Malmberg s-hertogenbosch

Transcriptie

1

2 Auteurs Leswijzers Ingrid Berkers Sacha van der Veen Eindredactie en auteurs Methodewijzer Tjalling Brouwer Dorine de Kruyf Han Wossink Malmberg s-hertogenbosch

3 Realisatie Projectgroep Malmberg b.v. Artikelnummer Eerste druk, eerste oplage Malmberg, s-hertogenbosch Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Indien iemand meent als rechthebbende in aanmerking te komen, kan hij of zij zich tot de uitgever wenden.

4 Inhoudsopgave Inleiding 5 1 Goed technisch leesonderwijs Het belang van goed technisch leesonderwijs Kenmerken Goed technisch leesonderwijs met Lekker Lezen 7 2 De organisatie van Lekker Lezen Indeling in drie leesgroepen Inroosteren van Lekker Lezen Jaarindeling en verwervingsperiodes Streefdoelen leesniveaus 10 3 De materialen van Lekker Lezen Overzicht De leerlingmaterialen nader bekeken 12 De leesboeken 12 De werkboeken (en antwoordenboeken) 13 De instructielessen 14 De leeskaarten 14 De picto s 14 De luister-cd s 15 Het computerprogramma De materialen voor de leerkracht 17 De Leswijzer 17 Het computerprogramma Hoe verloopt een les 18 Didactische uitgangspunten 18 De basisles 18 De herhalingsles 19 De instructieles 19 Tips voor het werken met leesmaatjes 20 4 Aan de slag met Lekker Lezen; AVI M3 t/m E Start periode 1, thema Start periode 1, thema Start periode 2, thema Start periode 2, thema Start periode 3, thema Start periode 3, thema Aan de slag met Lekker Lezen; AVI 1 t/m Start periode 1, thema Start periode 1, thema Start periode 2, thema Start periode 2, thema Start periode 3, thema Start periode 3, thema

5 6 Bijzondere situaties Het oprolmodel Kinderen die AVI-uit zijn Leesgroep Vrij lezen 37 7 Lekker lezen in de bovenbouw Extra instructie en begeleide oefening voor risicolezers Onderhoud van het technisch lezen 39 8 Lekker lezen in combinatiegroepen Een voorbeeld voor combinatiegroep 4/ Een voorbeeld voor combinatiegroep 4/5/6 42 Gebruikte literatuur 44 Bijlage 1 Didactische uitgangspunten en didactische werkvormen 45 Bijlage 2 De thema s van Lekker Lezen 47 Bijlage 3 Relatie met kerndoelen en tussendoelen 48 Bijlage 4 Doelenoverzicht Lekker Lezen 49 Kopieerblad 1 Indelingsformulier leesgroepen 51 Kopieerblad 2 Indelingsformulier voor combinatiegroep van twee groepen 52 Kopieerblad 3 Indelingsformulier voor combinatiegroep van drie groepen 53 Kopieerblad 4 Registratieblad vorderingen per kind 54 Kopieerblad 5 Registratieblad leeskaarten 55 In de leesboeken staan beide AVI-logo s, dit betekent dat het AVI-niveau zowel door het KPC als door het Cito officieel is vastgesteld. Basispakket = niveau 2 t/m 9, ofwel AVI E3 t/m AVI E6 (AVI 2 t/m AVI 9). Uitbreidingspakket = niveau 1 t/m 5, ofwel AVI M3 t/m AVI E4 (AVI 1 t/m AVI 5). Bovenbouwpakket = niveau 6 t/m 10, ofwel AVI M5 t/m AVI E7 (AVI 6 t/m AVI 9+). AVInieuw AVIoud M3 1 1 E3 2 2 M4 3 3 M4 4 4 E4 5 5 M5 6 6 E5 7 7 M6 8 8 E6 9 9 M7 E7 niveau Lekker Lezen titels basispakket uitbreidingspakket bovenbouwpakket Hier woon ik Pim pel paars Boe! Knie en teen, knie en teen Feest! Spoor 3 Later word ik beroemd Niks om aan te trekken Ga 2 plaatsen vooruit Ik zie de bui al hangen Pleisters plakken Nijlpaardenpoep Pssst Inpakken en wegwezen Grmbl!! Het laatste nieuws! Door dik en dun Roestige spijkers Papier hier! Vindingrijk Ingeblikt Geen drop of pindakaas Retteketet Brandend zand Aangespoeld Broodje aap Nattigheid Knarsende tandwielen Ik wil winnen! Geld komt uit de muur Onder de grond - Nog één en nog één en 4

6 Inleiding Lekker Lezen is een methode voor technisch lezen, waarbij alle kinderen vanaf groep 4 op hun eigen leesniveau kunnen oefenen. Lekker Lezen is gericht op het vergroten van de technische leesvaardigheid, binnen een betekenisvolle en motiverende leesaanpak. De voor Lekker Lezen ontwikkelde boeken zijn thematisch van opzet. Bij het kiezen van thema s en teksten is niet alleen rekening gehouden met het technisch leesniveau, maar ook met het belevingsniveau en de verschillende leesinteresses van kinderen. Alle boeken dus ook die op de laagste niveaus bevatten zowel verhalende als informatieve teksten. Door de eenvoudige organisatie kunnen verschillende leesgroepen op hetzelfde moment snel aan de slag, zodat de roostertijd voor lezen ook daadwerkelijk aan lezen besteed wordt. Lekker Lezen kent een effectieve en efficiënte didactiek waardoor de kinderen snel vooruitgang boeken. Kinderen merken ook zelf dat zij vooruitgaan; ook dit bevordert de leesmotivatie. Kinderen met een positieve leesattitude zullen, ook buiten de instructielessen om, eerder naar een boek grijpen en zodoende meer leeskilometers maken. Hiervoor moet sowieso ook tijd gereserveerd worden op het rooster; vrij lezen is naast technisch lezen een belangrijk onderdeel van het leesonderwijs. Lekker lezen is zowel geschikt voor scholen die met de AVI-niveaus van het Cito (AVI M3 t/m AVI E7) als met de AVI-niveaus van het KPC werken (AVI 1 t/m 9). In deze Methodewijzer wordt waar nodig naar beide AVI-niveaus verwezen. De indeling van groepen verloopt iets anders; daarom zijn hier twee verschillende hoofdstukken voor, afhankelijk van met welke toets en welke AVI-indeling de school werkt. 1 Goed technisch leesonderwijs 1.1 Het belang van goed technisch leesonderwijs Technisch lezen is geen doel op zich. Bij lezen gaat het om het kunnen begrijpen van een tekst, waarbij je leest om informatie uit een tekst te halen of om van een tekst te genieten. Goed technisch kunnen lezen is daarbij een essentiële voorwaarde. Onderzoek laat zien dat scholen een grote rol spelen in het leren lezen van kinderen. De verschillen in prestaties bij technisch lezen zijn tussen scholen en groepen vaak groot. Verschillen die niet zozeer verklaard kunnen worden op basis van de achtergrond of de intelligentie van de leerlingen, maar veeleer door het leesonderwijs van de school of groep. Kinderen met een zwakke technische leesvaardigheid ondervinden daarvan vaak grote problemen bij andere vakken. Ze hebben nogal eens problemen met het lezen van teksten in de taalmethode of in het begrijpend leesboek. Daarnaast is het voor hen vaak lastig om teksten in de zaakvakmethoden te lezen en te begrijpen. Kinderen bij wie de ontwikkeling van de leestechniek langzaam verloopt of zelfs stagneert, profiteren derhalve over het algemeen weinig van het totale onderwijsaanbod. Wanneer kinderen niet goed leren lezen komen ze al snel in een negatieve spiraal terecht: ze merken op school en daarbuiten vrijwel voortdurend dat ze moeite hebben met lezen, raken gedemotiveerd en proberen het lezen daar waar mogelijk te vermijden. Hierdoor oefenen ze veel minder dan leeftijdsgenoten bij wie het lezen wel vlot verloopt. Dit leidt opnieuw tot slechte prestaties, demotivatie, enzovoort. Goed technisch leesonderwijs voorkomt dat kinderen in een dergelijke negatieve spiraal terechtkomen. Dit leesonderwijs leidt tot merkbaar betere leesprestaties en is gericht op een positieve leesattitude van kinderen. Dan pas kan er ook echt sprake zijn van lekker lezen! 5

