Verkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling

Transcriptie

1 Reactie SER-rapport Verkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling In mei van dit jaar is het rapport Verkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling verschenen. In dit rapport wordt dit onbekende maar interessante type pensioencontract nader verkend en vergeleken met andere, meer bekende pensioencontracten. Aangetoond wordt dat dit nieuwe contract ten opzichte van bestaande beschikbare premieregelingen inderdaad meer stabiliteit brengt in de uitkeringen. De SER beschouwt deze variant daarmee nog steeds als interessante mogelijkheid. Daarnaast wordt in het rapport een beeld geschetst van de transitie naar een nieuw contract, waarbij ook de afschaffing van de doorsneepremie is onderzocht. In dit memo geven wij een reactie op het geschetste prototype en doen wij enkele suggesties voor vervolgstappen op de weg naar een nieuw pensioencontract. Buffer uit rendement of op basis van doelvermogen Voor het contract met persoonlijk pensioenvermogen en collectieve risicodeling zijn twee versies uitgewerkt: een rendementsversie (IV-C-R) en een doelvermogenversie (IV-C-D). In de eerste variant dient de buffer ter stabilisatie van het rendement: hoge rendementen worden opgeslagen in een buffer om in tijden van lage rendementen te kunnen compenseren. De mate van complexiteit in deze variant is beperkt. Daarnaast wordt geadviseerd om de buffer alleen op te bouwen en in te zetten voor schommelingen in het rendement op aandelen. Wij kunnen ons volledig vinden in dit advies, temeer daar de schommelingen in de rente ook leiden tot veranderingen in de hoogte van het in te kopen pensioen en het daarom zelfs wenselijk is dat deze rendementen direct terugkomen in het persoonlijk pensioenkapitaal. Binnen de tweede variant wordt de buffer ingezet om te kunnen sturen op een bepaald doelvermogen. Dit doelvermogen is afhankelijk van een beoogde uitkering en daarmee van de rente. Deze variant heeft als doel om stabiliteit in de (reële) uitkeringen te realiseren. Hoewel wij sympathie hebben voor deze gedachte, denken wij dat deze variant de complexiteit vergroot. Naar onze interpretatie blijft deze variant zeer dicht bij het huidige stelsel. De beoogde uitkering wordt wel in reële termen bepaald en er is expliciete communicatie over de hoogte van het kapitaal dat voor de deelnemer wordt aangehouden. Bij een stijging van de rente kan dit kapitaal echter ook afnemen ten gunste van de buffer, ondanks nieuwe inleg en een positief rendement op aandelen. Wij denken dat dit erg lastig is voor de deelnemer en vragen oproept over de eigendomsrechten van het kapitaal. Daarnaast geldt dat de bepaling van het doelvermogen sterk afhankelijk is van de veronderstelde parameters. Verandering van deze parameters leidt tot individuele effecten voor de hoogte van het persoonlijke pensioenvermogen en daarmee tot herverdeling tussen deelnemers. Page 1 of 5

2 Grenzen aan hoogte buffer In beide versies van het persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling geldt dat de buffer niet negatief mag zijn. Dit is begrijpelijk vanuit het oogpunt van toekomstbestendigheid. Het leidt echter wel tot continue herverdeling tussen deelnemers die de buffer opbouwen en (jongere) deelnemers die hiervan profiteren. Dit vinden wij niet wenselijk. Deze herverdelingseffecten zijn te voorkomen door (een deel van) de buffer in te kopen bij de omzetting van het kapitaal. Hiermee wordt ook een ander probleem opgelost: de buffer bij waardeoverdrachten. Zonder inkoop van de buffer kan een deelnemer profiteren wanneer hij waardeoverdracht doet naar een fonds met een hogere buffer. Zeker in geval van collectieve waardeoverdracht leidt dit tot, in onze ogen, ongewenste