De Cannabisshow. Jongeren aan het woord over een interventie gericht op cannabisgebruik MGv

Transcriptie

1 MGv nadia van der spek De Cannabisshow Jongeren aan het woord over een interventie gericht op cannabisgebruik Allochtone jongeren blowen de laatste jaren steeds meer. Deze groep is vaak lastig te bereiken met het reguliere hulpaanbod. Als ze elkaar voorlichten kunnen ze hun cannabisgebruik heroverwegen en als ze willen aanpassen. Cannabisgebruik is een belangrijk thema in de gezondheidseducatie voor jongeren. Allochtone jongeren vormen hierbij de laatste jaren een nieuwe, groter wordende doelgroep met een verhoogd risico op misbruik. Autochtone jongeren gebruiken traditioneel vaker cannabis dan allochtone jongeren, maar jaarlijks trendonderzoek laat zien dat ook allochtone jongeren sinds 2001 vaker gaan gebruiken en dat het huidig gebruik van autochtonen en allochtonen elkaar benadert (Nabben e.a., 2001 t/m 2008). Ook de jeugdhulpverlening en het speciaal onderwijs signaleren dat allochtone jongeren steeds vaker blowen en daarmee sneller dan autochtonen in de gevarenzone terechtkomen. Bovendien lijkt het taboekarakter van het onderwerp normering en regulering van het gebruik in de weg te staan. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen in het speciaal onderwijs en jeugddetentie voor een groot deel van niet-westerse komaf zijn en meer ervaring hebben met cannabisgebruik dan leerlingen op het reguliere onderwijs; respectievelijk 51% tegenover 27% (Wouters & Korf, 2004; Van der Spek & Noijen, 2009). Daarnaast blijkt dat jongeren in het speciaal onderwijs gemiddeld een twee tot drie maal grotere hoeveelheid per keer blowen (Monshouwer e.a., 2007). Deze jongeren worden via het reguliere preventieaanbod echter niet of nauwelijks bereikt.

2 de cannabisshow Innovatie Om op deze kwestie in te spelen introduceerde Jellinek Preventie in 2002 het programma Cannabis Intelligence Amsterdam (cia). Deze preventieve interventie richtte zich in eerste instantie op risicovol cannabisgebruik, maar later ook op alcoholgebruik onder Amsterdamse jongeren met een multiculturele achtergrond. Binnen dit project geven jongeren voorlichting aan leefstijlgenoten (peers) over het verstandiger omgaan met cannabis en alcohol. De jongeren die de voorlichting geven worden peer-educators genoemd. Alles wat er met betrekking tot de ontwikkeling en uitvoering van het project gebeuren moet, wordt besproken met de jongeren zelf (doelgroepparticipatie). Dit principe is onlosmakelijk verbonden met de peer-educatie. Door de jongeren uit de doelgroep actief bij het project te betrekken wordt de kans groter dat ze het belang van de voorlichting inzien. De jongeren ontwikkelen de voorlichting zelf, na een gedegen kennis- en vaardighedentraining. De kennistraining betreft enerzijds feitenkennis over genotsmiddelen en anderzijds theoretische kennis over gedragsbeïnvloeding. De vaardighedentraining richt zich vooral op communicatieve vaardigheden. De peer-educators spelen een belangrijke rol bij alle facetten van het project; zij stellen zelf de norm van verstandiger gebruik vast, ontwikkelen de boodschap, kiezen hun vindplaatsen, wervingsmethode en materiaal, en geven zelf de voorlichting. Dit alles gebeurt onder leiding van en in overleg met professionele preventiewerkers. De peer-educators van cia worden zeer nauw bij alle aspecten van het project betrokken. Daardoor voelen ze zich heel serieus genomen. Belangrijke voordelen van doelgroepparticipatie en peer-educatie zijn onder meer dat de doelgroep goed bereikt wordt en dat de kosten van een dergelijke interventie relatief laag zijn. De ervaringen die opgedaan zijn tijdens het opzetten en uitvoeren van cia zijn vastgelegd in de vorm van een handleiding (Noijen & Van der Spek, 2009). 971 Effectonderzoek Een succesvolle interventie van cia is de Cannabisshow. In deze door peers bedachte en uitgevoerde interventie worden informatie en entertainment afgewisseld in de vorm van een show. Kenmerkend voor deze interventie is interactiviteit en een focus op diverse determinanten van gedrag (zoals kennis, attitude en sociale norm). In kader 1 staat een meer gedetailleerde beschrijving van de Cannabisshow.