7 1.2 Kenmerken Er is op basis van onderzoek inmiddels veel bekend over goed technisch leesonderwijs. Het is efficiënt en effectief, het leidt tot zichtbare resultaten en tot een positieve leesattitude van kinderen. Goed technisch leesonderwijs ziet er als volgt uit: Zwakke lezers krijgen meer oefen- en instructietijd. Zij blijken veel behoefte te hebben aan expliciete instructie van een leerkracht, aan voor- en nadoen. Daarnaast blijkt dat zwakke lezers in vergelijking met gemiddelde of goede lezers niet zozeer baat hebben bij een andere aanpak, maar dat ze vooral meer oefentijd nodig hebben. Er wordt voldoende tijd voor lezen ingeroosterd. Naast begrijpend lezen, individueel lezen en leesbevordering staat vanaf groep 4 ook technisch lezen op het rooster. In de groepen 4 t/m 6 wordt meer tijd ingeroosterd voor technisch lezen dan in de groepen 7 en 8. Ook in de hogere groepen is er nog aandacht voor het onderhouden van de technische leesvaardigheid. Er wordt efficiënt gebruikgemaakt van de oefenen instructietijd. Deze oefentijd wordt ingezet voor het lezen zelf en niet voor andere tijdrovende, inhoudelijke of organisatorische activiteiten die niet gericht zijn op het lezen. De zuivere leestijd is in efficiënt leesonderwijs optimaal. In goed technisch leesonderwijs vindt veel herhaling plaats. Er wordt vaak gedacht dat kinderen het saai vinden om een tekst herhaald te lezen. Het blijkt echter dat kinderen dit herhaald lezen juist leuk vinden omdat ze merken dat ze daardoor vooruitgang boeken. De kinderen krijgen oefenstof en instructie op hun niveau, maar er wordt niet gewerkt met vaste niveaugroepen. Het werken met gefixeerde niveaugroepen die langdurig bij elkaar zitten, werkt vooral negatief voor zwakke lezers. In goed leesonderwijs kunnen kinderen die een snellere leesontwikkeling doormaken, snel doorstromen naar een hoger niveau. Op schoolniveau zijn er duidelijke minimumdoelen per leerjaar geformuleerd. De school en leerkrachten hebben hoge verwachtingen van hun leerlingen en weten dat de kwaliteit van het leesonderwijs cruciaal is voor het bereiken van de gestelde doelen. Binnen het technisch leesonderwijs is er sprake van een duidelijke en compacte instructie op woord-, zins- en tekstniveau. Bij technisch lezen wordt uitgegaan van de tekst als betekenisvolle start. Deze tekst dient als een anker voor de oefenstof op woord-, zins- en tekstniveau. De kinderen krijgen boeken die niet alleen afgestemd zijn op hun instructieniveau, maar ook op hun interesses en hun belevingsniveau. In goed technisch leesonderwijs lezen de kinderen zowel verhalende als informatieve teksten. Zwakke lezers blijken nogal eens een voorkeur te hebben voor het lezen van informatieve teksten. Goed onderwijs houdt hier rekening mee en biedt kinderen ook bij het technisch leesonderwijs niet alleen verhalende, maar ook informatieve teksten aan. 6

8 1.3 Goed technisch leesonderwijs met Lekker Lezen Inhoudelijke kenmerken De organisatie van Lekker Lezen is zodanig dat de zwakste lezers de meeste instructietijd krijgen. Kinderen op de hogere niveaus krijgen minder instructie op hun eigen niveau. Deze kinderen gaan ook met weinig instructie vooruit, mits ze voldoende leesmeters maken en de juiste teksten aangeboden krijgen. Lekker Lezen biedt kinderen motiverende (omkeer)boeken die niet alleen afgestemd zijn op hun technisch leesniveau, maar ook op hun belevingsniveau. Ieder omkeerboek heeft twee thema s. Ieder thema bestaat uit vijftien teksten, waarvan drie keuzeteksten. Elk thema, ook die op de lagere niveaus, bevat zowel verhalende als informatieve teksten. Na zes weken krijgen de kinderen een nieuw thema. Door deze spreiding van thema s en tekstsoorten, kan optimaal aangesloten worden bij de verschillende interesses van kinderen. De teksten van Lekker Lezen vormen een betekenisvolle start voor de instructielessen. De teksten worden door de leerkracht of op de computer of luister-cd voorgelezen. Hierna volgt instructie en oefeningen op woord- en zinsniveau die aansluiten bij de leesmoeilijkheden uit de voorgelezen tekst. Nadat de kinderen de oefeningen onder leiding van de leerkracht, met de computer of zelfstandig gemaakt hebben, wordt weer afgesloten met het lezen van de tekst. In Lekker Lezen is veel aandacht voor het herhaald lezen van teksten, waardoor kinderen de gelegenheid krijgen om de aangeboden leesmoeilijkheden binnen een betekenisvolle context verder in te oefenen. Zodoende wordt het steeds nauwkeuriger en vlotter lezen van teksten ook voor zwakke lezers mogelijk. Lekker Lezen biedt duidelijke streefdoelen, zodat ook voor de zwakste lezers gestreefd wordt naar voldoende voortgang in een leerjaar. Gemiddeld gaan kinderen na twaalf weken naar een volgend niveau. Dit betekent dat zij op jaarbasis drie niveaus omhooggaan. Hierdoor bereiken kinderen, gemiddeld genomen, medio groep 6 AVI E6. Voor kinderen die zich langzamer dan gemiddeld ontwikkelen is er voor AVI M3 t/m E4, een extra thema met bijbehorende instructielessen beschikbaar. Zij krijgen hierdoor meer oefentijd op hun eigen niveau, met dezelfde aanpak. Kinderen die na drie thema s nog op eenzelfde niveau zouden zitten, worden daarna mee opgerold naar een hoger niveau. Langer oefenen op hetzelfde niveau is namelijk weinig zinvol en uitdagend, de leesmoeilijkheden van dat niveau komen ook in het hogere niveau op zins- en tekstniveau weer aan bod. Hierdoor blijven kinderen niet te lang in eenzelfde AVI-niveau hangen. Voor vertraagde lezers en voor het onderhoud in de bovenbouw is er een aanvullend pakket met boeken en materiaal op AVI M5 t/m E7 waarbij het belevingsniveau afgestemd is op kinderen van de drie hoogste groepen van het basis- of speciaal (basis)onderwijs. Vertraagde lezers krijgen hiermee de mogelijkheid om toch het minimumniveau van functionele geletterdheid (E6) te behalen. Voor de andere kinderen ligt in de bovenbouw het accent op het onderhouden van de leesvaardigheid: nauwkeurig en vlot lezen met aandacht voor de leesbeleving. Organisatorische kenmerken Lekker Lezen heeft een overzichtelijk organisatiemodel, zodat er geen tijd verloren gaat aan organisatorische zaken en de beschikbare roostertijd optimaal besteed kan worden aan het leesonderwijs. Lekker Lezen heeft een compacte handleiding. De handleiding in de vorm van de Malmberg Leswijzer bestaat uit deze Methodewijzer met achtergrondinformatie en aparte katernen per thema, waarin de lesbeschrijvingen opgenomen zijn. Deze lesbeschrijvingen zijn in een oogopslag duidelijk. Iedere leerkracht, ook de invaller, kan er direct mee aan de slag. Kinderen die zelfstandig werken, kunnen ook daadwerkelijk zelfstandig aan de slag. De opdrachten in de werkboekjes voor de kinderen uit de instructiegroepen en de leeskaarten voor de betere lezers, bevatten duidelijke picto s zodat de kinderen weten wat er van hen verwacht wordt. Het computerprogramma kan kinderen ondersteunen die moeite hebben met zelfstandig werken of extra instructie nodig hebben tijdens het zelfstandig werken. 7

