Zwemwaterprofiel. Overbos. Dorien Roubos Waterschap Vallei & Eem Augustus 2010 Definitief

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel Overbos Dorien Roubos Waterschap Vallei & Eem Augustus 2010 Definitief

2 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Doel Werkwijze Beschrijving van de zwemlocatie Algemene omschrijving Beschrijving van het strand Hydrologie Risicobronnen Analyse historische waterkwaliteit Meetlocaties en parameters Bacteriologische zwemwaterkwaliteit Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep Intestinale enterococcen en E. coli Cyanobacteriën Overige pathogene ziekteverwekkers Beoordeling gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen Aanpak Resultaat Conclusies en aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen vervolgtraject Literatuur...19 Bijlage 1. Verslag veldbezoek...20 Bijlage 2. Overzicht van klachten...22 Bijlage 3. Historische waterkwaliteit...23 Bijlage 4. Data cyanobacteriën en fysisch chemische toestandvariabelen...25 Bijlage 5. Invoer risicoberekening ZWEMPROF...28 Bijlage 6. Resultaat ZWEMPROF...29 Bijlage 7. Samenvatting zwemwaterprofiel

4 4

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) is begin 2006 van kracht geworden. Het doel van deze richtlijn is het behoud, de bescherming en de verbetering van de milieukwaliteit in oppervlaktewateren waar mensen zwemmen. Daarnaast heeft de richtlijn als doel de bescherming van de gezondheid van zwemmers. Volgens de Europese Zwemwaterrichtlijn dient de waterkwaliteit gemonitord te worden. Naast monitoring van de waterkwaliteit zijn in de Europese Zwemwaterrichtlijn ook beheersmaatregelen van belang. De Europese Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat voor elk zwemwater, dus ook voor Overbos, een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale 1 verontreinigingsbronnen en -routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreiniging: Escherichia coli (E. coli) en Intestinale enterococcen (parameters van de nieuwe EU-richtlijn) of (thermotolerante) bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (parameters van de vorige richtlijn). Daarnaast geeft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, macroalgen en/of fytoplankton. In geval van (verwachte) problemen met de zwemwaterkwaliteit worden in het zwemwaterprofiel ook beheersmaatregelen aangegeven. Hiervoor is inzicht in de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit wordt beïnvloed noodzakelijk. Voor u ligt het zwemwaterprofiel voor Overbos. 1.2 Doel Het doel van dit rapport is een compleet beeld geven van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s in Overbos aan de hand van de Europese Zwemwaterrichtlijn. Op basis van dit zwemwaterprofiel kan Overbos Recreatie B.V. (de locatiebeheerder) en/of Waterschap Vallei & Eem (de waterbeheerder) maatregelen nemen om de risico s voor de zwemmers te reduceren. 1.3 Werkwijze Dit zwemwaterprofiel is opgesteld volgens de Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA & Grontmij, 2005). In Figuur 1-1 staat de routekaart die hierbij doorlopen is. Het profiel is opgesteld aan de hand van een gebiedsbeschrijving, een veldbezoek inclusief een gesprek met de locatiebeheerder van Overbos Recreatie B.V. en beschikbare gegevens van de waterkwaliteit van de afgelopen jaren (historische waterkwaliteit). De historische waterkwaliteit is geanalyseerd, waarbij in geval van hoge concentraties naar de achterliggende oorzaken en gevolgen Figuur 1-1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Riza & Grontmij, 2005). 1 met betrekking tot de ontlasting 5

6 gekeken is. Op basis van de beschikbare gegevens die in de vorige stap verzameld waren, is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes opgesteld. Na deze inventarisatie is met behulp van richtgetallen en het spreadsheetmodel ZWEMPROF geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Uiteindelijk is hiermee een inventarisatie gemaakt welke van de potentiële bronnen relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit van Overbos. De aanpak heeft geresulteerd in een algemeen beeld van Overbos, de omgeving en de mogelijke bronnen met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit van Overbos. 6

