert. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 11

12 Tabel 5 : Evolutie faillissementen januari september Evolutie jan/07 sep/07 jan/08 sep/08 jan/09 sep/ Abs. % Abs. % ger. arr. Hasselt , ,8 ger. arr. Tongeren , ,8 LIMBURG , ,0 VLAANDEREN , ,0 BELGIE , ,2 Bron : Graydon Verwerking: ERSV Limburg Figuur 12 : % evolutie faillissementen januari september ,8 24,8 28,0 21, ,4 2,1 2,6 9,6 14, ,1 ger. arr. Hasselt ger. arr. Tongeren LIMBURG VLAANDEREN BELGIE Bron : Graydon 5. Werkzoekenden Een andere indicator die met enige vertraging de crisis opvolgt, is het aantal niet werkende werkzoekenden (nwwz) en de daarmee gepaard gaande werkloosheidsgraad. Niet werkende werkzoekenden Provincie In de periode 30/09/ /09/2009 (figuur 13 en tabel 6) steeg het aantal niet werkende werkzoekenden in Limburg van tot of met 28,3%, dat hiermee slechter presteert dan Vlaanderen (van tot of +22,8%). POM ERSV Limburg Ontwerpversie 12

13 Figuur 13 : Evolutie nwwz in Limburg en Vlaanderen september 2008 september 2009 (indices, september 2008 = 100) LIMBURG VLAANDEREN Bron : VDAB Tabel 6 : Evolutie nwwz september 2008 september 2009 LIMBURG VLAANDEREN M V T M V T sep/ okt/ nov/ dec/ jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ sep/ % evol. sep/08 sep/09 48,6 12,9 28,3 33,4 13,2 22,8 Bron : VDAB Doordat de mannen relatief vaker werken in de secundaire sector, die het eerst en het zwaarst te lijden heeft onder een economische recessie, is de impact van de crisis ook het grootst bij hen. De mannelijke nwwz in Limburg en Vlaanderen stegen met respectievelijk +48,6% en +33,4% veel sterker dan de vrouwen (in Limburg: +12,9% en in Vlaanderen: +13,2%). Ook het succes van de dienstencheques is een bijkomende verklaring voor de gunstigere evolutie van de vrouwelijke nwwz. Tabel 7 laat zien dat in Limburg naast de mannen ook vooral de allochtonen (+41,5%), de jongeren (+40,1%) en de arbeiders (+33,7%) het hardst getroffen worden door de economische crisis. In Vlaanderen is quasi hetzelfde beeld te zien, zij het minder uitgesproken. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 13

14 Tabel 7 : % evolutie nwwz september 2008 september 2009 LIMBURG VLAANDEREN TOTAAL 28,3 22,8 Geslacht Mannen 48,6 33,4 Vrouwen 12,9 13,2 Beroep Arbeiders 33,7 24,3 Bedienden 21,9 21,1 Leeftijd <25 jaar 40,1 29, jaar 31,9 26,0 >=50 jaar 10,6 10,7 Origine Autochtonen 25,3 22,0 Allochtonen 41,5 25,9 Bron : VDAB Verwerking: ERSV Limburg Streken Noord Limburg (+30,5%) en Midden Limburg (+27,4%) kenden tussen september 2008 en september 2009 (figuur 14 en tabel 8) een vergelijkbaar procentueel stijgingsritme van het aantal nwwz als de provincie (+28,3%), waar West Limburg (+25,5%) en Zuid Limburg (+22,7) onder en het Maasland (+38,9%) manifest boven bleven. Figuur 14 : % evolutie nwwz september 2008 september , ,5 27,4 25,5 22,7 28,3 22, Bron : VDAB Gemeenten Volgende gemeenten lieten in de periode 30/09/ /09/2009 (tabel 8 en figuur 15) de grootste procentuele toename van de nwwz optekenen: Herstappe (+200,0%), As (+46,3%), Maasmechelen (+43,9%), Dilsen Stokkem (+42,2%), Maaseik (+41,1%) en Bree (+40,3%). Absoluut gezien waren de POM ERSV Limburg Ontwerpversie 14

