Frank van Alphen FD Pensioen Pensioen moet beter bij arbeidsmarkt aansluiten

Transcriptie

1 Frank van Alphen FD Pensioen Pensioen moet beter bij arbeidsmarkt aansluiten Dit kabinet gaat niet meer sleutelen aan het pensioenstelsel. Werkgevers en bonden richten zich op het volgende kabinet. Maar zelf zitten ze niet stil. Zeker bij premieregelingen zijn er al veel innovaties mogelijk, zegt Hedda Renooij, pensioensecretaris bij VNO-NCW.

2

3 H edda Renooij is sinds begin dit jaar pensioensecretaris bij VNO-NCW/MKB Nederland. Daarvoor was ze als deskundige bij zusterorganisatie AWVN betrokken bij pensioen als onderdeel van veel cao s. Renooij treedt aan op een moment dat veel werkgevers hun pensioenfonds op afstand zetten of dat van plan zijn. Ze willen af van het risico op premieverhogingen en verplichte bijstortingen in de pensioenpot. Zo ligt de KLM in de clinch met zijn eigen piloten over een extra bijdrage in de pensioenpot. Bedrijven hebben een sterke voorkeur voor pensioenregelingen waarbij ze een vaste premie afdragen en de beleggingsrisico s van het pensioengeld bij de deelnemers liggen. Ze vinden dat ze niet bij machte zijn die risico s te dragen. Hetzelfde geldt voor het risico dat we met z n allen steeds ouder worden. Veel bedrijven stappen over op beschikbarepremieregelingen met een vaste premie en een pensioenresultaat dat afhankelijk is van het rendement. Voelen werkgevers zich nog wel verantwoordelijk voor het pensioen? Jazeker, werkgevers vinden het belangrijk dat hun werknemers een goed pensioen opbouwen. Ook bij een beschikbarepremieregeling letten ze op het pensioenresultaat. We moeten ons wel realiseren dat werkgevers geen hogere premies meer kunnen opbrengen. Die zijn sinds 2010 beland op het maximale niveau. We worden steeds ouder. Ook op de arbeidsmarkt speelt de vergrijzing. Maar werkgevers zijn huiverig om ouderen aan te nemen. Gelukkig zijn er positieve signalen nu de economie aantrekt. Denk aan de gestegen uittreedleeftijd en de toegenomen arbeidsdeelname bij 55-plussers. Het UWV meldt ook dat 50-plussers weer meer in trek zijn. Dat zie je bijvoorbeeld bij VDL Nedcar. Tegelijkertijd zijn er achterliggende oorzaken die ouderen nog altijd duurder maken. Die oorzaken moeten worden aangepakt. Hoe zorgen werkgevers ervoor dat ouder personeel inzetbaar blijft? Dat is een belangrijk thema in veel cao s. De pensioenleeftijd is al gestegen en stijgt verder als de levensverwachting verbetert. Hoe zorg je dan dat mensen mobiel zijn en zowel fysiek als mentaal fit blijven? Daar wordt meer en meer over gesproken. In ongeveer drie kwart van de cao s hebben we afspraken gemaakt over duurzame inzetbaarheid. Dat is een goede zaak.

