Aanpassing Financieel Toetsingskader

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aanpassing Financieel Toetsingskader"

Transcriptie

1 pggm.nl Aanpassing Financieel Toetsingskader PGGM Bestuurlijke Advisering 27 juni 2014 Quickscan: Aanpassing Financieel Toetsingskader (FTK) Woensdag 25 juni heeft staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken & Werkgelegenheid het langverwachte wetsvoorstel Aanpassing Financieel Toetsingskader gepubliceerd. Dit is een uitwerking van de tussenvariant, die de staatssecretaris in oktober 2013 aankondigde. Het FTK geldt voor alle pensioenfondsen met een uitkeringsovereenkomst. Fondsen met een premieovereenkomst, zoals de Premie Pensioen Instelling (PPI), vallen niet onder het FTK. Het nieuwe FTK voorziet volgens de staatssecretaris in noodzakelijk technisch onderhoud van het Nederlands pensioenstelsel. De staatssecretaris ziet de volgende belangrijkste verbeteringen: Financiële mee- en tegenvallers worden gelijkmatiger gespreid over de tijd. Dit zorgt voor meer stabiliteit in de uitkering van deelnemers. Ook zijn pensioenfondsen hierdoor beter in staat om een beleggingsbeleid te voeren dat gericht is op een indexatieambitie. Er komen duidelijke, eerlijke en evenwichtige regels voor de indexatie van pensioenen, voor jong en oud. Er komt een stabiele kostendekkende premie. De combinatie van de aanpassing van het Witteveenkader en het FTK leidt tot een premiedaling. Het CPB gaat uit van een daling van 11% in de periode tot Na de zomer wordt het wetsvoorstel behandeld in de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. Op basis van dit wetsvoorstel kunnen pensioenfondsen definitief aan de slag met besluitvorming over de financiële opzet. Hoewel enkele onderwerpen nog in lagere regelgeving worden uitgewerkt, is er meer dan voldoende helderheid om van start te gaan. In deze quickscan geeft PGGM u meer duiding bij de inhoud van het nieuwe FTK en wordt een overzicht gegeven van de bestuurlijke vragen die op u afkomen naar aanleiding van het nieuwe FTK. Daarna worden de verschillende deelonderwerpen van het FTK één voor één behandeld: Beleidsthermometer: De dekkingsgraad en rentetermijnstructuur Lange termijn herstelplan en pensioenwetparameters Indexeringsbeleid: Toekomstbestendige indexering Korte termijn herstelplan Schokken in de levensverwachting Premie Haalbaarheidstoets en prudent person beginsel Compleet contract Als laatste wordt kort de inhoud van 2 begeleidende brieven van de staatssecretaris bij het nieuwe FTK geschetst. 1 PGGM Bestuurlijke Advisering 27 juni 2014

2 Onze eerste duiding van het wetsvoorstel Wij beschouwen het nieuwe FTK als een verbetering ten opzichte van het huidige FTK. De verbetering zit met name in de toegenomen stabiliteit. We zien de volgende aandachtspunten: In de memorie van toelichting straalt het kabinet uit dat in het nieuwe FTK voldoende ruimte in het beleggingsbeleid is voor fondsen om hun eigen ambities waar te kunnen maken. Ook wordt gemeld dat de beleggingsspagaat verkleind is. Wij onderschrijven deze stelling slechts gedeeltelijk. Aan de ene kant zijn we positief gestemd, omdat de grote schokken in het korte en lange termijn herstelplan kunnen worden gedempt. Maar aan de andere kant hebben we ook zorgen, omdat de rentegevoeligheid in de waardering van de verplichtingen gehandhaafd blijft. Voor fondsen blijft dus wel een afdekspagaat bestaan. Ook dienen de haalbaarheidstoets en prudent person beginsel nog in lagere regelgeving uitgewerkt te worden en het is dus nog onzeker wat daar precies uitkomt. Ook is nog onduidelijk hoe precies omgegaan moet worden met de beëindiging van de huidige herstelplannen. De vraag is of fondsen bij het indienen van een nieuw herstelplan per 1 juli 2015 ook hun huidige beleid mogen herijken en bijvoorbeeld ook risico mogen toevoegen in hun beleggingsbeleid. De stabiliteit in premie en uitkeringen neemt toe. Het kabinet benoemt in de memorie van toelichting dat de premiedekkingsgraad eis komt te vervallen. Maar zoals aangegeven is dit geen wettelijke eis, maar een eis die DNB stelt. Onduidelijk is nog hoe DNB hier in de toekomst mee omgaat. Het indexatieperspectief voor de gepensioneerden daalt verder als gevolg van de toekomstbestendige indexering en het hoger VEV. Daar staat wel een grotere stabiliteit (lees: een kleinere kans op grote kortingen) tegenover. De bestuurlijke keuzes op een rij In deze quickscan staan een flink aantal bestuurlijke vragen naar aanleiding van het nieuwe FTK. Onderstaand overzicht kan u helpen bij het inventariseren van de voor uw fonds belangrijkste aandachtspunten in de komende maanden: 1) Is voor het pensioenfonds een hersteltermijn naar het VEV van 10 jaar passend of is een kortere termijn beter? 2) Is premieverhoging of bijstorting een stuurinstrument voor herstel richting het VEV en/of MVEV? 3) Is de huidige indexeringsstaffel houdbaar binnen de systematiek van toekomstbestendige indexering en de drempel van 110% dekkingsgraad voor indexatie? 4) Wordt er bij de systematiek van toekomstbestendig indexeren gewerkt volgens de absolute maatstaf of wordt gewerkt met een indexatiemaatstaf? In het laatste geval: welke? 5) Op welke wijze wordt inhaalindexatie vorm gegeven? 6) Wordt, in geval van aanhoudende onderdekking, een nominale korting in één keer of over maximaal 10 jaar verspreid. Delen nieuwe toetreders mee in de kortingen die op de lat staan (open systeem) of niet (gesloten systeem)? 7) Of en hoe worden kortingen gecompenseerd? Welke compensatie krijgt daarbij voorrang: de kortingen of de gemiste indexering? 8) Kiest het fonds voor premiedemping en op welke wijze? 9) Fondsen moeten hun huidige premiebeleid evalueren met het oog op de aangescherpte regels voor premiekorting. 10) Hoe gaat het fonds om met schokken in de levensverwachting wanneer de dekkingsgraad zich boven het VEV bevindt? 11) In het kader van de haalbaarheidstoets moet een ambitie en een maximale bandbreedte geformuleerd worden. Voor het prudent person beginsel dienen fondsen hun eigen kwantitatieve limieten te formuleren. PGGM kan u helpen bij een verdere duiding van de voorstellen Dit document geeft slechts een algemeen overzicht van de inhoud van het nieuwe FTK. De specifieke situatie van een fonds bepaalt de impact op de financiële opzet en de keuzes die het fonds binnen de geschetste mogelijkheden maakt. PGGM ondersteunt u de komende periode graag in het inventariseren en het analyseren van de gevolgen voor uw specifieke situatie. Wij denken graag met u mee. Voor vragen kunt u contact opnemen met Stef Vermeulen, senior balansrisicomanager, of stef.vermeulen@pggm.nl. 2