7 2 Beschrijving van de zwemlocatie 2.1 Algemene omschrijving Het zwemwater ligt in recreatiepark Overbos te Hoevelaken (gemeente Nijkerk). Het is een grote plas water ontstaan uit een zandafgraving. Het recreatiepark heeft ruim 125 vaste seizoenplaatsen en ook enkele plaatsen voor toercaravans en tenten. Deze plaatsen zijn langs de plas gesitueerd. Het zwemwater is in beheer bij Overbos Recreatie B.V.. Waterschap Vallei & Eem is de waterkwaliteitsbeheerder. Het zwemstrand ligt ten noorden van de plas. Op 20 mei 2010 heeft een veldbezoek met de locatiebeheerder, Provincie Gelderland en Waterschap Vallei & Eem plaatsgevonden. Het verslag hiervan staat in bijlage 1. Figuur 2-1 Regionale ligging en directe omgeving Overbos. De zwemwaterzone omvat het noordelijk deel van de plas en heeft daarmee een oppervlak van 0,29 hectare. Deze zone is bepaald volgens het protocol zoals dat is beschreven in het rapport KRW en oppervlaktewater (DHV, 2005). De maximale diepte van 1,50 m was hierbij leidraad. Er zijn geen toekomstige plannen voor de plas bekend, zoals vergroting van de plas of uitbreiding van de recreatiemogelijkheden. Wel kan de nieuwe woningbouw in Vathorst de recreatiedruk vergroten. In Tabel 2-1 staat een aantal kentallen van de plas. 7

8 Tabel 2-1 Kentallen Overbos. Algemeen Locatiebeheerder Waterkwaliteitsbeheerder KRW waterlichaam Wateroppervlak Oppervlakte zwemwaterzone Waterdiepte (max.) Waterdiepte (gem.) Lengte strand Overbos Recreatie B.V. W aterschap Vallei & Eem Nee 2,9 ha 0,29 h a 12 m 7 m Circa 170 m Zwemwaterzone Figuur 2-2 Begrenzing zwemwaterzone Overbos. 2.2 Beschrijving van het strand Het zwemstrand is aan de noordzijde van de plas gelegen. Ook is er een klein strandje aan de zuidzijde van de plas, waar sporadisch gebruik van wordt gemaakt. Met name vanaf het zuidelijk strand wordt door campinggasten gevist. De zwemwaterplas heeft diverse voorzieningen, zoals toiletten, douches, een serre en terras en speeltoestellen. Alleen tussen deze drijflijnen is er sprake van beperkt toezicht. De plas is dagelijks toegankelijk van uur gedurende de periode 1 mei t/m 30 september. De plas is vrij toegankelijk voor campinggasten. Daarnaast kunnen mensen van buiten de camping een abonnement of 5-baden kaart kopen. Deze zijn persoonlijk. In Tabel 2-2 is de beschrijving van het strand samengevat. 8

9 Tabel 2-2 Samenvatting beschrijving van het strand. Bezoekersaantallen Gemiddeld aantal per zomerse dag Aantal op een topdag Jaarlijks aantal Voorzieningen Kiosk Toiletten Douches Vuilnisbakken Drijflijnen Speeltoestellen Aanlegsteigers Toezicht Bodem en onderhoud Bodem Strand Onderhoud Bijzonderheden Algemene indruk Meldingen/klachten Ca. 250 bezoekers. Ca. 500 bezoekers. Ca bezoekers. Ja Ja Ja Ja Ja, twee (op 80 cm en 135 cm diepte). Ja, glijbaantje en schip. Nee Alleen tussen deze drijflijnen is er sprake van beperkt toezicht. Zand en klei (kleipakket Eemlaag). In de bodem zitten holen. Zand. Het strand wordt wekelijks of bij drukte vaker schoongemaakt. Grof vuil wordt met de hand verwijderd, met een sleep achter de tractor wordt het overige vuil losgewoeld. Het strand ziet er schoon uit. Het water is wat groenig. Er is weinig vegetatie in het water, wel is er wat draadwier aanwezig. In 2005 zijn twee keer blauwalgen aangetroffen (zie bijlage 2). Van 2006 t/m 2009 zijn geen klachten/meldingen gedaan. Figuur 2-3 Strand en bebording Overbos. 9

