TOEKOMST VAN ONS PENSIOENSTELSEL

Transcriptie

1 HEALTH WEALTH CAREER TOEKOMST VAN ONS PENSIOENSTELSEL DE VOLGENDE STAP 26 SEPTEMBER 2017 Marc Heemskerk Amstelveen

2 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel? 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

3 WAT IS ER AAN DE HAND MET ONS PENSIOENSTELSEL? MERCER

4 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel? 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

5 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (1) Het gemiddeld vertrouwen in pensioenfondsen is laag, wel licht gestegen ten opzichte van Gemiddeld 5,9 Gemiddeld 6,1 22% 22% 17% 13% 5% 5% 7% 5% 3% 1% % 23% 17% 15% 6% 7% 2% 2% 3% 2% = Zeer laag 10= Zeer hoog 1= Zeer laag 10= Zeer hoog MERCER

6 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (2) Verbeterpunten top 3: Duidelijker afkeren tegen bonussen in de pensioensector Meer maatschappelijk verantwoord beleggen (duurzaamheid, niet in wapens, geen kinderarbeid etc) U als klant meer eigen keuze bieden over wat u met uw uitkering kan doen Vermoedelijk met name perceptiepunten. Men weet niet wat er nu aan bonussen wordt uitgekeerd, men kent het huidige ESG beleid niet en men maakt geen keuzes in de praktijk waar dit mogelijk is. Hiermee niet minder belangrijk! Maar moeten we het pensioenproduct nu veranderen of de perceptie hierover? MERCER

7 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (3) VERGELEKEN MET VOORGAANDE JAREN ZIJN ER IN 2017 MINDER MENSEN ZICH BEWUST VAN WIE ER VERANTWOORDELIJK VOOR HUN PENSIOEN IS WIE IS/ZIJN VERANTWOORDELIJK VOOR UW PENSIOEN?( N ( ) = 7 9 7, N ( ) = 8 2 3, N ( ) = ) 23% 21% 26% Open antwoord gegeven Weet niet 77% 79% 74% MERCER

8 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (4) IN 2017 HEEFT MEN MINDER INZICHT IN WAT DE VERANTWOORDELIJKE DOET VOOR HET PENSIOEN WEET U WAT DE VERANTWOORDELIJKE VOOR UW PENSIOEN DOET?( N ( ) = 7 9 7, N ( ) = 8 2 3, N ( ) = ) Ja 36% 41% 34% Nee 64% 59% 66% MERCER

9 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (5) NET ALS IN VOORGAANDE JAREN WORDT BELEGGEN GEZIEN ALS HETGEEN WAT DE VERANTWOORDELIJKE VOOR HET PENSIOEN DOET. WEET U WAT DE VERANTWOORDELIJKE VOOR UW PENSIOEN DOET?( N ( ) = 7 9 7, N ( ) = 8 2 3, N ( ) = ) MERCER

10 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (6) Internationale blik op NL-stelsel: Het stelsel is zo slecht nog niet. A. Norm: Hoge dekking pensioensysteem: 88% werkenden tweede pijler pensioen B. Norm: Verplichte bijdrage aan pensioen minimaal 8% salaris: 18% salaris, inclusief eigen bijdrage C. Norm: 65-80% Vervangingsratio voor modaal 100% vervangingsratio D. Norm: Opgebouwd vermogen > 100% BNP 170% BNP E. Norm: Basispensioen > 25% modaal p.p. voor de armsten Via AOW minimaal 30% modaal MERCER

11 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (7) NUANCERING Pensioen momenteel waardevast Stel dekkingsgraad is nu 87% Kritische dekkingsgraad is nu 90% Korting 3% /10 = 0,3% Inflatie jaarbasis juli ,3% ergo: %Pensioen momenteel waardevast! MERCER

12 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (8) Nuancering En dan praten we vandaag nog over de tweede pijler.. Vanuit verzorgingsgedachte lijkt meer focus op eerste pijler noodzakelijk 18 mei 2017: FNV wil VUT terug voor zware beroepen 7 augustus 2017: Nieuw kabinet moet AOW-leeftijd meteen bevriezen MERCER