3 Voortraject en ingrediënten nieuwe FTK Vanaf 1 januari 2015 treedt het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK) (gefaseerd) in werking. Pensioenfondsen moeten de financiële opzet aanpassen, om te voldoen aan het aangepaste (nominale) FTK. Het nieuwe FTK is het voorlopige eindstation van een jarenlange discussie. Na de introductie van het nieuwe FTK gaat de staatssecretaris aan de slag met de brede toekomstdiscussie over de inrichting van het pensioenstelsel op de lange termijn. De figuur hieronder schetst de stappen die in de afgelopen jaren zijn gezet Vier Haagse commissies Brief Donner (SZW) Stichting van de Arbeid: Pensioenakkoord Stichting van de Arbeid: Uitwerkingsmemorandum Ministerie SZW: Hoofdlijnennota Ministerie SZW: Consultatiedocument FTK Ministerie SZW: Aanpassing pensioenwet Introductie van het nieuwe pensioencontract Voordat we het wetsvoorstel toelichten en de bestuurlijke vragen op een rij zetten, geven we een overzicht van de (nieuwe) onderdelen van het nieuwe FTK. Voor een volledig beeld tonen we ook welke onderdelen van het FTK zijn komen te vervallen. Hoofdpunten van het nieuwe FTK De staatssecretaris heeft bij het wetsvoorstel een memorie van toelichting meegestuurd. Daarin geeft het kabinet achtergronden bij het wetsvoorstel. In de memorie van toelichting brengt het kabinet een drietal boodschappen veelvuldig naar voren: Er is, en was, in het FTK nadrukkelijk geen sprake van harde garanties. Het nieuwe FTK herbergt veel elementen uit het reële contract. De premie mag als stuurinstrument volledig worden uitgeschakeld. Hieronder bespreken we de 8 belangrijkste punten van het wetsvoorstel. 1. Beleidsthermometer Huidige situatie: er is sprake van een dekkingsgraad met daarin een 3-maands rentemiddeling. Rendementsschokken in het vermogen worden daarin dus niet gemiddeld. De rente onder de verplichtingen wel. Bij de waardering van de verplichtingen wordt gewerkt met de nominale rentecurve inclusief de Ultimate Forward Rate (UFR), die op lange termijn toegroeit naar een vaste waarde van 4,2%. Situatie nieuw FTK: het wetsvoorstel kent een beleidsdekkingsgraad met 12-maands middeling. Hierbij wordt de dekkingsgraad als geheel gemiddeld en dus niet de rente onder de verplichtingen. Bij de waardering van de verplichtingen wordt gewerkt met een UFR die door een daartoe in het leven geroepen commissie is bepaald. Er is geen sprake meer van een vast eindniveau, maar van een eindniveau dat is gebaseerd op een 10-jaars voortschrijdend gemiddelde. Ingrediënten van het nieuwe FTK Nieuw Verwijderd 5-jaars MVEV eis Korte termijn herstelplan Beleidsdekkingsgraad 3-maands rentemiddeling (12-maands middeling) Haalbaarheidstoets Continuïteitsanalyse en consistentietoets Toekomstbestendig Toeslagmatrix indexeren 110% indexatiedrempel Premiedekkingsgraadeis Stijging VEV Strengere regeling parameters Premiedemping via 10- jaars gemiddelde rente of verwacht reëel rendement Compleet contract Consequenties: het eindniveau van de UFR ligt bij de huidige rente lager dan 4,2%. Momenteel bedraagt deze ongeveer 3,7%. Het effect van de nieuwe UFR op de dekkingsgraad is beperkt, deze wordt 1%- á 2%-punt lager. De exacte daling verschilt van fonds tot fonds. Over het effect van het verdwijnen van de 3-maands rentemiddeling en de introductie van de 12-maands dekkingsgraadmiddeling op de dekkingsgraad van 1 januari 2015 is nu nog weinig te zeggen. Bestuurlijke keuzes: Geen 2. Lange termijn herstelplan en pensioenwetparameters Huidige situatie: wanneer een fonds in een reservetekort komt, dient binnen 15 jaar het Vereist Eigen Vermogen (VEV) bereikt te zijn. Die 15 jaar is een 3

4 strikte eis. Naarmate het lange termijn herstelplan langer loopt, is de tijd korter om naar het VEV toe te groeien. Hierdoor moeten aan het einde van de rit mogelijk zeer zware maatregelen worden genomen. Dit wordt ook wel geduid met de metafoor kruiend ijs. Het gemiddelde VEV bedraagt zo n 21%. Het in te rekenen rendement bij een 50/50 beleggingsmix bedraagt voor een gemiddeld fonds 5,9% en de aanname voor loongroei is 3%. Situatie nieuw FTK: het VEV wordt verhoogd, gemiddeld met zo n 5%. Het in te rekenen rendement bij een 50/50 beleggingsmix daalt voor een gemiddeld fonds naar 5,4%. De aanname voor loongroei is verlaagd naar 2,5%. De herstelplansystematiek is aangepast: in plaats van de strikte 15-jaars termijn, is nu sprake van een voortrollende hersteltermijn van maximaal 10 jaar. dekkingsgraad van 105% met gedeeltelijke indexering. Bij een voldoende hoge dekkingsgraad kan inhaalindexatie worden gegeven, om te compenseren voor in het verleden gemiste indexering. Situatie nieuw FTK: Onder een dekkingsgraad van 110% mag geen indexering worden gegeven. Boven een dekkingsgraad van 110% wordt de maximale hoogte van de indexering bepaald door de systematiek van de toekomstbestendige indexering. Die werkt als volgt: boven de 110% dekkingsgraad is een hoeveelheid vermogen beschikbaar. Uit dit vermogen mag worden geïndexeerd. Maar het maximale indexeringspercentage is zodanig dat het tot in lengte van jaren gegeven zou kunnen worden. Concreet komt het er op neer dat een fonds, wanneer het onder het VEV zit, maatregelen moet nemen, die naar verwachting in het eerstkomende jaar 1/10 e deel van het verschil tussen de huidige dekkingsgraad en het VEV wegwerken. Als het fonds een jaar later nog steeds onder het VEV zit, moet het wederom maatregelen nemen, die 1/10e deel van het verschil tussen de dekkingsgraad en het VEV wegwerken, enzovoort. Deze herstelplansystematiek wordt ook wel aangeduid als een herstelplan zonder geheugen of dakpansgewijze sturing. Vast gelegd mag worden dat een herstelpremie geen onderdeel zal uitmaken van een herstelplan. Consequenties: door het werken met een voortrollende geheugenloze hersteltermijn in plaats van kruiend ijs wordt de kans op zware maatregelen aanzienlijk beperkt. Hierdoor wordt het voor een pensioenfonds gemakkelijker om gedurende een reservetekort vast te houden aan het lange termijn beleggingsbeleid. Dat is een voordeel van deze nieuwe systematiek. Een nadeel is dat een fonds aanzienlijk langer dan 10 jaar in een reservetekort kan blijven hangen. In theorie kan het zelfs voorkomen dat het VEV nooit meer wordt bereikt. Bestuurlijke keuzes: de hersteltermijn bedraagt maximaal 10 jaar, maar kan ook korter worden gekozen. Dit is vooral relevant in geval van een vergrijsd fonds. DNB gaat hierop toetsen. Daarnaast dient een keuze worden gemaakt of de premie meedoet als stuurinstrument voor herstel richting het VEV. 3. Indexeringsbeleid Huidige situatie: de meeste fondsen werken met een dekkingsgraadafhankelijke indexeringsstaffel. Op basis daarvan wordt ieder jaar de hoogte van de indexering vastgesteld. Veel fondsen beginnen al vanaf een Concreet: als alle pensioenrechten tot in lengte van jaren met dat indexeringspercentage zouden worden verhoogd en we zouden de totale waarde van al die toekomstige indexeringen berekenen, waarbij we deze contant mogen maken tegen het verwachte aandelenrendement uit de regeling parameters, dan mag die waarde niet hoger zijn dan het beschikbare vermogen boven de 110%. De systematiek van toekomstbestendige indexering mag op twee manieren worden toegepast, als een absolute mate van indexatie of gerelateerd aan een indexatiemaatstaf. In de absolute variant heeft de indexering geen relatie met de gerealiseerde inflatie. Hoeveel geïndexeerd mag worden, hangt alleen af van het vermogensoverschot boven 110% en de rentestand. Als wordt gekozen voor een relatie met een indexatiemaatstaf (bijvoorbeeld prijs- of looninflatie) dan hangt de indexering ook af van de daadwerkelijk gerealiseerde inflatie. Wanneer de inflatie hoger uitvalt dan verwacht mag meer worden geïndexeerd en het omgekeerde geldt ook. Voor beide varianten geldt dat de toegekende indexering binnen de fiscale randvoorwaarden moet blijven. Inhaalindexatie mag in het nieuwe FTK pas worden gegeven boven het maximum van het VEV en de dekkingsgraad waarop het fonds volledig (toekomstbestendig) kan indexeren. Van het overschot boven dit maximum mag maximaal 1/10e deel worden toegekend als inhaalindexering. Consequenties: De hoogte van de indexering hangt in het nieuwe FTK af van de hoogte van de dekkingsgraad, net als in het huidige FTK. Maar de hoogte van de indexering hangt voortaan ook af van de rentestand. Bij een lagere rente mag meer worden geïndexeerd. Bij een 4