10 2.3 Hydrologie Overbos is een geïsoleerde plas met stagnant (niet stromend) water. De plas wordt gevoed met regenwater en ijzerrijke kwel. Er zit een overloop op de plas (zie Figuur 2-4). Het water in het meer zakt in de zomer uit, doordat de aanvoer van regen- en kwelwater niet voldoende is. Figuur 2-4 Bodem strand en overloop. 2.4 Risicobronnen In Tabel 2-3 staat het overzicht van risicobronnen. Tabel 2-3 Overzicht van risicobronnen. Risicobronnen Regenwaterlozingen Afstromend wegwater Effluent RWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Vee op weilanden Recreatievaart Jachthavens Beroepsvaart Wateraanvoer Waterbodem Cyanobacteriën en algen Planten Huisdieren Nee Nee Nee Nee Nee Nee Ja (alleen (rubber)bootjes) Nee Nee Niet anders dan grond- en regenwater. Nee, wel wat draadwier, ijzeraanslag en slibophoping op de bodem. Groenalgen/draadwieren en cyanobacteriën (in kleine hoeveelheid) zijn aanwezig - Langs het strand is gras aanwezig. - Water- en oeverplanten zijn sporadisch aanwezig. - Om het meer heen staan bomen. - Het is strikt verboden dat honden zwemmen, maar de mensen houden zich hier niet altijd aan. Vissen - In het water zwemmen snoek, ong. 10 brasems (ca 50 cm), ong. 10 graskarpers (1993 uitgezet), ong. 80 (sier)karpers (gewone, goudkarper en spook koikarper) (van cm; in 1993, zijn er 120 stuks uitgezet van circa 20 cm)). Vogel(kolonies) - Tijdens het veldbezoek waren 2 meerkoeten aanwezig (in de westelijke rietkraag was een nest aanwezig). Soms ook 2 eenden, 's winter 25 à 30 aalscholvers of een aantal ganzen. 10

11 Risicobronnen (vervolg) Visvoer Menselijke belasting Het voeren van vissen is verboden. Toiletten zijn aanwezig en aangesloten op het rioolstelsel. 11

12 3 Analyse historische waterkwaliteit 3.1 Meetlocaties en parameters Op één locatie (26300) in Overbos wordt de zwemwaterkwaliteit bepaald (zie Tabel 3-1 en Figuur 3-1). Op de locatie worden vanaf 1991 de parameters geur, zicht, kleur, ph, zuurstof en watertemperatuur bepaald. Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep zijn in de periode 1995 t/m 2008 bepaald. Vanaf 2007 worden hierop aanvullend de parameters Intestinale enterococcen en E. coli bepaald. Intestinale enterococcen en E. coli zijn de bepalende parameters voor de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn. De aanwezigheid van de parameters totaal coli, thermotolerante bacteriën, Intestinale enterococcen en/of E. coli is een indicatie dat het water met uitwerpselen is vervuild. Dit betekent dat het water waarschijnlijk verontreinigd is met pathogene bacteriën en virussen of andere ziekteverwekkers die in uitwerpselen voorkomen. Het water kan een potentieel gezondheidsrisico bevatten voor mensen die erin zwemmen. E. coli is bijvoorbeeld een bacterie die bij de mens en bij sommige dieren van nature in de darm voorkomt. Deze bacterie heeft een functie bij de vertering van voedsel, maar kan onder andere ook koorts, darmontsteking en hepatitis A. veroorzaken (bron: [1]). Tabel 3-1 Meetpunten zwemwaterkwaliteit. Code Omschrijving X-coördinaat Y-coördinaat Recreatieplas Overbos te Hoevelaken 158, , Figuur 3-1 Ligging meetpunt zwemwaterkwaliteit 3.2 Bacteriologische zwemwaterkwaliteit Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep In Figuur 3-2 en Figuur 3-3 staan respectievelijk de aangetroffen waardes aan totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep. In bijlage 3 staan de 95-percentielwaarden van beide bacteriegroepen. 12