13 DEELNEMERSONDERZOEK MERCER (9) Voorzichtige conclusie: Huidige tweede pijler niet acuut onhoudbaar Waar gaan we op focussen? A. Aanpassen pensioenstelsel, discussies solidariteit, prognoseberekeningen B. Mogelijkheden terugbrengen vertrouwen MERCER

14 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Bottlenecks? MERCER

15 STAND VAN ZAKEN EN ROLLEN PARTIJEN 6 juli 2015 Hoofdlijnennotitie staatsecretaris Klijnsma aan Tweede Kamer (vergroting draagvlak, afschaffing doorsneesystematiek, herwinnen vertrouwen, eenvoud en transparantie) 20 februari 2015 advies SER en 20 mei 2016 verkenning pensioenvarianten (o.a. IV c) 30 november 2016 rapportage (werkgroepen) Pensioenfederatie (juridisch, fiscaal, communicatie, uitvoering) 15 maart 2017 Verkiezingen! Vanaf april 2017 Hybride variant Pensioenfederatie / SER (zie hedenmorgen) MERCER

16 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Bottlenecks? MERCER

17 DE 8 BASISREGELS 1. Inschattingen van de toekomst mogen het pensioen niet of nauwelijks beïnvloeden 2. Sociale partners komen adequaat premieniveau overeen. Werkgeversbijdrage vormt basis, werknemersbijdrage individueel inzetbaar 3. Verwachte gelijke pensioenuitkomsten voor alle deelnemers 4. Beperking verlaging nominale uitkering en zo goed mogelijk koopkrachtbehoud 5. Risicodekkingen blijven collectief 6. Eigendomsrechten, met name vóór pensioeningang, zijn helder en individueel toerekenbaar 7. Verleden moet worden geïntegreerd in toekomstig pensioensysteem 8. Keuzemogelijkheden zijn toegestaan waar mogelijk en gewenst MERCER

18 DE 8 BASISREGELS, STELLING 1 Inschattingen van toekomst mogen de hoogte van het pensioen niet (of zo weinig mogelijk) beïnvloeden MERCER

19 DE 8 BASISREGELS, STELLING 1 Inschattingen van toekomst mogen de hoogte van het pensioen niet (of zo weinig mogelijk) beïnvloeden MERCER

20 DE 8 BASISREGELS, STELLING 2 Sociale partners komen adequaat premieniveau overeen vanuit werkgeversbijdrage. Werknemersbijdrage individueel inzetbaar. MERCER

21 DE 8 BASISREGELS, STELLING 3 / 4 (1) Verwachte gelijke pensioenuitkomsten voor alle deelnemers & Beperking verlaging nominale uitkering en zo goed mogelijk koopkrachtbehoud Spreiding is het middel om risico s te accepteren, niet een leeftijdsafhankelijke beleggingsmix (life-cycle). 1. Diversificatie beleggingsmix noodzakelijk (alle leeftijden) 2. Verdeling resultaat over termijnen MERCER

22 DE 8 BASISREGELS, STELLING 3/ 4 (2) Annualized ten-year real return 20% 15% 10% 5% 0% -5% Stock Market Level in Historical Perspective (S&P 500) Price-earnings ratio for January of year indicated MERCER

23 DE 8 BASISREGELS, STELLING 3 / 4 (3) 20% Bond Market Level in Historical Perspective (US 10 year yield) 15% Annualized ten-year real return 10% 5% 0% -5% % Price-earnings ratio for January of year indicated MERCER

24 DE 8 BASISREGELS, STELLING 3/ 4 (4) MERCER

25 DE 8 BASISREGELS, STELLING 5 Risicodekkingen blijven collectief MERCER

26 DE 8 BASISREGELS, STELLING 6 Eigendomsrechten, met name vóór pensioeningang, zijn helder en individueel toerekenbaar MERCER