4

5 CV Hedda Renooij (1967) : pensioenadviseur bij diverse bedrijven, waaronder Delta Lloyd : pensioendeskundige werkgeversorganisatie AWVN en lid SER-commissie toekomst pensioenstelsel : studie Law Academy VU 2016-nu: secretaris pensioenbeleid bij VNO-NCW/MKB Nederland Ondertussen kampen pensioenfondsen met de gevolgen van de lage rente, magere rendementen en de almaar stijgende levensverwachting. Eind dit jaar dreigen veel pensioenfondsen te moeten korten. Valt dat nog af te wenden? Echt afwenden kan niet als de rente laag blijft. Het is wel mogelijk de pijn iets te verzachten door de kortingen over een langere periode uit te smeren. Dat kan tot gevolg hebben dat sommige fondsen volgend jaar net niet hoeven te korten. Staatssecretaris Klijnsma heeft toegezegd te onderzoeken of de druk van de ketel af gaat als de hersteltermijn wordt verlengd van tien naar elf jaar. Daar moet je geen wonderen van verwachten, maar het kan sommige fondsen wat lucht geven. Als de dekkingsgraad onder de 90% staat, heeft het geen effect. Waarom de teugels laten vieren als het geen oplossing is? De verlenging van de hersteltijd is geen fundamentele oplossing, maar kan wel resultaat hebben voor fondsen die net op het randje zitten tussen korten of niet korten. Als die niet hoeven te korten, kan dat onrust voorkomen. Het risico bestaat dat de discussie over de overgang naar een nieuw pensioenstelsel wordt vertroebeld door de aandacht voor kortingen. Je moet die overgang daar niet mee belasten. Het kabinet heeft in een Perspectiefnota geschetst waaraan een toekomstig pensioenstelsel moet voldoen. Gaat het volgens u de goede kant op? Ja. Die Perspectiefnota is een vervolg op het SER-advies uit Het kabinet erkent dat het pensioenstelsel op de schop moet. De fundamenten waarop het stelsel in het verleden is gebouwd, zijn deels veranderd. De financiële en maatschappelijke omgeving is totaal anders dan toen het stelsel is ontstaan. Financieel zitten we met de lage rente. Maatschappelijk is de arbeidsmarkt de afgelopen jaren ingrijpend gewijzigd. Een nieuw stelsel moet minder gevoelig zijn voor de rente en beter aansluiten bij de veranderde arbeidsmarkt. Daarover bestaat overeenstemming. Hoe moet dat nieuwe stelsel eruitzien? De SER heeft persoonlijke pensioenrekeningen met collectieve elementen nader uitgewerkt. Die persoonlijke pensioenrekeningen kennen niet het probleem van de lage dekkingsgraad omdat er geen harde pensioentoezegging is. Verder zijn deze pensioenpotten makkelijker mee te nemen naar een andere werkgever. Het kabinet zet ook in op meer keuzevrijheid. Een goed idee? Het kabinet moet prioriteiten stellen. Als je dat niet doet, kom je terecht in een kluwen waar

6 je niet meer uit komt. Op nummer één moet staan het toekomstbestendiger maken van het pensioenstelsel. Daarna moet je beslissen welke keuzevrijheid past bij zo n nieuw stelsel. Moeten pensioenfondsen wachten tot de politiek knopen heeft doorgehakt? Nee, we hoeven niet als konijnen in de koplampen te staren. Zeker bij beschikbarepremieregelingen blijken in de praktijk al veel innovaties mogelijk. Sinds kort kun je bij individuele premieregelingen doorbeleggen na pensioendatum. De grote bedrijfstakpensioenfondsen hebben echter beperkte ruimte om hun regelingen te veranderen. Die moeten wel wachten op nieuwe regels. Bij de overgang naar een nieuw stelsel zijn de bestaande pensioenrechten een heikel punt. Wat te doen met de pensioenaanspraken die nu zijn gekoppeld aan de collectieve pot geld in het pensioenfonds? Moeten die aanspraken ook worden omgezet naar persoonlijke pensioenrekeningen, zodat iedere deelnemer precies ziet hoeveel geld hij heeft gespaard? Dat hoeft niet. Pensioenfondsen met een hoge dekkingsgraad voelen niet de druk om de oude rechten om te zetten naar persoonlijke kapitalen. Bij pensioenfondsen met een lage dekkingsgraad is dat anders. Die willen voorkomen dat ze over een paar jaar vastzitten aan onvoorwaardelijke kortingen. Hoe kunnen die fondsen dat voorkomen? Laat ik voorop stellen dat een nieuw stelsel geen tovermiddel is. Je hebt niet opeens meer euro s, maar het wordt duidelijker dat er geen garanties zijn. De aanspraken worden minder hard. Als fondsen bij de huidige lage rente het pensioenvermogen moeten verdelen, zouden ouderen in één keer een korting krijgen van 10% bij een fonds met een dekkingsgraad van 90%. Als dat het gevolg is van de overgang naar een nieuw stelsel, zullen deelnemers dat niet accepteren. Veel grote fondsen hebben een dekkingsgraad rond de 90%. Is overgang van de oude rechten dan nog wel haalbaar? Ja, als we eenmalig rekenen met een iets hogere rente. Dan voorkom je dat je ineens de ingegane pensioenen flink moet korten. Maar dat is toch nadelig voor jongeren? Jongeren hebben baat bij een snelle transitie naar een nieuw stelsel omdat ze daarmee een pensioenregeling krijgen met veel minder herverdeling. En het beleggingsbeleid kan beter worden afgestemd op de leeftijd. Jongeren kunnen meer risico lopen en daarmee een hoger rendement behalen. Daarnaast kunnen we toekomstige buffers meer toebedelen aan de jongeren. Is dit plan haalbaar? We wachten op berekeningen van de Pensioenfederatie. Die is in samenwerking met pensioenuitvoerders aan het uitrekenen hoe de transitie naar een nieuw stelsel met persoonlijke pensioenpotjes uitpakt voor uiteenlopende fondsen. De berekeningen die het CPB heeft gemaakt zijn algemeen, omdat het CPB een gemiddeld pensioenfonds als uitgangspunt neemt met een dekkingsgraad van precies 100%. Werknemers jonger dan circa 45 jaar betalen met de huidige doorsneesystematiek te veel premie. Als ze in loondienst blijven, wordt dat in de tweede helft van hun loopbaan gecompenseerd. Dan betalen ze te weinig voor het pensioen dat ze opbouwen. Het kabinet wil af van deze doorsneesystematiek. Werkgevers ook? Als we vandaag een pensioenstelsel mochten ontwerpen, zouden we dat doen zonder doorsneesystematiek omdat het leidt tot herverdeling tussen generaties. En omdat het uitgangspunt dat iemand zijn leven lang bij hetzelfde pensioenfonds blijft, niet langer aansluit

