Actualiteitscollege: de verjaring 18 maart 2007 Yves Stevens Caroline Van Schoubroeck Hilde Daems Gerhard Gieselink Ludo Vermeulen.

Transcriptie

1 Actualiteitscollege: de verjaring 18 maart 2007 Yves Stevens Caroline Van Schoubroeck Hilde Daems Gerhard Gieselink Ludo Vermeulen 2 Overzicht 1. Wat is verjaring? 2. Verjaring in de wettelijke pensioenen 3. Verjaring in de aanvullende pensioenen 4. Verjaring in de praktijk 1. Wat is verjaring? 1

2 4 Definitie Verjaring is een middel om, door verloop van een zekere tijd en onder de voorwaarden die de wet bepaalt, iets te verkrijgen of van een verbintenis bevrijd te worden. (artikel 2219 Burgerlijk Wetboek) 5 Bevrijdende verjaring = middel waardoor rechtsvorderingen door de niet-uitoefening ervan gedurende een bepaalde tijd uitdoven = schuld blijft bestaan maar de schuldeiser kan ze niet meer opeisen in rechte 6 Evenwicht verschillende belangen belang van de schuldenaar niet meer verweren tegen de aanspraken gemoedsrust belang van de samenleving rechtszekerheid en maatschappelijke vrede belang van de schuldeiser moet gedurende een redelijke termijn zijn vordering kunnen laten gelden 2

3 7 Rechtsbron Burgerlijk Wetboek Vele bijzondere verjaringsregimes in specifieke wetgeving 8 Inroepen verjaring voor de rechter Partijen Rechter ambtshalve indien het gaat om materies die de openbare orde aanbelangen! schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat 9 Beïnvloeden looptijd verjaring Stuiting van de verjaring doet de reeds verworven verjaring teniet bv. een dagvaarding Schorsing van de verjaring verlengt de lopende termijn met de periode van de schorsing bv. verjaring loopt niet tegen personen in de onmogelijkheid om hun aanspraak tegen verjaring te beschermen Verlenging van de verjaring 3

4 Belangrijke aandachtspunten welke rechtsvordering? welke wetgeving is van toepassing? welke verjaringstermijn geldt? vanaf welke ogenblik begint de verjaring te lopen? zijn er gronden (gebeurtenissen) waardoor de verjaring gestuit, geschorst of verlengd wordt? Verjaring in de wettelijke pensioenen vanaf Ambtshalve toekenning Opeisbaarheid 12 Eigen aanvraag RVP beslist binnen de 4 maanden Zoniet : betrokkene informeren over de redenen 4

5 13 Verjaring van vordering tot betaling van het pensioen art Programmawet 24 december 2002 De uitbetaling van het pensioen verjaart na verloop van een stuitbare termijn van 10 jaar vanaf de opeisbaarheid. Er wordt gestuit door een aanvraag. Verjaring van vordering tot terugbetaling van onverschuldigd betaald pensioen art. 21 Wet 13 juni 1966 Alle sommen die de gepensioneerde ten onrechte ontvangen heeft, moeten terugbetaald worden. Niet onbeperkt retroactief: binnen de 6 maanden terugvordering nadat de onverschuldigde uitbetaling is gebeurd binnen de 3 jaar bij Bedrieglijke handelingen Valse of welbewust onvolledige verklaringen van de gepensioneerde Niet afleggen van een verklaring die wettelijk voorgeschreven is Stuiting: aangetekend schrijven met eis van onverschuldigde betaling Terugvordering via ofwel: Terugstorting Inhouding op toekomstig verschuldigd pensioen Sociaalbehartenswaardige gevallen: kwijtschelding 14 Interest op verschuldigde pensioenuitkeringen art bis Handvest sociaal verzekerde Vanaf de opeisbaarheid brengen wettelijke pensioenen normaliter van rechtswege verwijlinteresten op. Maar dit geldt niet als de diensten niet over voldoende noodzakelijke informatie beschikken om een definitieve beslissing te nemen. Als er voorschotten werden betaald in afwachting van een definitieve beslissing, dan is er geen interest verschuldigd als de voorschotten totaal 90% van het definitieve bedrag uitmaken. Geen interesten als: Inlichtingen afhankelijk van de aanvrager De beslissing hangt af van 2 pensioeninstellingen en de aanvraag werd gedaan 8 maanden voorafgaand aan de ingangsdatum van het pensioen Slechts bij de definitieve beslissing kan worden vastgesteld dat de sociaal verzekerde voldoet aan de voorwaarden om recht te hebben op een minimumbedrag. Interest vanaf de opeisbaarheid: 7% tarief 15 5

