Enquête verwijzen in de praktijk 1

Transcriptie

1 Enquête verwijzen in de praktijk 1 I.C. van Dijl 2 & P.J.J. Mandigers 3 Inleiding De veterinaire zorg voor gezelschapsdieren en paard neemt de laatste decennia een steeds hogere vlucht. Eigenaren stellen alsmaar hogere eisen aan de dierenarts en de medische mogelijkheden breiden zich voortdurend uit. Daarom zijn er op vele deelgebieden van de diergeneeskunde specialisten opgeleid, waarnaar de eerstelijns practicus kan verwijzen. Vanuit de Groep Veterinair Specialisten (GVS) van de KNMvD rijst de vraag wat de redenen zijn van eerstelijns dierenartsen gezelschapsdieren en paard om cliënten al dan niet te verwijzen naar de specialist. In het voorjaar van 2009 is namens de GVS een enquête gehouden om deze beweegredenen in kaart te brengen en daarnaast te kijken wat de eerstelijns dierenarts van de specialist verwacht. De enquête is verzonden naar alle eerstelijns practici binnen Nederland. In totaal zijn 113 van ruim 2000 verstuurde enquêtes geretourneerd. Vijfenzeventig zijn niet werkzaam als practicus. Hiermee was voor hen de enquête voltooid. Drieëndertig van de respondenten zijn werkzaam als gezelschapsdierenpracticus. Van de overige practici zijn er twee werkzaam als practicus paard en drie eerstelijns practici combineren het werk als gezelschapsdierenpracticus met het werk als paardenpracticus. Een hiervan is tevens werkzaam als landbouwhuisdierenpracticus. Van de respondenten is op een na geen enkele werkzaam als practicus rund/varken of pluimvee. Het afstudeerjaar van de verschillende practici is weergegeven in figuur 1. Afstudeerjaar Voor Figuur 1: Het jaar van afstuderen weergegeven als percentage van het totaal aantal practici (38) die de enquête heeft ingevuld. Figuur 2 toont de provincie waar de practici werkzaam zijn. De meeste respondenten zijn woonachtig in Noord-Brabant. Geen enkele practicus uit de provincies Flevoland, Friesland en Zeeland heeft een enquête ingevuld en geretourneerd. 1 Deze enquête was opgezet als wetenschappelijke stage in het kader van een afstudeeropdracht. De betrokken student heeft zich echter in de loop van 2009 terug getrokken De enquête is verder uitgewerkt door Irene van Dijl. 2 Drs. Irene van Dijl. Dierenarts. Afgestudeerd in Dr. Paul Mandigers. Dierenarts-specialist Interne Geneeskunde (NL en EU specialist). Oud-voorzitter van de Groep Veterinaire Specialisten en wetenschappelijk begeleider van deze opdracht.

2 Dierenartsen per provincie Drente Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Onbekend Overijssel Utrecht Zuid-Holland Figuur 2: Het aantal dierenartsen per provincie die de enquête heeft ingevuld, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. Praktijken De praktijken variëren sterk in grootte. Bij bijna de helft (49) van de respondenten zijn één of twee dierenartsen werkzaam. Bij 30 van de praktijken zijn vijf of meer dierenartsen werkzaam. In figuur 3 is weergegeven hoeveel dierenartsen werkzaam zijn bij de verschillende praktijken. In negen van de 38 praktijken (23,7) is een erkende keuringsdierenarts paard aanwezig. Aantal dierenartsen werkzaam in de praktijk (fte) fte 2 fte 3 fte 4 fte t/m 10 fte 11 t/m 15 fte 16 t/m 20 fte Figuur 3: Het aantal dierenartsen dat werkzaam is in de verschillende praktijken weergegeven in aantal fulltimeequivalenten (fte). In 50 van de praktijken worden uitsluitend gezelschapsdieren behandeld zoals te zien is in figuur 4. In 37 van de praktijken worden alle diersoorten behandeld. Slechts enkele praktijken die hebben gereageerd op deze enquête leggen zich volledig toe op de geneeskunde van het paard. Behandelde diersoorten in de praktijk Uitsluitend GD Uitsluitend Paard GD en paard GD, paard en LH Figuur 4: Weergave van de verschillende diersoorten die behandeld worden in de praktijken, weergegeven als percentage van het totale aantal practici die hebben gereageerd op deze enquête. GD = gezelschapsdieren, LH = landbouwhuisdieren. Vervolgens is geïnventariseerd welke diagnostische mogelijkheden aanwezig zijn in de praktijk. In 87 van de praktijken is een röntgenapparaat aanwezig (zie figuur 5). Ruim de helft van de praktijken maakt gebruik van een analoog röntgenapparaat. Digitale