5 dekkingsgraad van 120% is het vermogensoverschot boven de 110% gelijk aan 10% van de waarde van de verplichtingen. Bij een lagere rente zijn de verplichtingen meer waard en is dus meer vermogen beschikbaar voor indexering. In onderstaande tabel is het beschreven effect weergegeven. Dekkingsgraad 120% 130% Rentetermijnstructuur 1,2% 2,2% 31 mei 2015 Rentetermijnstructuur 1,5% 2,6% 31 mei % Ten opzichte van het huidige FTK is in het nieuwe FTK aanzienlijk minder ruimte om gemiste indexering snel in te kunnen halen. Het kabinet heeft hiervoor gekozen vanuit het oogpunt van evenwichtigheid: in tekortsituaties mag het tekort worden uitgesmeerd en dus moet in overschotsituaties het overschot ook worden uitgesmeerd. Voor gepensioneerden kan dit evenwel betekenen dat zij lang moeten wachten op een volledige compensatie van gemiste indexering. Hier zit de intergenerationele uitruil van de effecten voor jong en oud. Bestuurlijke keuzes: bezien moet worden in hoeverre de huidige indexeringsstaffels van pensioenfondsen houdbaar zijn in relatie tot de 110% grens en de overige eisen die de systematiek van toekomstbestendig indexering stelt. Mogelijk moeten er aanpassingen in het indexeringsbeleid worden gemaakt. Ook moet worden besloten of de randvoorwaarde van toekomstbestendige indexering wordt gerelateerd aan de (loon)inflatie of niet. Daarnaast moeten er, binnen de gestelde voorwaarden, keuzes worden gemaakt over de wijze waarop inhaalindexatie geschiedt. 4. Korte termijnherstelplan Huidige situatie: als een fonds in onderdekking geraakt en de dekkingsgraad lager is dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen (MVEV) van ongeveer 105%, moet het daar binnen 3 jaar via een korte termijn herstelplan weer uit zijn. Die 3 jaar is een strikte termijn, er is dus sprake van kruiend ijs. Nominale kortingen zijn hierbij ultimum remedium en mogen pas plaatsvinden als alle andere stuurmiddelen zijn ingezet. De Minister heeft de mogelijkheid om in bijzondere situatie de hersteltermijn te verlengen tot 5 jaar. Dat is in 2009 gebeurd. Situatie nieuw FTK: het korte termijn herstelplan, zoals we dat nu kennen, komt te vervallen. Maar er is wel een voorwaarde in het FTK opgenomen die voorschrijft dat de dekkingsgraad van het pensioenfonds niet langer dan vijf jaar onder het MVEV mag liggen. Als dat het geval is, dient het fonds in één keer zijn dekkingsgraad weer op het niveau van 105% te brengen. Dat mag via een eenmalige korting, maar er mag ook gekozen worden de korting over 10 jaar uit te smeren. In dat geval moet een pad van 10 onvoorwaardelijke kortingen op de lat worden gezet, zodat de dekkingsgraad boekhoudkundig weer gelijk is aan 105%. Deze onvoorwaardelijke kortingen kunnen niet meer ongedaan worden gemaakt. Een eventuele toekomstige indexering kan echter de korting in materiële zin natuurlijk wel beperken of teniet doen. In de memorie van toelichting geeft het kabinet nadrukkelijk aan dat premiebijstorting niet noodzakelijkerwijs onderdeel hoeft te zijn van de herstelmaatregelen. Voor het ongedaan maken van de nominale kortingen gelden dezelfde regels als voor inhaalindexatie. Het fonds mag kortingen pas repareren boven het maximum van het VEV en de dekkingsgraad waarop het fonds volledig ( toekomstbestendig ) kan indexeren. De mogelijkheid voor de Minister om in bijzondere situatie afwijkende regels te stellen blijft gehandhaafd. Consequenties: de nieuwe eisen ten aanzien van het MVEV zijn soepeler dan de huidige korte termijn herstelplannen. Dat betekent dat fondsen minder zwaar hoeven korten. Zeker wanneer ervoor gekozen wordt om een nominale korting over 10 jaar uit te smeren. Dat is vooral in het belang van de oudere en gepensioneerde deelnemers. Het brengt echter wel communicatieve uitdagingen met zich mee, er staat immers 10 jaar lang een onvoorwaardelijke korting op de lat, ook als de financiële positie van het fonds weer rooskleurig is. Ook wordt de kans dat een fonds verder weg zakt onder het niveau van 105% met deze nieuwe maatregel groter. De compensatie van gekorte rechten mag pas bij een hoge dekkingsgraad en kan dus lang op zich laten wachten. Bestuurlijke keuzes: vooraf moet worden vastgelegd of premiebijstortingen onderdeel uitmaken van de herstelmaatregelen. Ook moet worden besloten of, in geval van een aanhoudende onderdekking, een nominale korting in één keer of over maximaal 10 jaar wordt verspreid. 5

6 Tot slot moeten op voorhand ook afspraken worden gemaakt over de wijze waarop kortingen worden gecompenseerd. Dat kan pas bij een hoge dekkingsgraad. De vraag die met name speelt is welke compensatie daarbij voorrang krijgt: worden de kortingen of de gemiste indexering als eerste gecompenseerd? aangescherpt en er zal dus minder snel sprake kunnen zijn van premiekortingen. Bestuurlijke keuzes: er dient een keuze te worden gemaakt in de wijze van premiedemping. En fondsen moeten hun huidige premiebeleid evalueren met het oog op de aangescherpte regels voor premiekorting. 5. Premie 6. Verwerken langlevenschokken Huidige situatie: in het huidige FTK hebben fondsen veel mogelijkheden voor premiedemping, zoals verwacht rendement, rentemiddeling, saldo rendement en verwachte inflatie. In onderdekking geldt de zogenaamde premiedekkingsgraad eis en moeten de nieuwe aanspraken minimaal op de actuele marktrente worden ingekocht. Juist in geval van een lage rentestand kan dat tot een hoge premie leiden. Deze premiedekkingsgraad eis is overigens geen onderdeel van de wet, maar een beleidsregel van DNB. Situatie nieuw FTK: in het nieuwe FTK zijn twee mogelijkheden voor premiedemping. Er kan worden gekozen voor een 10-jaars rentemiddeling, waarbij een opslag voor het VEV moet worden opgenomen. Of er kan worden gekozen voor het saldo van verwacht rendement en de verwachte inflatie behorende bij de gekozen indexatiemaatstaf. In de memorie van toelichting meldt het kabinet dat de premiedekkingsgraad eis komt te vervallen. Maar zoals al gemeld, komt deze eis nergens in de huidige wet voor. Het is dus nog afwachten hoe DNB hiermee omgaat. Fondsen dienen vooraf de dekkingsgraad vast te leggen waarbij van premiekorting sprake kan zijn, de zogenaamde premiekortingsgrens. Deze ligt sowieso op of boven het maximum van het VEV en de dekkingsgraad waarop het fonds volledig ( toekomstbestendig ) kan indexeren. Ook dient het fonds de afgelopen 10 jaar zijn ambities waar te hebben gemaakt, alvorens tot premiekorting overgegaan mag worden. In lagere regelgeving kunnen nog nadere regels worden opgesteld. Consequenties: de demping zorgt ook in de toekomst voor stabiele premies. Het effect op de hoogte van de premie is fondsafhankelijk. Belangrijk aandachtspunt is hoe DNB in de toekomst om gaat met de premiedekkingsgraad eis. Als deze werkelijk komt te vervallen betekent dat een aanzienlijke toename in de premiestabiliteit. Die stabiliteit geldt echter ook nadrukkelijker in financieel goede tijden: de eisen voor premiekorting zijn Huidige situatie: we spreken van een langlevenschok als uit nieuwe overlevingstafels blijkt dat de gemiddelde levensverwachting anders (vaak: hoger) uitpakt dan tot dan toe verwacht. De verplichtingen stijgen daardoor en de dekkingsgraad daalt. In het huidige FTK wordt zo n langlevenschok opgevangen via de dekkingsgraadstaffels. Er bestaat geen aparte regelgeving voor. Situatie nieuw FTK: in het consultatiedocument wordt gesproken van een zogenaamd Levensverwachting Aanpassings Mechanisme (LAM). Een langlevenschok zou via de LAM binnen een maximale termijn van 10 jaar kunnen worden verwerkt, ongeacht de hoogte van de dekkingsgraad. In het nieuwe FTK komt deze LAM niet meer expliciet voor. Als de dekkingsgraad lager is dan het VEV loopt een langlevenschok, net als in het huidige FTK, mee in het herstelplan. Als de dekkingsgraad hoger is dan het VEV dient een fonds de indexatie zodanig te beperken dat de langlevenschok geen impact heeft op de dekkingsgraad. Dat klinkt als een LAM. Er wordt echter niet vermeld of er sprake is van een uitsmeertermijn. En zo ja, hoe groot die maximaal mag zijn. Consequenties: het is nog onduidelijk wat de exacte eisen zijn bij het hierboven genoemde pseudo-lam. Bij dekkingsgraden onder het VEV verandert in wezen niets. Bestuurlijke keuzes: nog te bezien of er keuzes moeten worden gemaakt voor het pseudo-lam, bijvoorbeeld een keuze voor de uitsmeerperiode van langlevenschokken. 7. Haalbaarheidstoets en prudent person beginsel Huidige situatie: in het huidige FTK is sprake van een continuïteitsanalyse en een consistentietoets om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de financiële opzet en de financiële positie op langere termijn. Via het prudent person beginsel wordt duiding gegeven bij het te voeren beleggingsbeleid. Hierbij is sprake van een open norm. 6

