Inleiding. Structuur van de uiteenzetting. Actualiteitscollege leergang pensioenrecht 15 december 2008

Transcriptie

1 Gevolgen van het faillissement of de ontbinding op de aanvullende pensioenrechten Actualiteitscollege Kim De Witte Inleiding Belang van de vraagstelling Met betrekking tot pensioeninrichters «Volgens de nationale bank zit België in een recessie (negatieve groei Q en Q1 2009) en komen er tussen en ongeveer werklozen bij» (De Tijd, ) Met betrekking tot pensioenuitvoerders Mededeling CBFA van 9 december 2008: sterke daling dekkingsgraad in België Buitenland: zelfde fenomeen 2 Structuur van de uiteenzetting 3 1. Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP

2 Het faillissement is een collectieve beslagprocedure ten behoeve van de gezamenlijke schuldeisers die leidt tot een verdeling van de activa en passiva waarbij alle schuldeisers op gelijke voet behandeld worden onder voorbehoud van het bestaan van wettelijke redenen van voorrang (H. Cousy, 1999) 4 Voorwaarden (art. 2 Faill. W.) koopman of handelaar die op duurzame wijze ophouden te betalen krediet geschokt Initiatief gefailleerde één of meer schuldeisers openbaar ministerie 5 Procedure Rechtbank van koophandel Datum van staking van betalen Verdachte periode Aangifte van schuldvordering binnen de 30 dagen Curator werkt actief en prioritair mee aan het vaststellen van het bedrag van de schuldvorderingen van de werknemers (art. 40 Faill. W.) 6

3 Vermogensrechtelijke gevolgen De buitenbezitstelling Collectief beslag (art Faill. W.) Rechtshandelingen vóór de verdachte periode: tegenwerpbaar aan de boedel Rechtshandelingen tijdens de verdachte periode: niet tegenwerpbaar aan de boedel 7 Gevolgen ten aanzien van de geldige rechtshandelingen Verlies van het voordeel van de termijn Stuiting van de intresten Lopende contracten Schulden in de boedel Schulden van de boedel 8 Rangorde in geval van passiva > activa Bijzondere voorrechten Voorrecht op roerende goederen (art. 19, 3 bis en 4 Hypotheekwet) Pandhoudende schuldeiser Hypothecaire schuldeiser en schuldeisers bevoorrecht op onroerende goederen Algemene voorrechten Chirografaire schuldeisers 9

4 Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP Ontbinding Door de ontbinding houdt de rechtspersoon in principe op te bestaan De beslissing tot ontbinding is onomkeerbaar Nadien kunnen enkel nog handelingen gesteld worden die gericht zijn op de vereffening Drie soorten van ontbinding Vrijwillige Gerechtelijke Van rechtswege Ontbindingsgronden (art. 18 V&S wet) Vrijwillige ontbinding Bij vrijwillige beslissing Gerechtelijke ontbinding Indien niet in staat tot naleving verbintenissen Indien afwending van het vermogen voor een ander doel Indien handelingen in strijd met statuten, de wet of de openbare orde Indien geen jaarrekening neergelegd gedurende 3 opeenvolgende boekjaren Indien minder dan 3 leden / minder dan 1 lid (OFP) Ontbinding van rechtswege Indien bepaalde voorwaarden zich voltrekken

5 Initiatief (art. 18 V&S wet en art. 36 WIBP) De leden Belanghebbende derden Het OM Procedure Vrijwillige ontbinding Enkel de AV is bevoegd (art. 4, 6 V&S wet) Gerechtelijke ontbinding Rechtbank van eerste aanleg waar maatschappelijke zetel gevestigd is Aangifte van schuldvordering Van rechtswege Per definitie geen procedure 13 Vereffening Het afhandelen van de opgenomen verplichtingen Het verdelen van het vermogen Na het sluiten van de vereffening gaat de rechtspersoonlijkheid definitief teniet Aanstelling vereffenaars V&S-wet / WIBP Bevoegdheid vereffenaars 14 Vermogensrechtelijke gevolgen Vereffenaars treden in de plaats van de RvB Samenloop van schuldeisers Gelijke behandeling chirografaire schuldeisers (naar analogie met het faillissement) Geen verdachte periode 15