9 2 De organisatie van Lekker Lezen 2.1 Indeling in drie leesgroepen De organisatie van Lekker Lezen is eenvoudig. U werkt in uw klas met drie leesgroepen: leesgroep 1 bestaat uit kinderen die lezen op het laagste niveau; leesgroep 2 bestaat uit kinderen die lezen op het een na laagste niveau; leesgroep 3 bestaat uit de kinderen die lezen op hogere niveaus. De indeling in leesgroepen baseert u op de toetsresultaten. Het beheersingsniveau is het hoogste niveau waarop de kinderen nog een voldoende scoren. Het instructieniveau ligt één niveau hoger dan het beheersingsniveau. Instructie in leesgroep 1 en 2 wordt gegeven op instructieniveau. In leesgroep 3 krijgen de kinderen gezamenlijk instructie op de leesmoeilijkheden, en werken ze zelfstandig op hun eigen instructieniveau, dus op verschillende AVI-niveaus. Voorbeeld Een leerkracht die werkt met de AVI-niveaus van het Cito *) in groep 4 heeft 26 kinderen. In september lezen: zes kinderen op beheersingsniveau AVI M3; vijf kinderen op beheersingsniveau AVI E3; acht kinderen op beheersingsniveau AVI M4; vier kinderen op beheersingsniveau AVI E4; twee kinderen op beheersingsniveau AVI M5; één kind op beheersingsniveau AVI M6; De leerkracht maakt de volgende indeling: De zes kinderen met beheersingsniveau AVI M3 vormen leesgroep 1. Zij krijgen instructie en oefenen op AVI E3-niveau. De vijf kinderen met beheersingsniveau AVI E3 vormen leesgroep 2. Zij krijgen instructie en gaan oefenen op AVI M4-niveau. De overige vijftien kinderen vormen leesgroep 3. Zij krijgen gezamenlijk instructie op leesmoeilijkheden en gaan zelfstandig oefenen op hun eigen instructieniveau. In schema AVI (B) Aantal kinderen leesgroep M3 6 1 E3 E3 5 2 M4 M4 8 3 E4 E4 4 3 M5 M5 2 3 E5 E5 M6 M6 1 3 E6 B = beheersingsniveau I = instructieniveau Oefenen op AVI (I) *) Hoe deze groep ingedeeld wordt als de leerkracht werkt met de AVIniveaus van het KPC, ziet u in hoofdstuk 5. 8

10 2.2 Inroosteren van Lekker Lezen U roostert vier lessen per week in voor Lekker Lezen. Iedere les duurt 30 minuten. In onderstaand schema ziet u precies welke materialen de kinderen nodig hebben bij iedere les, en welke kinderen u die dag instructie geeft. De kinderen uit leesgroep 1, de zwakste lezers, geeft u tweemaal per week instructie en begeleide inoefening met behulp van leesboek en werkboek. De andere twee lessen maken ze zelfstandig een herhalingsles en (bij voorkeur) een extra oefenles op de computer. Als u geen of onvoldoende computers heeft, kunnen de kinderen werken met de leeskaarten op beheersingsniveau of leesmeters maken in een leesboek naar keuze. Leesgroep 2, de groep met het één na laagste AVI-niveau, krijgt eenmaal per week instructie en begeleide oefening uit leesboek en werkboek. De andere lessen werken ze zelfstandig; tweemaal uit leesboek en werkboek, met hulp van de computer of met de luister-cd. De vierde les is ook voor hen een extra oefenles met de computer ingeroosterd, of als alternatief werken met leeskaarten op beheersingsniveau of vrij lezen in een boek naar keuze. Leesgroep 3, waarin kinderen zitten met uiteenlopende hogere AVI-niveaus, krijgt eenmaal per week gezamenlijk instructie en oefening over leesmoeilijkheden. U gebruikt hiervoor de instructielessen. In deze les werken deze kinderen dus samen op één niveau. De andere lessen werken de kinderen zelfstandig, ieder op hun eigen niveau. Ze werken tweemaal met de leeskaarten en leesboeken, eventueel ondersteund door de computer of de luister-cd s. De vierde les is voor hen bij voorkeur een les waarin ze een boek naar keuze mogen lezen, onafhankelijk van het niveau van dat boek. Dit overzicht staat aan de binnenkant van iedere Leswijzer, zodat u altijd in een oogopslag kunt nakijken welke kinderen met welke materialen aan de slag gaan. Leesgroep 1 (werkt op instructieniveau) WEEKSCHEMA DAG 1 DAG 2 DAG 3 DAG 4 Basisles* Herhalingsles Basisles leesboek werkboek leesboek werkboek leesboek werkboek Extra oefenen of Leeskaarten of vrij lezen computerprogramma of leesboek lagere AVI leeskaart lagere AVI schrift Leesgroep 2 (werkt op instructieniveau) Extra oefenen of Leeskaarten of vrij lezen computerprogramma of leesboek lagere AVI leeskaart lagere AVI schrift Basisles* leesboek werkboek Herhalingsles leesboek werkboek Basisles leesboek werkboek luister-cd of computerprogramma Leesgroep 3 (kinderen werken ieder op eigen instructieniveau) Leeskaarten* leesboek leeskaart schrift luister-cd of computerprogramma Leeskaarten leesboek leeskaart schrift luister-cd of computerprogramma Vrij lezen of extra oefenen boek naar keuze of computerprogramma Instructieles instructielessen Lekker vlot lezen handleiding * Dit is de eerste les van een nieuw thema. Deze leesgroep krijgt instructie Deze leesgroep werkt zelfstandig 9