27 DE 8 BASISREGELS, STELLING 7 Het verleden moet worden geïntegreerd in het toekomstig pensioensysteem MERCER

28 DE 8 BASISREGELS, STELLING 8 Keuzemogelijkheden zijn toegestaan waar mogelijk en gewenst MERCER

29 DE 8 BASISREGELS 1. Inschattingen van de toekomst mogen het pensioen niet of nauwelijks beïnvloeden 2. Sociale partners komen adequaat premieniveau overeen. Werkgeversbijdrage vormt basis, werknemersbijdrage individueel inzetbaar 3. Verwachte gelijke pensioenuitkomsten voor alle deelnemers 4. Beperking verlaging nominale uitkering en zo goed mogelijk koopkrachtbehoud 5. Risicodekkingen blijven collectief 6. Eigendomsrechten, met name vóór pensioeningang, zijn helder en individueel toerekenbaar 7. Verleden moet worden geïntegreerd in toekomstig pensioensysteem 8. Keuzemogelijkheden zijn toegestaan waar mogelijk en gewenst MERCER

30 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

31 DE SER- VARIANTEN VARIANT KENMERKEN Pensioencontracten met collecief vermogen I-A huidige uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw in annuïteiten nominale zekerheid bij vereist eigen vermogen met 97,5% blijft bestaan, vormen van buffer blijft dus noodzakelijk uniforme collectieve beleggingsmix bestaande FTK-regels voor indexatie en korten blijven gehandhaafd I-B degressieve opbouw in annuïteiten zonder nominale zekerheid en met buffer als resultante van indexatie/kortingsmechanisme uniforme collectieve beleggingsmix indexatie en korten afhankelijk van dekkingsgraad: 1/10 maal (dekkingsgraad 100%) open spreidingsmechanisme voor deling financiële schokken en schokken in macro-langlevenrisico met huidige en toekomstige deelnemers discontering van verplichtingen op basis van verwacht reëel rendement of risicovrije rente Pensioencontracten met (deels) persoonlijk vermogen IV-A persoonlijk pensioenvermogen zonder risicodeling met andere generaties vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en deling individueel langlevenrisico uitkering uit vermogen op basis van rendement en sterfterisico individuele variant van verbeterde premieovereenkomst met doorbeleggen na pensionering IV-B persoonlijk pensioenvermogen tijdens opbouwfase vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en deling individueel langlevenrisico geleidelijke inkoop in collectief vermogen vanaf 10 jaar voor pensioenleeftijd gesloten spreidingsmechanisme voor deling financiële schokken en schokken in macro-langlevenrisico onder (bijna) gepensioneerden collectieve variant van verbeterde premieovereenkomst met doorbeleggen na pensionering IV-C persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en collectieve risicodeling collectieve buffer voor deling financiële risico s met andere generaties collectieve buffer voor demping van rendement op risicovolle beleggingen of voor sturing op doelvermogen mechanisme voor allocatie macro-langlevenrisico uitkering uit persoonlijk pensioenvermogen op basis van verwacht reëel rendement MERCER