3 van der spek De Cannabisshow In de Cannabisshow wordt op een interactieve manier informatie afgewisseld met entertainment en discussie. De show wordt gepresenteerd door twee peer-educators. Zij hebben een onderlinge rolverdeling waarbij de één host en de ander side-kick is. De host is de meer serieuze die de informatie overdraagt. Hij maakt één-tweetjes met de side-kick, die zich meer identificeert met het publiek. De side-kick stelt vragen aan de host en is wat losser. De host legt de side-kick dingen uit en overtuigt hem om zijn gedrag aan te passen. Een derde peer-educator loopt met een microfoon door het publiek en laat de jongeren aan het woord. In de show komt een aantal gedragsdeterminanten uit de Theory of Planned behavior (Ajzen, 1991) op verschillende manieren aan bod. De host legt een stelling met betrekking tot een determinant aan het publiek voor. Een voorbeeld van een gedragsdeterminant is Attitude (houding ten opzichte van cannabis). Een stelling over Attitude is: Blowen is cool. Onder leiding van de host gaan de jongeren over de stelling in discussie met elkaar. De peer-educator in de zaal zorgt er hierbij voor dat jongeren goed aan het woord kunnen komen. Door de discussie wordt geprobeerd jongeren over hun houding ten opzichte van cannabis na te laten denken en eventueel hun mening bij te stellen. Sociale druk (en de neiging om hier aan toe te geven) wordt op een andere, door een peereducator bedachte wijze overgebracht. De peer-educator die tevens host van de show en docent toneelimprovisatie van beroep is, speelt samen met een aantal jongeren uit de zaal een sociale situatie na. De jongeren moeten om de beurt uitbeelden dat zij op een feestje onder invloed van een bepaalde drug zijn (bijvoorbeeld cannabis of alcohol). De anderen moeten het gedrag van degene die uitbeeldt nadoen. Dit levert een grappig effect op. Na de oefening legt de host aan de hand van het toneelstukje uit dat je soms de neiging hebt om gedrag van anderen te kopiëren, maar dat dit niet altijd verstandig is, en dat je altijd zelf je keuzes moet maken. Kennis wordt overgedragen aan de hand van een kennisquiz. In de quiz worden vier stellingen gepresenteerd waarvan het publiek moet aangeven of deze juist of onjuist zijn. Twee jongeren worden uit de zaal naar voren geroepen om de quiz tegen elkaar te spelen. Beide jongeren representeren een helft van de zaal. Hun eigen helft kan hen advies geven. Na afloop van de quiz krijgt de winnaar een goodie bag. Tussen de stellingen, kennisquiz en het toneelstukje door worden ter afwisseling acts opgevoerd, zoals rap- en danceacts, een stand-up comedian en een kickboxdemonstratie. De artiesten zijn peer-educators, leerlingen van de school of ingehuurde professionals. Recent onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Jellinek Preventie en ZonMw, toonde aan de hand van kwantitatieve methoden de effectiviteit van de Cannabisshow aan (Van der Spek & Noijen, 2009). Er werden effecten gevonden op belangrijke gedragsdeterminanten, en daarnaast bleek de Cannabisshow ook invloed te hebben op het gebruik. Een beknopte beschrijving van deze onderzoeksresultaten staat in kader 2. Gelet op de zeer positieve effecten die de Cannabisshow lijkt te hebben vooral in vergelijking