11 2.3 Jaarindeling en verwervingsperiodes PERIODE 1 PERIODE 2 PERIODE 3 Thema 1 Thema 2 Thema 3 Thema 4 Thema 5 Thema Een schooljaar heeft gemiddeld 40 schoolweken. Lekker Lezen gaat ervan uit dat een kind zes thema s per jaar doorwerkt en daarmee 3 AVI-niveaus per jaar stijgt. Dit vergt 36 weken, zodat dit ruimschoots binnen een schooljaar gerealiseerd kan worden. Normaal gesproken doet een kind ongeveer weken over het bereiken van een volgend niveau (gemiddelde verwervingsperiode). Uitgaande van een programma voor 36 weken, zijn er drie verwervingsperiodes per jaar. Voor kinderen die zich langzamer dan gemiddeld ontwikkelen is er een extra thema met bijbehorende instructielessen beschikbaar in het uitbreidingspakket. Zij krijgen hiermee meer oefentijd op hun eigen niveau, en kunnen dezelfde aanpak blijven volgen. Dit is effectiever dan met andere materialen remediërend werken. Kinderen die na drie thema s nog op eenzelfde niveau zouden zitten, worden daarna mee opgerold naar een hoger niveau. Langer oefenen op hetzelfde niveau is namelijk weinig zinvol en uitdagend. De leesmoeilijkheden van dit niveau komen ook in het hogere niveau op zins- en tekstniveau weer aan bod, hierdoor blijven kinderen niet te lang in eenzelfde niveau hangen. 2.4 Streefdoelen leesniveaus De ontwikkeling van technische leesvaardigheid gaat snel in de onder- en middenbouw, en vlakt af in de bovenbouw van de basisschool. Het stellen van hoge doelen leidt tot betere resultaten. Dit geldt voor zwakke leerlingen, maar ook voor de gemiddelde en betere lezers. Met Lekker Lezen werkt ieder kind op zijn eigen niveau en kan zo optimale vorderingen maken. Ervaringen op de scholen die al met Lekker Lezen werken, laten zien dat de voortgang in de middenbouw gemiddeld 3 niveaus per jaar is. Er zijn natuurlijk ook kinderen die meer tijd nodig hebben om een volgend AVI-niveau te bereiken. Ook voor deze kinderen is het echter belangrijk om duidelijke doelen te stellen. En vooral voor hen valt ook in de bovenbouw nog veel voortgang te behalen als ook daar gestructureerd met de materialen van Lekker Lezen gewerkt wordt. Juist omdat zij dan nog steeds gericht instructie kunnen krijgen en veel blijven oefenen, wordt ook voor hen het niveau van functionele geletterdheid haalbaar. Het einddoel van het technisch lezen op de basisschool is beheersing van AVI-niveau Plus. Niveau AVI E6 geldt als het minimale niveau van functionele geletterdheid. Uit het normeringsonderzoek van het Cito blijkt dat momenteel 10% van alle leerlingen dit niveau E6 niet bereikt, en de basisschool met minder dan functionele geletterdheid verlaat. Dit onderzoek deelt de kinderen in in 3 groepen: 25% goede lezers (de leerlingen die een A-score behalen op de toetsen Technisch lezen) 50% gemiddelde lezers (de leerlingen met B- en C-scores) 25% zwakke lezers (de leerlingen met D- en E-scores) Op grond van dit onderzoek kan een tabel opgesteld worden waarin de ontwikkeling van de technische leesvaardigheid weergegeven wordt. Voor gemiddelde leerlingen valt deze ontwikkeling binnen de volgende marges. groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 januari AVI M4 E5 AVI M5 E6 AVI M6 - Plus AVI M7 - Plus AVI Plus juni AVI E4 M6 AVI E5 E7 AVI E6 - Plus AVI E7 - Plus Tabel: ontwikkeling van technische leesvaardigheid van gemiddelde lezers. 10

12 Ook binnen de groep gemiddelde lezers kunnen de beheersingsniveaus dus aanzienlijk uiteenlopen. Met Lekker Lezen kunnen al deze kinderen vanaf hun eigen niveau vooruitgang boeken. Lekker Lezen werkt met drie periodes van 12 weken per jaar, waardoor de voortgang zelfs sneller kan zijn. De verdeling van de leesboeken over de jaargroepen ziet er voor een gemiddelde lezer als volgt uit: groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 periode 1 AVI M4 leesboek 3 AVI M5 leesboek 6 AVI E6 leesboek 9 periode 2 AVI M4 leesboek 4 AVI E5 leesboek 7 periode 3 AVI E4 leesboek 5 AVI M6 leesboek 8 onderhoud/ vrij lezen onderhoud/ vrij lezen onderhoud technisch lezen; keuze uit leesboeken bovenbouwpakket (AVI E5 tot en met AVI E7) Tabel: niveaus en leesboeken van Lekker lezen voor gemiddelde lezers. Een zwakke leerling zal eind groep 3 nog niet AVI E3 beheersen. Voor zwakke leerlingen ziet de gemiddelde ontwikkeling van de technische leesvaardigheid in het Cito onderzoek er als volgt uit: groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 januari AVI E3 of lager AVI E4 of lager AVI E5 of lager AVI E6 of lager AVI E7 of lager juni AVI M4 of lager AVI M5 of lager AVI M6 of lager AVI M7 of lager Tabel: ontwikkeling van technische leesvaardigheid van zwakke lezers. Met Lekker Lezen krijgen juist deze kinderen de meeste instructie van de leerkracht, zodat ook voor hen een voldoende eindniveau haalbaar is. De verdeling van de niveaus en leesboeken van Lekker Lezen voor een zwakke leerling is als volgt: groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 periode 1 AVI E3 leesboek 2 AVI E4 leesboek 5 AVI M6 leesboek 8 periode 2 AVI M4 leesboek 3 AVI M5 leesboek 6 AVI E6 leesboek 9 periode 3 AVI M4 leesboek 4 AVI E5 leesboek 7 onderhoud/ vrij lezen onderhoud technisch lezen; keuze uit leesboeken bovenbouwpakket (AVI E5 tot en met AVI E7) Tabel: niveaus en leesboeken van Lekker lezen voor zwakke lezers. Indien nodig kan een thema uit het uitbreidingspakket ingezet worden als extra oefenstof op een bepaald niveau. Daarmee is de voortgang voor deze kinderen (minimaal) 2 AVI niveaus per jaar. Het uitbreidingspakket bevat daarnaast een leesboek (2 thema s) op niveau M3 voor die enkeling die op dat niveau nog instructie nodig heeft. 11