7 bij een flexibele arbeidsmarkt. Toch staat afschaffing van de doorsneesystematiek niet bovenaan de wensenlijst van werkgevers. Werkgevers ervaren de doorsneesystematiek niet als een groot probleem. Bovendien kunnen de kosten van de afschaffing oplopen tot 100 mrd. Dat geld is nodig om degenen voor wie de afschaffing nadelig uitvalt te compenseren. Er gaan stemmen op om het belang van de eerste pijler, de AOW, op te schroeven ten koste van de bedrijfspensioenen in de tweede pijler. Wat vindt u van dat idee? De AOW hoeft niet omhoog. Sinds kort is het belang van de eerste twee pijlers ongeveer fiftyfifty. Dat lijkt me een goede balans. In vergelijkingen met andere pensioenstelsels scoren we nog altijd goed. Dat is onder meer te danken aan de verdeling tussen de eerste en de tweede pijler. Andere landen kijken jaloers naar de pensioenen die wij hebben opgebouwd in de tweede pijler. Een groeiende groep zelfstandigen bouwt geen pensioen op bij een regulier pensioenfonds. Moet er een verplicht pensioen komen voor zzp ers? Verplichting is geen oplossing. Zelfstandigen zijn een diverse groep die we bij de SER nader in kaart brengen. We zien dat velen zelf vermogen opbouwen, bijvoorbeeld in de vorm van een eigen huis of in het bedrijf. De meeste zzp ers zijn ondernemers die zelf hun financiële afwegingen maken. Het helpt als pensioenregelingen toegankelijker worden voor zzp ers. Nu kun je alleen aansluitend op een baan bij een pensioenfonds blijven. Van die regeling maken zelfstandigen nauwelijks gebruik omdat de voorwaarden niet zijn aangepast aan het wisselende inkomen van veel zzp ers. Werkgevers en bonden beslissen het liefst zelf over pensioenzaken. Denkt u dat de politiek het pensioendossier meer naar zich toetrekt, als bonden en werkgevers er niet uit komen? Ik heb niet de indruk dat de politiek zich pensioenen toe-eigent. In de SER-verkenning staat dat werkgevers en bonden richting geven aan de arbeidsvoorwaarde pensioen. De Perspectiefnota is dicht bij de SER-verkenning gebleven. Er zijn geen grote conflicten tussen werkgevers en bonden over pensioenen. Er is discussie over de invulling, zoals de hoogte van de buffer, maar op grote lijnen zijn we het met elkaar eens. Lukt het u wel om Den Haag te overtuigen? Het valt de pensioensector soms moeilijk om met één stem te spreken. We hoeven het niet over alles in detail eens te zijn. Voor ons als werkgevers is het van belang dat er keuze is in regelingen en uitvoerders. Dan kunnen partijen dat verder decentraal invullen. En wordt het nieuwe pensioenstelsel een verkiezingsonderwerp? Dat weet ik niet. Wij als sociale partners richten ons op het volgende kabinet. De nu ingezette richting moet worden voortgezet. Dat moet in het regeerakkoord komen te staan.