3 röntgenopnames kunnen gemaakt worden in 27 van de praktijken. Dertien procent van de praktijken beschikt niet over de mogelijkheid röntgenopnames te maken. Beschikking over een röntgenapparaat Analoge röntgen Digitale röntgen Analoog en digitaal Geen röntgen Figuur 5: Overzicht van de mogelijkheid tot het maken van röntgenopnames in de praktijk, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. In 87 van de praktijken kan in huis bloedonderzoek worden uitgevoerd (zie figuur 6). Bijna alle praktijken (92) beschikken daarnaast over de mogelijkheid om urine te onderzoeken. Faecesonderzoek kan in 71 van de praktijken uitgevoerd worden. Zevenentachtig procent van de praktijken geeft aan gebruik te maken van een extern laboratorium. Vier praktijken (11) maken geen gebruik van een extern laboratorium, terwijl vier andere praktijken uitsluitend gebruik maken van een extern laboratorium. Eén praktijk gaf aan geen gebruik te maken van een extern dan wel intern laboratorium. Intern en extern laboratorium Bloedonderzoek in huis Urineonderzoek in huis Faecesond in huis Extern laboratorium Figuur 6: Mogelijkheden van bloed-, urine- en faecesonderzoek in huis en het gebruik van een extern laboratorium weergegeven als percentage van het totale aantal practici die de enquête retourneerden. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Van de respondenten maakt 40 gebruik van een elektrocardiogram (ECG). Vierentwintig procent bezit de mogelijkheid in de praktijk gebruik te maken van een endoscoop. Slechts vijf procent heeft tevens de beschikking over een chirurgische endoscoop. Bij geen van de respondenten behoort computertomografie (CT) of magnetische resonantie imaging (MRI) tot de diagnostische hulpmiddelen die aanwezig zijn in de praktijk. In bijna alle praktijken (92) is een operatiekamer aanwezig. Slechts drie praktijken hebben geen operatiekamer tot hun beschikking. Dierenarts-specialist Met de resultaten van deze enquête kan gekeken worden of het huidige aanbod van specialisten voldoende overeenkomt met de vraag en waar deze verbeterd kan worden. Een dierenarts-specialist is een dierenarts die zich na zijn studie in de diergeneeskunde heeft toegelegd op een bepaald deelgebied van zijn vak. Voor hij zich als specialist kan vestigen, dient hij te voldoen aan de strenge, inmiddels ook Europese, eisen die voor de dierenartsspecialist zijn opgesteld. In het uitvoeringsbesluit (her)registratie uit het reglement voor de erkenning en registratie van veterinair specialisten staat dat vanaf 1 januari 2003 specialisten waarvoor een Europees equivalant bestaat het Europees examen moeten afleggen en aan de Europese herregistratiesystematiek moeten voldoen, te weten het Europese creditpointsysteem voor het betreffende specialisme. Wanneer er nog geen Europees

4 examen bestaat, dan geldt deze bepaling niet. Als enige in de veterinaire beroepsgroep zijn er voor dierenarts-specialisten ook strenge eisen om specialist te mogen blijven. Iedere vijf jaar moet een dierenarts-specialist zich opnieuw laten registeren. De eisen variëren van een tot meerdere publicaties, het geven van lezingen en voordrachten, nascholing volgen, etc. Slechts een klein percentage () van de practici gaf aan niet op de hoogte te zijn van het bestaan van de officiële registratie dierenarts-specialist. Zevenennegentig procent van de practici heeft in 2007/2008 een of meerdere patiënten doorgestuurd naar een specialist. Zeventig procent van de praktijken verwees in 2007/2008 naar zowel de Faculteit Diergeneeskunde als naar een specialist werkzaam in een praktijk, zoals weergegeven in figuur 7. Vierentwintig procent verwees uitsluitend naar een specialist werkzaam in een praktijk, terwijl 5 van de practici uitsluitend naar de Faculteit heeft verwezen. Verwijzingen naar dierenarts-specialisten Faculteit en praktijk Uitsluitend faculteit Uitsluitend praktijk Figuur 7: Verwijzingen in 2007/2008 van practici naar specialisten werkzaam op de Faculteit Diergeneeskunde en/of naar specialisten werkzaam in een praktijk in het land. De verschillende disciplines waarnaar verwezen werd, staan weergegeven in figuur 8. Van de respondenten gaf 95 aan in 2007/2008 een patiënt te hebben verwezen naar een specialist oogheelkunde. Echter niet alle disciplines stonden vermeld op het enquêteformulier. Type specialist gezelschapsdieren Type specialist Oogarts Vogels en Bijz Dieren Orthopeed Chirurg Paard Dermatoloog Internist Paard Chirurg Voortplanting Paard Internist Radioloog Figuur 8: Verschillende disciplines waarnaar verwezen is in 2007/2008 door practici, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. Meerdere antwoorden waren mogelijk. De reden van verwijzing naar een specialist varieerde. Ook bij deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Behandeling op de praktijk niet mogelijk (specifieke chirurgie, chemokuur, etc) en onvoldoende diagnostische hulpmiddelen op de praktijk aanwezig waren belangrijke redenen (respectievelijk 32 en 29 van de 38 practici) om een patiënt te verwijzen. Daarnaast werden als redenen genoemd: onvoldoende kennis over een specifiek probleem (25/38), diagnose onduidelijk (25/38), second opinion gewenst (18/38), wens van de eigenaar (13/38), ingestelde behandeling slaat niet aan (11/38) en onvoldoende resultaat van de behandeling (8/38). De helft van de practici verwijst gemiddeld eenmaal per maand een patiënt naar een specialist (figuur 9). Tweeënzestig procent verwijst op persoonlijke titel naar een specialist. Van de practici verwijst 65 naar een specifieke specialist vanwege zijn bekendheid.