13 3 De materialen van Lekker Lezen 3.1 Overzicht Lekker Lezen bestaat uit de volgende materialen. Basispakket (AVI E3 t/m E6) Het basispakket biedt lesmateriaal voor kinderen in de groepen 4 t/m 6. Het pakket bestaat uit de volgende materialen: Een handige handleiding in de vorm van de Malmberg Leswijzer, waarmee u in een oogopslag zicht hebt op het lesverloop. U kunt met weinig voorbereiding aan de slag. De Malmberg Leswijzer bestaat uit losse katernen per thema. Een omkeerboek per niveau met aan beide kanten een thema. Twee werkboeken, een per thema, voor de basisen herhalingslessen. Leeskaarten met uitdagende opdrachten bij de leesboeken. Instructielessen waarin alle leesmoeilijkheden worden uitgelegd en geoefend. Luister-cd s waarop de teksten uit de omkeerboeken worden voorgelezen. Antwoordenboeken waarmee de kinderen desgewenst hun antwoorden zelf kunnen nakijken. Deze Methodewijzer, met daarin een algemene beschrijving en achtergronden van de methode. Een computerprogramma dat het voorlezen van de tekst en instructie bij alle leesmoeilijkheden bij de basislessen kan overnemen en dat extra oefenstof biedt voor alle kinderen. Uitbreidingspakket (AVI M3 t/m E4) Extra lees- en oefenstof voor kinderen in de groepen 4 t/m 6 die met een laag niveau in groep 4 komen of langer dan gemiddeld doen over het bereiken van een volgend niveau. Dit pakket bestaat uit de volgende materialen: voor AVI M3 een omkeerboek met twee thema s; voor AVI E3, M4, E4 een extra thema; alle bijbehorende materialen, zie basispakket. 3.2 De leerlingmaterialen nader bekeken De leesboeken De leesboeken vormen het hart van de methode: iedere les begint met het lezen van een tekst. De teksten in de boeken zijn geselecteerd op aantrekkelijkheid voor de kinderen, op verband met het thema, op voorkomen van leesmoeilijkheden en op AVI-niveau. Alle mogelijke verschillende tekstsoorten komen voor: verhalende en informatieve teksten, maar ook tekstvormen als een gedicht, dagboekfragment, folder, toneelstuk, strip, bericht, enzovoort. Door deze afwisseling is ieder thema een aantrekkelijk, verrassend geheel geworden dat kinderen uitnodigt om te lezen. Lekker Lezen werkt met zogenaamde omkeerboeken: in elk omkeerboek zitten twee thema s die in willekeurige volgorde ingezet kunnen worden. Kinderen die in hetzelfde niveau blijven, lezen na zes weken het andere thema van het omkeerboek. Kinderen die naar een hoger niveau gaan, gaan dus verder met een thema uit een omkeerboek uit het hogere niveau. Ik wil winnen! Elk omkeerboek in het basispakket heeft twee thema s op hetzelfde AVI-niveau die in willekeurige volgorde gelezen kunnen worden In elk thema zitten zowel verhalende als informatieve teksten. Verhalende teksten hebben een witte ondergrond, informatieve teksten hebben een lichtgele ondergrond. Elk boekje bevat vijftien teksten. Bij de eerste twaalf teksten horen de werkboeklessen: twaalf basislessen en zes herhalingslessen Nattigheid Bovenbouwpakket (AVI M5 t/m E7) Extra lees- en oefenstof voor kinderen in de groepen 6 t/m 8, voor onderhoud en instructie, met teksten op een hoger belevingsniveau. Dit pakket bestaat uit de volgende materialen: per niveau een omkeerboek met twee thema s; alle bijbehorende materialen, zie basispakket. 12

14 Alle leesboeken van Lekker Lezen zijn voorzien van het AVI-logo van het Cito en het (oude) AVI-logo van het KPC. De teksten zijn dus zowel door het Cito als door het KPC van een technisch leesniveau voorzien. Het Cito-logo bevat daarnaast nog meer informatie. M staat voor Midden, E staat voor Eind. M5 is dus het niveau dat van een gemiddelde lezer midden groep 5 wordt verwacht. Niveau 9 Ik wil winnen! Vriendschap Het thema van het boek. Het CLIB-niveau is het begrijpend leesniveau. Het AVI-niveau is het technisch leesniveau. De laatste drie teksten in ieder thema zijn keuzeteksten. Deze teksten worden door de leerlingen gelezen op het moment dat ze eerder klaar zijn of op basis van hun interesse. De leerkracht kan keuzeteksten ook gebruiken om na te gaan of kinderen na het uitlezen van het thema en het afronden van de werkboeklessen, kunnen doorstromen naar een hoger niveau. De doelen waaraan binnen de boeken van een bepaald niveau gewerkt wordt, zijn hetzelfde. Hierdoor is er geen vaste volgorde waarin de boeken gelezen moeten worden. Elke gewenste volgorde is mogelijk. De werkboeken (en antwoordenboeken) Elk werkboek bestaat uit twaalf basislessen en zes herhalingslessen. Bij de oneven teksten hoort een basisles en een herhalingsles. Bij de even lessen hoort alleen een basisles. In het schema in paragraaf 2.2 ziet u hoe deze afwisseling in het organisatiemodel past. In de basislessen ligt de nadruk op de instructie en het oefenen met directe feedback van de leerkracht. Daarvoor moeten de kinderen veel lezen: het gaat er niet om dat de les zo snel mogelijk klaar is maar dat ieder kind voldoende oefent en leest. U volgt hierbij de routine voor koor door. In de herhalingslessen is het doel het nauwkeurig en vlot lezen van dezelfde tekst en dezelfde leesmoeilijkheden. De kinderen doen deze lessen zelfstandig. Zie voor de opbouw van de lessen paragraaf 3.4. Niveau 3 Spoor 3 Door het gebruik van picto s bij de opdrachten weten de kinderen wat er van hen verwacht wordt. Daarnaast zijn de instructies in de werkboeken op het niveau waarop de kinderen lezen. De instructies van een werkboek bij niveau 2 zijn eenvoudiger dan die van een werkboek bij niveau 4, die op hun beurt weer eenvoudiger zijn dan de instructies van een werkboek bij niveau 9. Hoewel de kinderen uit leesgroep 1 de basislessen onder leiding van de leerkracht maken, zijn de opdrachten zodanig geformuleerd dat de kinderen hiermee ook zelfstandig aan de slag kunnen. Kinderen uit leesgroep 2 krijgen minder instructielessen en maken een deel van de basislessen zelfstandig of met behulp van instructies van de computer. De kinderen voeren de aangegeven opdrachten in het werkboek uit. Soms kleuren zij een woord, soms strepen zij een letter weg of vullen zij een woord in. De oefeningen zijn zodanig opgezet dat het accent op het lezen ligt en niet op het schrijven; hierdoor wordt de tijd voor lezen ook optimaal aan lezen besteed. Bij Lekker Lezen hoort een set antwoordenboeken waarmee de kinderen desgewenst hun eigen werk kunnen nakijken. In de handleiding vindt u ook de ingevulde werkboeken, zodat u tijdens de basisles zelf direct kunt controleren of de opdrachten correct gemaakt worden. 13