32 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL SER- VARIANTEN VARIANT KENMERKEN Pensioencontracten met collecief vermogen I-A huidige uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw in annuïteiten nominale zekerheid bij vereist eigen vermogen met 97,5% blijft bestaan, vormen van buffer blijft dus noodzakelijk uniforme collectieve beleggingsmix bestaande FTK-regels voor indexatie en korten blijven gehandhaafd I-B degressieve opbouw in annuïteiten zonder nominale zekerheid en met buffer als resultante van indexatie/kortingsmechanisme uniforme collectieve beleggingsmix indexatie en korten afhankelijk van dekkingsgraad: 1/10 maal (dekkingsgraad 100%) open spreidingsmechanisme voor deling financiële schokken en schokken in macro-langlevenrisico met huidige en toekomstige deelnemers discontering van verplichtingen op basis van verwacht reëel rendement of risicovrije rente Pensioencontracten met (deels) persoonlijk vermogen IV-A persoonlijk pensioenvermogen zonder risicodeling met andere generaties vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en deling individueel langlevenrisico uitkering uit vermogen op basis van rendement en sterfterisico individuele variant van verbeterde premieovereenkomst met doorbeleggen na pensionering IV-B persoonlijk pensioenvermogen tijdens opbouwfase vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en deling individueel langlevenrisico geleidelijke inkoop in collectief vermogen vanaf 10 jaar voor pensioenleeftijd gesloten spreidingsmechanisme voor deling financiële schokken en schokken in macro-langlevenrisico onder (bijna) gepensioneerden collectieve variant van verbeterde premieovereenkomst met doorbeleggen na pensionering IV-C persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling vermogen bepaald door premie, beleggingsrendement en collectieve risicodeling collectieve buffer voor deling financiële risico s met andere generaties collectieve buffer voor demping van rendement op risicovolle beleggingen of voor sturing op doelvermogen mechanisme voor allocatie macro-langlevenrisico MERCER 2017 uitkering uit persoonlijk pensioenvermogen op basis van verwacht reëel rendement 31

33 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL SER- VARIANT I- B Ambitieovereenkomst zonder zekerheidsmaat Aanspraken voorwaardelijk Jaarlijks toezegging van opbouw Jaarlijkse toets: Bij een dekkingsgraad hoger dan 100% wordt het opgebouwde pensioen in het volgende jaar verhoogd, bij een dekkingsgraad lager dan 100% wordt het opgebouwde pensioen in het volgende jaar verlaagd. De verhogingen of verlagingen worden jaarlijks slechts voor 1/10 deel verwerkt. Twee varianten: Vaste premie en degressieve opbouw Progressieve premie en vaste opbouw MERCER

34 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL SER- VARIANT IV- C Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling De premie staat vast en de uitkomst is variabel Elke deelnemer heeft een eigen vermogen dat belegd wordt Life cycle beleggen De risico s worden collectief gedeeld Uit het behaalde rendement wordt een collectieve buffer aangelegd, die kan worden aangesproken bij tegenvallende resultaten Buffer begrensd op 20% De hoogte van de uitkering wordt jaarlijks bepaald op het moment van uitkeren, rekening houdend met levensverwachting, toekomstig verwacht rendement en verwachte inflatie, zodat de uitkering naar verwachting in koopkrachtniveau gelijk blijft. MERCER

35 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL ONDERZOEKSRAPPORTEN PENSIOENFEDERATIE MERCER

36 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL CONCLUSIE Communicatie Juridisch-Fiscaal Uitvoering Financieel pensioenresultaat MERCER

37 BEOORDELING SER- VARIANTEN Variant Gelijkheid Criterium Korting en koopkracht Parameterafhankelijkheid Premieniveau Risicobescherming Eigendomsrecht Overgang stelsel Keuze I-A I-B IV-A IV-B IV-C MERCER

38 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

39 DE MERCER- VARIANT DAN IS DE INVULLING EENVOUDIG Met een opbouwfase en een aansprakenfase. Tot (bijvoorbeeld) 47 jaar volledig in de opbouwfase Tussen 47 en 67 van de opbouwfase naar de aansprakenfase Vanaf 67 jaar naar de aansprakenfase MERCER

40 DE MERCER- VARIANT Mix IV-B/C (opbouwfase) en I-B (uitkeringsfase) Persoonlijke vermogens in opbouwfase Collectief contract in uitkeringsfase MERCER

41 DE MERCER- VARIANT OPBOUW- EN AANSPRAKENFASE Kenmerken opbouwfase Focus op kapitaal en ontwikkeling hiervan Beleggingsmix voor iedereen gelijk, bijvoorbeeld de huidige, geen lifecycle Geen aanspraakdefiniëring, wellicht wel prognoseberekeningen Geen renteafdekking Kenmerken aansprakenfase Focus op aanspraken en ontwikkeling hiervan Beleggingsmix voor iedereen gelijk, bijvoorbeeld de huidige Aanspraak definiëring Waardering tegen DNB rentetermijnstructuur (RTS) Volledige renteafdekking verondersteld (korte(re) duratie!) Alle aanspraken tot op heden ingebracht in aansprakenfase (overgangsmaatregel) Verdeling meer/minder rendement t.o.v. RTS in 10-jaars periode Zie: MERCER