4 de cannabisshow met andere interventies die zich op een dergelijke, lastig te bereiken doelgroep richten is het interessant om de werkzame elementen van deze interventie in kaart te brengen. Effectiviteit De interventie is inmiddels op verschillende wijzen geëvalueerd en hierbij zijn duidelijke effecten gevonden. Zo is een uitgebreid kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar een veelgebruikte voorlichtingsvorm van cia: duovoorlichting waarbij peer-educators in tweetallen voorlichting geven in klassen (Wesselink & Korf, 2005). Uit dit onderzoek bleek dat de doelen van het project gehaald werden; cia had een positieve invloed op onder meer kennis en eigeneffectiviteit, de norm van verantwoorder gebruik, en bleek taboedoorbrekend te werken. Daarnaast bleek de interventie zeer positief te worden ontvangen door de einddoelgroep. In kwantitatief onderzoek naar de Cannabisshow zijn verrassende effecten op verschillende gedragsdeterminanten en gedrag gevonden. Tot nu toe is het lastig gebleken de effectiviteit van preventieve interventies gericht op genotsmiddelengebruik in risicodoelgroepen aan te tonen (Cuijpers e.a., 2006); gevonden effecten op gedragsdeterminanten zijn vaak klein en effecten op gebruik worden nauwelijks overtuigend aangetoond. In dit licht bezien zijn de resultaten van het onderzoek naar de Cannabisshow verrassend en vernieuwend. In deze studie die is uitgevoerd in instellingen voor speciaal onderwijs en jeugddetentie in regio Amsterdam zijn op korte termijn middelgrote en grote effecten op diverse gedragsdeterminanten en tevens op gebruik gevonden (Van der Spek & Noijen, 2009). In dit onderzoek is aan de hand van een vragenlijst die met behulp van peers is geconstrueerd, een voor- en nameting verricht bij een interventie- en een controlegroep. De kennis van de jongeren bleek na de Cannabisshow aanzienlijk verbeterd te zijn en ook de eigeneffectiviteit (de mate waarin een jongere zichzelf in staat acht zijn of haar (blow)gedrag te veranderen) verbeterde. Blowers kregen op sommige punten een negatievere houding ten opzichte van blowen en jongeren hadden na de interventie een reëler beeld van het blowgedrag van andere jongeren. Daarnaast bleek dat respondenten de interventie leuk en leerzaam vonden, 96% gaf aan de Cannabisshow leuk te vinden en 64% gaf aan nieuwe dingen geleerd te hebben. Momenteel wordt in vervolgonderzoek gekeken naar de effecten op langere termijn. 973 Gelijktijdig met de kwantitatieve studie is een kwalitatief onderzoek verricht naar de effecten die de Cannabisshow op de doelgroep heeft. Hiertoe hebben we een week na de interventie diepte-interviews gehouden met jongeren die de Cannabisshow gezien hadden. De uitkomsten hiervan geven een kijkje in de belevingswereld van deze doelgroep en vormen een goede illustratie van het belang van peer-educatie en doelgroepparticipatie.

5 van der spek De doelgroep aan het woord In totaal werden in het onderzoek zes Cannabisshows uitgevoerd; telkens zijn twee jongeren die daarbij aanwezig waren geïnterviewd. Doel was om kwalitatieve informatie te verzamelen over het eventuele effect van de Cannabisshow en de processen die hier aan ten grondslag liggen. De interviews waren vrijwel helemaal open, met als leidraad een korte topiclijst. In totaal hebben we twaalf jongeren tussen de 13 en 17 jaar van verschillende etnische afkomst geïnterviewd. Hieronder worden de interviews samengevat aan de hand van de gestelde topics. Wat vond je van de show? Op één na zeiden alle ondervraagden de Cannabisshow leuk te vinden. Sommigen noemden de show leuk en leerzaam, een ander zei dat het...grappig was, ze speelden het leuk. Vooral het feit dat de jongeren actief betrokken werden en dat de voorlichters zelf jongere én ervaringsdeskundige waren, vonden de ondervraagden erg positief. Hier kom ik later op terug. Voor de momenten dat de Cannabisshow in de ogen van de ondervraagden wat minder soepel liep, droegen ze direct allerlei praktische tips aan. Ik vond het wel leuk, maar ze begonnen eerst met al die vragen voor het publiek. Ik denk dat ze beter bijvoorbeeld iets met die stand-up comedian konden doen omdat kinderen anders zegmaar hun aandacht verliezen. Diego presenteert de cannabisshow. Foto: Igor Sijlbing.

