Signaleren. en wat eraan vooraf gaat. Leernetwerkbijeenkomst Project LVB en verslaving 29 mei 2012 Marijke Bouts en Rianca den Ouden

Transcriptie

1 Signaleren. en wat eraan vooraf gaat. Leernetwerkbijeenkomst Project LVB en verslaving 29 mei 2012 Marijke Bouts en Rianca den Ouden

2 Programma Opening Verwachtingen t.a.v. deze bijeenkomst Structurele aandacht voor middelengebruik, wat is daarvoor nodig? Pauze Workshops Evaluatie en afsluiting

3 Wat zijn drugs? Drugs zijn stoffen die een invloed hebben op het menselijk bewustzijn en om die reden gebruikt worden 3

4 Wat is problematisch gebruik? Het gebruik van een middel op zo n manier dat hierdoor: lichamelijke en/of psychische en/of sociale problemen ontstaan, en/of maatschappelijke overlast ontstaat. Problematisch gebruik is niet altijd verslaving. 4

5 Verslaving VERSLAVING Lichamelijk Geestelijk Gewenning (tolerantie) Ontwenning (afkickverschijnselen)

6 Definitie middelenafhankelijkheid DSM IV 3 of meer van de volgende symptomen Tolerantie Onthoudingssyndroom Meer gebruik dan gepland Wens te stoppen/minderen Veel tijd gaat op aan gebruik Vermindering sociale activiteiten Doorgaan ondanks schade

7 Risicofactoren voor problematisch gebruik Genetische aanleg Persoonlijkheidsstructuur Copingsmechanismen Werking Beschikbaarheid Frequentie Dosis Sociale factoren Peer-group Omgevingsfactoren Thuissituatie Ervaringen/ omstandigheden in het leven 7

8 Risico s op gebruik - bij de LVBer Biologisch Kwetsbaar of beschadigd brein Ontwikkelingsstoornissen Psychologisch Neiging tot externaliseren, beperkt zelfinzicht Verhoogde impulsiviteit Beperkt inzicht in consequenties Beperkt nivo van kennis Laag zelfbeeld Tekortschietende zelfregulatie Beperkte (sociale) vaardigheden

9 Risicofactoren in de omgeving Sociaal Minder sociaal weerbaar Extramuralisatie Beïnvloedbaarheid, Overvraging Lage sociaal-economische status Tekort aan beschermende factoren in de directe sociale omgeving

10 Definitie vroegsignalering: Het tijdig signaleren van (het ontstaan van) middelenmisbruik. Met vroeg bedoelen we: vroeg in de levensloop van de mens, maar vooral ook vroeg in het ontwikkelingsproces van het probleem zelf. (Hermanns e.a., 2005)

11 Signaleringsproces 1. Ontstaan van vermoedens Waarnemen Herkennen Interpreteren (voorlopig) 2. Onderbouwen van vermoedens - Toetsen - Combineren van signalen 3. Bevestigen van vermoedens - Gesprek voeren - Analyseren 11

12 Nodig om goed te kunnen signaleren In de organisatie: Visie m.b.t. middelengebruik Beleid m.b.t. middelengebruik, signaleren en begeleiden Regelgeving Deskundigheid en deskundigheidsbevorderingsplan Faciliteiten, bijvoorbeeld collegiaal overleg

13 Enkele aspecten van visie-ontwikkeling en beleid Bescherming (andere) cliënten (dealen, misbruiksituaties) Individueel zorgbeleid: - Hoe verhoudt middelengebruik zich met overige problematiek? - Overvraging, dubbeldiagnose, triple problematiek? Ethische vragen: mag een volwassen VG-er dagelijks alcohol drinken? Is het te verantwoorden dat we al onze cliënten bevragen op het thema middelengebruik?

14 Nodig om goed te kunnen signaleren Bij de medewerkers: Open houding willen & durven zien Kennis over alcohol en andere drugs, middelengebruik en misbruik Vaardigheden Informatie verzamelen Gespreksvoering Vertrouwen en veiligheid

15 Voorwaarden voor gedragsverandering cliënt Algemeen Voldoende eigenwaarde Geloof in competentie Onderkennen risicogedrag Zorgen over risicogedrag Permanente uitgang Consolidatie Actieve verandering Beslissing Terugval Voorbeschouwing Overpeinzing Start Tussentijdse uitgang Bij de LVB-er: Steun, begrip en acceptatie van omgeving Passend zorgbeleid Alternatieven voor het huidige gedrag

16 Twee soorten gesprekken Communicatie Bespreekbaar maken Kunnen praten over middelen en gebruik Taxatiegesprek Systematisch in kaart brengen Bewezen gebruik, functie Comorbiditeit, sterke kanten