13 Bij beide bacteriegroepen vindt er geen normoverschrijding plaats. Dit betekent dat de bacteriologische kwaliteit van het water (som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) in de periode (de periode waarin beide bacteriegroepen bepaald zijn) uitstekend was Totaal coli Totaal coli (kve/100 ml) '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 Seizoen Meetlocatie Norm ( kve/100 ml) Figuur 3-2 Totaal coli (kve/100 ml) op de meetlocaties in de seizoenen 1995 tot en met 2008 (kve staat voor kolonie vormende eenheden) Thermotolerante bacteriën Thermotolerante bacteriën (kve/100 ml) '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 Seizoen Meetlocatie Norm (2.000 kve/100 ml) Figuur 3-3 Thermotolerante bacteriën (kve/100 ml) op de meetlocatie in de seizoenen 1995 tot 2008 (kve staat voor kolonie vormende eenheden) Intestinale enterococcen en E. coli In Tabel 3-2 is de beoordeling van het zwemwater volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn aan de hand van de gehaltes aan Intestinale enterococcen en E. coli uitgevoerd. In bijlage 3 staan grafieken van het gehalte aan Intestinale enterococcen en E. coli in de tijd. In de nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn gaat het om toetsing van de zwemwatergegevens van de afgelopen vier zwemseizoenen. Als deze data niet aanwezig is, voldoen minimaal 16 monsters met minimaal 8 monsters per zwemseizoen. Voor Overbos zijn de gegevens van 2007 t/m 2009 gebruikt (zie Tabel 3-2). Hierbij wordt aan de eis van minimaal 16 monsters met minimaal 8 monsters per zwemseizoen voldaan. Gelet op de concentratie E. coli en Intestinale enterococcen krijgt de waterkwaliteit van Overbos volgens de Europese normen de beoordeling uitstekend. 13

14 Tabel Percentielwaarden van meetpunten over de afgelopen drie badseizoenen, inclusief één meting voor het badseizoen (2007 t/m 2009) in Overbos, inclusief classificering (zie Tabel 3-3) (kve staat voor kolonie vormende eenheden). Intestinale enterococcen E. coli Meetpunt (kve/100 ml) (kve/100 ml) ,2 155 Tabel 3-3 Risicowaarden nieuwe zwemwaterrichtlijn (kve staat voor kolonie vormende eenheden) (Europese Unie, 2006). Intestinale enterococcen (kve/100 ml) E. coli (kve/100 ml) Uitstekende kwaliteit * Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Slechte kwaliteit ** >330 >900 * gebaseerd op een beoordeling van het 95-percentiel ** gebaseerd op een beoordeling van het 90-percentiel Cyanobacteriën In de afgelopen jaren zijn er geen meldingen gedaan van problemen met cyanobacteriën. In 2005 is er melding van cyanobacteriën gedaan. Het microcystine gehalte voldeed toen echter aan de norm. In 1991 is er (groen)algenbloei geweest (chlorofyl-a overschrijdt de norm). Op basis van de toestandsvariabelen valt een bloei van cyanobacteriën niet uit te sluiten (zie Tabel 3-4 en bijlage 4). De ph is relatief hoog en overschrijdt in een aantal jaren de norm. Een hoge ph kan het gevolg zijn van een sterke groei van algen. De temperatuur voldoet aan de norm van 25 o C. Een watertemperatuur van boven de 20 o C wordt echter beschouwd als ideaal voor cyanobacteriegroei. De stikstof- en fosfaatconcentraties voldoen aan de norm. Stikstof en fosfaat zijn echter niet limiterend voor cyanobacteriën. Voor cyanobacteriën is ortho-fosfaat limiterend indien deze lager dan 0,01 mg/l. Opgeloste anorganische stikstofverbindingen (nitraat, nitriet en ammonium) zijn limiterend indien deze lager zijn dan 0,08 mg/l (RIZA, 2007). Het gemeten ortho-fosfaat is gelijk aan of hoger dan 0,01. In 1999 werd bij het meten van ortho-fosfaat de detectielimiet bereikt (< 0,02 mg/l). Het anorganisch stikstof is gemiddeld hoger dan 0,08 mg/l. De verblijftijd van het water is echter hoog, zodat nutriënten zich gemakkelijk in de plas kunnen ophopen. Positief is dat in de plas ijzerrijke kwel naar boven komt. Dit ijzer bindt fosfaat reversibel. Het zuurstofgehalte voldoet aan de norm. Het doorzicht is uitstekend en voldoet aan de norm. Overbos is geen risicolocatie voor blauwalgen, want er zijn in de afgelopen vijf jaar geen overschrijdingen van de blauwalgennorm geweest. Er is sprake van een risicolocatie indien op enig moment in de afgelopen vijf jaar (inclusief het meetseizoen) het volgende het geval was: - Een drijflaag met detecteerbaar microcystine. - Microcystine concentratie in waterfase > 20 µg/l. - Ziekte/sterfte bij dieren met sterke aanwijzing dat cyanobacteriën hieraan (mede) ten grondslag liggen. - Gezondheidsklachten bij recreanten met sterke aanwijzing dat cyanobacteriën hieraan (mede) ten grondslag liggen. - De dichtheid van de soorten Microcystis, Planktothrix, Aphanizomenon Anabaena was groter dan cellen/ml, of indien relevant groter dan draden/ml. Er bestaat dus geen aanzienlijke kans op toxische bloei. Alertheid op blauwalgen is echter nog geboden. De kans blijft bestaan dat de plas in de toekomst problemen kan geven. 14