5 Frequentie van verwijzen naar een specialist < 1x per kwartaal ± 1x per kwartaal < 1x per maand ± 1x per maand > 1x per maand 52 Figuur 9: De frequentie van verwijzen naar een specialist door de practici, weergegeven in aantal verwijzingen per kwartaal of per maand. Ruim de helft van de practici heeft in 2007/2008 een of meerdere patiënten verwezen naar een buurtpraktijk (zie figuur 10). De frequentie van verwijzen naar een buurtpraktijk of een collega in dezelfde praktijk is lager dan de frequentie van verwijzen naar een specialist. De redenen van verwijzing naar een (buurt)collega komen redelijk overeen met de redenen van verwijzing naar een specialist. Ook bij deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Behandeling op de praktijk niet mogelijk (specifieke chirurgie, chemokuur, etc) en onvoldoende diagnostische hulpmiddelen op de praktijk aanwezig waren wederom belangrijke redenen (respectievelijk 15 en 13 van de 24 practici) om een patiënt te verwijzen. Overige redenen die werden vermeld waren onvoldoende kennis over een specifiek probleem (13/24), second opinion gewenst (7/24), diagnose onduidelijk (6/24), wens van de eigenaar (5/24), ingestelde behandeling slaat niet aan (1/24) en onvoldoende resultaat van de behandeling (1/24). Verwijzingen naar een (buurt)collega Frequentie van verwijzing naar een (buurt)collega Geen verwijzing naar (buurt)collega Verwijzing naar collega binnen praktijk Verwijzing naar buurtpraktijk 29 < 1x per kwartaal ± 1x per kwartaal < 1x per maand ± 1x per maand > 1x per maand Figuur 10: Verwijzingen naar een (buurt)collega binnen of buiten de praktijk weergegeven als precentage van het totale aantal verwijzingen naar een (buurt)collega. In de tweede figuur is de frequentie hiervan weergegeven. Vervolgens werd gevraagd naar redenen om cliënten niet te verwijzen naar een specialist. De meest genoemde reden die gemeld werd was dat de cliënt naar inschatting van de dierenarts niet openstaat voor verwijzing naar een specialist (3). Ook slechte ervaring met een specialist werd genoemd (1). Acht procent van de practici gaf aan dat zij persoonlijk van mening waren dat verwijzen naar een specialist te ver zou gaan. Geen enkele practicus was bang dat hij door verwijzing naar een specialist een cliënt zou kwijtraken. Uiteraard komt het ook regelmatig voor dat een eigenaar zelf niet naar een specialist wil. De meest genoemde reden is de kosten van de specialist (89). Vijfendertig procent hiervan meldde dat onvoldoende draagkracht hiervoor de achterliggende reden was. Onvoldoende emotionele waarde van het dier (29) was een andere achterliggende reden waarom dat cliënten de kosten te hoog vonden om naar een specialist doorgestuurd te worden. Deze en overige redenen staan vermeld in figuur 11.

