Bevindingen uit de studie- en oriëntatie dag 'Onderwijs aan Rom en aan rondtrekkenden'

Transcriptie

1 Bevindingen uit de studie- en oriëntatie dag 'Onderwijs aan Rom en aan rondtrekkenden' 1. Inleiding Op 20 maart 2012 organiseerde het Kruispunt Migratie Integratie een studie en oriëntatie dag over onderwijs aan Rom en rondtrekkenden. Het doel van deze dag was velerlei: informeren, reflecteren en oriënteren. Met dit document bieden we jullie een neerslag aan van wat tijdens de verschillende informatiemomenten en werkgroepen aan bod kwam. Het document is geen uitgebreid verslag, het is wel een weergave van die elementen die door de deelnemers van deze dag breed werden onderschreven. Die elementen nemen we als vertrekpunt om verder uit te diepen en om strategieën voor de toekomst te ontwikkelen. 2. Bevindingen vanuit de verschillende thema s van de werkgroepen Onderwijs aan rondtrekkenden A. op het niveau van beleid Wat is er nu? Er zijn in Vlaanderen 4 gemeentelijke doortrekkersterreinen en 1 provinciaal, met een gemiddelde capaciteit van 20 standplaatsen. Afhankelijk van de regels van het terrein mogen de rondtrekkenden hier 1 tot 3 weken staan. Op elk terrein is er toezicht voorzien en is er contact met de rondtrekkenden waardoor de onderwijs problematiek zichtbaar en herkenbaar wordt. Er zijn op dit moment geen onderwijsinitiatieven voor rondtrekkenden voorzien De diversiteit van rondtrekkende kinderen en jongeren is zeer groot op gebied van verblijfsduur, afkomst, taal, leerniveau. Er is weinig zicht op het profiel van de rondtrekkende kinderen en jongeren Wat vragen de deelnemers aan de studiedag aan het beleid? Een engagement van de minister van Onderwijs om een geschikt aanbod voor deze groep te ontwikkelen en dit aanbod te implementeren. En om de noodzakelijke randvoorwaarden te hiervoor creëren.

2 Om rekening te houden met de kennis, ervaring en de ideeën die terreinwerkers opbouwden om van daaruit een leertraject te ontwikkelen dat rondtrekkende kinderen en jongeren aanzet tot leren. Het leertraject 1. is lokaal toepasbaar op doortrekkersterreinen waar jongeren verblijven 2. is afgestemd op de jongeren, speelt in op hun motivatie, hun leernoden en leefwereld en is dus: flexibel, op maat en passend in een discontinu aanbod. 3. hecht belang aan leersuccessen en speelt in op de krachten en potenties van de kinderen en jongeren, is gericht op de persoonlijke ontwikkelingsdoelen, met aandacht voor het versterken van een persoonlijke portfolio 4. ontwikkelt en reikt een grote variatie aan leermiddelen aan, die leerkrachten op maat kunnen aanbieden 5. daarbij moet er bijzondere aandacht zijn voor basisvaardigheden als lezen, schrijven en rekenen, en voor het gebruik van de moderne communicatiemiddelen. In te zetten op een traject dat afgestemd is op het leeraanbod op de verschillende doortrekkersterreinen, en dat in een latere fase toepasbaar is op rondtrekkende groepen buiten de doortrekkersterreinen Om dit te realiseren is het concept van open leercentra waar elke dag gedurende enkele uren een leerbegeleider samen met een of meerdere leerlingen aan een leerproject werkt inspirerend. Er wordt in eerste instantie niet gestreefd naar afstemming op het gewone onderwijs of het onderwijs in land van afkomst. Door de specificiteit (korte duur, grote diversiteit aan niveaus) is het moeilijk om zomaar aan te sluiten bij de dynamiek van het reguliere onderwijs. B. ondersteuning op het terrein Op de doortrekkersterreinen zijn er toezichters, die een beperkte sociaal culturele begeleidingsopdracht hebben Deze toezichters zijn permanent of deeltijds aanwezig, en hebben contact met de individuele gezinnen Op enkele terreinen worden op beperkte schaal speelactiviteiten georganiseerd voor jongeren Wat willen de deelnemers aan de studiedag als ondersteuning op het terrein? Opstarten van de leeractiviteiten op het terrein zelf omdat dit een vertrouwde omgeving is voor de kinderen en de jongeren. Ondersteuning om, via de kinderen, de ouders te sensibiliseren en te motiveren om het draagvlak voor de organisatie van leeractiviteiten en om de ondersteuning ervan door de ouders, te verhogen. Infrastructuur op de terreinen om deze leeractiviteiten te organiseren 2 bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei 2012