herverdeling. Wanneer (een deel van) de buffer wordt ingekocht, is dit effect weg. Het ligt voor de hand ook (een deel van) de buffer mee te nemen in geval van uitstroom. Overigens is ook bij deze inkoop nog steeds sprake van enige mate van herverdeling tussen generaties. Deze is naar onze mening echter evenwichtiger. Wij zijn wel voorstander van het stellen van grenzen aan de in te kopen buffer. Wanneer deze buffer erg hoog is, is het namelijk niet de verwachting dat deze volledig kan worden uitgekeerd. Kwantitatieve vergelijking contracttypes Naast de beschrijving van de varianten bevat het rapport ook een kwantitatieve vergelijking van de verschillende varianten. Deze vergelijking is gebaseerd op berekeningen van het CPB. Dit laat zien dat de variant waarin een buffer wordt opgebouwd leidt tot meer stabiliteit in de uitkeringen en een lagere kans op een daling van de koopkracht of het nominale pensioen. Daarnaast leidt opbouw van een buffer tot een lager verwacht pensioen voor de ouderen en een hoger verwacht pensioen voor de jongere generaties. Dit komt voort uit het feit dat de buffer initieel moet worden opgebouwd, ten laste van de huidige gepensioneerden, waar de jongere generaties later van kunnen profiteren. Het opbouwen/aanhouden van een buffer leidt naar ons idee voor de totale populatie niet tot een betere verwachting, maar vooral tot een demping van de (jaarlijkse) risico s. De eenmalige herverdeling bij transitie vinden wij niet direct bezwaarlijk, immers in de huidige DB-contracten zijn de vooruitzichten voor de komende jaren vergelijkbaar. In de vergelijking van de contracten missen wij nu nog het huidige (DB-)contract. In de analyses wordt deze benaderd door variant I-A, maar hierin is zowel de doorsneesystematiek als het genoeg-is-genoeg -principe losgelaten. In de huidige DB contracten leidt dit genoegis-genoeg -principe er toe dat bij hogere rendementen de overschotten in de buffer achterblijven. Dit zorgt enerzijds voor minder hoog oplopende vervangingsratio s en anderzijds tot demping van de pensioenaanpassingen. Wij zijn dan ook benieuwd naar de volledige vergelijking met het huidige contract om de transitie voor de generaties in totaliteit in beeld te brengen en een oordeel te kunnen geven of een transitie haalbaar en wenselijk is. Fonds specifieke berekeningen De berekeningen van het CPB zijn gebaseerd op een gemiddeld fonds. De uitkomsten kunnen sterk verschillen per fonds, afhankelijk van de demografische karakteristieken van een fonds, de carrièreontwikkelingen en het toekomstperspectief. Wij zijn dan ook blij dat geprobeerd wordt deze verschillen binnen een werkgroep van de Pensioenfederatie in beeld te brengen. Page 2 of 5

3 Om eerlijk te kunnen vergelijken tussen de verschillende varianten zijn behoorlijk zware aannames nodig. De gehanteerde life-cycles zijn bijvoorbeeld zodanig vastgesteld dat in verwachting een vergelijkbaar resultaat kan worden behaald als met een vaste 50%/50% mix. Hierdoor wijkt de gebruikte life-cycle af van de life-cycles die op dit moment in de markt worden gehanteerd. Het aanhouden van meer marktconforme life-cycles kan leiden tot significant andere resultaten. Wij zien dan ook graag dat ook wordt gekeken naar de impact van de aannames. Kort gezegd: de door het CPB gedane berekeningen tonen effecten voor BV Nederland, aanvullende analyses laten zien hoe de impact van een overgang verschilt per fonds of per deelnemer. Aan de hand hiervan kan worden bezien of aanvullende (overgangs-)maatregelen nodig zijn voor specifieke fondsen en/of deelnemers. Combinatie I-B I en IV-C-R Ortec Finance gelooft in de toegevoegde waarde van maatwerk en collectieve buffers. In een verbetering van het pensioenstelsel zien wij graag dat deze elementen een belangrijke rol spelen. Wij