6 3. Verjaring in de aanvullende pensioenen 17 situering Eigen aan aanvullende pensioenen = multitude aan rechtsvorderingen van verschillende aard wegens: veelheid aan partijen: werknemer; aangeslotene; wergever; inrichter; begunstigde; pensioeninstelling; solidariteitsinstelling veelheid aan rechtsgebieden: burgerlijk recht (contractenrecht + aansprakelijkheidsrecht), verzekeringsrecht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht, strafrecht, fiscaal recht... Betrokken partijen: WAPZ overeenkomst 18 Verzekeringsnemer Pensioeninstelling beding tbv derde Begunstigde 6

7 pensioenreglement Inrichter Betrokken partijen: WAP overeenkomst Solidariteits instelling Pensioeninstelling 19 CAO Werkgever Werknemer Begunstigde AOK 20 Uittreding:aanzuivering van tekorten verworven reserve + garantie art. 24 Rechtsvorderingen pensionering: kapitaal wordt opeisbaar Aansluiting bijdragebetaling uitbetaling rente 21 Voorbeelden 1. Werknemer wordt niet aangesloten bij een pensioenstelsel en merkt dit pas 3 jaar nadat hij uit dienst getreden is: quid? 2. Door een verkeerde berekening (vb. geslachtsdiscriminatie) worden er te weinig bijdragen betaald voor bepaalde werknemers; Een ex-werknemer merkt dit op enkele jaren nadat hij zijn pensioenkapitaal ontving: quid? 3. Overlijdenskapitaal. In eerste instantie blijkt er geen begunstigde? 15 jaar na het overlijden duikt plots een begunstigde op: quid?... 7

8 Verjaringstermijnen in AP 22 Contractuele verjaringstermijnen Art. 2262bis, 1, 1e lid BW Art. 15 AOW Art. 34 LVO-wet Art. 55 WAP Art BW Buitencontractuele verjaringstermijn Art. 2262bis, 1, 2e en 3e lid Ex delicto verjaringstermijn Art. 26 V.T.Sv. 23 Contractuele verjaringstermijnen Art. 2262bis, 1, 1e lid BW Alle persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door verloop van tien jaar. 10 jaren zodra vordering ontstaat d.i zodra recht op opeisbaar wordt gemeenrecht -> alle contractuele vorderingen tenzij bijzondere termijn (bv. art. 15 WAO, art. 34 LVO-wet) vb dading tss WG en WN na einde AOK 24 Art. 15 WAO Art. 15 WAO (wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten) De rechtsvorderingen die uit de overeenkomst ontstaan, verjaren één jaar na het eindigen van deze overeenkomst of vijf jaar na het feit waaruit de vordering is ontstaan, zonder dat deze termijn één jaar na het eindigen van deze overeenkomst mag overschrijden. bij einde AOK: 1 jaar vanaf einde AOK d.i. bij ontslag of op einde van de opzegtermijn tijdens AOK: 5 jaren vanaf ontstaan vordering zonder 1 jaar na einde AOK te overschrijden =>Cass. 27/3/06: Wet van politie en veiligheid 8

9 25 Art. 15 WAO rechtsvorderingen die uit AOK ontstaan -> ruime interpretatie: rechtstreeks en onrechtstreeks rechtstreeks: mbt loon of voordelen in natura Vb: vordering wegens niet betaling werkgeversbijdragen onrechtstreeks: volstaat dat vordering zonder deze AOK niet kon ontstaan (uit wet, CAO, pensioenreglement,..) Vb: vordering wegens niet betaling pensioenkapitaal Art. 15 WAO 26 Quid na einde AOK? 2 strekkingen: art. 2262bis BW van toepassing art. 15 WAO ook van toepassing maar pas vanaf opeisbaarheid vordering => Cass. 13/11/06: art. 15 WAO maar loopt pas vanaf het tijdstip waarop het gevorderde recht opeisbaar werd. (cfr. art BW) Quid vaste bijdragen plan te bereiken doel plan? Art. 34 LVO-wet 27 Art. 34 LVO-wet "De verjaringstermijn voor elke rechtsvordering, voortvloeiend uit een verzekeringsovereenkomst bedraagt 3 jaar. In de levensverzekering bedraagt de termijn 30 jaar voor wat betreft de rechtsvordering aangaande de reserve die op de datum van opzegging of op de einddatum gevormd is door de betaalde premies, onder aftrek van de verbruikte sommen" Waarom afwijkende termijnen: - snelle afhandeling van schadegevallen - levensverzekering: gelijkschakeling met andere spaarproducten 9