15 De instructielessen De kinderen in leesgroep 3 werken drie keer per week zelfstandig op hun eigen niveau. Een keer per week krijgen ze gezamenlijk instructie van de leerkracht op de leesmoeilijkheden die in die niveaus voorkomen. Hiervoor zijn op ieder AVI-niveau 6 instructielessen beschikbaar in het boek Lekker vlot lezen. De instructielessen bevatten een duidelijke uitleg van de leesmoeilijkheid, en woordrijtjes, zinnen en teksten op verschillende AVI-niveaus om deze moeilijkheid onder begeleiding van de leerkracht te oefenen. Dit zijn opdrachten waarbij de kinderen veel moeten lezen: samen, alleen, in afwisseling, om de beurt etc. Bij deze lessen hoort een handleiding waarmee u deze lessen doorloopt. De leeskaarten Bij leesboeken 5 tot en met 9 horen bij ieder thema 12 leeskaarten: iedere leeskaart behandelt een tekst. Deze leeskaarten worden gebruikt door kinderen in leesgroep 3. Met de leeskaarten werken de kinderen ieder op hun eigen instructieniveau. Er staat één leesmoeilijkheid uit deze tekst centraal op de leeskaart. Daarnaast bevat iedere leeskaart opdrachten waarbij de leesbeleving aandacht krijgt. Een leeskaart begint altijd met het lezen van de tekst uit het leesboek. Vervolgens krijgen de kinderen uitleg over de leesmoeilijkheid. Indien nodig en mogelijk, kunnen ze meer uitleg krijgen in het computerprogramma. Dit is afhankelijk van de mogelijkheden in de klas: de leerkracht kan dit wel of niet toestaan. Op de voorkant en een deel van de achterkant staan opdrachten die kinderen aanzetten tot nauwkeurig lezen. Hiermee oefenen de kinderen de desbetreffende leesmoeilijkheid op woord-, zinsen tekstniveau. Op de achterkant van de leeskaart staan gevarieerde keuzeopdrachten die aandacht besteden aan de leesbeleving van de tekst. Bij de andere leesboeken (2 tot en met 4, uitbreidingspakket en bovenbouwpakket) horen bij ieder thema 6 leeskaarten. Deze leeskaarten worden in leesgroep 1 en 2 gebruikt op het vierde lesmoment, als alternatief voor de computerlessen. In de bovenbouw gebruiken alle kinderen deze kaarten voor onderhoud. De kinderen maken leeskaarten op hun beheersingsniveau. De leesmoeilijkheden die 1 2 Hé, dit is privé! Oké? Je ziet woorden met een streepje op de e (accent). coupé logé comité René Je ziet é je zegt ee Lees de woorden. Zoek de woorden met een é. Lees die nog een keer. René coupé stage satésaus hachee dictee comité eetcafé moskee logé toffee dominee Lees de zinnen. Lees de woorden met een é nog een keer. José leest het menu in een eetcafé. Ze twijfelt tussen kipsaté en vispaté. Ze kiest uiteindelijk voor een kaassoufflé. René niet! Voorbeeld van een instructieles. reeds zijn uitgelegd, worden hiermee herhaald. De kaarten bevatten daarnaast meer opdrachten rond leesbeleving. Kopieerblad 5 kan worden gebruikt om bij te houden welke leeskaart een kind gedaan heeft en of de leerkracht hem nakijkt of niet. De picto s In de werkboeken en leeskaarten wordt gewerkt met picto s. Deze picto s ondersteunen de kinderen bij het maken van de opdrachten in het werkboek of op de leeskaarten. In Lekker Lezen worden onderstaande picto s gebruikt. Luister naar de tekst. Kijk goed wat er staat. Schrijf in je werkboek. Lees goed wat er staat. Lees in je leesboek. Hoe lang doe je er over? Werk samen met je leesmaatje. Schrijf in je schrift. Op de computer Lees de woordrijtjes. oké defilé feestcomité René comité kaassoufflé rosé satésaus satéstokje privé eetcafé privéterrein coupé kipsaté decolleté paté treincoupé internetcafé carré vispaté kruidenpaté en en Lees de woordrijtjes van opdracht 3 nog een keer, maar nu sneller. Lees wel nauwkeurig. Lees de zinnen. Lees de woorden met een é nog een keer. Andréreistmetdetrein. Hijvindtdatweloké. Andréheeftdecoupévoorzichalleen. Lees de zinnen. Kun jij lezen wat er onder de vlekken staat? Achter het eetcafé is een zaaltje. Daar vergadert het comité over het feest. Het belangrijkste agendapunt is het defilé. Instructieles 19 14

16 1 2 Als een raket Lees de tekst Als een raket op bladzijde 38 en 39 van je leesboek. Lees de eerste alinea op bladzijde 38 nog een keer. Lees hem zo dat iedereen denkt: Oh, dat is een interessante tekst! 4 Grmbll! Leeskaart 12 Lees het goede woord in de zin. Kies uit: expres luxaflex taxistandplaats presentexemplaar maximale explosief Een boek dat je gratis krijgt, heet een pr Pas op, dat mengsel is ex ; het kan zomaar ontploffen! Iedereen denkt geloof ik dat ik dit ex heb gedaan. 1. Lees mee en oefen Lees mee en oefen bevat bij alle teksten uit het thema een korte voorlees- en instructieles. Je ziet woorden met een x. taxi expres extra Je ziet x je zegt ks In elke klas hangt lu wordt. Ik loop wel naar de ta zodat het er nooit erg warm ; die is toch vlakbij het station? 3 Meer uitleg: Lees mee en oefen, les 12 Als een raket. Meer oefenen: Oefen meer, les 1 Meester Strip. Zoek op bladzijde 38 twee woorden met een x. Lees de woorden. Lees daarna de zinnen met die woorden. 5 De ma tijd die je erover mag doen is twee minuten. Lees eerst het woord met een x. Lees daarna de hele zin. Demaximumsnelheidindebebouwdekomisvijftig kilometerperuur. Ikhebeenbijzonderexemplaarvandatstripboekvan mijnopagekregen. Detaxichauffeurwaserbinnenenkeleminuten. Maakdatpannenkoekenbeslagmaarmetdemixer. DiefilmsterleidteenluxeleventjeinLonden. Lekker Lezen Leeskaarten niveau 6 Malmberg s-hertogenbosch 100 Voorbeeld van een leeskaart bij niveau 6 bij Grmbll!. De luister-cd s Alle teksten uit de leesboeken zijn opgenomen op een luister-cd. Een basisles begint altijd met het voorlezen van een tekst. Dit kan door de leerkracht of op de computer gedaan worden of door het beluisteren van een luister-cd. Het computerprogramma Het computerprogramma biedt veel mogelijkheden voor extra uitleg, oefening en ondersteuning van de leerlingen. Er is een computerprogramma bij het basispakket, een additional bij het uitbreidingspakket (alleen te installeren als het basisprogramma ook op de computer staat) en een zelfstandig programma bij het bovenbouwpakket. Ieder programma bevat alle desbetreffende leesboeken met teksten en lessen. Het computerprogramma bij ieder thema bestaat uit twee onderdelen: 1. Lees mee en oefen 2. Oefen meer De tekst wordt door een inspreker voorgelezen. Het kind bepaalt zelf het tempo en leest mee met de oplichtende regels op het scherm (zgn. karaoke-lezen). Voor kinderen met leesproblemen is het handig dat ze de tekst naar believen kunnen vergroten. Na het voorlezen kan het kind een geselecteerd aantal woorden in de tekst aanklikken om de betekenis verduidelijkt te krijgen. Vervolgens geeft de computer uitleg bij de leesmoeilijkheid uit de tekst en oefent het kind met het herkennen hiervan. In feite wordt hier op de computer de instructie gegeven die de leerkracht in de andere lessen geeft. Daarna gaat het kind zelfstandig verder met de opdrachten in het werkboek of op de leeskaart. 15

17 2. Oefen meer Oefen meer bevat per thema zes extra lessen met oefenstof bij alle leesdoelen uit dat thema. Hierin wordt geoefend met dezelfde teksten en dezelfde leesmoeilijkheden als in het leesboek en het werkboek] of leeskaart. In deze lessen gaat het eerst om nauwkeurig lezen, daarna om vlot lezen. Inzet computerprogramma Door de verschillende onderdelen biedt het computerprogramma vele mogelijkheden voor gebruik in de klas. In de tabel staan alle mogelijkheden genoemd; waar u het voor gebruikt hangt af van wat u zelf prettig vindt en wat voor uw klas organisatorisch mogelijk is. Het programma is bedoeld om u te ondersteunen en extra mogelijkheden te geven. Afhankelijk van het aantal computers dat u ter beschikking heeft, kunt u het programma op de volgende momenten inzetten (zie weekschema in 2.2): Lees mee en oefen Oefen meer Leesgroep 1 Als start van de herhalingsles (dag 2) Als extra oefenles (dag 4) De oefeningen op woord-, zins- en tekstniveau bevatten verschillende uitdagende werkvormen. Het kind kan altijd de uitleg over de leesmoeilijkheid opvragen. Leesgroep 2 Leesgroep 3 Als start van de zelfstandige basisles (dag 4) Als start van de herhalingsles (dag 3) Als start bij een leeskaart (dag 1 of 2) Als extra oefenles (dag 1) Als extra oefenles bij een leeskaart (dag 1 of 2) Als extra oefenles bij een leesmoeilijkheid (dag 3) De resultaten op deze lessen worden geregistreerd in het leerkrachtgedeelte. Als de kinderen deze lessen gemaakt hebben, kan de computer de leerkracht op grond van de resultaten ondersteunen bij zijn beslissing of het kind naar een volgend AVI-niveau kan. 16