15 koplopers Genk ( nwwz) en Maasmechelen (+717 nwwz), waar tesamen zich nagenoeg een kwart van de provinciale stijging van nwwz situeerde. Tabel 8 : Evolutie nwwz september 2008 september /09/ /09/2009 Evol. 30/09/ /09/2009 Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Abs. % Vlaanderen ,8 Limburg ,3 Noord Limburg ,5 Bocholt ,2 Bree ,3 Hamont Achel ,3 Hechtel Eksel ,5 Lommel ,8 Meeuwen Gruitrode ,6 Neerpelt ,4 Overpelt ,3 Peer ,8 Midden Limburg ,4 As ,3 Diepenbeek ,4 Genk ,8 Hasselt ,0 Houthalen Helchteren ,6 Opglabbeek ,6 Zonhoven ,0 Zutendaal ,6 West Limburg ,5 Beringen ,6 Halen ,6 Ham ,1 Herk de Stad ,0 Heusden Zolder ,8 Leopoldsburg ,2 Lummen ,2 Tessenderlo ,3 Het Maasland ,9 Dilsen Stokkem ,2 Kinrooi ,7 Lanaken ,7 Maaseik ,1 Maasmechelen ,9 Zuid Limburg ,7 Alken ,9 Bilzen ,2 Borgloon ,8 Gingelom ,0 Heers ,5 Herstappe ,0 Hoeselt ,1 Kortessem ,9 Nieuwerkerken ,1 Riemst ,1 Sint Truiden ,5 Tongeren ,7 Voeren ,2 Wellen ,5 Totaal Bron : VDAB Verwerking: ERSV Limburg POM ERSV Limburg Ontwerpversie 15

16 Figuur 15 : % evolutie nwwz september 2008 september 2009 Werkloosheidsgraad Provincie De werkloosheidsgraad (aantal nwwz t.o.v. de beroepsbevolking) vermeerderde in Limburg met +1,8%, van 6,5% eind september 2008 tot 8,3% eind september 2009 (figuur 16 en tabel 9), tegenover +1,4% in Vlaanderen (van 6,1% tot 7,4%). Deze indicator laat ook andermaal bij de mannen de grotere kwetsbaarheid zien bij een economische malaise. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 16

17 Figuur 16 : Evolutie werkloosheidsgraad 12 10,3 10, ,8 7,3 8,3 7,0 8,2 7,7 7,8 6,5 6,5 8,3 6,1 7,4 4 30/09/ /09/ Bron : VDAB Streken De toename van de werkloosheidsdruk in deze periode (figuur 16 en tabel 9) binnen Limburg varieerde van +1,2% in West Limburg tot +3,0% in het Maasland. Noord Limburg (7,3%) en Zuid Limburg (7,8%) wisten zich te handhaven rond het Vlaamse niveau. Midden Limburg en het Maasland zagen hun werkloosheidsgraad stijgen tot boven de 10%. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 17