10 28 Art. 34 LVO-wet Termijn: - 30 jaar voor spaarkapitaal - 3 jaar voor risicokapitaal Aanvang van de termijn vanaf de dag van het voorval dat het vorderingsrecht doet ontstaan (bv. pensionering of overlijden) in persoonsverzekeringen voor wat de rechtsvordering van de begunstigde betreft: vanaf de dag dat deze tegelijk kennis heeft van het bestaan van de overeenkomst, van zijn hoedanigheid van begunstigde en van het voorval dat de verzekeringsprestaties opeisbaar doet worden. 29 Art. 34 LVO-wet Quid voor IBP's? - LVO-wet van toepassing? - Indien niet: toepassing van het gemeenrecht: bis: 10 jaar B.W.: 5 jaar voor vervallen rente Dwingend recht Verlengen: NEEN Verkorten: niet voor rechtsvorderingen tegen de verzekeringsonderneming; mogelijk wel voor vorderingen waarbij verzekeraar schuldeiser is. Art. 55 WAP 30 "De vordering wegens het niet betalen van de bijdragen tegen de inrichter of, ingeval de inrichter een rechtspersoon bedoeld in artikel 3, 1, 5 a) is, tegen de werkgever, verjaart na drie jaar vanaf de datum waarop de bijdrage opeisbaar wordt" Interpretatie onduidelijk: geen precedent in de Wet-Colla geen aanwijzingen in voorbereidende werken zeer partiële benadering 10

11 31 Art. 55 WAP Over welke vordering gaat het? indien sectorpensioen: bijdrage van WG aan inrichter, PI of SI indien ondernemingspensioen: bijdrage van inrichter (= WG) aan PI of SI => enkel de werkgever Startpunt: opeisbaarheid Tegen wie kan de verjaring worden ingeroepen?: 1.tegen de sectorale inrichter: JA. Maar: bij inning door RSZ gelden aparte regels Art. 55 WAP 2. tegen de pensioeninstelling JA, Maar: art. 104 LVO-wet: niet-betaling van de premie geeft geen aanleiding tot gedwongen tenuitvoerlegging. 3. tegen de aangeslotene? Vb: DC-stelsel: indien drie jaar geen of te weinig bijdragen betaald = verjaard??? - Doel WAP = bescherming van pensioenrechten van de aangeslotenen (art. 2) - aanzuivering van tekorten bij uittreding (art. 30 WAP) ==> voorrang verlenen aan andere normen (15 WAO) 32 Art BW Art BW "Termijnen van altijddurende renten en van lijfrenten [...] en, in het algemeen, al hetgeen betaalbaar is bij het jaar of bij kortere termijnen: verjaren door verloop van vijf jaren" Startpunt: opeisbaarheid Toepassing: niet: - tegenover WG (art. 15 AOW) - tegenover verzekeringsonderneming (art. 34 LVO) wel eventueel: - tegenover sectorale inrichter - tegenover IBP 33 11

12 buitencontractuele verjaringstermijn Art. 2262bis 1, 2e en 3e lid B.W. = rechtsvordering op grond van artikel 1382: indien fout + schade + oorzakelijk verband --> schadevergoeding 5 jaar vanaf de dag waarop de benadeelde kennis heeft van de schade of de verzwaring ervan en de identiteit van de daarvoor aansprakelijke persoon in elk geval 20 jaar na de dag waarop het schadeveroorzakende feit zich heeft voorgedaan 34 ex delicto verjaringstermijn Art. 26 V.T.Sv. "de burgerlijke vordering volgend uit een misdrijf verjaart volgens de regels van het B.W. of van bijzondere wetten die van toepassing zijn op de rechtsvordering tot vergoeding van schade toepassing artikel 2262bis B.W. misdrijf: materieel + moreel element 35 ex delicto verjaringstermijn vertrekpunt afhankelijk van aard van gepleegde misdrijf: Ogenblikkelijk of aflopend misdrijf: vanaf dag waarop misdrijf werd gepleegd Voortdurend misdrijf: vanaf dag waarop strafbaar gestelde toestand ophoudt Voortgezet of collectief misdrijf: vanaf dag waarop laatste strafbare feit wordt gepleegd 36 12

13 ex delicto verjaringstermijn Voorbeelden in aanvullende pensioenen? Niet betaling bijdragen: ogenblikkelijk of voorgezet? Voorgezet: eenzelfde misdadig opzet Niet aansluiting bij een pensioenplan: ogenblikkelijk of voortdurend? Voortdurend: de facto onverjaarbaar --> restrictieve interpretatie Keuzerecht: ex contractu en/of ex delicto Vroeger: Voorwerp van vordering was bepalend Cass. eind 2006 begin 2007: Voldoende dat ingeroepen feiten het bestaan van een misdrijf veronderstellen => herstel in natura verenigbaar met vordering ex delicto 37 verjaringstermijnen toegepast 38 art. 34 LVO art. 2262bis BW art. 55 WAP? art. 34 LVO art. 2262bis BW art BW art. 15 WAO art. 55 WAP? 39 Voorbeeld 1-2 Pensioenkapitaal bevat (mogelijk) geslachtsdiscriminatie (Arbeidshof Brussel ) 1. vordering t.o. de werkgever artikel 15 WAO: verjaard indien + 1 jaar na pensionering vordering ex-delicto? 2. vordering t.o. de verzekeraar artikel 34 LVO: is het (verzekerings)contract correct uitgevoerd? artikel 2262bis: heeft de verzekeraar een buitencontractuele fout gemaakt? 13