42 WAT HEBBEN WE BEREIKT? T.o.v. DB-regelingen: Heldere eigendomsrechten Geen te hoge? buffers, met onduidelijk aanwendmoment Inschattingen rente nauwelijks van invloed Sterfteresultaat bepaald door gepensioneerden T.o.v. DC-regelingen: Inkoopmoment niet meer relevant (gelijke mix in beide fases) Doorbeleggen tot het einde Nauwelijks overgangsproblematiek. De huidige schaalvoordelen blijven behouden. MERCER

43 BEOORDELING VARIANTEN Variant Gelijkheid Criterium Korting en koopkracht Parameterafhankelijkheid Premieniveau Risicobescherming Eigendomsrecht Overgang stelsel Keuze I-A I-B IV-A IV-B IV-C DE MERCER- VARIANT MERCER MERCER

44 DE MERCER- VARIANT Deelnemersonderzoek Mercer: De voorgestelde wijzigingen hebben vooral invloed op de jongste generatie (15-30 jaar). Meer dan de helft van ondervraagden geeft hier aan dat hun vertrouwen zal toenemen jaar 66+ Gemiddeld 6,0 Gemiddeld 5,4 1 - Heel erg afnemen Gelijk blijven Heel erg toenemen 2% 1% 2% 4% 3% 2% 16% 18% 14% 38% 1 - Heel erg afnemen 3% 2 1% 3 4% 4 8% 5 - Gelijk blijven 6 15% 7 12% 8 8% 9 3% 10 - Heel erg toenemen0% 45% 1 - Heel erg afnemen0% 20% 3 2% 4 2% 5 - Gelijk blijven Heel erg toenemen 7% 2% 24% 16% 22% 25% jaar 1 - Heel erg afnemen 2% 2 2% 3 4% 4 5% 5 - Gelijk blijven 6 19% 7 14% 8 7% 9 1% 10 - Heel erg toenemen0% 47% jaar Gemiddeld 6,7 Gemiddeld 5,5 MERCER

45 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

46 FILMPJE MERCER

47 BEREKENINGSRESULTATEN Wet van de loden ui = P + B Premie + Beleggingsopbrengsten = U + I = Uitkeringen + Indexatie Plumbum (PB), atoomnummer 82 in periodiek systeem der elementen. Beoordeling op gemiddelde hoogte, maar met name ook in uitkeringsfase op stabiliteit en trendmatige groei (indexatie)! MERCER

48 BEREKENINGSRESULTATEN VERWACHTE UITKERINGEN 35- JARIGE (1) Nu 35-jarige deelnemer: uitkering vanaf 67 jaar Balkjes: 95%-betrouwbaarheidsinterval huidig stelsel (2,5% boven en 2,5% onder niet getoond) Middelste lijn: Mediaan MERCER

49 BEREKENINGSRESULTATEN VERWACHTE UITKERINGEN 35- JARIGE (2) Nu 35-jarige deelnemer: uitkering vanaf 67 jaar Balkjes: Mercer variant, 95%-betrouwbaarheidsinterval (2,5% boven en 2,5% onder) Blauwe lijn: Mercer variant gemiddeld Rode lijnen: Huidig stelsel, gemiddeld, 97,5% percentiel en 2,5% percentiel MERCER

50 BEREKENINGSRESULTATEN VERWACHTE UITKERINGEN 70- JARIGE (1) Nu 70-jarige deelnemer Balkjes: 95%-betrouwbaarheidsinterval huidig stelsel (2,5% boven en 2,5% onder niet getoond) Middelste lijn: Mediaan MERCER