15 Tabel 3-4 Toestandsvariabelen kans op cyanobacteriën. Parameter CHLFa Cl MCCYSTe- LR N O2 P ph ph SO4 T Zicht Kental GEM P90 GEM P10 GEM P10 P90 P90 P90 GEM ,20 8,7 0,12 7,5 9, ,2 > ,18 1 0,09 1 8,4 9, ,5 > ,2 8,8 23,1 > ,3 9, ,7 > ,5 8,7 9,0 22,1 > < ,8 2 1,47 2 9,7 <0,05 2 8,6 9,2 23,6 > ,6 8,3 8,9 23,8 > ,4 8,3 8,8 22,9 > ,3 8,4 8,8 23,4 > ,0 8,4 9,0 22,8 > ,7 8,2 8,8 21,2 > ,4 2 9,9 8,0 8,6 21,9 > ,1 8,4 8,6 23,2 > ,8 8,0 8,4 20,7 > ,4 8,5 8,7 20,2 > ,9 8,2 8,9 21,5 > 110 Norm MTR MTR zwemwater MTR MTR MTR ph ph MTR MTR zwemwater Normwaarde ,2 5 0,15 6, Eenheid ug/l mg/l μg/l mg/l mg/l mg/l - - mg/l cm * aantal waarden Overige pathogene ziekteverwekkers Er zijn geen meldingen bekend betreffende problemen met overige pathogene ziekteverwekkers. o C 15

16 4 Beoordeling gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen 4.1 Aanpak Het spreadsheetmodel ZWEMPROF is ontwikkeld om de invloed van bronnen te kunnen inschatten. Uit dit spreadsheetmodel blijkt of er wel, geen of mogelijke relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route op de zwemwaterkwaliteit bestaat. Het model gebruikt richtgetallen om het effect van een bron te onderzoeken. ZWEMPROF gaat alleen in op gezondheidsrisico s ten gevolgen van fecale verontreinigingen (E. coli en Intestinale enterococcen). Gezondheidsrisico s door cyanobacteriën, andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk of botulisme en chemische verontreinigingen, worden in ZWEMPROF niet meegenomen. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in het spreadsheetmodel ingevuld (zie bijlage 5). De kentallen die invloed kunnen hebben in Overbos zijn de algemene parameters, het aantal watervogels en het aantal zwemmers. Er is gerekend met een gemiddelde diepte van 7 meter. Er wordt uitgegaan van 250 zwemmers op een gemiddelde (zomerse) dag en 500 zwemmers per dag bij extreme drukte. 4.2 Resultaat In bijlage 6 staat het resultaat van ZWEMPROF. Uit ZWEMPROF volgt dat er op zomerse en topdagen (in het resultaat van ZWEMPROF als zeer druk weergegeven) geen invloed op de zwemwaterkwaliteit door de bron zwemmers en watervogels is. De geschatte hoeveelheid E. coli is in dat geval <200 kve/100ml en de geschatte hoeveelheid Intestinale enterococcen <100 kve/100ml. Indien het aantal zwemmers verhoogt naar 3255 heeft de bron zwemmers een geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit. In dat geval is de geschatte hoeveelheid E.coli tussen 200 en 500 kve/100ml en de geschatte hoeveelheid Intestinale enterococcen tussen 100 en 200 kve/100ml. 16

