Ontwikkelingen in pensioenwetgeving

Transcriptie

1 pggm.nl Ontwikkelingen in pensioenwetgeving PGGM Bestuurlijke Advisering 7 april 2014 Quickscan: Ontwikkelingen in pensioenwetgeving Nieuwe plannen, brieven en wetten vliegen de pensioensector om de oren. Zoals u van PGGM gewend bent, plaatsen we alle ontwikkelingen graag voor u in het juiste perspectief en duiden we de gevolgen voor pensioenfondsen. In deze quickscan behandelen we drie onderwerpen: 4 april: De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) publiceert de hoofdlijnen van het nieuwe FTK per 1 januari Uitgewerkte wetgeving is nog niet openbaar. Publicatie volgt na advisering door de Raad van State. 30 maart: Het kabinet stuurt een richtinggevende brief aan de Tweede Kamer voor de inrichting van de vrijwillige netto pensioenvoorziening voor inkomens boven maart: De staatssecretaris van SZW reageert op het advies van de commissie parameters. De staatssecretaris neemt het advies over en past de regeling parameters hierop aan. In deze regeling worden de maximale rendementen en de minimale waarden voor loongroei en inflatie vastgelegd, waarmee voor toezicht doeleinden wordt gerekend. Naast bovenstaande onderwerpen geven we u een overzicht van de ontwikkelingen die u nog te wachten staan. De discussie over aanpassing van het FTK is in de afrondende fase Per 1 januari 2015 zal het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK) in werking treden. Voor die datum moeten pensioenfondsen de financiële opzet aanpassen, om te voldoen aan het aangepaste (nominale) FTK. Op 4 april heeft staatssecretaris Klijnsma in een brief aan de Tweede Kamer de hoofdpunten van de Wet herziening FTK bekend gemaakt. De definitieve uitwerking in wetgeving ontbreekt echter nog bij deze brief. De wetgeving wordt eerst ter advisering voorgelegd aan de Raad van State, voordat deze aan de Tweede Kamer wordt verzonden. De wet herziening FTK is het voorlopige eindtraject van een jarenlange discussie over een nieuw FTK. Het figuur op de volgende pagina schetst de stappen die in de afgelopen jaren zijn gezet. Invoering van de wet is nog steeds gepland op 1 januari PGGM Bestuurlijke Advisering 7 april 2014

2 2010 Vier Haagse commissies Brief Donner (SZW) huidige vormen van collectief defined contribution (DC)) Stichting van de Arbeid: Pensioenakkoord Stichting van de Arbeid: Uitwerkingsmemorandum Ministerie SZW: Hoofdlijnennota Ministerie SZW: Consultatiedocument FTK Ministerie SZW: Aanpassing pensioenwet Introductie van het nieuwe pensioencontract De staatssecretaris onderzoekt de mogelijkheid van collectieve risicodeling binnen een beschikbare premieregeling De wet herziening FTK is de uitwerking van het consultatiedocument van juli 2013 en de daarop volgende brief van staatssecretaris Klijnsma uit oktober PGGM heeft vorig jaar in een quickscan de belangrijkste onderdelen van het consultatiedocument op een rij gezet. Op dat moment was sprake van twee pensioencontracten, een nominaal en een reëel contract. In haar brief van oktober heeft de staatssecretaris aangegeven slechts één tussenvariant uit te gaan werken, die de voordelen van beide contracten met elkaar combineert. De keuze tussen het nominale en het reële contract is daarmee komen te vervallen. Ook de invaarproblematiek is daarmee in deze fase niet meer aan de orde. In haar brief van 4 april biedt de staatssecretaris toch een opening voor een pensioencontract naast de beschreven tussenvariant. De staatssecretaris geeft aan mogelijk aanpassingen aan te willen brengen in de beschikbare premieregelingen, die fondsen met een reële ambitie mogelijk een omgeving biedt om hun wensen en ambities beter waar te kunnen maken. Een verdere uitwerking of duiding ontbreekt. Voor de uitwerking van deze aanpassingen gaat de staatssecretaris in overleg met de pensioensector. Het is dus niet duidelijk of het hier uitsluitend gaat om een pensioencontract met kapitaalopbouw in de