6 de cannabisshow Wat vond je het leukst? Uiteenlopende onderdelen werden als leukst genoemd. Vrijwel iedereen noemde de stand-up comedian. Daarnaast vonden veel ondervraagden de quiz erg leuk. Leuk dat je actief mag meedoen, leuker dan dat je alleen moet luisteren of kijken naar iets, dan ga ik me vervelen. Een meisje zegt hierover: Die vragen (quiz) waren niet saai; leuk om te kijken wat andere mensen wisten. Dat was wel grappig want ik weet er veel over, maar er waren ook mensen die elke vraag fout hadden. Ik vond de discussie wel grappig hoe ze erover gingen praten en hoe en zo. Daarnaast vonden veel het toneelstukje over sociale steun ook leuk. De meeste jongeren haalden de boodschap van het toneelstukje eruit, maar niet allemaal. Op de vraag wat de bedoeling van het spel was, varieerden de antwoorden. Het ging een beetje over de invloed van vrienden. Bijvoorbeeld als je met je vrienden bent en zij roken een jointje, zeg je niet zo snel nee. Als iemand mij aanbiedt, zeg ik ook niet vaak nee. Een ander zei: Het was een spelletje of zo. Ik weet niet. Gewoon dingen uitleggen over drugs. 975 Wat vond je minder leuk? Een groot deel van de ondervraagden zei de Cannabisshow erg leuk te vinden. De aanmerkingen betroffen specifieke aspecten die per Cannabisshow verschilden. Zo duurde de eerste Cannabisshow wat te lang; het laatste half uur verloren de jongeren hun aandacht. De andere Cannabisshows zijn daarna wat ingekort. Een jongere die bij de wat kortere Cannabisshow was geweest zei hierover: Ik kon de hele tijd goed mijn aandacht er bij houden en ik ben 100% adhd-er, dus.... Andere minder goede aspecten die genoemd werden waren incidenten die zich soms voordeden in het publiek: Er waren wat mindere momenten, maar dat kwam door het publiek. Er zat er eentje met z n voeten op m n stoel, toen heb ik z n stoel omgeduwd. Daarnaast vonden sommige ondervraagden bepaalde acts niet leuk. De rappers kende ik, die zijn wel okay. Alleen die ene reggae man was een beetje dwaas. Het geluid deed pijn aan je oren. Wat was de boodschap? Tijdens de interviews vroegen we direct en indirect naar wat de jongeren geleerd hadden. Alle jongeren gaven aan iets geleerd te hebben. Opvallend was hierbij dat dit niet alleen kennis was, maar ook andere aspecten zoals sociale steun en strategieën om verantwoorder om te gaan met blowen. Ook wanneer een geïnterviewde in eerste instantie zei niks te hebben onthouden van de Cannabisshow, bleek later dat er toch nog veel was blijven hangen. Zo vertelde een jongen aan het begin van het interview dat hij helemaal niet opgelet had en er niks meer over wist. Even later vertelde hij dat hij had geleerd dat als je

7 van der spek rook langer in je longen houdt, je dan niet stoneder wordt (dit was het juiste antwoord op één van de vragen uit de kennisquiz). Een andere jongen zei dat hij geleerd heeft dat je beter niet kunt blowen, maar als je het dan toch doet, je het met goeie vrienden op een veilige plek moet doen. Als je het op een feest doet en het valt niet goed, weet je niet wat er kan gebeuren. Hij zei dat hij er nog nooit zo over nagedacht had en dat hij het wel een goeie tip vond waar hij veel aan had. Deze jongen vertelde dat hij naar aanleiding van de Cannabisshow besloten heeft dat hij eigenlijk helemaal niet meer wil blowen. Straks vind ik het heel lekker en word ik ook verslaafd net als sommige mensen. We vroegen ook wat de jongeren dachten dat de boodschap van cia was. Een jongen antwoordde: Volgens mij wilden ze zeggen, als je blowt, dat je dan weet hoe je het doet. En met wie je het doet en wanneer je het doet. Dat je gewoon beter niet kan blowen in een positie waarin je het niet aankan. Dat je beter alleen kan blowen in een positie waarin je het aankan. Sommigen dachten dat de boodschap was dat blowen slecht is, anderen zeiden dat je het op een goede manier moet doen of dat je inzicht moet hebben in wat blowen met je doet. Uit veel gesprekken bleek dat de Cannabisshow jongeren op verschillende manieren aan het denken heeft gezet. Naast de expliciete boodschappen uit de Cannabisshow die werden genoemd, gaf een groot deel van de geïnterviewden ook aan dat ze nog andere dingen