Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers

Transcriptie

1 Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten in het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken gebruik van materialen van de e maanversie van Veilig leren lezen. De werkboekjes en handleidingen zijn aangepast voor het speciaal basisonderwijs. Het gebruik van de overige materialen van de e maanversie is in grote lijnen gelijk aan het gebruik in het reguliere basisonderwijs. Er doen zich in het speciaal basisonderwijs echter situaties voor die van leerkrachten vragen om zo nu en dan het gebruik van deze materialen wat aan te passen. Die situaties kunnen zich voordoen als er in een groep meerdere niveaugroepen zijn die elk in een andere kern werken. Soms vraagt de doelgroep om een aangepast gebruik. In dit artikel wordt hier nader op ingegaan. Overzicht van de materialen waarvoor aangepast gebruik in dit artikel beschreven is. Ankers De ankerverhalen worden aan het begin van een nieuwe kern voorgelezen, zodat de structureerwoorden in een betekenisvolle context worden aangeboden. De talige en thematische uitwerking van Veilig leren lezen is in Veilig stap voor stap achterwege gelaten. Bij meerdere instructiegroepen kunnen de ankerverhalen aan de hele klas worden voorgelezen. Herhaald voorlezen verveelt kinderen immers nooit. In kern 5 kan het reguliere basisonderwijs kiezen tussen het thema Sprookjes en het thema Verhalen en vertellingen. Omdat kern 5 in het reguliere basisonderwijs vaak in de decemberperiode valt is het thema Verhalen en vertellingen een welkom alternatief: het biedt een sinterklaas-, een kerst- en een winterverhaal aan. In het speciaal basisonderwijs valt kern 5 vaak op hele andere tijden en is het probleem van de decemberthema s niet aan de orde. Vandaar dat in Veilig stap voor stap gewerkt wordt met het thema Sprookjes. veilig leren lezen anker 5 Zwijsen Instructie Zelfstandig werken Management Ankers Wandplaten Letterlijn Instructiekalender 1 Letterzetter Woordzetter Klikklakboekje Veilig & vlot Leesboekje TipTop Computerprogramma Planbord Registratiebladen 5 K E R N 1

2 N E M E G A N A M N E S S A L TK Wandplaten In het reguliere basisonderwijs worden de wandplaten op een bepaald moment omgedraaid, om een te grote afhankelijkheid van deze wandplaten en structureerwoorden te voorkomen. Zo worden de wandplaten van kern 1 in de loop van kern 3 omgedraaid. In een klas met meerdere niveaus is het omdraaien van wandplaten heel lastig. Er kunnen immers niveaugroepen zijn die juist dat woord nog maar net aangeboden hebben gekregen. Ons advies is om de wandplaten op een muur tegenover de letterlijn te hangen. Dan moeten kinderen bij het benoemen van de letters echt omkijken en dat valt op! U ziet op die manier welke kinderen wandplaatafhankelijk zijn. Oefen met die kinderen wat vaker de letterkennis, zowel correct als vlot. U kunt van kinderen verlangen dat ze oefenen zonder om te kijken. maan ijs Letterlijn Ook in het speciaal basisonderwijs is het zinvol om letters steeds in een wisselende positie te hangen. Bij meerdere niveaus in de groep is het soms lastig om alle letters door elkaar te hangen. Sommige kinderen hoeven alleen de letters te oefenen van kern 1 tot 3. Het stoort als de letters van de andere groep (bijvoorbeeld van kern 4 en 5) daar ook tussen hangen. Het maakt kinderen die pas enkele letters kennen onrustig en onzeker. Ons advies is om de letters zo op te hangen dat er een spatie ontstaat op de letterlijn. Instructiekalender 1: zoekplaten De zoekplaat wordt in Veilig stap voor stap alleen ingezet in de fase van het vervolgwerk. deel 3 vervolgwerk lettermuur: m letterposter: m boekenhoek zoekplaat: m met Post-itbriefjes Zoekplaat In volgende lessen zal bij de vervolgopdrachten steeds de suggestie gegeven worden om te werken met de zoekplaat. Kinderen zoeken dan naar woorden met de gevraagde beginletter en plakken daar het Post-itbriefje met de letter bij. Als u met de Leerkrachtassistent werkt kunnen de kinderen een woordkaartje plaatsen bij plaatjes die met een m beginnen. De woorden met de letter m op deze pagina zijn onder andere: muts, man, meester, duim, mond, mouw, kam, kammen, riem, muis, meeuw, mussen, muggen, boom, raam, mat en muur. Letterzetter In de handleidingen van Veilig stap voor stap wordt af en toe verwezen naar sterbladen uit Letterzetter, zowel bij het zelfstandig werk als bij de verlengde instructie. Niet alle sterbladen worden gebruikt en ook de raketbladen blijven in kern 1 tot en met 6 buiten beschouwing. U kunt zelf naar wens extra bladen inzetten, bijvoorbeeld gericht op een specifieke problematiek (b-d verwarring) of als extra oefenstof. Kinderen die extra uitdaging aankunnen kunt u naar eigen inzicht raketbladen laten maken. Gedurende kern 7-1 kunnen verschillende bladen met raketniveau van Letterzetter gebruikt worden. Deze werkbladen bevatten leesmoeilijkheden die vanaf kern 7 bij de basisstof behoren van de maangroep. In de handleiding worden sommige bladen op een geschikt moment genoemd. Andere bladen kunt u naar eigen inzicht inzetten. veilig leren lezen letterzetter Zwijsen