actieve fase of dat er in de verbeterde premieovereenkomst ook ruimte komt voor hybride pensioenovereenkomsten met opbouw van aanspraken op basis van loon/diensttijd tijdens de actieve fase (zoals het reële contract en de Hieronder beschrijven we kort de belangrijkste aandachtspunten bij het nieuwe FTK per 1 januari Een definitieve duiding kunnen we pas geven, als de wetgeving aan de Tweede Kamer wordt verzonden. Het nieuwe FTK wordt strenger, maar stabieler In het nieuwe FTK moeten fondsen hogere buffers opbouwen. Het Vereist Eigen Vermogen (VEV) stijgt bij een gemiddeld fonds met ongeveer 5%. Dit heeft tot gevolg dat de toeslagverlening van de meeste pensioenfondsen, zeker op de korte termijn, onder druk staat. De overige aanpassingen ten opzichte van het huidige FTK zijn: Compleet contract. Pensioenfondsen moeten vooraf hun stuurregels expliciteren. Zo weten deelnemers vooraf beter waar ze aan toe zijn. Direct ingrijpen en schokken uitsmeren. Fondsen mogen in geval van een te lage dekkingsgraad niet wachten met herstelmaatregelen, maar moeten onmiddellijk ingrijpen. Het herstel mag worden uitgesmeerd over een periode van 10 jaar. Doel hiervan is dat de sturing stabieler en minder procyclisch is. Uit de brief van Klijnsma kunnen we niet opmaken hoe deze sturing precies vormgegeven zal worden, maar vermoedelijk zal er sprake zijn van een tienjaars herstelplan zonder geheugen. Dit betekent dat een fonds, wanneer de dekkingsgraad lager is dan het VEV, een tiende van het verschil moet wegwerken. Een jaar later wordt het verschil opnieuw bepaald en moet het fonds een tiende van het nieuwe verschil wegwerken, enzovoort. Er bestaat in vergelijking met de huidige herstelplannen dus geen vaste einddatum van het herstelplan meer. In de brief van Klijnsma wordt overigens niet expliciet beschreven of met deze nieuwe stuurregels het korte termijn herstelplan in geval van onderdekking komt te vervallen. Extra verdeelregels voor de indexatie. Doel hiervan is een evenwichtige verdeling over de generaties en het voorkomen van te vroeg uitdelen van financiële meevallers. Hoe deze regels er uit zien, wordt niet gemeld. Het is dus nog niet duidelijk hoeveel beleidsvrijheid pensioenfondsen straks hebben in hun indexatiebeleid. De Pensioenfederatie heeft in zijn reactie op het nieuwe FTK juist op dit punt zijn zorgen geuit. Stabiele, kostendekkende premie. Pensioenfondsen mogen de premie dempen via een tienjaars rentemiddeling of via verwacht rendement. Bij het verwachte rendement moet dan wel rekening worden gehouden met de indexatieambitie. Het doel van deze dempingsmogelijkheden is 2

3 premiestabiliteit. Het is per fonds verschillend of hierdoor druk ontstaat op de premiehoogte. Twaalfmaands middeling van de dekkingsgraad. Doel hiervan is om de afhankelijkheid van beleidsbeslissingen van de dagkoersen op de financiële markten te verkleinen. In de brief wordt op een aantal belangrijke onderwerpen binnen de financiële opzet niet ingegaan. We lopen de belangrijkste kort langs: De brief meldt niets over de haalbaarheidstoets of aanpassingen in het prudent person beginsel. Bij de vormgeving van de tussenvariant uit de brief van staatssecretaris Klijnsma van oktober 2013 werd nog nagedacht over kwantitatieve restricties, met als grootste gevaar dat pensioenfondsen hun huidige beleggingsbeleid zouden moeten aanpassen. Ook wordt in de brief van april niet ingegaan op de discontovoet voor de waardering van de pensioenverplichtingen. Die staat waarschijnlijk ook niet meer ter discussie. Dat blijft dus een nominale rentetermijnstructuur inclusief ultimate forward rate (UFR). De zekerheidsmaat van 97,5% blijft bestaan. Er is echter geen sprake van garanties. Omdat de indexatiedoelstelling overeind blijft, is er dus sprake van een contract met twee doelstellingen, waarin de beleggingsspagaat blijft bestaan. In het consultatiedocument was sprake van een levensverwachtingaanpassingsmechanisme (LAM). Met behulp van het LAM konden na een schok in de levensverwachting direct, gespreid in de tijd, nominale kortingen worden toegepast. Voor het reële contract was de LAM verplicht, voor het nominale contract optioneel. In zowel de brief van oktober 2013 als de brief van april 2014 zegt de staatssecretaris niets over een LAM in het nieuwe FTK. Het is dus afwachten of deze optie in de definitieve wetgeving een plek heeft. Het nieuwe FTK is aan de ene kant dus strenger dan het huidige FTK (hogere buffers, direct ingrijpen), maar geeft aan de andere kant meer ruimte voor stabiele sturing (schokken uitsmeren, twaalfmaands dekkingsgraadmiddeling). De uitwerking van de extra verdeelregels voor indexatie en de vraag of er restricties komen op de hoeveelheid risico in het beleggingsbeleid zijn nog wel cruciale punten voor een definitief oordeel over het nieuwe FTK. De netto pensioenregeling wordt mogelijk binnen de tweede pijler Op 19 december 2013 heeft staatssecretaris Weekers het wijzigingsvoorstel voor het Witteveenkader naar de Tweede Kamer verzonden. PGGM heeft u in een quickscan daarover geïnformeerd. Onderdeel van het voorstel was een vrijwillige netto pensioenvoorziening voor inkomens boven Deze netto lijfrente zou worden uitgevoerd in de derde pijler. Tijdens het wetgevingsoverleg in de Tweede Kamer begin maart, heeft de Tweede Kamer de wens geuit om deze voorziening ook in de tweede pijler onder te kunnen brengen. Het kabinet heeft toegezegd een richtinggevende brief op te stellen hoe dit kan worden ingericht binnen de voorwaarden van vrijwilligheid en fiscale hygiëne. Op 28 maart is de richtinggevende brief aan de Tweede Kamer verzonden. We zetten voor u de belangrijkste aandachtspunten op een rij: Het kabinet wil het risico van vermenging van belaste en onbelaste geldstromen minimaliseren. Concreet betekent dit het volgende: o Een administratieve scheiding van de collectieve en vrijwillige pensioenregeling. o De vrijwillige regeling wordt een zuivere DC regeling zonder rendementsgarantie. o Het kabinet denkt aan een verplichte herverzekering voor de te verzekeren risico s in de opbouwfase (overlijden/arbeidsongeschiktheid). o Er worden eisen gesteld voor een zuivere toerekening van kosten aan de collectieve en vrijwillige regeling. Door een pensioenfonds wettelijk te verplichten afgescheiden vermogens aan te houden, kan bovengenoemd risico geheel worden uitgesloten. Het kabinet vond dit echter een stap te ver. De wettelijke eis van één financieel geheel is immers onderdeel van de afspraken, die in het kader van de discussie over de taakafbakening van pensioenfondsen tot stand zijn gebracht. Voor het onderbrengen van een zuivere DC regeling in de tweede pijler moet voldaan worden aan de eis dat de werkgever 1/10e deel van de premie betaalt. Om het vrijwillige karakter te waarborgen moet de werkgever deze bijdrage ook geven aan de werknemers die niet kiezen voor deelname. De netto pensioenvoorziening is bedoeld als inkomen voor de oude dag. Afkoop hiervan is dan ook niet mogelijk zonder boete. Om voortijdige opname voor consumptieve doeleinden tegen te gaan wordt, bij voortijdige opname het genoten belastingvoordeel (vrijstelling box 3) teruggenomen. De brief biedt nog geen volledige duidelijkheid. Het kabinet hinkt in zijn reactie op twee gedachten. Zo spreekt het kabinet consequent over een netto lijfrente. Dat is iets anders dan netto pensioen. De kern van een 3