geleerd hadden en over bepaalde dingen beter na gingen denken. Sommigen haalden hun eigen boodschappen uit de Cannabisshow. Op de vraag of hij iets aan de show had gehad antwoordde een jongen: Ja, een beetje wel, want het is zeg maar niet lichamelijk verslavend en tabak wel. Dus daardoor dacht ik, ja het moet wel kunnen om te stoppen. En het is ook zeker zo. Want ik merkte ook echt in Portugal op vakantie dat het zeer geestelijk was. Want je hebt daar zo veel te doen dat je niet eens aan een jointje denkt. Een jongen gaf aan dat hij soms de uitleg niet helemaal begreep en dat het soms wat te snel voor hem ging. Inhoudelijke aansluiting bij de doelgroep De boodschap over verantwoorder blowen leek goed te vallen; uit de gesprekken bleek dat de norm van verantwoorder gebruik goed aansloot bij de doelgroep. Daardoor accepteerden de jongeren de boodschap en achtten zij de gedragsverandering haalbaar of in elk geval nastrevenswaardig. Een meisje zei: Ik vond het wel goed wat ze zeiden van in je vrije tijd en zo. Dat doen ook wel veel mensen al. Voor schooltijd is het natuurlijk niet zo goed om te doen. Als je het zelf onder controle kan houden maakt het mij niet uit wanneer je het doet. Maar doe het dan liever na school en het liefst in het weekend, dat is gewoon het best. Het is helemaal niet goed, maar als je het doet, doe het dan in je vrije tijd. Ik probeer dat zelf ook.

8 de cannabisshow Een jongen vertelde: Gewoon eerst je huiswerk en zo doen. En als je schooldag af is, als je klaar bent met alle dingen die je moet doen, dan pas blowen. Dat is goed dat ze dat zeggen, want als je gaat blowen voordat je gaat werken, ga je je ziekmelden. (...) Ik lette er altijd wel op, maar de Cannabisshow herinnert je er extra aan. (...) Ook kan je blowen beter niet gebruiken tegen de stress, dan is het meer verslavend. Ik vind het wel logisch eigenlijk. Want het is slecht om elke keer je problemen op te lossen met een jointje. Want dan weet je later niet meer hoe je problemen op moet lossen. 977 Hosts/peers In de interviews werd gevraagd wat de jongeren van de hosts vonden en of zij volgens hen peers waren. Alle geïnterviewden waren zeer positief over de hosts. Zonder uitzondering zeiden ze dat ze het erg goed vonden dat de voorlichters ook jongeren waren. Ze vertelden dat ze zich meer op hun gemak voelen bij jongeren, dat ze het gevoel hebben dat ze beter begrepen worden en dat er meer naar ze geluisterd wordt. Een jongen zei hierover: Ik denk dat het goed is dat de hosts jongeren zijn, dat is beter. Zij kunnen beter praten met onze leeftijdsgroep. Je voelt je meer op je gemak omdat je even oud bent. Een meisje zei: Ze stelden ook vragen aan óns. Ze luisterden ook gewoon naar ons en antwoordden daar weer op. Dat gaf een prettige sfeer. Veel geïnterviewden zeiden expliciet dat zij het beter vinden om door jongeren voorgelicht te worden dan door volwassenen. Een jongen zegt hierover: De Jellinek was hier ook wel eens, en dat heeft echt geen zin. Zij brengen het op een hele leuke manier. Jellinek brengt het op een stomme manier waardoor weinig mensen luisteren. (...) cia doet het gewoon met een dj, een comedy en een rap. Dat onthoud je beter, want het zit in je geheugen als iets leuks. Daarnaast vonden veel geïnterviewden het belangrijk en prettig dat de hosts zelf ook ervaring met blowen hadden. De hosts zelf werden als leuk en grappig bestempeld. De hosts waren wel leuk, ze zeiden ook hele grappige dingen. Omdat zij nog dicht bij deze periode liggen of er nog inzitten, daardoor weten zij er meer van. Omdat ze nog jong zijn weten ze ook van dit en dit en dat. Ze praten leuk mee met hoe wij ook praten en op die manier luisteren ze vaak beter. Een ander zei: Ik vond het aardige kerels en ze wisten ook hoe ze het moesten brengen. Ze hadden een bepaalde vibe. Ze wisten hoe ze jongeren konden bereiken. Heb je wat aan de Cannabisshow gehad? Op de vraag of ze wat aan de Cannabisshow hadden gehad, werd uiteenlopend geantwoord. Geïnterviewden die niet blowden of gestopt waren zeiden niets aan de Cannabisshow gehad te hebben, omdat zij toch al van plan waren om niet te blowen. Wel zeiden ze te denken dat anderen er wel wat aan hebben.