17 5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusie Het zwemwater is volgens de Europese Zwemwaterrichtlijn ingedeeld in klasse uitstekend. Dit betekent dat het zwemwaterprofiel alleen geactualiseerd moet worden als de indeling verandert in goed, aanvaardbaar of slecht. Het zwemwaterprofiel voor Overbos is met dit rapport gereed. In bijlage 7 is een samenvatting van het zwemwaterprofiel opgenomen. In dit zwemwaterprofiel is het volgende beeld gegeven van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s in Overbos aan de hand van de Europese Zwemwaterrichtlijn: Bacteriologische waterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het water aan de hand van de som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën was in de periode (de periode waarin beide bacteriegroepen bepaald zijn) uitstekend. Gelet op de concentratie E. coli en Intestinale enterococcen krijgt de waterkwaliteit van Overbos volgens de Europese normen de beoordeling uitstekend. Gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen Uit ZWEMPROF volgt de bronnen zwemmers en watervogels geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Dit betekent dat maatregelen niet noodzakelijk zijn. Overige pathogene ziekteverwekkers Er zijn geen meldingen bekend betreffende problemen met overige pathogene ziekteverwekkers. Cyanobacteriën Voor Overbos zijn de gezondheidsrisico s voor zwemmers door toxische cyanobacteriën klein. Cyanobacteriën zijn wel aanwezig, maar gezien de ervaringen van de afgelopen jaren en de goede waterkwaliteit in de plas is de kans op een jaarlijkse bloei van toxische cyanobacteriën niet groot. Overbos is dus geen risicolocatie. Wel is het belangrijk dat de nutriëntconcentraties in de toekomst niet verhogen. 5.2 Aanbevelingen vervolgtraject Op basis van het complete beeld van de veiligheid- en gezondheidsrisico s in Overbos kunnen Overbos Recreatie B.V. (de locatiebeheerder) en Waterschap Vallei & Eem (de waterkwaliteitsbeheerder) maatregelen nemen om de risico s voor de zwemmers voor de toekomst te reduceren. Momenteel zijn er geen problemen met de zwemwaterkwaliteit. Wel is er in de plas algengroei aanwezig. Om eutrofiëring tegen te gaan en de groei van cyanobacteriën te voorkomen wordt geadviseerd om het voerverbod voor vissen te handhaven. Hierdoor wordt tegengegaan dat nutriënten zich in de plas ophopen. Ook moet aanvoer van extra organisch materiaal (zoals grasmaaisel) worden vermeden. Verder wordt aanbevolen dat het waterschap in de toekomst metingen van chlorofyl-a, totaalstikstof en totaal-fosfaat uitvoert, zodat verhogingen meteen opgemerkt worden. Totaalstikstof en totaal-fosfaat hoeven slechts laag frequent gemeten te worden, omdat het water een lange verblijftijd heeft. Ook wordt aanbevolen dat Overbos Recreatie B.V. in de periode half april-eind september het doorzicht frequent monitort (secchischijf metingen). Als Waterschap Vallei & Eem bij een verlaagd doorzicht gericht metingen uitvoert naar microcystine en chlorofyl-a, kan eventuele (blauw)algenbloei sneller worden opgemerkt. 17

18 Afhankelijk van de ontwikkeling in de waterkwaliteit zullen maatregelen als afvissen en/of slibverwijdering uit het diepe gedeelte in de toekomst noodzakelijk zijn om het nutriëntengehalte laag te houden. Geadviseerd wordt om de brasems af te vissen, aangezien dit echte bodemwoelers zijn. Voor het afvissen van de overige vissen is vooralsnog op dit moment geen noodzaak. 18