14 40 Voorbeeld 3 Overlijdenskapitaal Vb: "recht vervalt indien niet opgevraagd binnen 2 jaar na overlijden" als IBP: 2262bis: 10 jaar vanaf opeisbaarheid als verzekeraar: 34 LVO: 3 jaar vanaf kennisneming opmerking: nieuw artikel 26 4 WAP: PI of inrichter moeten de begunstigde inlichten 4. Verjaring in de praktijk 42 De rol van de rechter Artikel 2223 BW De rechter mag het middel van verjaring niet ambtshalve toepassen. behalve in zaken die de openbare orde aanbelangen (Hof van Cassatie) 14

15 43 De rol van de rechter de rechter - mag de oorzaak en het voorwerp van de vordering niet wijzigen - moet de juridische aard van de aangevoerde feiten onderzoeken - mag de aangevoerde redenen aanvullen - mag/moet indien hij een misdrijf vaststelt de vordering ex delicto beoordelen en schadeherstel toekennen (zie Cass. 31 januari 1980) - ook als dat schadeherstel de vorm aanneemt van een herstel in natura (Cass. 23 oktober 2006) De verjaring in actie - casus 1 44 Feiten - WN ( 13 december 1943) in dienst vanaf 1 september juni 1980: overeenkomst einde arbeidsovereenkomst - aanvullende invaliditeitsvergoeding vanaf 1 juni aanvullende pensioenuitkering ten laatste vanaf 60 jaar - Onenigheid over berekening - (verzekeraar van) WG stopt betaling per eind januari 2005 De verjaring in actie - casus 1 45 Vordering - Dagvaarding: 2 november Verweerder: werkgever - voorwerp : 1 achterstallen vanaf februari erkenning recht op maandelijks aanvullend pensioen van 1.160,11 euro per maand - oorzaak : overeenkomst 1 juni

16 De verjaring in actie - casus 1 46 Beslissing (Arbrb. Antwerpen 13 februari 2007) - Vordering = gesteund op de arbeidsovereenkomst - Eisbaar op 1 januari Dagvaarding op 2 november Verjaard (artikel 15 WAO + artikel 2257 BW met verwijzing naar Cass. 13 november 2006) -??? De verjaring in actie - casus 2 47 Feiten - WN in dienst vanaf 1 april Aangesloten bij groepsverzekering (DB) vanaf 1 juni Nieuw reglement vanaf 1988 (met andere formule voor nieuwkomers) - Einde arbeidsovereenkomst 30 november Uitbetaling pensioenkapitaal 30 november 1998 De verjaring in actie - casus 2 48 Vordering - dagvaarding: 26 september Verweerders: werkgever + verzekeraar - Voorwerp: ,43 euro + intresten - oorzaak : discriminatie van oude tegenover nieuwe aangeslotenen 16

17 De verjaring in actie - casus 2 49 Relevante verjaringstermijnen - Artikel 34 Wet Landverzekeringsovereenkomsten 25 juni Artikel 15 Arbeidsovereenkomstenwet 3 juli Artikel 55 WAP -? De verjaring in actie - casus 2 Beslissing (Arbh. Brussel 18 april 2006) 50 1 Vordering tegenover werkgever = vordering op grond van de arbeidsovereenkomst verjaard in toepassing van artikel 15 WAO want de dagvaarding dateert van largement plus d un an après la cessation du contrat de travail et après la liquidation par (l assureur) des capitaux de pension complémentaire De verjaring in actie - casus 2 Beslissing (Arbh. Brussel 18 april 2006) 2 Vordering tegenover verzekeraar = vordering ex artikel 1382 BW (derdemedeplichtigheid aan inbreuk op artikel 45 RSZ-wet en artikel 4 Wet-Colla) Dus verjaringstermijn van artikel 2262bis BW 51 niet verjaard Cass. 12 maart 2007: vernietiging op proceduregronden 17

18 De verjaring in actie - casus 2 Beslissing (Arbh. Brussel 18 april 2006) 52 Iedereen mee? Iedereen akkoord? De verjaring in actie - casus 2 Beslissing (Arbh. Brussel 18 april 2006) 53 Enkele bedenkingen (zie de rol van de rechter ) - De feiten doen blijken van een misdrijf : zie artikel 35 RSZwet en artikel 15, tweede lid Wet Colla. - de rechter mag (moet?) de vordering beoordelen als vordering ex delicto // artikel 26 VTWSv juncto artikel 2262bis BW - ook de vordering van de werknemer BEDANKT voor uw aandacht!!! 18