9 van der spek Een jongen die al een tijdje gestopt was zei hierover: Ik moet eerlijk zeggen, bepaalde jongeren die hebben wel zoiets misschien van ja, daar heeft cia wel gelijk in. Maar er zijn ook jongeren die denken, bekijk jij het maar, ik blow mezelf de tering in en ik kijk wel wat er met me gebeurt. Maar dat zijn jongeren die zelf moeten ondervinden dat het slecht is. De meesten denken dat jongeren niet gaan stoppen door de Cannabisshows, en dat ze er zelf achter moeten komen. Volgens een jongen heeft voorlichting voor blowers geen zin: Niemand gaat zich er aan houden. Als het de meester niet lukt, lukt het hun ook niet. Alle overige geïnterviewden gaven aan dat de Cannabisshow wel een stuk beter is dan voorlichting door volwassenen. Deze jongeren zeiden ook dat het sowieso leuk is eens een uitje te hebben en dat het erg gezellig was. Een aantal geïnterviewden vertelde wel wat aan de Cannabisshow te hebben gehad. Er werden kennisaspecten genoemd, zoals: Ze zeiden dat je met een joint niet mag deelnemen aan het verkeer. Dat wist ik niet, dat vind ik wel goed om te weten. Sommigen vertellen dat de Cannabisshow ze wel aan het denken heeft gezet. Volgens een jongen komt dit door de informatie van de hosts, maar ook door de discussies met leeftijdsgenoten. Een andere jongen: Ik denk niet dat jongeren als ze de show hebben gezien het niet meer doen, maar wel dat het je soms herinnert dat je eigenlijk moet stoppen. Een aantal vond het goede tips om bijvoorbeeld alleen in je vrije tijd te blowen en alleen op een vertrouwde plek. Tips en opmerkingen Over het algemeen zijn de geïnterviewde jongeren erg positief over de Cannabisshow. Duidelijk is dat de show niet te lang moet duren (niet langer dan een tot anderhalf uur) en dat door het interactieve aspect de aandacht er goed bijgehouden wordt. Een jongen vertelde: Ik zit juist op deze school omdat ik mij moeilijk kan concentreren en snel afgeleid ben. Als ik alleen maar stil moet zitten ga ik me vervelen. Daarom was het leuk dat je zelf de hele tijd mee mag doen. Sommigen gaven praktische tips, zoals beginnen met de comedian, of pas aan het eind de gratis sleutelhangers uitdelen omdat anders iedereen erdoor afgeleid wordt. Volgens een enkeling mocht de boodschap wat harder: Je moet ze aan het schrikken maken. Gewoon een grote pot teer meenemen of zo. De meeste anderen vonden het juist goed dat ze niet alleen maar zeiden dat het slecht is en dat je het niet moet doen. Over het algemeen waren er weinig op- en aanmerkingen, de meeste jongeren zeiden het erg goed te vinden. Ik vond het schema van de show erg goed. En ik zou alleen maar willen zeggen dat ze hiermee door moeten gaan en dat het goed is dat jongeren de kans krijgen om zelf op te treden en hun eigen act te doen.