6 Gevolgen ten aanzien van de geldige rechtshandelingen Verlies van het voordeel van de termijn Stuiting van de intresten Lopende contracten Schulden in de boedel Schulden van de boedel 16 Rangorde in geval van passiva > activa Bijzondere voorrechten Voorrecht op roerende goederen (art. 19, 3 bis en 4 Hypotheekwet) Pandhoudende schuldeiser Hypothecaire schuldeiser en schuldeisers bevoorrecht op onroerende goederen Algemene voorrechten Chirografaire schuldeisers 17 Verschillen faillissement / ontbinding en vereffening Provocatierecht schuldeisers Verdachte periode Onafhankelijk aangesteld vereffenaar Toezicht Overgangsregeling OFP s Art. 174 IBP wet 18

7 Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP 2.1 Faillissement werkgever Twee situaties A. Werkgever heeft overeenkomst met verzekeraar B. Werkgever heeft overeenkomst met IBP Drie vragen Lot lopende overeenkomsten? Beslissingsrecht in levensverzekeringen? Rechten van aangeslotenen op prestaties? 20 (1) Lot lopende overeenkomsten Algemeen beginsel: lopende overeenkomsten nemen geen einde door faillissement (art. 46 Faill. W.) Curator beslist over verderzetting Uitzonderingen Contracten intuitu personae bedrijfsleidersverzekering? Uitdrukkelijk ontbindend beding? MAAR art. 29 LVO-wet (dwingend recht) 21

8 Gevolgen niet-betaling van de premie Levensverzekering eindigt niet automatisch (art. 11 en art. 50 KB Leven) Reductie van de prestaties (art. 104 LVO-wet) Opzegging van de overeenkomst 22 (2) Beslissingsrecht in levensverzekeringen Individuele levensverzekeringen Beslissing tot voortzetting is een persoonlijk recht Drie hypotheses Begunstigde die heeft aanvaard Begunstigde die nog niet heeft aanvaard Geen begunstigde Pauliaanse vordering: art BW 23 Collectieve levensverzekeringen Persoonlijke rechten zijn theoretisch o.w.v. buitenbezitstelling Werknemer-aangeslotene heeft volgende keuzes Individuele voortzetting Art. 32 WAP» Overdracht naar pensioeninstelling nieuwe werkgever» Overdracht naar pensioeninstelling die totale winst onder aangeslotenen verdeelt» Verworven reserves bij verzekeraar laten 24

9 (3) Rechten van de aangeslotenen Curator neemt deze ambtshalve mee op in de boedel Welke reserves worden betrokken? Volgens welke verdeelsleutel gebeurt de verdeling? Onderscheid tussen Sociale wetgeving Prudentiële wetgeving 25 Sociale wetgeving Pensioenreglement bepaalt de regels: art. 25 WAP Verdeling in verhouding tot verworven reserves: art en 14-6 KB WAP Regelt enkel situatie in geval van surplus Geen onderscheid tussen art en 24 2 KB WAP Andere bestemming bij CAO / arbeidsreglement is mogelijk 26 Onduidelijkheden Hoe moeten tekorten worden verdeeld? Voorrang aan verworven reserves of verworven reserves en waarborg op gelijke hoogte? Kan het pensioenreglement afwijken van de regeling in het KB WAP? 27

10 Prudentiële wetgeving Reductie en individualisering van de reserves indien 6 maanden na verwittiging nog steeds geen voldoende financiering: art. 50 lid 1-3 KB Leven Verdeling in verhouding tot de aanspraken op de niet-geïndividualiseerde verworven reserves: art. 50 lid 3 en 4 KB Leven 28 Onduidelijkheden Indien voldoende reserves voorhanden, in ieder geval aan elke aangeslotene verworven reserve en waarborg geven? Verdeling ook van toepassing op overschot? In geval van tekort, proportionele vermindering met voorrang aan de verworven reserves? Enkel rekening houden met rendementsgarantie op werknemersbijdragen? 29 Rechten aangeslotenen op beleggingsopbrengsten, op informatie, op tussenkomst sluitingsfonds en op overdracht na verdeling Cfr. infra 30