4 pensioenvoorziening in de tweede pijler is risicodeling. Of pensioenfondsen ook daadwerkelijk een rol gaan spelen bij de netto pensioenvoorziening hangt in grote mate af van de definitieve uitwerking. Het kabinet heeft aangegeven de komende maanden verder af te stemmen met het pensioenveld. Een dialoog over de producteisen is mogelijk, maar moet altijd blijven voldoen aan de voorwaarden van vrijwilligheid en fiscale hygiëne. Het kabinet wil voor de zomer definitieve duidelijkheid geven. De nieuwe parameterset brengt consistentie aan tussen de ontwikkeling van de verplichtingen en de vastrentende waarden. Rendementen voor vastrentende waarden volgen uit de rentetermijnstructuur die ook wordt gebruikt voor de waardeontwikkeling van de verplichtingen. De consequentie hiervan is dat herstelplannen gevoeliger worden voor renteontwikkeling. Consistentie gaat dus wel ten koste van stabiliteit. De Commissie Parameters erkent dit overigens ook in het rapport. De nieuwe parameters werken verzwarend voor het herstelplan Op vrijdag 21 maart heeft de staatssecretaris van SZW het advies van de Commissie Parameters openbaar gemaakt. Op basis van dit advies stelt de staatssecretaris de nieuwe regeling parameters vast. In deze regeling worden de maximale rendementen en de minimale waarden voor loongroei en inflatie vastgelegd, waarmee voor toezichtdoeleinden moet worden gerekend. De parameters worden gebruikt in het herstelplan, om te toetsen of de dekkingsgraad binnen de vereiste termijnen herstelt en bij de communicatie naar deelnemers over pensioenresultaat en risico s. Daarnaast spelen de parameters in het nieuwe FTK een rol in de haalbaarheidstoets. De gevolgen van de nieuwe regeling verschillen per fonds. Ten opzichte van de regeling 2006 (de regeling op basis waarvan de meeste herstelplannen zijn gebaseerd) zijn alle parameters, op de loongroei na, verzwaard. Hierdoor is het voor fondsen moeilijker of duurt het langer om het herstelplan te halen. Samen met een verhoogd VEV zorgt dit voor druk op de toeslagverlening in de komende jaren. Ten opzichte van de regeling 2010 (naar aanleiding van de Commissie Don) zijn de rendementsverwachtingen voor zakelijke waarden niet significant aangepast. De systematieken voor het rendement op vastrentende waarden en de inschatting van de beleggingskosten per categorie zijn wel gewijzigd. Het moment waarop de nieuwe parameters worden ingevoerd is nog niet bekend, maar valt waarschijnlijk samen met de invoering van het nieuwe FTK. We beschrijven kort de belangrijkste veranderingen en aandachtspunten. Het rendement op vastrentende waarden is consistent gemaakt met de verplichtingen In de vorige regeling parameters werd uitgegaan van een rendement op vastrentende waarden van maximaal 4,5%. Gezien het huidige renteniveau is dit niet realistisch, met name voor risicovrije vastrentende waarden. Het was ook niet consistent met de waardeontwikkeling van de verplichtingen, die voortkwam uit een renteontwikkeling van forwards (marktverwachtingen). De commissie geeft expliciete waardes voor beleggingskosten mee De vorige regeling parameters beschreef bruto rendementen, waar fondsspecifieke kosten op in mindering gebracht moesten worden. De onderbouwing van de verwachtingen was echter op een netto basis gemaakt, zo ontstond een dubbeltelling van kosten. Hierdoor viel het netto rendement voor sommige categorieën erg laag uit. In de nieuwe regeling parameters resulteren voor de illiquide beleggingscategorieën hogere netto rendementen, consistent met het hogere risicoprofiel van deze beleggingen. Er komt een uniforme scenarioset voor de haalbaarheidstoets en communicatie De Commissie Parameters heeft ook een advies uitgebracht over een uniforme scenarioset, die gebruikt kan worden voor de haalbaarheidstoets en de communicatie over verwachtingen en risico s naar deelnemers. Het betreft een betrekkelijk eenvoudige set, met alleen rente, aandelenrendement en inflatie. Deze scenarioset is nog niet openbaar. Over de resultaten die deze set oplevert kunnen wij u dus nog niet informeren. De impact van deze resultaten hangt overigens mede af van de mate waarin er grenzen worden gesteld aan de resultaten uit de haalbaarheidstoets. Een uniforme scenarioset komt de vergelijkbaarheid tussen fondsen in de communicatie over toekomstige pensioenuitkomsten ten goede, maar doet geen recht aan de specifieke situaties bij pensioenfondsen. Ontwikkelingen in pensioenwetgeving gaan in fors tempo door Deze quickscan beschrijft in het kort drie ontwikkelingen in pensioenwetgeving in de afgelopen drie weken. Zoals u weet, komt er dit jaar nog meer op pensioenfondsen af. Staatssecretaris Klijnsma heeft, naast de brief over het FTK, afgelopen vrijdag de Tweede Kamer geïnformeerd over de adviesaanvraag aan de Sociaal Economische Raad (SER) om te komen tot een brede maatschappelijke discussie over de toekomstige 4