vinden dat de overgang naar een stelsel met collectief vermogen en een collectieve buffer (variant I-B) weliswaar een stap in de goede richting is, maar niet het eindpunt, omdat maatwerk en differentiatie hierin niet mogelijk zijn. Naast de gepresenteerde varianten van IV-C zien wij wel mogelijkheden in een combinatie van de onlangs mogelijk gemaakte verbeterde premieregeling (variant IV-B) en variant I-B, waarbij tijdens de inlegperiode sprake is van een persoonlijk pensioenvermogen en beleggen conform een life-cycle en vanaf een aantal jaar voor pensioendatum geleidelijk kan worden ingekocht in een collectief, waarin ook solidariteitsbuffers kunnen worden aangehouden. Wij geloven dat een dergelijk stelsel ruimte laat voor maatwerk op het moment dat deze het meest gewenst is (gedurende de opbouwfase) en gebruikmaakt van de toegevoegde waarde van solidariteit/buffers in tijden dat deze nodig zijn (gedurende de uitkeringsfase). Weliswaar wordt hieraan ook voldaan in de variant IV-C-R, maar wij denken met deze combinatie van I-B en IV-C-R een versimpeling te kunnen bieden, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteiten van het contract. Overigens vinden wij dat (na pensioendatum) in variant I-B geen sprake kan zijn van een hele grote of sterk negatieve buffers. Een te hoge buffer is naar ons idee een risico voor de toekomstbestendigheid en leidt tot discussies over eigendomsrechten. Een te lage (flink negatieve) buffer is ook een risico voor de toekomstbestendigheid omdat dit vragen oproept over de mate van generatiesolidariteit. Over de precieze omvang van de buffer, kunnen sociale partners afspraken maken. Hiermee kunnen zij zelf sturen in de mate van solidariteit. Als bijkomend voordeel van onze combinatievariant zien wij dat zowel de huidige uitkeringsovereenkomsten als premieovereenkomsten in deze variant kunnen ingroeien. Op deze manier ontstaat er één stelsel, waarbinnen verschillende keuzes kunnen worden gemaakt in de mate van solidariteit. Bovendien vinden wij dat de complexiteit van de combinatievariant beperkt is en daardoor de uitlegbaarheid groter is. Langlevenrisico De SER heeft ook gekeken naar mogelijke deling van het macro-langlevenrisico. Hiervoor zijn verschillende suggesties gedaan: het delen van risico via ruilcontracten of via een levensverwachtingsaanpassingsmechanisme (LAM). Wij hebben geen expliciete voorkeur voor één van beide methoden, maar steunen de gedachte solidariteit te zoeken waar dit mogelijk is. Page 3 of 5

4 Dubbele transitie Naast de vergelijking van de verschillende contracttypes, schetst de SER in haar rapport ook een beeld van een mogelijke transitie van het huidige stelsel naar een stelsel met persoonlijke pensioenvermogens met collectieve risicodeling. Hierbij wordt gesproken over de dubbele transitie ineens: de overgang van het contract valt dan samen met de afschaffing van de doorsneesystematiek en een systeem met degressieve opbouw. Beide wijzigingen hebben impact op de pensioenverwachtingen voor de deelnemer. Overgang naar een stelsel met persoonlijk pensioenvermogen leidt voor de oudere deelnemers tot een hoger verwacht pensioen, terwijl afschaffing van de doorsneesystematiek tot een lager verwacht pensioen leidt. Daarnaast blijft gelden dat met de doorsneesystematiek sprake is van een financieringstekort. Door beide tegelijk door te voeren worden de effecten enigszins gedempt. Ook hier geldt dat impact en mate van demping sterk zal verschillen per fonds. Wij denken dat het belangrijk is om transparant te zijn over de afzonderlijke effecten van de afschaffing van de doorsneesystematiek en de overgang naar een nieuw contracttype. Door dit onderscheid te maken, wordt inzichtelijk hoe de beide maatregelen voor de verschillende generaties en fondsen zullen