18 s Nik M. ind d om 1 M4 AVI M AVI M4 AVI E4 NG AV IE 3 AVI E4 AVI M5 DL..! AN t :36 AV I IN :32 16:08 E5 eid I AV 16:04:35 H AN G IN ID G IN :16:29 :26 : :36 Ik wil winnen! 1109 M6 AVI IN G : HAND LEIDI NG 6 17 IM AV D LE ID 17 1 OM.indd E5 G G ik Nattigh bl etet 15:4 M5 ID IN 6: LE! st :27 ID LE : LE D e Fe : ND N Ga D 4_Pleisters_ AVI A G N H IN AV I HA d 1 M.ind ats_o I4_pla 69-AV 5052 :48 11 AVI E : 11: 3 d 1 3:14: :14:21 6 : : :05: ind VI E6 AV AVI.ind OM I3_N -AV :14 13:0 iks_ De doelen per les worden duidelijk aangegeven op woord-, zins- en tekstniveau. 1 ID : A De Leswijzer Iedere Leswijzer kent de volgende inhoud: Overzicht van het thema. Deze inleiding bevat beknopte informatie, zodat ook invallers direct van start kunnen gaan met Lekker Lezen: een korte uitleg over het werken met drie leesgroepen; het organisatieschema voor het werken met Lekker Lezen en de materialen die daarbij gebruikt worden (binnenzijde omslag); een korte typering van het betreffende niveau en de leesmoeilijkheden die aan de orde komen; een overzicht van de doelen per les op woordniveau en de doelen op zins- en tekstniveau; AVI5_Nijlp_OM.indd vo kk ers pla Pleist atsen 2 pla ND HA L In E I DNIDNL EI ge G D H 1 d OM r3_ oo Sp I3_ AV 50 d 1 ind M. es 69 VI -A 2_ t_o Fe AV I2_ HL _B oe _O M. ind d Voor de leerkracht is er een handleiding in de vorm van een Malmberg Leswijzer. Deze handleiding ng bestaat uit: Deze Methodewijzer met daarin de uitgangspunten en achtergronden van Lekker Lezen. Losse Leswijzers met de lesbeschrijvingen bij de basislessen voor leesgroep 1 en 2. Deze lesbeschrijvingen zitten per thema in een katern, zodat de leerkracht alleen het katern hoeft klaar te leggen dat hij op dat moment nodig heeft. De handleiding bij de instructielessen voor leesgroep 3. H :31 d OM.ind HA LEI DIN G HA ND IN G it L E ID oruen AND H e. Bo wegw_ tek -AVI5_ Ret LE eldh A N D EI 1 o sp ik_o M.in dd e ng Aa DI AV M! er hi I6_D 4 er pi Pa _AV I AV 3 IE AV IM 3 or ndd 3.3 De materialen voor de leerkracht D _OM.indd 1 t_o 1 lik M.indd Ing eb 1 o I dd M.in Sp L_O M.i ID r te t 1 LE aan ndd M.i _O ND eld spo nge Aa VI6 _G RM BL G In kk L E ID Nijlpaardenppa IN Dow oep en en oregdwez G ik e en n n du n t_o kete ette I8 A IN 1 VI 7_ 270 EID d _A HA 505 DL ind M. r_o pie Pa 7_ VI 70 N HA NG H AN DL EI HANDL EIDING DI NG HA N _AVI9_Winnen I8_R -AV _A 52 heid_o _Nattig 0_AVI _AV en ekk uitleg over het gebruik van leeskaarten voor kinderen uit leesgroep 3; een beslissingsschema op grond waarvan een leerkracht kan bepalen of kinderen na afronding van het betreffende thema naar een hoger niveau kunnen. Lesbeschrijvingen per les. Deze lesbeschrijvingen zijn zodanig weergegeven dat een leerkracht met weinig voorbereiding direct met Lekker Lezen aan de slag kan. Het computerprogramma Het computerprogramma heeft een apart leerkrachtgedeelte. Binnen dit gedeelte van het computerprogramma worden leerlingresultaten bij het maken van oefen- en leesopdrachten geregistreerd. Deze gegevens kan de leerkracht gebruiken voor het volgen van de leerlingen; ze ondersteunen zijn beslissing of leerlingen naar een hoger niveau kunnen doorstromen of niet. Onder het kopje Aanwijzingen bij de les staan organisatorische en/ of didactische aanwijzingen. Bij iedere basis- en herhalingsles is een afbeelding opgenomen van het werkboek. Bij iedere opdracht staan stapsgewijs aanwijzingen voor de instructie van de leerkracht. De antwoorden zijn ingevuld in deze afbeelding van het werkboek. Eventuele tips staan onder de aanwijzingen voor de instructie _MB BAO MW_BW.indd :01