10 de cannabisshow Conclusie De jongeren die we hebben geïnterviewd vonden het meest positief dat er naar hen geluisterd werd. Dit kwam volgens hen door het interactieve aspect en door het feit dat de voorlichters jongeren waren; zij spraken hun taal, toonden begrip en gaven ze volgens een ondervraagde het gevoel dat je wou praten. Opvallend is dat vooral de educatieve onderdelen, zoals de quiz en het toneelstukje een groot succes waren. Daarnaast vonden jongeren de boodschap begrijpelijk. De boodschap, die gebaseerd is op belangrijke determinanten van gedrag, is goed overgekomen en lijkt ook te worden geaccepteerd. Deze resultaten komen overeen met de bevindingen van het kwantitatieve onderzoek naar de Cannabisshow (Van der Spek & Noijen, 2009). Ook uit dat onderzoek bleek namelijk dat diverse gedragsdeterminanten beïnvloed werden door de interventie en dat jongeren vonden dat zij nieuwe dingen leerden door de Cannabisshow. De positieve reacties die in de interviews naar voren kwamen, kwamen ook terug in de kwantitatieve evaluatie van de Cannabisshow (zie kader 2). De meeste ondervraagden denken niet dat er een direct effect is op gebruik, maar een aantal zei wel dat de interventie jongeren aan het denken zet. Interessant is dat uit kwantitatief onderzoek naar de Cannabisshow wel degelijk blijkt dat er effect op gebruik is (Van der Spek & Noijen, 2009). Uit dit laatste onderzoek blijkt tevens dat de intentie en het daadwerkelijke gedrag bij deze jongeren ver uit elkaar kan liggen. In deze doelgroep lijkt gedrag (gebruik) vaak in sociale contexten impulsief tot stand te komen, in plaats van vooraf gepland en beredeneerd. Deze interviews illustreren helder wat de toegevoegde waarde van voorlichting door peers is. Dit geldt temeer voor een lastig bereikbare doelgroep die zich vaak niet begrepen en serieus genomen voelt door volwassenen. Daarnaast blijkt het afwisselen van informatie met entertainment, maar bovenal de interactiviteit van de interventie een succesvolle manier om bij deze doelgroep informatie over te dragen. Doelgroepparticipatie is in dit licht bezien een uiterst geschikte methode om de kloof tussen professionals en moeilijk bereikbare einddoelgroepen te dichten. 979 n

11 van der spek Literatuur Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, Cuijpers, P., Scholten, M. & Conijn, B.(2006). Verslavingspreventie, een overzichtstudie. Den Haag: ZonMw. Nabben, T., Benschop, A., & Korf, D.J. ( ). Antenne Amsterdam: Rozenberg Publishers. Noijen, J., & Spek, N. van der (2009). Wie joint de show? Een praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van een peer educatie project gericht op risico gedrag onder allochtone jongeren. Utrecht: Forum. Monshouwer, K., Laar, M. van, Leeuwen, L. van, Verdurmen, J., & Vollebergh, W. (2007). Substance use among adolescents in special education and residential youth care. ZonMwprogramma Risicogedrag en afhankelijkheid, lopende studie. Spek, N. van der, & Noijen, J. (2009). De Cannabisshow: Peers op het Podium. Een effectiviteitsonderzoek naar een preventieve interventie gericht op risicovol cannabisgebruik onder jongeren met een multiculturele achtergrond. Den Haag: ZonMw. Wesselink, K., & Korf, D. (2005). Soetoe en Skaffa. Utrecht: Forum. Wouters, M., & Korf, D. (2004). Wiet Wijs, Cannabisgebruik bij jongeren in speciaal onderwijs in Amsterdam. Amsterdam: Jellinek Preventie. ventie gericht op cannabisgebruik. Hieruit kwam de Cannabisshow voort, een informatieve en interactieve show die bedacht is en uitgevoerd wordt door de doelgroep zelf. Wetenschappelijk onderzoek toonde de effectiviteit van de interventie aan. Uit interviews blijkt dat deze interventie de jongeren goed weet te bereiken. In dit artikel worden de uitkomsten van deze interviews besproken. Belangrijke conclusie is dat jongeren zich serieuzer genomen voelen door peers en makkelijker dingen van hen aannemen. Personalia N. van der Spek (1986) psycholoog i.o. (per masteropleiding Klinische Psychologie afgerond), onderzoeker bij Jellinek Preventie, onderdeel van Arkin, Amsterdam Samenvatting N. van der spek, De Cannabisshow: Jongeren aan het woord over een interventie gericht op cannabisgebruik b Cannabisgebruik onder allochtone jongeren komt steeds vaker voor en is ook steeds vaker problematisch. Jellinek Preventie ontwikkelde een peer educatie-interventie waarbij de doelgroep nauw betrokken werd bij het ontwikkelen en uitvoeren van een inter-