19 Literatuur DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Europese Unie, 2006, RICHTLIJN 2006/7/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG, Publicatieblad van de Europese Unie. RIZA & Grontmij, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA, Handreiking Zwemwaterprofiel Blauwalgen, Hulpmiddel bij het opstellen van het voor blauwalgen relevante deel van Zwemwaterprofielen. Websites [1] Lenntech, Fecale colibacteriën en streptococcen, laatst bekeken 6 april

20 Bijlage 1. Verslag veldbezoek Algemeen Locatie: Datum en tijd: Temperatuur: Drukte tijdens locatiebezoek: Afmetingen Lengte strand Breedte strand Diepte max., diepte gem. (evt. diepteprofiel) Diepteprofiel evt. Overbos 20 mei, uur 20 graden Celcius 12 personen? m m 12, 7 m Zie profiel prov. Gelderland Bezoekersaantallen Hoeveel bezoekers/zwemmers zijn er dagelijks? (gemiddeld aantal per dag/aantal bij extreme drukte) per dag Hoeveel bezoekers/zwemmers zijn er jaarlijks in totaal? 10 a Wanneer toegankelijk? 1 mei t/m 30 september Voorzieningen Sanitaire voorzieningen aanwezig (aangesloten op rioolstelsel)? ja Zo ja, welke en hoe vaak wordt het sanitair schoongemaakt?? Prullenbakken aanwezig? ja Is er toezicht (waar en wanneer)? ja, beperkt toezicht binnen ballenlijn Speeltoestellen aanwezig? Welke? ja, glijbaantje, schip Afbakening zwemzone aanwezig? (drijflijn of iets anders, ja meestal op 1,5 m diepte of 50 m) Zo ja, waar (afstand strand en op welke diepte)? op 0,8 m en op 1,35 m diepte oppervlakte zwemzone en waar wordt er gezwommen??, tot circa 50 m van het noordstrand gezwommen en sporadisch op zuidstrand. Fysische eigenschappen Ondergrond (strand, oever) (riet, gras, beschoeiing etc) Ondergrond van het zwemwater (leem, zand, ijzerhoudend zand, leem, veen, klei, puin, stortsteen, slib, enz) Stromingsrichting water Riolering en regenwater Lozingspunten en regenwaterafvoer Afstromend (weg)water Overstorten rioolstelsel Lozingspunt RWZI Scheepvaart (recreatie-, beroepsvaart, woonboten) Vaart, vaarroute (Jacht)havens Aanlegsteigers / ankerplaats aanwezig Zo ja, wat is afstand van zwemmers? Woonboten zand, gras, beschoeiing kleipakket Eemlaag, zand. In bodem zitten holen. geen nee nee nee nee nee (alleen kleine (rubber)bootjes) nee nee nee 20

21 Dieren Huisdieren op strand honden Zijn honden toegestaan? Houden de mensen zich hieraan? Het is strikt verboden dat honden zwemmen. Nee. ja, tijdens het veldbezoek waren 2 meerkoeten aanwezig (in de westelijke Watervogels aanwezig (welke, hoeveel: rietkraag was een nest aanwezig). Soms ook 2 eenden, 's winter 25 a 30 gemiddeld en maximaal)? aalscholvers of een aantal ganzen. Ratten nee Vis aanwezig, zo ja welke soorten? ja, in het water zwemmen snoek, ong. 10 brasems (ca 50 cm), ong. 10 graskarpers (1993 uitgezet), ong. 80 (sier)karpers (gewone, goudkarper en spook koikarper) (van cm; in 1993, zijn er 120 stuks uitgezet van circa 20 cm)). Dode dieren aanwezig? ja, dode snoek Flora Algen Waterplanten Afgestorven resten aanwezig? Hygiëne/onderhoud Feces aanwezig op strand (vogels, honden, zwemmers enz.) Algemene hygiene (frezen, cultiveren etc. van strand) Werkzaamheden (baggeren, onderhoud, oevers) Wordt het strand schoongemaakt? Wordt het strand gefreesd? Hoe vaak wordt er gemaaid (indien relevant)? Blijft maaisel liggen? Drijvend vuil aanwezig? Omgeving Industrie Weilanden en/of boerderijen Natuur Overig Overig Doorzicht Geur aanwezig? Kleur aanwezig? Is er weleens schuim aanwezig? Uitbreidingsplannen? (o.a. vergroting plas, uitbreiding recreatiemogelijkheden) Algemene indruk waterkwaliteit ja, groenalgen/draadwieren ja, sporadisch Nee, wel lag er tijdens veldbezoek afgemaaid gras in het water. nee Het strand ziet er schoon uit. Het water is wat groenig met wat draadwier is aanwezig Het gras wordt gemaaid. Het strand wordt wekelijks of bij drukte vaker schoongemaakt. Grof vuil wordt met de hand verwijderd, met een sleep achter de tractor wordt het overige vuil losgewoeld nee ja, ja nee nee ja ja Tot bodem Mestgeur Groenig water nee Voor de plas zijn geen toekomstige plannen. Wel kan de nieuwe woningbouw in Vathorst de recreatiedruk vergroten Het water is wat groenig, weinig vegetatie in het water, wat draadwier is aanwezig. 21