19 3.4 Hoe verloopt een les Didactische uitgangspunten Kinderen in leesgroep 1 en 2 werken met de leesboeken en werkboeken. De werkboeken bevatten afwisselend basislessen en herhalingslessen. Bij de basislessen geeft de leerkracht instructie, de herhalingslessen doen de kinderen zelfstandig. Het is belangrijk om bij het geven van deze lessen een aantal punten in de gaten te houden die de effectiviteit van het technisch leesonderwijs bepalen. Bij technisch lezen gaat het eerst om nauwkeurig lezen (basisles), daarna om vlot en correct lezen (herhalingsles). Leesplezier en motivatie zijn heel belangrijk. Kinderen ervaren succes bij het leren lezen, waardoor het leesplezier behouden blijft of terugkomt. Leerlingen merken dat door te oefenen het lezen steeds beter gaat. Kinderen hebben belang bij goede instructie en veel lezen. Het gaat er niet om zo snel mogelijk het werkboek af te hebben, maar ieder kind voldoende te laten oefenen. Het herhaald lezen van een tekst werkt stimulerend. Als een kind de tekst vaker leest, ervaart hij dat het beter gaat: vlotter en met minder fouten. Specifieke leesmoeilijkheden worden geoefend in een betekenisvolle context: de leestekst. Iedere les begint en eindigt met het lezen van de tekst. Kinderen hoeven een tekst pas zelf te lezen nadat hij is voorgelezen, en ze op woord- en zinsniveau geoefend hebben met de leesmoeilijkheden in die tekst. Hierdoor doen kinderen bij het zelfstandig lezen van de tekst eerder succeservaringen op. De basisles Een basisles verloopt via een vast stramien, waarin bovenstaande uitgangspunten terugkomen. In de handleiding bij de lessen is precies uitgewerkt hoe u de instructie geeft. Bij leesgroep 1 geeft de leerkracht iedere basisles instructie en begeleide oefening. De meeste aandacht gaat zo naar de kinderen die dit het meeste nodig hebben. Bij leesgroep 2 werkt de leerkracht één basisles met hen door; de andere basisles worden de kinderen geholpen door de computer ( lees mee en oefen ), de luister-cd of door een tutor met een hoger niveau (minimaal 2 niveaus hoger). In de beschrijving hieronder is dit weggelaten. 1. De kinderen luisteren eerst naar de hele tekst. Deze tekst wordt voorgelezen door de leerkracht. De leerkracht geeft het goede voorbeeld voor uitspraak en intonatie. De kinderen wijzen bij. 2. De leerkracht geeft instructie op de leesmoeilijkheden uit de tekst. De leerkracht doet voor, de kinderen doen na. De kinderen voeren samen met de leerkracht de opdrachten uit: markeren, onderstrepen, rijtjes voorlezen etc. Gebruik hierbij variaties: van onder naar boven, van links naar rechts, van rechts naar links, diagonaal, even rijtjes, oneven rijtjes, jongens, meisjes, enz. 3. De kinderen herkennen de leesmoeilijkheid in woorden, zinnen, of in de tekst. Dit zijn zoekopdrachten. Laat de kinderen niet te lang zoeken in het leesboek, geef eventueel aan in welke zinnen ze moeten zoeken. Het gaat om het herkennen, het is echt bedoeld als oriëntatie op de moeilijkheid. 4. De kinderen oefenen op woord-, zins- en tekstniveau. Het oefenen van rijtjes woorden Spoor Vliegen met een bel Luister naar de tekst Vliegen met een bel. Je ziet woorden als hoger, water, leven, muren. Dat zijn woorden met lange klanken. Kleur de woorden met lange klanken. hoger water leven muren boven later merel bussen grote padden messen buren ballon vader vlekken turen bomen plassen deken knuffel Lees de zinnen. Je ziet woorden die klinken als hoger, water, leven. Zet een streep onder die woorden. Jordi zweeft boven het gras. Hij kijkt over de rand. De deur vliegt open. Hij wuift nog even. De ballon stijgt hoger en hoger. De agent lijkt op een popje Lees de rijtjes met woorden. kar karren praat praten kop koppen koop kopen mat matten schuur schuren lat latten laat laten bos bossen loop lopen bek bekken beek beken Lees de woorden. knoop knop knopen knoppen taak tak taken takken beek bek beken bekken school schol scholen schollen maan man manen mannen leeg leg legen leggen Lees de praatwolken. Let goed op! en? 7 Lees de tekst op bladzijde 8 en 9 uit je leesboek. Neem de tijd op. Hoeveel tijd had je nodig?... minuten en... seconden

20 met specifieke leesmoeilijkheden is een effectief onderdeel, wat echter niet te lang mag duren. Het gaat hier echt om het oefenen met die moeilijkheid. U hoeft niet alle onbekende woorden uit de woordrijtjes uit te leggen het is geen woordenschatles. Zorg er wel voor (doordat u het woord zelf correct voordoet) dat de kinderen van ieder woord weten hoe het moet worden uitgesproken. Maak gebruik van variaties in oefenvormen. Zorg dat er veel gelezen wordt en dat ieder kind bij iedere oefening aan de beurt komt. Bijvoorbeeld kunt u de kinderen laten koorlezen, dan is iedereen actief. Bij koorlezen lezen de kinderen samen de woorden of zinnen hardop voor. Het is belangrijk dat kinderen zowel vooraf als na afloop van het koorlezen de woorden en zinnen voor zichzelf kunnen lezen. 5. De kinderen lezen de tekst ter afsluiting zelfstandig. De leerkracht heeft hierbij een ondersteunende rol. Wie klaar is, begint opnieuw. Bij een aantal lessen nemen de kinderen de tijd op, zowel in de basisles als in de herhalingsles, om te ervaren dat het tempo vooruitgaat. De herhalingles Een herhalingsles behandelt dezelfde tekst en dezelfde leesmoeilijkheden als in de voorafgaande basisles, waarbij de kinderen eerder van de leerkracht instructie kregen. De kinderen maken deze les zelfstandig, desgewenst met hulp van de computer. Ook een herhalingsles verloopt volgens een vast stramien. 1. De kinderen lezen zelf de hele tekst. Deze tekst hebben ze de voorgaande les samen met de leerkracht gelezen. 2. De kinderen maken oefeningen met het accent op nauwkeurigheid. Het gaat om woorden en zinnen met de leesmoeilijkheden die ze in de basisles uitgelegd hebben gekregen. Met name in de herhalingslessen zijn de opdrachten echt leesopdrachten. Veel opdrachten worden daarom met een leesmaatje gedaan. Zie hiervoor de tips voor het werken met een leesmaatje. 3. De kinderen maken oefeningen met het accent op tempo. 4. De kinderen lezen de tekst nogmaals zelfstandig. Een enkele keer nemen ze hierbij de tijd op. De instructieles Leesgroep 3 krijgt eenmaal per week gezamenlijk instructie van de leerkracht met de instructielessen Lekker vlot lezen. Op die manier wordt gegarandeerd dat de kinderen instructie krijgen over de leesmoeilijkheden, en zich de woorden niet verkeerd aanleren. Daarnaast ziet de leerkracht in die les de kinderen en kan op die manier volgen wat ze doen. De handleiding bij de instructielessen geeft aan hoe de les verloopt en waar de leerkracht in die les op moet letten. Op de andere dagen werken de kinderen zelfstandig met de leeskaarten en leesboeken op hun eigen niveau. Voor elk AVI-niveau zijn zes specifieke leesmoeilijkheden onderscheiden. Deze vormen de doelen voor dat niveau. Deze doelen komen overeen met de kenmerken die het Cito voor de verschillende AVI-niveaus heeft onderscheiden. Vanaf niveau E6 komen er geen nieuwe typen woorden meer voor. Voor de verdere ontwikkeling van technische leesvaardigheid vanaf niveau E6 moeten kinderen steeds langere, complexere zinnen en teksten steeds vlotter kunnen lezen. Spoor Vliegen met een bel Lees de tekst op bladzijde 8 en 9 uit je leesboek. Lees de rijtjes met woorden. Lees rustig en netjes. boven geven water buren over hekken vader durven hollen regen ladder gluren open bezem agent uren Lees de zinnen. Jij bent mama of Jordi. Daarna keer je het om. Mama: Jordi, waar ben je? Wat ga je doen? Jordi: Kijk, ik vlieg! Ik ga steeds hoger! Mama: Kom terug! Je vliegt boven de bomen! Jordi: Ik blijf maar even. Zie je me nog? Mama: Ik zie je niet meer. Je gaat steeds hoger. Jordi: Ik zweef over het plein. Ik zie een agent. 11 Lees de woorden snel en foutloos. knap knaap knapen knappen rook rok rokken roken groot groter grot grotten manen man maan mannen schaap schep schapen scheppen bos boom bomen bossen kam kammen kamer kaal aal al alles adem Lees de zinnen. Maak de woorden af. Kies uit: agent hoger boven open even hoger over bomen Jordi vliegt bo... de bo... Hij kijkt o... de rand. De deur vliegt o... Jordi wuift e... naar mama. De ballon stijgt h... en h... Op het plein ziet Jordi een a... Lees de tekst op bladzijde 8 en 9 uit je leesboek nog een keer. Neem de tijd op. Vergelijk de tijd met opdracht minuten en... seconden