18 Tabel 9 : Evolutie werkloosheidsgraad september 2008 september /09/ /09/2009 Evol. 30/09/ /09/2009 Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Vlaanderen 5,3 7,0 6,1 7,0 7,9 7,4 1,7 0,9 1,4 Limburg 5,0 8,4 6,5 7,4 9,4 8,3 2,4 1,1 1,8 Noord Limburg 3,9 8,2 5,8 6,0 9,1 7,3 2,1 0,9 1,6 Bocholt 3,2 7,4 5,0 5,4 8,5 6,8 2,3 1,1 1,8 Bree 3,3 6,6 4,8 5,9 7,7 6,7 2,6 1,1 1,9 Hamont Achel 3,5 7,1 5,1 5,3 8,8 6,8 1,8 1,7 1,7 Hechtel Eksel 4,0 7,6 5,5 5,0 9,3 6,9 1,1 1,7 1,4 Lommel 3,9 7,7 5,6 6,1 8,7 7,2 2,2 1,0 1,6 Meeuwen Gruitrode 3,0 6,6 4,5 4,4 7,2 5,6 1,4 0,6 1,1 Neerpelt 4,0 6,9 5,3 6,1 8,3 7,1 2,0 1,5 1,8 Overpelt 3,5 6,5 4,8 5,5 7,5 6,4 2,0 1,0 1,6 Peer 3,1 6,0 4,4 4,3 7,4 5,7 1,2 1,4 1,3 Midden Limburg 6,5 10,5 8,3 9,4 11,4 10,3 3,0 0,9 2,0 As 4,3 8,4 6,1 7,8 10,2 8,9 3,5 1,9 2,8 Diepenbeek 3,7 7,3 5,3 5,5 7,8 6,5 1,8 0,4 1,2 Genk 7,9 12,7 10,0 12,6 14,9 13,6 4,7 2,2 3,6 Hasselt 6,5 8,6 7,5 8,6 8,5 8,5 2,1 0,1 1,0 Houthalen Helchteren 6,0 9,4 7,5 9,1 11,7 10,2 3,0 2,3 2,7 Opglabbeek 3,9 8,6 6,0 5,7 9,5 7,4 1,8 0,8 1,4 Zonhoven 4,4 7,6 5,8 5,7 8,0 6,8 1,4 0,4 1,0 Zutendaal 4,7 8,9 6,6 7,6 9,8 8,6 2,9 0,8 2,0 West Limburg 4,8 9,9 7,0 6,8 10,1 8,2 2,0 0,2 1,2 Beringen 5,2 9,8 7,2 7,2 10,2 8,5 2,1 0,4 1,3 Halen 4,1 6,5 5,2 5,6 7,5 6,4 1,4 1,0 1,2 Ham 3,4 8,6 5,6 5,0 9,1 6,8 1,6 0,6 1,2 Herk de Stad 3,5 6,6 4,9 5,6 7,0 6,2 2,1 0,4 1,3 Heusden Zolder 5,2 9,0 6,9 7,7 10,6 9,0 2,5 1,6 2,1 Leopoldsburg 5,4 11,0 7,8 8,0 12,0 9,8 2,6 1,0 1,9 Lummen 3,1 7,4 5,0 4,8 8,1 6,3 1,7 0,7 1,3 Tessenderlo 3,3 7,1 5,0 5,4 7,7 6,4 2,1 0,5 1,4 Het Maasland 5,9 10,0 7,7 9,9 11,8 10,7 4,0 1,8 3,0 Dilsen Stokkem 4,9 8,4 6,4 8,3 10,3 9,1 3,4 1,9 2,7 Kinrooi 3,2 7,3 5,0 5,1 8,2 6,4 1,9 0,8 1,4 Lanaken 5,4 7,9 6,5 7,3 9,5 8,3 1,9 1,7 1,8 Maaseik 4,5 6,9 5,5 7,2 8,8 7,9 2,7 1,9 2,4 Maasmechelen 8,4 12,2 10,0 13,9 15,4 14,5 5,5 3,2 4,5 Zuid Limburg 5,2 8,1 6,5 7,0 8,8 7,8 1,8 0,7 1,3 Alken 3,2 6,0 4,5 4,9 6,5 5,6 1,6 0,5 1,1 Bilzen 5,1 7,6 6,2 7,0 8,6 7,7 1,9 1,0 1,5 Borgloon 4,9 6,7 5,7 5,9 7,2 6,5 1,0 0,6 0,8 Gingelom 4,7 7,3 5,8 6,5 7,6 7,0 1,9 0,2 1,1 Heers 4,6 7,0 5,6 6,0 8,6 7,2 1,4 1,6 1,5 Herstappe 4,4 0,0 2,4 8,3 4,9 6,7 3,9 4,9 4,3 Hoeselt 3,4 7,2 5,1 5,1 7,6 6,2 1,8 0,4 1,2 Kortessem 4,6 7,8 6,0 5,5 8,2 6,7 0,9 0,4 0,7 Nieuwerkerken 3,5 6,6 4,9 4,6 7,5 5,9 1,1 0,9 1,0 Riemst 4,4 6,0 5,2 5,6 6,6 6,1 1,2 0,6 0,9 Sint Truiden 5,1 7,9 6,4 7,4 9,0 8,1 2,2 1,2 1,8 Tongeren 5,4 8,4 6,7 8,0 8,3 8,1 2,6 0,0 1,4 Voeren 5,1 8,0 6,4 6,0 7,7 6,8 1,0 0,3 0,4 Wellen 4,3 6,9 5,4 5,5 7,1 6,2 1,3 0,2 0,8 Bron : VDAB Verwerking: ERSV Limburg POM ERSV Limburg Ontwerpversie 18