22 Bijlage 2. Overzicht van klachten Tabel 1 Overzicht van klachten Overbos. Melding afkomstig van Bijzonderheden Onderzoek maatregelen Datum melding Waterschap Randje blauwalgen waargenomen: Microcystus Waterschap Opnieuw blauwalgen aangetroffen Volgende dag waren algen weer weg, water was helder Microcystinegehalte bepaald, bleek 7,7 ug/l te zijn Geen Geen 22

23 Bijlage 3. Historische waterkwaliteit Thermotolerante bacteriën en totaal coli Tabel 2 95-Percentielwaarden van respectievelijk thermotolerante bacteriën van de coligroep en totaal coli voor het meetpunt (kve staat voor kolonie vormende eenheden). Totaal coli (95 - percentiel) Thermotolerante bacteriën van de coligroep (95 - percentiel) Meetpunt Jaartal Norm (goed) Norm (aanvaardbaar) Eenheid kve/100 ml kve/100 ml E. coli en Intestinale enterococcen E. coli kve/100 ml Jaar

24 Intestinale enterococcen kve/100 ml Jaar

25 Bijlage 4. Data cyanobacteriën en fysisch chemische toestandvariabelen Fosfaat (26300) 0,50 Concentratie (mg P/l) 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 Seizoen P-totaal o-p MTR P-totaal o-p limiterend Tabel 3 Gehalte anorganisch stikstof (nitriet, nitraat en ammonium) op meetpunt Datum Anorganisch stikstof (mg/l) , , , , , , , , , , , , , ,17 25

26 Stikstof (26300) Concentratie (mg N/l) 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1, 0,5 0, '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 Seizoen NH4 kj-n NO2 NO3 N-totaal MTR N-totaal Concentratie (mg P/l) Fosfaat (26300) 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 Seizoen P-totaal o-p MTR P-totaal Chloride en sulfaat (26300) Concentratie (mg/l) Chloride 30 Sulfaat '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 Seizoen 26

27 Chlorofyl-a (26300) Chlorofyl-a (ug/l) '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 Seizoen Chlorofyl-a MTR Chlorofyl-a 27

28 Bijlage 5. Invoer risicoberekening ZWEMPROF 28

29 Bijlage 6. Resultaat ZWEMPROF 29

30 Bijlage 7. Samenvatting zwemwaterprofiel Locatiebeheerder Overbos Recreatie B.V. Waterkwaliteitsbeheerder Waterschap Vallei & Eem Zwemwaterzone Eén zwemstrook langs noordstrand (tot 1,5 m diepte) Bacteriologische waterkwaliteit Oude zwemwaterrichtlijn: - geen normoverschrijding totaal coli - geen normoverschrijding thermotolerante colibacteriën. Mogelijke bronnen van bacteriële verontreiniging Overige gezondheidsrisico s Blauwalgen Bijzonderheden Nieuwe zwemwaterrichtlijn: - uitstekende kwaliteit (gebaseerd op concentratie E. coli en Intestinale enterococcen. Aantal zwemmers en watervogels Klein Geringe kans Geen 30