17 Bespreekbaar maken van gebruik Doelen: Middelengebruik uit taboesfeer halen Ruimte geven voor gesprek en (hulp) vragen Beeld krijgen over middelengebruik van cliënt Eventueel informeren van cliënt Setting: tijdens de afwas Vaak dicht bij de cliënt Karakter van babbeltje Hulpmiddelen Folders/voorlichtingsmateriaal alles wat cliënt zelf aandraagt

18 Bespreekbaar maken Valkuilen begeleiders Het mag gewoon niet Betutteling: het is niet goed voor je Door de vingers zien Alleen nadelen bespreken Schrikken van verhaal cliënt Klaarstaan met je mening Te snel reageren op het verhaal van cliënt

19 Begeleiders Kunnen beschermende factor zijn als zij In staat zijn tot open communicatie en dialoog Weten wat zich afspeelt in het leven van hun pupillen/cliënten Duidelijke en heldere grenzen weten te stellen en te handhaven Zicht hebben op hoe leren en veranderen bij mensen met LVB verloopt! 19

20 Inzetten Open en Alert: beleid, scholing en samenwerking 1. Opzetten van instellingsbeleid gericht op ontmoediging van middelengebruik 2. Vergroten van kennis en vaardigheden bij werkers over omgaan met middelen en de verslavingszorg 3. Opzetten en consolideren van structurele samenwerking tussen LVB-instelling en verslavingszorg

21 Inhoudelijke doelen Beginleeftijd van gebruik uitstellen Niet-gebruik stimuleren Problematisch gebruik signaleren Bij schadelijk gebruik begeleiden en motiveren voor behandeling Samenwerken met de verslavingszorg 21

22 Vorm Samenstellen van een werkgroep voor intern draagvlak Verantwoordelijkheden en benodigde competenties op de verschillende niveaus formuleren en vertalen in opleidingsplan Afsluiten samenwerkingsovereenkomst met verslavingszorg (instemming RvB s)

23 Algemene signalen problematisch gebruik Veranderingen in: Gedrag: prikkelbaar, agressief, veel praten over middelengebruik Vriendenkring: verlies vrienden, sociaal isolement, relatieproblemen, geen interesse in omgeving Stemming: down, somberheid, passief Gezondheid: vaker ziek, afname gewicht, minder energie, concentratieproblemen School/werk: wisselende of verslechterde prestaties, verzuim, nalatigheid afspraken Financiële problemen: geldtekort, andere besteding In aanraking komen met politie: stelen, overlast 23

24 Signaleren of meten? Signaleren is goed, structureel uitvragen is beter. Denk aan signalering LVB! Leren omgaan met middelengebruik is een ontwikkelingstaak in de adolescentie: Waarom geen structureel onderwerp van gesprek? Bij volwassen VG-ers kan het ook structureel, maar roept soms ethische vragen op m.b.t. rechten van bewoners

25 Structurele aanpak volgens stoplichtmodel Groen: niet-gebruiker, wel risicogroep Oranje: experimenteel tot risicovol gebruik Rood: problematisch middelengebruik tot middelenafhankelijkheid

26 Nodig Goed screeningsinstrument (SumID-Q) Materialen voor de juiste interventie op het juiste niveau: LVB folders over genotmiddelen Spelmateriaal (Trip) Voorlichting op maat (Bekijk t nuchter)) Motivatietraining (Bekijk t nuchter) Samenwerking met Verslavingszorg

27 Visie op middelengebruik Integraal middelenbeleid Preventie Selectieve preventie Behandeling Niet-gebruik aanmoedigen door vergroten kennis en vaardigheden Signaleren en begeleiden experimenteer gebruik Signaleren en begeleiden problematisch gebruik Signaleren misbruik en toeleiden naar behandeling Voorlichting aan jongeren Voorlichting op maat Ouderbijeenkomsten Deskundigheidsbevordering medewerkers Behandelaanbod Op basis van: Open en Alert, handboek implementatie

28 Instellingen voor verslavingszorg

29 Informatieve websites

30 Conclusie Een integrale aanpak vergt een structurele visie en investering op preventie, behandeling en beleid, die wordt uitgewerkt en doorgevoerd met en door alle lagen van de organisatie. Expertise-uitwisseling en samenwerking tussen LVB en verslavingszorg zijn hierin onmisbaar.

31 Bedankt voor jullie aandacht Marijke Bouts Projectleider LVB Mondriaan Verslavingspreventie T E m.bouts@mondriaan.eu Rianca den Ouden, Projectleider LVB Tactus, afdeling Zorgontwikkeling T E r.denouden@tactus.nl