7 Situatie nieuw FTK: er komt een haalbaarheidstoets. Deze toets vervangt de continuïteitsanalyse en de consistentietoets. Met de haalbaarheidstoets moet worden aangetoond dat het verwachte pensioenresultaat op fondsniveau aansluit op de gecommuniceerde verwachtingen. Ook wordt getoetst of in een slecht-weer-scenario de uitkomst op fondsniveau niet te veel afwijkt van een door het fonds zelf gekozen bandbreedte. De toets wordt jaarlijks uitgevoerd en voorgelegd aan het verantwoordings- of belanghebbendenorgaan. De resultaten van de haalbaarheidstoets zijn ook de basis voor de communicatie naar deelnemers. De haalbaarheidstoets wordt nog verder ingevuld via lagere regelgeving. Ook het prudent person beginsel wordt via lagere regelgeving verder ingevuld. Het betreft geen nieuwe normstelling, maar de uitwerking van de bestaande norm. Het open karakter blijft behouden en dus blijft de verantwoordelijkheid voor de vormgeving van het beleggingsbeleid bij pensioenfondsen liggen. Fondsen wordt gevraagd om hiertoe zelf kwantitatieve limieten te formuleren voor de eigen invulling van het prudent person beginsel, zodat DNB kan toetsen of het daadwerkelijke beleggingsbeleid daarmee in overeenstemming is. Consequenties: de exacte consequenties van de haalbaarheidstoets en prudent person beginsel zijn nog moeilijk te overzien, omdat veel nog moet worden uitgewerkt in lagere regelgeving. In de memorie van toelichting straalt het kabinet uit dat fondsen hun beleggingsvrijheid behouden. Maar hoe dit precies uitpakt is dus afhankelijk van lagere regelgeving: the devil is in the details. Bestuurlijke keuzes: voor de haalbaarheidstoets dienen een ambitie en risicohouding en een maximale bandbreedte geformuleerd te worden. Voor het prudent person beginsel dienen fondsen hun eigen kwantitatieve limieten te formuleren. 8. Compleet contract Huidige situatie: in het huidig FTK hoeft een fonds vooraf geen concrete afspraken te maken over wat te doen in, bijvoorbeeld, een situatie van onderdekking. Het crisisplan bevat vaak alleen de mogelijke stuurinstrumenten, maar niet de mate waarin deze worden ingezet. Met andere woorden: het contract is niet compleet. Situatie nieuw FTK: fondsen moeten op voorhand expliciete beleidsregels opstellen en dus een compleet contract formuleren. Op deze wijze kan een fonds transparant communiceren en inzicht geven in de vraag of het beleid evenwichtig uitpakt over de generaties. Consequenties: bij het formuleren van het complete contract lijkt ruimte te blijven bestaan voor discretionaire vrijheid. Het bestuur kan afwijken van de afspraken als de specifieke situatie daar om vraagt. Het complete contract is dus een leidraad en geen halsband. Dat is belangrijk, omdat op voorhand nu eenmaal niet alle mogelijke situaties te overzien zijn. Het lijkt logisch dat een fonds een eventuele afwijking van de leidraad voorlegt aan het verantwoordings- of belanghebbendenorgaan ( comply or explain ), maar daarover wordt in de memorie van toelichting niets gemeld. Bestuurlijke keuzes: het contract moet compleet worden gemaakt, bijvoorbeeld door voor iedere dekkingsgraadsituatie expliciet te beschrijven welke beleidsmaatregelen daarbij van toepassing zijn, zowel voor hoge als voor lage dekkingsgraadsituaties. Begeleidende brieven bij het nieuwe wetsvoorstel Fasering invoering FTK Met het wetsvoorstel over het nieuwe FTK heeft de staatssecretaris twee brieven meegestuurd. De eerste brief gaat over de fasering van de invoering van het nieuwe FTK. Hoofdpunten daaruit zijn: Premie- en indexatiebesluiten eind 2014 hoeven nog niet te voldoen aan het nieuwe FTK. Pensioenfondsen hoeven in 2014 geen nieuwe herstelplannen in te dienen. Alle lopende herstelplannen vervallen per 1 januari Voor pensioenfondsen die in 2015 een herstelplan moeten indienen, wordt de hersteltermijn met 2 jaar verlengd tot 12 jaar. Herstelplannen in 2016 krijgen een hersteltermijn van 11 jaar. Vanaf 2017 geldt de normale hersteltermijn van 10 jaar. De voorwaarde dat een fonds niet langer dan 5 jaar in onderdekking mag verkeren, wordt pas vanaf 1 januari 2015 gemeten (dus na 5 jaar kan dit dan pas leiden tot maatregelen). Pensioenfondsen krijgen tot 1 juli 2015 de tijd voor het aanpassen van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota, het financiële crisisplan, de haalbaarheidstoets en indien nodig het herstelplan. De adviezen van de commissie Parameters en de commissie UFR worden overgenomen en per 1 januari 2015 van kracht. Op dat moment vervalt de 3-maands rentemiddeling. In plaats hiervan worden dekkingsgraden over 12 maanden gemiddeld. 7

8 Collectieve risicodeling in premieovereenkomst De tweede brief beschrijft de status van het onderzoek naar de mogelijkheden voor collectieve risicodeling binnen de premieovereenkomst. Deze verbeterde collectieve premieovereenkomst is door de staatssecretaris genoemd in haar brief van oktober In de brief van 25 juni 2014 schetst de staatssecretaris vijf uitgangspunten op basis waarvan zij met de pensioensector de mogelijkheden onderzoekt: Er mag geen systematische ex ante herverdeling bestaan tussen groepen deelnemers. De individuele eigendomsrechten moeten zowel in de opbouw- als in de uitkeringsfase helder zijn. Deze verkenning geeft geen aanleiding het reële contract alsnog in het FTK onder te brengen. Het reële contract kan een plek krijgen in de brede toekomstdiscussie over het pensioenstelsel. De marktwaarde van het eigendomsrecht kan niet worden beïnvloedt door discretionaire keuzes van het fondsbestuur. Voorstellen om collectieve risicodeling mogelijk te maken moeten binnen het Witteveenkader passen. Individuele eigendomsrechten zijn daarmee het vertrekpunt voor de vraag in hoeverre invulling kan worden gegeven aan risicodeling. 8