51 BEREKENINGSRESULTATEN VERWACHTE UITKERINGEN 70- JARIGE (2) Nu 70-jarige deelnemer Balkjes: Mercer variant, 95%-betrouwbaarheidsinterval (2,5% boven en 2,5% onder) Blauwe lijn: Mercer variant gemiddeld Rode lijnen: Huidig stelsel, gemiddeld, 97,5% percentiel en 2,5% percentiel MERCER

52 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

53 WELKE KEUZEVRIJHEID BIEDEN? Keuze beleggingsmix Keuze uitkeringsperiode, met mogelijk gedeeltelijk lump sum Keuze eigen pensioenfonds? Lijkt aantrekkelijk voor deelnemers, maar lange termijn beleggingen (illiquiditeit), risicoselectie, verplichtstelling compliceren dit. Nog noodzaak hiertoe bij andere aanpassingen? MERCER

54 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel? 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

55 INTERNATIONALE LESSEN MERCER

56 INTERNATIONALE LESSEN, DENEMARKEN (1) Vergelijkbaar pilarensysteem als in Nederland (Public Pensions Benefits, PPB (1), ATP benefits (1) en Occupational pension scheme, OCS (2)). PPB lager bij hoog OPS! 1 e pilaarpensioen ook opschuivende pensioendatum OPS (DC-regeling) van start door akkoord uit 1987, nog geen verleden als in Nederland. Geen kortingen toegepast in het verleden! Kans kortingen ook klein: bij annuïteiten wordt doorgaans pas op de pensioendatum rente en levensverwachting vastgesteld. Geen shoprecht bij union-schemes, in praktijk alle inkoop bij bestaande pensioenuitvoerder! Average return schemes en market return schemes: Garanties op vrijwillige basis opgegeven door deelnemer MERCER

57 INTERNATIONALE LESSEN, DENEMARKEN (2) Uitbetalingswijze: MERCER

58 INTERNATIONALE LESSEN, DENEMARKEN (3) In OCS: Average return product versus market return products. MERCER

59 INTERNATIONALE LESSEN, DENEMARKEN (4) Beleggingsmix Denemarken collectief vergelijkbaar met Nederland, 60% vastrentend (lager in market return dan in average return) Keuzemogelijkheden deelnemer: Beleggingsmix (3 keuzes) Uitbetalingswijze (keuze tot ca K jaarlijks, hierboven verplicht annuïteit) Betaalde eigen bijdrage (bijdrage werkgever vast) Switch van average return naar market return Geen wens tot keuze pensioenuitvoerder, sociale partners of werkgever maakt deze! Veel minder pensioenuitvoerders dan bij ons. Kostenniveau vergelijkbaar. (ca 100 basispunten jaarlijks, voor alle kosten inclusief risicodekking). Solidariteit tussen alle aangeslotenen bij pensioenuitvoerder, maar actieve fase en uitkeringsfase altijd bij zelfde uitvoerder (omgekeerde solidariteit). Bundled deals Hoge waardering systeem, ook van de deelnemers MERCER

60 INTERNATIONALE LESSEN, DENEMARKEN (5) Lessen voor ons: Basissysteem met omslag en kapitaal, elk ca is prima basis! 100% garantie (of 97,5% onder FTK) niet geëist door deelnemers zelf, hier dan ook niet systeem op inrichten Keuzemogelijkheden halen veel onvrede weg (deelnemersbijdrage, beleggingsmix, uitbetalingsmogelijkheid, garantie), keuze pensioenuitvoerder lijkt dan geen noodzaak (meer). Voer deze keuzemogelijkheden dan ook bij ons in! Overgangsproblematiek naar nieuw stelsel kan ook via keuzesystematiek worden opgelost MERCER