11 Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP 2.1.B Overeenkomst met IBP (1) Lot lopende overeenkomsten Beheersovereenkomst (verplicht vanaf ) Art. 122 WIBP: in geval van faillissement van de inrichter wordt, bij gebreke van overname door een derde, de pensioenregeling stopgezet Lex posterior et specialis t.a.v. art. 46 Faill. W B Overeenkomst met IBP (2) Beslissingsrecht in levensverzekeringen Cfr. supra (3) Rechten van de aangeslotenen op prestaties Art. 122 WIBP Verworven reserves op individuele rekeningen Rentegenieters: uitkering van het vestigingskapitaal Proportionele vermindering indien de reserves niet volledig gedekt zijn door activa 33

12 2.1.B Overeenkomst met IBP 34 Hoe moeten reserves worden verdeeld Alle reserves worden in de verdeling betrokken Indien voldoende reserves, krijgt elke aangeslotene de verworven reserve plus waarborgen art. 24 WAP Onduidelijkheden Quid in geval van surplus? In geval van tekort: proportionele vermindering, maar hoe? Verworven reserves en rendementsgarantie op zelfde hoogte? Voorrang aan de verworven reserves? 2.1.B Overeenkomst met IBP 35 Rechten aangeslotenen op beleggingsopbrengsten Recht op beleggingsopbrengsten? informatie Art KB WAP aansprakelijkheid pensioeninstelling Pensioenfiche: circulaire CBFA van tussenkomst sluitingsfonds Art. 35 Wet van 26 juni 2002 betreffende sluiting ondernemingen overdracht na verdeling Art. 32 WAP Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP

13 2.2 Vereffening FBZ / sociaal fonds FBZ Wet van 7 januari 1958: de statuten bepalen de wijze van ontbinding, vereffening en aanwending van het vermogen Sociaal fonds V&S-wet (cfr. supra) Hieronder belichten we enkel de verschilpunten met het faillissement Vereffening FBZ / sociaal fonds (1) Lot lopende overeenkomsten Besluit tot ontbinding is einde rechtspersoonlijkheid Enkel nog handelingen gericht op vereffening Maar handelingen in het kader van ordentelijke beëindiging moeten mogelijk zijn Bijv. tijdelijke verderzetting pensioenregeling Vereffening FBZ / sociaal fonds (2) Beslissingsrecht in levensverzekeringen Individuele levensverzekeringen Exclusieve rechten verzekeringsnemer Drie hypotheses: cfr. supra Pauliaanse vordering: art BW Collectieve levensverzekeringen Theoretisch omwille van buitenbezitstelling Beslissingsrecht werknemer-aangeslotene art. 32 WAP? 39

14 2.2 Vereffening FBZ / sociaal fonds (3) Rechten van de aangeslotenen Sociale en prudentiële wetgeving zijn van toepassing: cfr. supra Geen curator die ambtshalve rechten van werknemers/aangeslotenen beschermt Specifieke rechten: cfr. supra 40 Tussentijds besluit Faillissement inrichter Plicht tot externalisatie met principe van verworven rechten en prestaties is voornaamste bescherming Maar Belangrijke verschilpunten tussen inrichter handelaar en inrichter niet-handelaar inzake bescherming van de werknemers-aangeslotenen-schuldeisers Verschilpunten tussen pensioentoezeggingen bij een verzekeraar en bij een IBP inzake rechten op prestaties van de aangeslotenen, o.w.v. verschillend prudentieel kader 41 Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP

15 3. Onvermogen uitvoerder Drie vragen Lot van lopende verzekeringsovereenkomsten? Rechten van de aangeslotenen? Garantie? Uitvoerder is verzekeraar (1) Lot lopende overeenkomsten De verzekeringsonderneming die een vaste premieverzekering beoefent, is handelaar en kan bijgevolg failliet verklaard worden (art. 2 Faill. W.) Op duurzame wijze ophouden te betalen Krediet geschokt LVO-wet regelt faillissement van verzekeraar niet Gemeen recht is van toepassing Procedure faillissement: cfr. supra Lopende overeenkomsten: art. 46 Faill. W Uitvoerder is verzekeraar Art. 46 Faill. W. Geen automatisch einde overeenkomsten Curator beslist, maar art. 3 Controlewet CBFA beslist (art. 44 Controlewet) Praktijk: faillissement wordt zelden of nooit voorzien in pensioenreglement 45