9 9

10 Disclaimer: PGGM N.V. heeft de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit document besteed. Het kan echter voorkomen dat de informatie in dit voorstel onvolledig of onjuist is als gevolg van kennelijke fouten of vergissingen of door druk- en zetfouten. PGGM N.V. aanvaardt hiervoor geen aansprakelijkheid. De in dit document opgenomen gegevens dienen vertrouwelijk te worden behandeld. PGGM betekent in dit document PGGM N.V. of een dochtervennootschap daarvan die belast is met, en waar nodig een vergunning heeft voor, uitvoering van bepaalde werkzaamheden. PGGM Noordweg Noord 150 Postbus 117, 3700 AC Zeist

Dertien bestuurlijke uitdagingen in het nieuwe financieel toetsingskader

Dertien bestuurlijke uitdagingen in het nieuwe financieel toetsingskader 2 Dertien bestuurlijke uitdagingen in het nieuwe financieel toetsingskader Door: Stef Vermeulen Op 1 januari 2015 is het langverwachte wetsvoorstel Aanpassing financieel toetsingskader ingevoerd. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014 Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader Juni 2014 Inhoudsopgave Wetsvoorstel aanpassing FTK Beleidsdekkingsgraad Premievaststelling Toekomstbestendig indexeren Inhaalindexatie Hersteltermijn

Nadere informatie

reëel financieel toetsingskader (FTK2)

reëel financieel toetsingskader (FTK2) nominaal financieel toetsingskader (FTK1) - bestaande contract - nominale contract - uitkeringsovereenkomst - onderscheid tussen nominale opbouw en indexatie - 2,5% onderdekkingskans maatstaf voor nominale

Nadere informatie

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Wat doet het ftk? Wat zit er in de pot? Wat is er beloofd? Generatiebalans FTK = beheersingssysteem Indicator Nominale dekkingsgraad

Nadere informatie

Het Financieel Toetsingskader wijzigt

Het Financieel Toetsingskader wijzigt Het Financieel Toetsingskader wijzigt Wat zijn de consequenties en welke keuzes kunt u maken? Dit document is gebaseerd op het wetsvoorstel van 25 juni 2014 Copyright 2014 Sprenkels & Verschuren. Geen

Nadere informatie

ABC van het FTK Agnes Joseph

ABC van het FTK Agnes Joseph Update juni 2014 ABC van het FTK Agnes Joseph Verder gaan. Zomer update: FTK in grote lijnen bekend Het financieel toetsingskader voor pensioenfondsen (FTK) wordt aangepast. Op 25 juni 2014 stuurde staatssecretaris

Nadere informatie

CPB Notitie. 1 Inleiding. 2 Evaluatie Wet aanpassing FTK. Vaste Commissie voor SZW

CPB Notitie. 1 Inleiding. 2 Evaluatie Wet aanpassing FTK. Vaste Commissie voor SZW CPB Notitie Aan: Vaste Commissie voor SZW Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM Den Haag T 088 9846000 I www.cpb.nl Contactpersoon Marcel Lever Datum: 16 mei 2018

Nadere informatie

Datum 24 november 2015 Betreft Kamervragen van het lid Krol over het bericht 'In 2020 veel meer mensen gekort dan ufr-rapport veronderstelt'

Datum 24 november 2015 Betreft Kamervragen van het lid Krol over het bericht 'In 2020 veel meer mensen gekort dan ufr-rapport veronderstelt' > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG

Huidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG Huidige stand van zaken nftk drs. Lonneke Thissen AAG juli 2014 1. Huidige stand van zaken nftk Wetsvoorstel naar de Raad van State op 4 april 2014 Gebaseerd op nominaal kader - De komende tijd wordt gekeken

Nadere informatie

Het nieuwe FTK. Pascal Janssen (PGGM) Studiemiddag VVP 15 april 2015

Het nieuwe FTK. Pascal Janssen (PGGM) Studiemiddag VVP 15 april 2015 Het nieuwe FTK Pascal Janssen (PGGM) Studiemiddag VVP 15 april 2015 1 Toekomstdiscussie in meerdere tempo s economie demografie NIEUW FTK VERBETERDE PREMIE OVEREENKOMST arbeidsmarkt maatschappij NATIONALE

Nadere informatie

Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK)

Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK) Reactie op het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader (FTK) Utrecht, 2 september 2014 Koninklijk Actuarieel Genootschap Postbus 2433 3500 GK UTRECHT 1 In deze notitie treft u de reactie aan

Nadere informatie

P O S I T I O N P A P E R

P O S I T I O N P A P E R Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl P O S I T I O N P A P E R KvK Haaglanden

Nadere informatie

Het nieuwe FTK Hoe gaat het er uit zien? Wordt het transparant?

Het nieuwe FTK Hoe gaat het er uit zien? Wordt het transparant? Het nieuwe FTK Hoe gaat het er uit zien? Wordt het transparant? Adri Jansen en Diede Panneman VSAE workshop 5 maart 2014 Copyright 2012 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1

RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1 RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL Vraag 1 Onder het huidige FTK krijgen pensioenfondsen te maken met de zogenaamde beleggings -spagaat: aan de ene kant kan er weinig risico worden genomen

Nadere informatie

134 De Pensioenwereld in 2015

134 De Pensioenwereld in 2015 14 134 De Pensioenwereld in 2015 Ontwikkelingen in de pensioenmarkt 135 Het nieuwe FTK: oude wijn in nieuwe zakken? Auteurs: Gijs Hoedemaker, Machiel Koper en Alexander van Stee Na de crisis leek er een

Nadere informatie

Het financieel toetsingskader wijzigt

Het financieel toetsingskader wijzigt Het financieel toetsingskader wijzigt Wat zijn de consequenties en welke keuzes kunt u maken? Lonneke Thissen, Caroline Bosch & Steven Verschuren augustus 2014 Dit document is gebaseerd op het wetsvoorstel

Nadere informatie

Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk

Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid publiceerde op vrijdag 12 juli 2013 het lang verwachte consultatiedocument over de uitwerking

Nadere informatie

Laveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO. November 2013 Hans de Ruiter

Laveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO. November 2013 Hans de Ruiter 1 Laveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO November 2013 Hans de Ruiter 2 Inhoud Inleiding pensioencontract De marsroute naar het nieuwe contract Tien vragen en antwoorden

Nadere informatie

Herstelplan. Stichting Personeelspensioenfonds APG

Herstelplan. Stichting Personeelspensioenfonds APG Herstelplan Stichting Personeelspensioenfonds APG PPF APG Herstelplan versie: juni 2015 Herstelplan PPF APG 2015 juni 2015 1. Inleiding In dit herstelplan 2015 voor PPF APG leest u eerst welke uitgangspunten

Nadere informatie

Sociale Partners en Pensioen

Sociale Partners en Pensioen Sociale Partners en Pensioen door Harry Govers Delft, 11 november 2014 Heerlen, 12 november 2014 Zwolle, 14 november 2014 Onderwerpen Witteveen kader. In te voeren per 1 jan 2015 nieuw Financieel Toetsingskader

Nadere informatie

S&V Reflector. Dienen de pensioenfondsen hun. langlopende swaps te verkopen? De implementatie van het nieuwe. Financieel Toetsingskader

S&V Reflector. Dienen de pensioenfondsen hun. langlopende swaps te verkopen? De implementatie van het nieuwe. Financieel Toetsingskader S&V Reflector De implementatie van het nieuwe Dienen de pensioenfondsen hun Financieel Toetsingskader langlopende swaps te verkopen? Welke keuzes kunt u maken en wie betrekt u daarbij? Een risicomanagement

Nadere informatie

Datum Betreft Aanbieding rapport Evaluatie Wet aanpassing financieel toetsingskader

Datum Betreft Aanbieding rapport Evaluatie Wet aanpassing financieel toetsingskader > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 391 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

30 september /LJ/AH. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie

30 september /LJ/AH. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie Postadres Postbus 9208, 3506 GE Utrecht Team Pensioenen T 0900 9690 (lokaal tarief) F 030 66 30 000 wwwfnvbondgenotennl Datum 30 september 2015 008/LJ/AH Onderwerp FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie

Nadere informatie

Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader ingediend

Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader ingediend 1 JULI 2014 PENSIONS Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader ingediend Het voorstel van Wet aanpassing financieel toetsingskader (het "wetsvoorstel") beoogt een nieuw type pensioencontract te

Nadere informatie

Generatie- en premie-effecten aanpassing FTK Uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Generatie- en premie-effecten aanpassing FTK Uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid CPB Notitie 20 juni 2014 Generatie- en premie-effecten aanpassing FTK Uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid CPB Notitie Aan: Minsterie van SZW Centraal Planbureau

Nadere informatie

Ontwikkelingen in pensioenwetgeving

Ontwikkelingen in pensioenwetgeving pggm.nl Ontwikkelingen in pensioenwetgeving PGGM Bestuurlijke Advisering 7 april 2014 Quickscan: Ontwikkelingen in pensioenwetgeving Nieuwe plannen, brieven en wetten vliegen de pensioensector om de oren.