6 Redenen waarom cliënten niet naar een specialist willen Anders Afstand Verwijzen naar specialist gaat 'te ver' Cliënt verwacht dat dierenarts probleem zelf oplost Kosten Figuur 11: Argumenten gemeld door de practici waarom cliënten niet doorgestuurd willen worden naar een specialist, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Onder anders werd onder andere vermeld de hoge leeftijd van het dier en de wachttijd. Mening over dierenarts-specialisten Practici zijn over het algemeen tevreden over de specialisten (zie figuur 12). De overgrote meerderheid (72) betitelt zijn of haar ervaring met de specialisten als goed. Geen enkele practicus betiteld zijn ervaring met de specialist als slecht of onvoldoende. Mening over specialisten in het algemeen 6 6 Wisselend Redelijk Voldoende Goed Zeer goed 72 Figuur 12: De mening van practici over specialisten in het algemeen, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. Vervolgens is gevraagd naar de verwachting van de practicus over het verwijzen van patiënten naar een specialist, zoals is weergegeven in figuur 13. Ruim 80 van de practici verwacht dat een specialist hulp biedt bij het stellen van een diagnose, terugkoppeling geeft over de bevindingen, advies geeft over het vervolg, en vervolgens de patiënt weer terugstuurt naar de practicus. Verwachting van practici over specialisten Overleg over patiënt Second opinion Advisering over vervolg Hulp bij stellen van diagnose Terugkoppeling bevindingen Patiënt behandelen en terugsturen Figuur 13: De verwachting van practici over het verwijzen van patiënten naar een specialist, weergegeven als percentage van het totale aantal practici. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Met patiënt behandelen en terugsturen wordt bedoeld dat de specialist hetgeen uitvoert waarvoor de patiënt is verwezen en vervolgens de patiënt weer verwijst naar de practicus. Over de bereikbaarheid van de specialisten zijn de practici verdeeld. De ene helft zou graag zien dat specialisten 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar zijn. De andere helft is tevreden met bereikbaarheid op werkdagen van negen tot vijf uur. Bijna alle practici (97) zouden graag via vragen stellen aan de specialist. Voor vragen en advies zou 74 van de practici graag telefonisch spreekuur voor dierenartsen hebben, waarbij de

7 specialist als vraagbank fungeert. Slechts 24 vindt het belangrijk dat specialisten via de fax bereikbaar zijn. Met betrekking tot de informatievoorziening geleverd door de specialisten is het over het algemeen goed gesteld. Vierenzeventig procent van de practici is hierover tevreden. Degenen die niet tevreden zijn over de informatievoorziening, zouden graag betere informatie via de websites van de specialisten verkrijgen. Een aantal practici zou graag een lijst ontvangen met specialisaties en contactgevens. Voor deze laatste is het wellicht interessant om te weten dat deze lijsten al enige tijd te vinden zijn op de website van de Groep Veterinair Specialisten van de KNMvD ( Over het aantal specialisten werkzaam in de verschillende disciplines binnen de gezelschapsdieren zijn niet alle practici tevreden (zie figuur 14). De helft van het aantal practici zou graag meer specialisten oogheelkunde zien. Over het aantal paardenspecialisten zijn de practici wel tevreden. In hun ogen zijn er voldoende paardenspecialisten. Meer specialisten noodzakelijk Orthopedie Oogheelkunde Dermatologie Chirurgie Interne Geneeskunde Figuur 14: Disciplines waarvan naar mening van de practici meer specialisten dienen te komen, weergegeven als percentage van het aantal practici. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Conclusie Concluderend kan gesteld worden dat de tevredenheid van practici over dierenartsspecialisten in het algemeen goed is. Zevenennegentig procent van de practici heeft in 2007/2008 een of meerdere patiënten doorgestuurd naar een specialist. Het merendeel van de praktijken verwees in 2007/2008 zowel naar de Faculteit Diergeneeskunde als naar een specialist werkzaam in een praktijk. De meeste patiënten werden verwezen naar een oogspecialist. Ruim de helft van de practici heeft in 2007/2008 een of meerdere patiënten verwezen naar een (buurt)collega. De belangrijkste reden van verwijzing naar een dierenarts-specialist of (buurt)collega was dat behandeling van de patiënt in de praktijk niet mogelijk is. De belangrijkste reden om een cliënt niet te verwijzen naar een specialist was dat de cliënt naar inschatting van de dierenarts niet openstaat voor verwijzing naar een specialist. De meest genoemde reden waarom een cliënt niet naar een specialist wil zijn de kosten. Met name het aantal specialisten oogheelkunde en interne geneeskunde van gezelschapsdieren kan in de ogen van practici worden verbeterd. De respons op de enquête was helaas niet bijzonder groot, waardoor de resultaten mogelijk niet representatief zijn voor de gehele praktiserende beroepsgroep. Dankwoord: Deze enquête is mede tot stand gekomen met hulp van de KNMvD