3 C. Ondersteuning op school Vaststelling: scholen in de omgeving zijn niet betrokken op het doortrekkersterrein Wat willende deelnemers aan de studiedag als ondersteuning op school Er wordt in eerste instantie voor het opstarten van initiatieven op het terrein zelf (zie b) In het kader van de ontwikkeling van het leertraject moet onderzocht worden in welke mate een lokale school of een ankerschool kan en moet betrokken worden in het traject. D. Netwerk Wat is er nu Er is een netwerk van toezichters en begeleiders van de gemeenten met een doortrekkersterrein dat periodiek overlegt. Dit netwerk wordt gecoördineerd door het Kruispunt Migratie Integratie en mee opgevolgd door de integratiecentra Vlaams Brabant en Oost Vlaanderen In de administraties Binnenlands Bestuur (Integratiebeleid) en Onderwijs is een aanspreekpunt die de thematiek opvolgt Wat willen de deelnemers aan de studiedag als netwerk ontwikkelen Een van de doelstellingen van de studie en oriënteringsdag van 26/03/2012 is: het netwerk verstevigen en uitbreiden om de uitwisseling tussen betrokkenen te vergroten; een netwerk 1. waarin mensen uit het veld, het beleid, de integratiecentra, de wetenschap en onderwijs elkaar ontmoeten, informatie en praktijken uitwisselen en nieuwe initiatieven ontwikkelen. 2. dat werkt aan een gemeenschappelijke visie en aanpak. 3. dat het Vlaams en het lokaal beleid stimuleert en ondersteunt 4. dat contacten opbouwt en onderhoudt met zowel het buitenland als met Wallonië De deelnemers vinden het tevens belangrijk om in een Europees netwerk te kunnen stappen om verder knowhow te ontwikkelen o.a. door uitwisseling en werkbezoeken aan buitenlandse projecten Onderwijs aan Rom A. Beleid Op de drie gemeentelijke residentiële terreinen met Roms (Wilrijk, Leuven, Mortsel) zijn er inspanningen om de Roms te integreren in de lokale schoolinstellingen. Bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei

4 In Mortsel is er een begeleidingsproject om de kinderen, hun ouders en de leerkrachten te ondersteunen en begeleiden. In Leuven en Wilrijk is er een begeleidende medewerker voor het terrein dat het onderwijsthema mee opneemt. De inspanningen zijn vooral gericht op kleuters en op het lager onderwijs, de onderwijsdeelname in secundair is zeer problematisch. De ervaring in deze gemeenten toont aan dat bijzondere inspanningen nodig zijn om het schoolgaan van de Romkinderen te bestendigen, de motivatie van de ouders op te krikken en de inspanningen van scholen te honoreren en te ondersteunen. De Vlaamse overheid heeft in het verleden enkele lokale begeleidingsprojecten ondersteund op basis van tijdelijke projecttoelagen, zonder belofte op structurele inbedding. De projectondersteuning voor Mortsel geldt tot juni Voor Roms op de private terreinen zijn er geen extra inspanningen, meestal lopen de kinderen die daar wonen de school mis. Het project van de Regenboogschool, gericht op onderwijs voor Romkinderen die verblijven op de private terreinen in en rond Brussel, is dit jaar gestopt. De Raad van Europa wil in alle lidstaten een verbetering van de onderwijskansen van Roma, waaronder de Rom. Wat willen de deelnemers als beleid? Zij willen dat het beleid zicht heeft op 1. de onderwijssituatie van de Romkinderen en op 2. de evolutie ervan. En een goed zicht heeft op de 1. mogelijkheden, 2. belemmeringen en 3. verwachtingen van de Rom t.a.v. onderwijs en school Zij vragen dat het beleid het initiatief neemt om hierover onderzoek te verrichten. Zij willen een structureel beleid met een constante en duurzame aanpak op lange termijn die gebaseerd is op een duidelijke visie. 1. de visie is ontwikkeld op lokaal en op bovenlokaal niveau 2. de aanpak kan stapsgewijs en projectmatig worden uitgevoerd. Zij willen overleg, afstemming en uitwisseling tussen alle betrokken actoren op lokaal en op bovenlokaal niveau Zij willen een sterke lokale eerstelijnswerking en een structurele inzet van brugfiguren Zij willen dat ook het traject in het secundair onderwijs van deze Rom jongeren meer onder de aandacht komt en beleidsmatig opgepakt wordt. Zij willen een degelijke, motiverende en lokaal afgestemde en gecoördineerde spijbelaanpak Een noodzakelijke voorwaarde om tot dit beleid te kunnen komen is dat het lokale en het Vlaamse beleid zelf een goed zicht heeft op de realiteit van een woonwagenterrein: de ligging t.a.v. de dorpskern en de scholen, het leven dat zich op en rond het terrein afspeelt, de leefwereld van woonwagenbewoners, zodat het beleid een praktijktoets kan doorstaan. 4 bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei 2012