Nadere informatie

Stand van zaken GITP Pensioenfonds 3e kwartaal 2014

Stand van zaken GITP Pensioenfonds 3e kwartaal 2014 Stand van zaken GITP Pensioenfonds 3e kwartaal 2014 Dekkingsgraad Reken datum Technisch Vereist Vermogen * 1.000,- Belegd vermogen Overige (TB) Vermogen aanwezige Dekkingsgraad 31-7-2012 148.001 120.531

Nadere informatie

1. Gesloten systeem voor het inhalen van indexatie en ongedaan maken van kortingen is niet wenselijk

1. Gesloten systeem voor het inhalen van indexatie en ongedaan maken van kortingen is niet wenselijk Position paper FTK Met interesse hebben wij kennisgenomen van het wetsvoorstel Aanpassing financieel toetsingskader (FTK) dat op 25 juni jl. door staatssecretaris Klijnsma is ingediend bij de Tweede Kamer.

Nadere informatie

November Financiële positie Pensioenfondsen. Rapportage op verzoek van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

November Financiële positie Pensioenfondsen. Rapportage op verzoek van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid November 2016 Financiële positie Pensioenfondsen Rapportage op verzoek van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1. Inleiding De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft

Nadere informatie

Vragen van KNVG, CSO en NVOG over het wetsvoorstel Aanpassing FTK

Vragen van KNVG, CSO en NVOG over het wetsvoorstel Aanpassing FTK Vragen van KNVG, CSO en NVOG over het wetsvoorstel Aanpassing FTK De Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden (KNVG), de Koepel van Ouderenorganisaties (CSO) en de Nederlandse Vereniging

Nadere informatie

Datum: 5 december 2014 Betreft: Generatie- en premie-effecten aanpassing pensioenregels 2015

Datum: 5 december 2014 Betreft: Generatie- en premie-effecten aanpassing pensioenregels 2015 CPB Notitie Aan: Dhr. Omtzigt en dhr. Hoekstra, Kamerleden voor het CDA Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (070)3383 380 I www.cpb.nl Contactpersoon M.H.C. Lever en Th.

Nadere informatie

Datum: 18 november 2016 Betreft: Generatie-effecten verlenging hersteltermijn pensioenfondsen

Datum: 18 november 2016 Betreft: Generatie-effecten verlenging hersteltermijn pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM Den Haag T 088 9846000 I www.cpb.nl Contactpersoon Marcel Lever, Thomas Michielsen Datum:

Nadere informatie

Wat kunnen en moeten pensioenfondsen nu doen?

Wat kunnen en moeten pensioenfondsen nu doen? Op weg naar een nieuwe pensioenregeling Wat kunnen en moeten pensioenfondsen nu doen? Dick Boeijen 5 oktober 2012 1 Beginnen bij het begin ambitie evenwichtige belangenbehartiging prijs risico i 2 Evenwichtige

Nadere informatie

Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader pensioenfondsen / Marianne Meijer-Zaalberg

Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader pensioenfondsen / Marianne Meijer-Zaalberg 17 december 2014 Pensioen Flash Onderwerpen van deze Pensioenflash: Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader aangenomen Wetsvoorstel versnelde verhoging AOW-leeftijd ingediend Wetsvoorstel pensioencommunicatie

Nadere informatie

S&V Reflector. De implementatie van het nieuwe Financieel Toetsingskader. Welke keuzes kunt u maken en wie betrekt u daarbij?

S&V Reflector. De implementatie van het nieuwe Financieel Toetsingskader. Welke keuzes kunt u maken en wie betrekt u daarbij? S&V Reflector De implementatie van het nieuwe Financieel Toetsingskader Welke keuzes kunt u maken en wie betrekt u daarbij? Februari 2015 www.sprenkelsenverschuren.nl Huidige stand van zaken Het nftk is

Nadere informatie

PRESENTATIE VOOR DE VERENIGING VAN GEPENSIONEERDEN DUPONT NEDERLAND DD.27 NOVEMBER 2014 DOOR KLAAS MOLENAAR VZ PENSIOENCOMMISSIE KNVG/NVOG

PRESENTATIE VOOR DE VERENIGING VAN GEPENSIONEERDEN DUPONT NEDERLAND DD.27 NOVEMBER 2014 DOOR KLAAS MOLENAAR VZ PENSIOENCOMMISSIE KNVG/NVOG PRESENTATIE VOOR DE VERENIGING VAN GEPENSIONEERDEN DUPONT NEDERLAND DD.27 NOVEMBER 2014 DOOR KLAAS MOLENAAR VZ PENSIOENCOMMISSIE KNVG/NVOG GAAT HET WEL GOED MET MIJN PENSIOEN IN DE TOEKOMST?? ER ZIJN DRIE

Nadere informatie

Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen. Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten

Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen. Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten De daling van de dekkingsgraden heeft de afgelopen weken een uitgebreide discussie

Nadere informatie

Q & A bij brief en persbericht d.d. 6 januari

Q & A bij brief en persbericht d.d. 6 januari Q & A bij brief en persbericht d.d. 6 januari De vragen: Rente 1. Waarom vindt DNB dat aanpassing van de curve gerechtvaardigd is? Naar welke grootheden kijkt DNB bij deze beoordeling? 2. Is de aanpassing

Nadere informatie

Nieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012

Nieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Nieuw pensioencontract DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Kernpunten 1. Eén ftk met twee soorten contracten (nominale contract en reële contract) 2. Contracten

Nadere informatie

Nominale zekerheid ten koste van koopkracht: lager pensioen voor de deelnemer

Nominale zekerheid ten koste van koopkracht: lager pensioen voor de deelnemer Notitie Aan Tweede Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/08-01 C.c. Ministerie van Sociale Zaken (SZW) Datum 20 augustus 2014 Van Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) Telefoonnr 030-277 5575 Onderwerp

Nadere informatie

10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets

10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets 10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds

Nadere informatie

Sectorbrief - Wijzigingen in de pensioenwet: wat verwacht DNB van uw fonds. Geacht bestuur,

Sectorbrief - Wijzigingen in de pensioenwet: wat verwacht DNB van uw fonds. Geacht bestuur, De Nederlandsche Bank N.V. Toezicht pensioenfondsen Postbus 98 1000 AB Amsterdam 020 524 91 11 www.dnb.nl Onderwerp Sectorbrief - Wijzigingen in de pensioenwet: wat verwacht DNB van uw fonds Handelsregister

Nadere informatie

DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen

DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen DNBulletin DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen Datum 18 mei 2017 Thema Pensioenen Pensioenfondsen verwachten uit hun financiële tekorten te komen door hoge rendementen

Nadere informatie

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst

Nadere informatie

Pensioenfonds DSM Nederland

Pensioenfonds DSM Nederland Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten

Nadere informatie

Herstelplan PME 2015. Vastgesteld door het algemeen bestuur op 25 juni 2015

Herstelplan PME 2015. Vastgesteld door het algemeen bestuur op 25 juni 2015 Herstelplan PME 2015 Vastgesteld door het algemeen bestuur op 25 juni 2015 1 PME Herstelplan 2015 dekkingraadsjabloon inclusief onderbouwing Dit document bevat het dekkingsgraadsjabloon dat deel uitmaakt

Nadere informatie

Pensioen in beweging. Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket

Pensioen in beweging. Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket Pensioen in beweging Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket Deelnemersvergadering Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam door Peter Janssen 27 september 2012 2012 Towers Watson.