uitwerken en of het nodig is om extra overgangsmaatregelen te treffen. Daarnaast zien wij nog een aantal openstaande punten met betrekking tot de afschaffing van de doorsneepremie en de bepaling van de hoogte van de (degressieve) opbouw. Onduidelijk is hoe factoren als de marktrente, rendementsverwachtingen en carrièreverwachtingen hierin een rol spelen. Verplichtstelling Naast de door de SER benoemde transitieproblematiek, zien wij ook een connectie met de grote verplichtstelling. Wij denken dat een vorm van verplichtstelling van cruciaal belang is, als men een stelsel nastreeft waarin collectieve risicodeling mogelijk is. Het loslaten van de verplichtstelling kan er toe leiden dat in tijden van lage solidariteitsbuffers er geen toetredingen in het fonds zijn, en in tijden van hoge buffers dit aantrekkingskracht heeft op nieuwe toetredingen. Wij vragen dan ook aandacht voor de samenhang tussen de toekomst van het stelsel en de verplichtstelling en willen ervoor waken dat we niet het kind met het badwater weggooien. Richting één nieuw stelsel Tot slot merken wij op dat de SER in dit rapport (nog) geen voorkeur uitspreekt voor één van de varianten. Dit was ook niet het doel van het rapport, welke een eerste verkenning is van de onbekende maar interessante variant met persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling. Wij constateren dat de discussie, naar aanleiding van dit rapport, zich lijkt te concentreren op de varianten I-B en IV-C-R. Er gaan zelfs stemmen op om beide mogelijk te maken, eventueel met behoud van de huidige regelingen en/of variant I-B te zien als transitie richting IV-C. Dit lijkt ons niet wenselijk. Vermindering van de complexiteit is een van de uitgangspunten van staatssecretaris Klijnsma in de hoofdlijnennota van de toekomst van het pensioenstelsel. Page 4 of 5

5 Wij verwachten dat het voor deelnemers alleen maar moeilijker wordt indien zij opbouwen in verschillende stelsels, zeker wanneer zij hierbij ook keuzes moeten maken tussen die stelsels in geval van overdracht. Bovendien leidt het aanhouden van meerdere stelsels tot complexe situaties in geval van overdracht en overgang. Wij pleiten voor de keuze voor slechts één stelsel en hooguit twee indien er sprake blijft van een onderscheid tussen een uitkeringsregeling en een premieregeling. Wij hopen dan ook dat de pensioensector samen met de SER toewerkt naar een concreet advies richting één stelsel, ter vervanging van het huidige stelsel. Samenvattend Ortec Finance staat positief tegenover de uitwerking van de verschillende varianten en dan vooral de variant met persoonlijk pensioenvermogen en collectieve risicodeling. Daarbij gaat onze voorkeur uit naar de rendementsvariant (IV-c-R) om reden van begrijpelijkheid voor de deelnemers. Wij zien zelf het meest in een stelsel dat uitgaat van persoonlijk pensioenvermogen zonder risicodeling voor pensioendatum (variant IV-B) en een stelsel met risicodeling na pensioendatum (I-B). Wij vinden dat een dergelijk stelsel ruimte laat voor maatwerk op het moment dat deze het meest gewenst is en gebruik maakt van de toegevoegde waarde van solidariteit en buffers in tijden dat deze nodig zijn. Voor de totstandkoming en toekomstbestendigheid van een nieuw stelsel achten wij het van belang dat de sector zich achter één stelsel schaart en stilstaat bij de effecten van de transitie naar dit nieuwe stelsel. Niet alleen voor Nederland als geheel maar ook voor de individuele fondsen. Rotterdam, 17 augustus 2016 Martijn Vos, E martijn.vos@ortec-finance.com, T (010) Sacha van Hoogdalem, E sacha.vanhoogdalem@ortec-finance.com, T (010) Chantal de Groot, E chantal.degroot@ortec-finance.com, T (010) Anouk Rennen, E anouk.rennen@ortec-finance.com, T (010) Ortec Finance Boompjes XB Rotterdam Page 5 of 5