19 Gemeenten Op gemeentelijk vlak (tabel 9 en figuur 17) incasseerden volgende gemeenten in de beschouwde periode de sterkste toename van de werkloosheidsdruk: Maasmechelen (+4,5%), Herstappe (+4,3%), Genk (+3,6%), As (+2,8%), Houthalen Helchteren (+2,7%), Dilsen Stokkem (+2,7%) en Maaseik (+2,4%). Figuur 17 : Evolutie werkloosheidsgraad september 2008 september Werkloosheidsgraad en industriële aanwezigheid In Limburg is de stijging van de werkloosheid in deze crisistijd niet alleen groter dan in Vlaanderen, maar zelfs het grootst van alle Vlaamse provincies. Er is duidelijk een verband (figuur 18) tussen de toename van de werkloosheid en het belang van de industrie in elke provincie (volgens aandeel in de bruto toegevoegde waarde). Limburg en Antwerpen zijn provincies waar de industrie naar verhouding het belangrijkst is. Het zijn ook deze provincies waar de toename van de werkloosheidsdruk het grootst is. Dit verband valt te verklaren doordat de industrie doorgaans conjunctuurgevoeliger is dan de andere hoofdsectoren. Dit komt doordat de industrie een grotere exportgerichtheid heeft en zo meer onderhevig is aan internationale concurrentie en de conjuncturele situatie elders in de wereld. Op arrondissementeel vlak is voormelde relatie vrijwel afwezig. Vermoedelijk is het geografische niveau te beperkt waardoor verschillen tussen statistieken opgemaakt volgens woonplaats (werkloosheid) en volgens werkplaats (toegevoegde waarde) te groot worden. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 19

20 Figuur 18 : Evolutie werkloosheidsgraad en industriële aanwezigheid in de Vlaamse provincies Evolutie werkloosheidsgraad mei/2008 sep/2009 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 NIVEAU VLAANDEREN Vlaams Brabant Bron : INR, VDAB NIVEAU VLAANDEREN % aandeel industrie in de bruto toegevoegde waarde in 2007 Limburg West Vlaanderen Oost Vlaanderen Antwerpen 7. Conclusie Door de relatief hogere aanwezigheid in onze provincie van de industrie, die een veel grotere exportgerichtheid heeft dan andere sectoren, is Limburg een van de Vlaamse provincies die het hardst getroffen wordt door de in het najaar van 2008 uitgebroken mondiale economische crisis. Het grootste jobverlies (ca. 90% van de totale Limburgse tewerkstellingsafname) wordt opgetekend in de industriële subsectoren transportmiddelen, metaalverwerking en textiel, kleding en leernijverheid en in de aan de industrie nauw verbonden tertiaire subsector exploitatie van en handel in onroerend goed, diensten aan bedrijven. Opmerkelijk is dat de crisisimpact in de bouw, traditioneel toch ook een heel conjunctuurgevoelige sector, voorlopig zeer beperkt is gebleven. Naast de mannen en arbeiders, die betrekkelijk vaker in de industrie werken, zijn het ook vooral de allochtonen en de jongeren die het meest te lijden hebben onder de huidige economische malaise. Op streekniveau binnen Limburg laat de crisis zich voornamelijk in het Maasland en in Midden Limburg het ergst voelen. De conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België laat evenwel de laatste maanden zien dat de bodem van de recessie blijkbaar bereikt is. Het prille economisch herstel is echter voorlopig nog broos en de gevolgen van de crisis zullen ongetwijfeld een tijdje blijven nazinderen, te meer door het momenteel nog toenemend aantal faillissementen. POM ERSV Limburg Ontwerpversie 20