Nadere informatie

Antwoord: Gelet op het antwoord op de eerste vraag, is deze vraag niet aan de orde.

Antwoord: Gelet op het antwoord op de eerste vraag, is deze vraag niet aan de orde. Bijlage: antwoorden op de vragen van de Pensioenfederatie Naar aanleiding van een vraag van de CDA-fractie zijn hieronder de vragen van de Pensioenfederatie beantwoord die zijn opgenomen in de notitie

Nadere informatie

Advies Commissie Parameters

Advies Commissie Parameters Advies Commissie Parameters Voorstel tot herziening van verwachte rendementen Sprenkels&Verschuren Maart 2014 Copyright 2014 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document of een deel

Nadere informatie

Datum 2 september 2015 Betreft Kamervragen van de leden Omtzigt (CDA), Ulenbelt (SP) en Krol (50PLUS)

Datum 2 september 2015 Betreft Kamervragen van de leden Omtzigt (CDA), Ulenbelt (SP) en Krol (50PLUS) > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM

Nadere informatie

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen

CPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM

Nadere informatie

Notitie. Aan Eerste Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/11-03. C.c. Datum 14 nov 2014. Van Peter Borgdorff / PFZW Telefoonnr 030-277 9959

Notitie. Aan Eerste Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/11-03. C.c. Datum 14 nov 2014. Van Peter Borgdorff / PFZW Telefoonnr 030-277 9959 Notitie Aan Eerste Kamer der Staten-Generaal Nummer PA/2014/11-03 C.c. Datum 14 nov 2014 Van Peter Borgdorff / PFZW Telefoonnr 030-277 9959 Onderwerp Inbreng financieel toetsingskader (FTK) Op 18 november

Nadere informatie

Het nieuwe FTK: Een rem op de toekomst

Het nieuwe FTK: Een rem op de toekomst Het nieuwe FTK: Een rem op de toekomst Na jaren discussie over het FTK maakt Staatssecretaris Klijnsma een pas op de plaats. Zij stelt slechts aanpassingen van het huidige FTK voor. Deze aanpassingen leiden

Nadere informatie

H E T W E T S V O O R S T E L F T K T O E G E P A S T I N D E P R A K T I J K

H E T W E T S V O O R S T E L F T K T O E G E P A S T I N D E P R A K T I J K H E T W E T S V O O R S T E L F T K T O E G E P A S T I N D E P R A K T I J K Samenvatting In ons position paper van 22 augustus jl. heeft u de reactie van de Pensioenfederatie op het wetsvoorstel FTK

Nadere informatie

Datum: 12 december 2014 Betreft: Effecten aanpassing pensioenregels 2015: een toelichting

Datum: 12 december 2014 Betreft: Effecten aanpassing pensioenregels 2015: een toelichting CPB Notitie Aan: Eerste Kamer der Staten-Generaal Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (070)3383 380 I www.cpb.nl Contactpersoon M.H.C. Lever en Th. Michielsen Datum: 12

Nadere informatie

Financieel crisisplan. van de

Financieel crisisplan. van de Financieel crisisplan van de (vastgesteld in bestuursvergadering van 23 juni 2015) Inleiding Als onderdeel van de beschrijving van de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de financiële sturingsmiddelen,

Nadere informatie

Heerlen, 5 september 2013. Onderwerp: Reactie AZL op voorontwerp wet herziening FTK. Bijlage: 1. Hooggeachte mevrouw Klijnsma,

Heerlen, 5 september 2013. Onderwerp: Reactie AZL op voorontwerp wet herziening FTK. Bijlage: 1. Hooggeachte mevrouw Klijnsma, Heerlen, 5 september 2013 Onderwerp: Reactie AZL op voorontwerp wet herziening FTK Bijlage: 1 Hooggeachte mevrouw Klijnsma, Met interesse hebben wij kennis genomen van het voorontwerp van wet herziening

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland Human Resources Stichting Pensioenfonds Nederland Toelichting Witteveenkader II en nieuw Financieel Toetsingskader 30 september 2014 kantoor Amsterdam Identifier Presentatie Seminar DNB 28 en 30 mei 2013

Nadere informatie

Financieel crisisplan. Voorwoord. Inleiding. 1. Beschrijving financiële crisissituatie

Financieel crisisplan. Voorwoord. Inleiding. 1. Beschrijving financiële crisissituatie Financieel crisisplan November 2016 Voorwoord Voor de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2018 zijn met de werkgever afspraken gemaakt over een bijstortingsgarantie (en een terugstortingsverplichting

Nadere informatie

Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets

Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds

Nadere informatie

Regeling parameters pensioenfondsen. Artikel 1. Artikel 2. Regeling parameters pensioenfondsen

Regeling parameters pensioenfondsen. Artikel 1. Artikel 2. Regeling parameters pensioenfondsen Regeling parameters pensioenfondsen Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 19 december 2006, nr. AV/ PB/2006/102565b, tot vaststelling van de parameters voor pensioenfondsen

Nadere informatie

Herstelplan 2016. Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG)

Herstelplan 2016. Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG) Herstelplan 2016 Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG) Onderwerp: Herstelplan PPF APG 2016 Datum: 10 maart 2016 1. Inleiding Deze notitie geeft een overzicht van de uitgangspunten die gehanteerd

Nadere informatie

CRISISPLAN - SAMENVATTING

CRISISPLAN - SAMENVATTING CRISISPLAN - SAMENVATTING MAATREGELEN ALS DE FINANCIËLE POSITIE IN GEVAAR IS 1 juli 2015 Inleiding Dit crisisplan beschrijft wat het Algemeen Bestuur gaat doen als het Pensioenfonds in een crisissituatie

Nadere informatie

14 augustus 2014 Behandeling Wet BL1408038 aanpassing financieel. Geachte leden van de Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

14 augustus 2014 Behandeling Wet BL1408038 aanpassing financieel. Geachte leden van de Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Vaste Kamercommissie Sociale zaken en werkgelegenheid p/a cie.szw@tweedekamer.nl 14 augustus 2014 Behandeling Wet BL1408038 Maarten Hendriks aanpassing financieel m.hendriks@anbo.nl toetsingskader Geachte

Nadere informatie

P O S I T I O N P A P E R

P O S I T I O N P A P E R Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl P O S I T I O N P A P E R KvK Haaglanden

Nadere informatie

Fiscale aspecten pensioenmaatregelen

Fiscale aspecten pensioenmaatregelen www.pwc.nl Fiscale aspecten pensioenmaatregelen regeerakkoord Studiebijeenkomst Vereniging voor Pensioenrecht 21 november 2012 Agenda 1. Aanleiding 2. Ontwikkelingen wet- en regelgeving pensioen 3. Wet

Nadere informatie

Stichting Will Niemeijer Pensioenfonds. Financieel crisisplan

Stichting Will Niemeijer Pensioenfonds. Financieel crisisplan Stichting Will Niemeijer Pensioenfonds Financieel crisisplan Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Doel en kader van het financieel crisisplan... 4 2.1 Crisissituatie... 4 2.2 Kritische dekkingsgraad... 5 2.3 Richtlijn...

Nadere informatie

Strategy, business and technology. Normenkader. Versie 5.1

Strategy, business and technology. Normenkader. Versie 5.1 Strategy, business and technology Normenkader Versie 5.1 Introductie Het VO heeft een takenpakket. Dat kan worden ingedeeld naar: overleg, advisering en beoordeling. Een VO dat zijn eigen normen expliciet

Nadere informatie

Pensioenfederatie wil FTK dat passend is voor alle pensioenovereenkomsten

Pensioenfederatie wil FTK dat passend is voor alle pensioenovereenkomsten Pensioenfederatie wil FTK dat passend is voor alle pensioenovereenkomsten 6 september 2013 Dit is de reactie van de Pensioenfederatie op de consultatie Voorontwerp van Wet herziening FTK van staatssecretaris

Nadere informatie

Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen.

Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen. Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen. De Bazel 24 mei 2012 Het Pensioenakkoord Drie delen: - De AOW-leeftijd - Pensioen in de tweede pijler - Ouderenparticipatie Wat is de aanleiding?