16 3.1 Uitvoerder is verzekeraar (2) Rechten van de aangeslotenen Bijzonder voorrecht Art. 18 Controlewet Algemeen voorrecht In geval het bijzonder vermogen ontoereikend is In rang na alle andere algemene of bijzondere voorrechten Art. 48 Controlewet Verdeelsleutel reserves Uitvoerder is verzekeraar Rechten van de aangeslotenen op overdracht van reserves, informatie en tussenkomst sluitingsfonds cfr. infra Uitvoerder is verzekeraar (3) Garantie Garantie inrichter Art. 30 WAP Garantiefonds Bijzonder Beschermingsfonds voor levensverzekeringen KB van Verbintenis groepsverzekeraar traditioneel als resultaatsverbintenis beschouwd Continentale vs Angelsaksische model 48

17 Staatsgarantie? 49 Structuur van de uiteenzetting Onvermogen 2. Onvermogen van de inrichter 2.1 Inrichter is een werkgever 2.2 Inrichter is een FBZ / sociaal fonds 3. Onvermogen van de uitvoerder 3.1 Uitvoerder is een verzekeringsonderneming 3.2 Uitvoerder is een IBP Uitvoerder is IBP (1) Lot lopende overeenkomsten Geen handelaar en dus geen faillissement Wel mogelijkheid tot ontbinding en vereffening (art. 36 IBP wet) indien: Geen enkele verbintenis meer tegenover een aangeslotene of een begunstigde Niet in staat is zijn verbintenissen na te komen Minder dan één gewoon lid gedurende meer dan 6 maanden

18 3.2 Uitvoerder is IBP Procedure ontbinding en vereffening Voorzitter rechtbank vraagt voorafgaandelijk advies bij de CBFA Aanwijzing vereffenaars Vrijwillige ontbinding: overeenkomstig de statuten en met goedkeuring van de CBFA Gerechtelijke ontbinding: door de rechtbank Elk afzonderlijk vermogen wordt afzonderlijk vereffend Enkel de vereffening van het laatste afzonderlijk vermogen, brengt de vereffening van de OFP met zich mee Uitvoerder is IBP (2) Rechten van de aangeslotenen Bijzonder voorrecht Art. 42 WIBP Algemeen voorrecht op alle roerende en onroerende goederen van de instelling voor bedrijfspensioenvoorziening kan enkel worden uitgeoefend bij de volledige vereffening van het OFP wordt voorafgegaan door alle andere algemene en bijzondere voorrechten Verdeelsleutel reserves Uitvoerder is IBP Rechten aangeslotenen op Overdracht reserves Vóór ontbinding en vereffening: maatregelen in het kader van het herstelplan Na ontbinding en vereffening: art. 32 WAP van toepassing? Informatie Pensioenfiche: circulaire CBFA van Geen andere rechtstreekse informatie van de aangeslotenen Tussenkomst sluitingsfonds Art. 35 Wet van 26 juni 2002 betreffende sluiting ondernemingen? 54

19 3.2 Uitvoerder is IBP 55 (3) Garantie Cfr. supra 56 Tussentijds besluit Faillissement uitvoerder Voornaamste bescherming is artikel 30 WAP Wetgeving regelt vnl. relatie inrichter-uitvoerder en niet uitvoerder-aangeslotene Geen automatische kennisgeving tussen uitvoerder en aangeslotenen (wel jaarlijkse pensioenfiche) in geval van vermindering reserves Grote verschilpunten tussen faillissement verzekeraar en ontbinding en vereffening IBP Slotbemerkingen 57 De plicht tot externalisatie en de garantie van de werkgever zijn de belangrijkste beschermingsmechanismen i.g.v. faillissement / ontbinding en vereffening Maar, i.g.v. algemene economische crisis volstaat dit mogelijks niet (inrichter en uitvoerder worden getroffen) Duidelijke en uniforme regeling inzake verdeling is dan ook noodzakelijk Momenteel bestaan er grote verschilpunten (die t.a.v. de aangeslotenen niet verantwoord kunnen worden) tussen aangeslotenen wiens werkgever een handelaar is en wiens werkgever geen handelaar is aangesloten wiens werkgever een overeenkomst heeft gesloten met een verzekeraar en wiens werkgever een overeenkomst heeft gesloten met een IBP