5 inrichting van het pensioenstelsel. Klijnsma identificeert daarin drie fundamentele vraagstukken: de wijze en mate van collectiviteit de gewenste ruimte voor maatwerk en keuzevrijheid de vorm en mate van solidariteit De SER wordt gevraagd in te gaan op (onder andere) de thema s collectiviteit, keuzevrijheid, risicodeling en/of herverdeling (solidariteit) en vermogensopbouw voor pensioen, zorg en eigen woning. Deze discussie raakt ook inrichtingsvraagstukken als economische waardering van pensioenaanspraken en de positie van zzp-ers, maar ook elementen als de verplichtstelling en de doorsneesystematiek. De inzichten en bouwstenen uit deze discussie worden verwerkt in een hoofdlijnennotitie die staatssecretaris Klijnsma in het voorjaar van 2015 aan de Tweede Kamer zal sturen. notitie brengt de bouwstenen voor een toekomstig pensioenstelsel helder in beeld en beoogt daarmee politieke keuzes te faciliteren. PGGM kan u helpen bij een verdere duiding van de voorstellen Dit document geeft slechts een algemeen overzicht van de inhoud van de nieuwe wetgevingstrajecten. De specifieke situatie van een fonds bepaalt de impact op de financiële opzet en de keuzes die het fonds binnen de geschetste mogelijkheden maakt. PGGM ondersteunt u de komende periode graag in het inventariseren van de beleidsvragen voor uw pensioenfonds en het analyseren van de gevolgen voor uw specifieke situatie. Wij denken graag met u mee. Hieronder een kort overzicht van de overige pensioendossiers: In het tweede kwartaal van 2014 publiceert het kabinet de definitieve wetgeving voor de introductie van het Algemeen Pensioenfonds (APF). Ook in het tweede kwartaal komt het kabinet met een wetsvoorstel voor facilitering van een pensioenregeling voor zelfstandigen. In het voorjaar stuurt het kabinet een brief over het voorstel van de Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU) voor het gebruik van pensioenpremie voor aflossing van de hypotheek. Hierin wordt verkend hoe zorgvuldige inpassing binnen de kaders van het huidige stelsel plaats kan vinden op zo kort mogelijke termijn. Het kabinet zal onderzoeken hoe omgegaan kan worden met (eventuele) aanpassingen van de doorsneepremie en zal daartoe verschillende beleidsvarianten concreet uitwerken (waarbij onder andere generatie-effecten, mogelijke transitiepaden en juridische vraagstukken worden betrokken). In het tweede kwartaal komt het kabinet met de definitieve wetgeving op het gebied van pensioencommunicatie. Hiervoor heeft in januari een internetconsultatie plaatsgevonden. Naar aanleiding van de aanpassing van het Witteveenkader wordt het pensioengevend inkomen per 1 januari 2015 afgetopt op maximaal en wordt het maximale opbouwpercentage voor middelloonregelingen verlaagd naar 1,875%. De inzichten uit deze verschillende onderdelen leiden tot een hoofdlijnennotitie in het voorjaar van De 5

6 Disclaimer: PGGM N.V. heeft de grootst mogelijke zorg aan de inhoud van dit document besteed. Het kan echter voorkomen dat de informatie in dit voorstel onvolledig of onjuist is als gevolg van kennelijke fouten of vergissingen of door druk- en zetfouten. PGGM N.V. aanvaardt hiervoor geen aansprakelijkheid. De in dit document opgenomen gegevens dienen vertrouwelijk te worden behandeld. PGGM betekent in dit document PGGM N.V. of een dochtervennootschap daarvan die belast is met, en waar nodig een vergunning heeft voor, uitvoering van bepaalde werkzaamheden. PGGM Noordweg Noord 150 Postbus 117, 3700 AC Zeist