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM Wormerveer, 12 december 2011 Betreft: Herstelplan Stichting Pensioenfonds De Fracties Geachte heer Keereweer, De dekkingsgraad

Nadere informatie

Samenvatting. Analyses. Kostendekkende premie

Samenvatting. Analyses. Kostendekkende premie Samenvatting Op 14 juli 2015 heeft DNB aangekondigd dat zij de berekeningsmethodiek van de Ultimate Forward Rate (UFR), welke onderdeel vormt van de rekenrente waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen

Nadere informatie

Naar een nieuw pensioencontract

Naar een nieuw pensioencontract Naar een nieuw pensioencontract Kees Goudswaard Montae Pensioenbijeenkomst werkgevers, Utrecht, 31 mei 2018 Bij ons leer je de wereld kennen Overzicht Sterke en zwakke punten van het huidige stelsel SER

Nadere informatie

Pensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017

Pensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017 Pensjoen Jos Berkemeijer ALV NVOG 22 november 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie Dillema s Vragen? http://duwtje.com/otherweyes-in-nrc-6-denkfouten-over-pensioen/

Nadere informatie

Utrecht, 6 september 2013 Ons kenmerk : /LHn/Dms Telefoonnummer : Uw kenmerk : Onderwerp : Reactie consultatiedocument

Utrecht, 6 september 2013 Ons kenmerk : /LHn/Dms Telefoonnummer : Uw kenmerk : Onderwerp : Reactie consultatiedocument Spoorwegpensioenfonds Pensioenfonds Openbaar Vervoer Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid T.a.v. mevrouw drs. J. Klijnsma Anna van Hannoverstraat 4 2595 BJ Den Haag Postbus 2030 3500 GA Utrecht

Nadere informatie

Bijlage 1. Uitwerking van het nieuwe Financieel toetsingskader (ftk)

Bijlage 1. Uitwerking van het nieuwe Financieel toetsingskader (ftk) Uitwerking van het nieuwe Financieel toetsingskader (ftk) 1. De waarborgfunctie van het ftk Het ftk is het stelsel van financiële normen voor pensioenfondsen dat moet waarborgen dat fondsen het afgesproken

Nadere informatie

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende

Nadere informatie

Ten eerste: afschaffing van de al genoemde doorsneesystematiek en ten

Ten eerste: afschaffing van de al genoemde doorsneesystematiek en ten Dames en heren, Hartelijk dank voor de uitnodiging om hier vandaag op uw symposium te komen spreken. Als koepel van verenigingen van gepensioneerden wil de KNVG de belangen van gepensioneerden behartigen

Nadere informatie

Toelichting bij de ministeriële regeling toeslagenmatrix.

Toelichting bij de ministeriële regeling toeslagenmatrix. Toelichting bij de ministeriële regeling toeslagenmatrix. Algemene toelichting Artikel 86 van de Pensioenwet schrijft voor dat er bij voorwaardelijke toeslagverlening een consistent geheel dient te zijn

Nadere informatie

Advies Commissie Parameters 2019 En de effecten naar de situatie per 31 mei 2019

Advies Commissie Parameters 2019 En de effecten naar de situatie per 31 mei 2019 Advies Commissie Parameters 2019 En de effecten naar de situatie per 31 mei 2019 Op 6 juni 2019 heeft de Commissie Parameters 2019 haar advies verzonden aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Nadere informatie

Premie-effecten herzien FTK en versobering Witteveenkader Uitgevoerd op verzoek van het Ministerie van Financiën

Premie-effecten herzien FTK en versobering Witteveenkader Uitgevoerd op verzoek van het Ministerie van Financiën CPB Notitie 11 september 2013 Premie-effecten herzien FTK en versobering Witteveenkader Uitgevoerd op verzoek van het Ministerie van Financiën. CPB Notitie Aan: Ministerie van Financiën Centraal Planbureau

Nadere informatie

Pensioenactualiteiten

Pensioenactualiteiten Pensioenactualiteiten Vereniging van DSM Gepensioneerden 27 maart 2013 Toelichting door Gerard Rutten 2013-001773 Nederlandse Pensioenfondsen: sterke daling van de dekkingsgraad 1 Mutation 25 Funding ratio

Nadere informatie

Position Paper FTK Datum: 1 september 2014 Onderwerp: Wet aanpassing financieel toezichtskader

Position Paper FTK Datum: 1 september 2014 Onderwerp: Wet aanpassing financieel toezichtskader FNV Naritaweg 10 Postbus 8456 1005 AL Amsterdam T 020 58 16 300 F 020 68 44 541 Position Paper FTK Datum: Onderwerp: Wet aanpassing financieel toezichtskader CNV Tiberdreef 4 Postbus 2475 3500 GL Utrecht

Nadere informatie

Via deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.

Via deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent. Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD

Nadere informatie

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van, tot wijziging van de Regeling Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met de invulling van het begrip consistentie

Nadere informatie

Pensioenfonds Update September 2013

Pensioenfonds Update September 2013 Pensioenfonds Update September 2013 nr 15 september 2013 pagina 1 INHOUD 1. Voorwoord van de voorzitter 1 2. Toeslagverlening per 1 juli 2013 3 3. Dekkingsgraad gehaald in Q2 2013 3 4. Toeslagenbeleid

Nadere informatie

Achtergrond en uitdagingen van het FTK

Achtergrond en uitdagingen van het FTK Achtergrond en uitdagingen van het FTK Prof. dr. K.H.W. Knot Divisiedirecteur Toezichtbeleid De Nederlandsche Bank 16 mei 006 Agenda Kenmerken Nederlandse pensioenstelsel Doelstelling risicogebaseerd toezicht

Nadere informatie

No.W /III 's-gravenhage, 31 januari 2019

No.W /III 's-gravenhage, 31 januari 2019 ... No.W12.19.0006/III 's-gravenhage, 31 januari 2019 Bij brief van de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 9 januari 2019 heeft de Tweede Kamer, bij de Afdeling advisering van de Raad

Nadere informatie

Belanghebbendenvergadering. 24 september 2015

Belanghebbendenvergadering. 24 september 2015 Belanghebbendenvergadering 24 september 2015 Agenda 1. Opening 2. Actuele ontwikkelingen Ballast Nedam N.V. 3. Jaarverslag 2014 4. Nieuwe pensioenregelgeving en herstelplan 5. Toekomst pensioenfonds 6.

Nadere informatie

Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling

Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan van Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding

Nadere informatie

Het nieuwe financieel toetsingskader

Het nieuwe financieel toetsingskader WHITE PAPER Update januari 2015` Voor professionele adviseursbeleggers Het nieuwe financieel toetsingskader Jaap Hoek Portfolio Strategist Robeco Investment Solutions Roderick Molenaar Portfolio Strategist

Nadere informatie

2012D35001 LIJST VAN VRAGEN

2012D35001 LIJST VAN VRAGEN 2012D35001 LIJST VAN VRAGEN De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft naar aanleiding van de brief van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het septemberpakket

Nadere informatie

Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Premie Hoofdstukindeling

Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Premie Hoofdstukindeling Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Premie - 2018 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding 2. Beschrijving financiële crisissituaties 3. Kritische

Nadere informatie

Sociale Partners en pensioen

Sociale Partners en pensioen Sociale Partners en pensioen Onderwerpen Witteveen kader. In te voeren per 1 jan 2015 Verwerken in pensioncontract nieuwe Financieel Toetsings Kader per 1 juli 2015 Naar een nieuw pensioenstelsel via de

Nadere informatie

Procedure toetsing premie, bijlage 3 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Procedure toetsing premie, bijlage 3 (ABTN) Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Feitelijke premie In de uitvoeringsovereenkomst tussen de vennootschap en het pensioenfonds wordt bepaald dat de vennootschap jaarlijks een vaste premie ter beschikking stelt. Deze premie wordt vastgesteld

Nadere informatie

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In

Nadere informatie

De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer

De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer De Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Eerste Kamer 23 november 2014 JO/KMOL/MVE/2014.227 Betreft: Wetsvoorstel aanpassing Financieel Toetsingskader ('het Wetsvoorstel') Geachte

Nadere informatie