5 B. Ondersteuning op het terrein Enkel in Mortsel, Leuven en Wilrijk is er begeleiding voorzien door gemeentelijke medewerkers. Zij bereiken de ouders en maken hen wegwijs in de schoolorganisatie en de schoolcultuur. Mortsel koos als bestuur expliciet voor een motiverende aanpak voor ouders en leerkrachten In Mortsel is er tot eind dit schooljaar (ochtend)vervoer naar school voorzien voor Romkinderen. Het terrein ligt geïsoleerd van de omgeving waar er scholen zijn. Wat willen de deelnemers aan ondersteuning op het terrein? Doel: onderwijs aan Rom positief te beïnvloeden Hoe? Zij willen de context van het terrein betrekken op het schoolgebeuren, en andersom. Om dit te bereiken willen ze alle kansen benutten die de aansluiting van onderwijs op de leefwereld van de Rom bevorderen. Zij willen de ouders in hun vertrouwde omgeving bereiken en vanuit het terrein vertrekken om hun zicht op de meerwaarde van het onderwijs te verhogen en het draagvlak bij de ouders te vergroten Zij willen dat er herkenbare aanspreekpunten en brugfiguren zijn, die de relatie tussen de ouders en de school versterkt en duurzaam maakt. Zij willen initiatieven bevorderen die contacten aanmoedigen tussen de leerkrachten en de ouders zoals: bezoek aan het terrein door leerkrachten, bezoek aan school door ouders. Zij willen dat de leerkrachten zicht hebben op de leefwereld van de kinderen. We verwachten dat ouders zich inzetten voor een regelmatige onderwijsdeelname van hun kinderen. De spijbelaanpak moet doelgericht en efficiënt zijn en tegelijkertijd duidelijk gecommuniceerd worden aan de ouders. De spijbelaanpak moet een breed draagvlak krijgen bij andere bewoners en familie op het terrein. Er moet worden op toegezien dat de kinderen zich effectief, veilig en tijdig naar school kunnen verplaatsen. Samen met de ouders moet gezocht naar toegankelijke verplaatsingsmogelijkheden. Mogelijke voorbeeldfuncties van Rom die buiten een terrein leven benutten. De deelnemers willen, vanuit een gedeelde visie, verder onderzoeken wat mogelijk is op vlak van: het complementair werken aan wat leerkrachten doen binnen hun opdracht zoals: huiswerkbegeleiding, peter/meterschap/tutoring. het inzetten van vrijwilligers die zowel buiten het terrein als op het terrein kunnen gevonden worden het ontwikkelen van speelse activiteiten op het terrein voor peuters/kleuters en hun ouders als opstap naar schoolse activiteiten Bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei

6 toeleiden naar socio culturele activiteiten buiten het terrein vanuit de vaststelling dat deelname aan activiteiten buiten het terrein een positief effect heeft op de perceptie van de school als instelling en het schoollopen zelf. Visieontwikkeling: De deelnemers vragen dat de acties die ontwikkeld worden gebeuren binnen een kader dat gebaseerd is op een gezamenlijk ontwikkelde visie. C. Ondersteuning in de school In de drie gemeenten is er een gemeentelijk medewerker die de school en leerkrachten zicht geeft op de leefwereld van de ouders en het contact tussen school en ouders faciliteert In Mortsel en Leuven is er een stuurgroep die de onderwijsthematiek mee opvolgt Tot komen Romkinderen in aanmerking voor extra GOK uren (kinderen van trekkende bevolking) In Leuven werd het spel socerdas ontwikkeld voor leerkrachten. Hierin maken leerkrachten kennis met de leefwereld van woonwagenbewoners. Binnen het LOP Leuven is er een werkgroep Rom. Wat willen de deelnemers als ondersteuning in de school? Doel: onderwijssucces van Rom kinderen verzekeren Hoe? Leerkrachten moeten een gedifferentieerd leertraject kunnen aanbieden, op maat van het individuele kind. De randvoorwaarden hiervoor moeten gecreëerd worden: middelen, expertise, voorbereidingstijd, evaluatie Brugfiguren moeten leerkrachten en schooldirectie kunnen oriënteren in de context waarin de ouders en leerlingen leven. Opzetten van ondersteunende initiatieven zodat ouders zich veilig kunnen voelen in hun contacten met de school zowel in de school zelf als op het terrein waar ze wonen. Het is belangrijk dat Rom ouders weten wie ze in de school in vertrouwen kunnen aanspreken. Investeren, niet alleen in het ontwikkelen van methodieken, zeker ook op het ontsluiten én inoefenen ervan. De methodieken zijn gericht op 1. bevorderen van de deelname van Romkinderen aan onderwijs 2. uitwerken van een gedifferentieerd leertraject op maat. 3. zoeken van de juiste ingangspoorten, bijvoorbeeld nieuwe media, om de motivatie van de leerlingen te verhogen Visieontwikkeling: zodat de acties die buiten de school worden opgezet en die de school ondersteunen vanuit een duidelijk kader vertrekken. De aanwezigheid van andere bewoners in de school (bv. als deeltijdse werkkracht) kan de contactmogelijkheden tussen ouders en school versterken. Uitwisseling tussen leerkrachten in verschillende scholen die met Rom kinderen werken vanuit hun positieve ervaringen (doorbreken van negatieve ervaringen). 6 bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei 2012

7 Werken met Rom is tijdsintensief en gaat traag vooruit. Inventariseren en naar buiten brengen van wat bereikt werd is noodzakelijk. D. Netwerk Sinds 2011 is er een periodiek overleg Rom onderwijs met Kruispunt Migratie Integratie, de gemeenten Mortsel, Leuven en Antwerpen (begeleidende medewerker, integratiedienst, pedagogische dienst, deskundige ondersteuner LOP Leuven ) en Administratie Onderwijs. In de drie gemeenten is er een netwerk rond onderwijs aan Rom Het Kruispunt Migratie Integratie heeft contacten met de diverse sociale actoren die geregeld contact hebben met de Belgische Rom. Wat willen de deelnemers aan de studiedag als netwerk? Doelen: afstemmen, samenwerken, uitwisselen, kapitaalsopbouw Hoe? We willen een netwerk ontwikkelen op verschillende niveaus: op het niveau van de scholen en op lokaal, regionaal en Vlaams niveau. Deze netwerken moeten gecoördineerd en afgestemd worden via een structureel overleg. Dat maakt het mogelijk om het beleid op de verschillende niveaus af te stemmen. We willen op de verschillende niveaus een samenwerking uitbouwen met als doelstellingen: 1. uitwisseling 2. ondersteuning 3. kapitalisatie van kennis en ervaringen We willen de verschillende perspectieven die in dit netwerk aanwezig zijn combineren om te komen tot 1. een gemeenschappelijke visie 2. een integrale aanpak rond bijvoorbeeld motivatie, responsabilisering, sanctionering. Een gemeenschappelijke visie is nodig om een werkkader te ontwikkelen en acties af te stemmen tussen verschillend sectoren. Door te vertrekken vanuit een integrale aanpak willen de deelnemers bereiken dat er: Betrokkenheid en afstemming is tussen alle scholen in de omgeving en dat hiertoe afspraken worden gemaakt De ervaringen en input van andere sectoren en doelgroepen, w.o. armoede, Roma, kwetsbare groepen, ouderparticipatie, basiseducatie, maximaal gebruikt worden in het werken met Rom. Dat er lokaal afgestemd wordt met andere actoren en sectoren, zoals gezondheid, welzijn, wonen, vrije tijd en cultuur, opleiding en werken, Kind & Gezin, Lokaal moet het netwerk versterkt worden door vrijwilligers die specifieke opdrachten kunnen vervullen Spijbelaanpak gebeurt best binnen een brede netwerking. De deelnemers willen een goed zicht krijgen op de aanpak en methodieken die in het buitenland werden ontwikkeld. We voorzien een werkbezoek aan en uitwisseling met het OWRS (expertisecentrum Onderwijs aan Woonwagenbewoners) in Nederland. Bevindingen uit de studie- en oriëntatiedag onderwijs aan Rom en rondtrekkenden mei