61 INTERNATIONALE LESSEN, AUSTRALIE (1) Vergelijkbaar pilarensysteem als in Nederland (eerste pijlerpensioen lager bij hoog inkomen (woning vrijgesteld)) 1 e pilaarpensioen ook opschuivende pensioendatum, nu 65,5 gaat naar 67. Ca 50% krijgt volledige uitkering, 30% gedeeltelijke uitkering, 20% geen uitkering 2 e pijler DC systeem. Verplichte werkgeversbijdrage 9,5% van inkomen (wordt 12%), voor iedereen! Werknemersbijdrage optioneel. Belasting al in contributiefase (ipv uitkeringsfase), wel tegen laag tarief van 15%. Geen annuïteit op pensioendatum (minder dan 1% kiest hiervoor). Volledige uitkering ineens mogelijk. In praktijk blijft kapitaal vaak staan bij uitvoerder (er geldt wel verplichte minimale onttrekking). Langlevenrisico dus niet afgedekt. MERCER

62 INTERNATIONALE LESSEN, AUSTRALIE (2) Beleggingsmix Australië collectief risicovoller dan Nederland 30% vastrentend, 70% zakelijk, (incl. infrastructuur) Keuzemogelijkheden: - Beleggingsmix (lifecycle in opbouwfase) - Betaalde eigen bijdrage (bijdrage werkgever vast) - Pensioenuitvoerder Als niet gekozen wordt, wordt default optie gekozen (qua beleggingsmix en uitvoerder). Met name jongeren kiezen niet (ca 90% tot 40 jaar geen keuze en sectorgebonden) Ca 110 pensioenuitvoerders. Kostenniveau lijkt iets hoger dan NL. (ca 100 basispunten jaarlijks en circa 100 basispunten voor risicodekking). MERCER

63 INTERNATIONALE LESSEN, AUSTRALIE (3) Risicodekkingen geven mogelijkheid opting out, maar slecht ca15% kiest hiervoor. Opting out alleen arbeidsongeschiktheid en overlijden tezamen. Men onderzoekt annuïteiten, omdat er bij kapitaaluitkering te weinig wordt gespendeerd Ca 1/3 van de werknemers checkt minimaal 1 maal per jaar pensioen Meer media-aandacht voor pensioen (TV-show, radio) MERCER

64 INTERNATIONALE LESSEN, AUSTRALIE (4) Lessen voor ons: Basissysteem met omslag en kapitaal, prima basis! Keuzemogelijkheden halen veel onvrede weg (deelnemersbijdrage, beleggingsmix), Voer deze keuzemogelijkheden dan ook bij ons in! Angst voor te risicovol gedrag bij keuzemogelijkheden lijkt ongegrond Iedereen dezelfde pensioenbijdrage (i.p.v. keuze CAO-partners) geeft pensioen meer verzorgingsgedachte dan beloningsgedachte. Door ontbreken franchise en vroege opbouw (gedeeltelijke) oplossing voor zware beroepen Ook met lagere pensioenbijdrage blijkt nog adequaat pensioen mogelijk MERCER

65 TOEKOMST PENSIOENSTELSEL 1. Wat is er aan de hand met ons pensioenstelsel? 2. Deelnemersonderzoek Mercer 3. Stand van zaken en rollen partijen 4. 8 Basisregels voor een pensioenstelsel 5. De SER-varianten (bezien naar de 8 basisregels) 6. De Mercer-variant 7. Resultaten en uitkomsten 8. Welke keuzevrijheid bieden? 9. Internationale lessen 10. Bottlenecks? MERCER

66 BOTTLENECKS? Doorsneesystematiek? Overgangslast 100 miljard (2014) naar 55 miljard (2017). Maximale schade: 5,5% verlies aanvullend pensioen, 2,75% totale inkomen na pensionering. Hoe flexibilisering in te vullen? Zekerheidsnorm moeilijk aanpasbaar gebleken. Korting wordt toegepast voor zekerheid uitkering! (buffergrens ca 105%) Probleem niet acuut, maakt verandering lastig Sociale partners breed gremium MERCER

67 MERCER

68 1. Mooi verhaal, laat die verkiezing verder maar zitten dit jaar en Heemskerk zijn titel prolongeren 2. Een pensioensysteem moet standaard volgens een lifecycle zijn ingericht 3. Vóór 2020 hebben we een nieuw pensioenstelsel MERCER