3 Veilig stap voor stap ik-blad hoger niveau: werkblad Illustratie: Annemie Berebrouckx Woordzetter Woordzetter kan in Veilig stap voor stap ingezet worden in kern 9-1, als bron voor: extra vervolgwerk, extra oefenstof voor zwakke lezers (lezen van teksten) en extra oefenstof voor zwakke spellers. Extra vervolgwerk Woordzetter wordt in handleiding 9-1 van Veilig stap voor stap steeds genoemd als mogelijke bron voor extra opdrachten. Er wordt niet bij vermeld welke pagina s op welk moment bruikbaar zijn. Het is aan de leerkracht om te bepalen welke opdrachten voor welke kinderen op een bepaald moment gewenst zijn. De keuze van de leerkracht is dan niet gekoppeld aan de actuele kern, want in het speciaal (basis)onderwijs is het goed om juist die oefening te kiezen die op dat moment voor de kinderen relevant is. Dit kan dus in kern 9 heel goed een oefening zijn uit kern 7 van Woordzetter. Via het inhoudsoverzicht op het tabblad bij elke kern kunt u eenvoudig de nodige extra oefeningen vinden. Kijk daarbij vooral ook of de opdrachtvorm geschikt is. Extra oefenstof voor zwakke lezers Sommige kinderen hebben na kern 8 toch nog een behoorlijke achterstand in hun leesvaardigheid. Vaak kunnen deze kinderen de instructie wel volgen en de werkbladen ook op redelijk niveau maken, maar als het een opdracht op het gebied van tempolezen is, blijven ze ver achter. Voor deze kinderen zijn dan de oefenteksten in het werkboekje te moeilijk. Anders geformuleerd: voor deze kinderen zou een tekst op een lager leesniveau zinvoller zijn; beter aansluiten bij hun onderwijsbehoefte. Het is dan een goede keuze om voor die kinderen een alternatieve tekst te kiezen. De teksten van Woordzetter zijn dan erg geschikt. U kunt immers een tekst kiezen die past bij de leesproblemen van dat kind of bij het leesniveau van dat kind. Extra oefenstof voor zwakke spellers De spellingbladen van Woordzetter kunnen goed ingezet worden voor de erg zwakke spellers. U kunt een spellingblad kiezen dat past bij de spellingproblematiek van het betreffende kind of bij het spellingniveau van dat kind. Sommige bladen zijn erg zinvol als extra oefening, bijvoorbeeld bij ei-ie- en b-d-verwisseling. Klikklakboekje In Veilig stap voor stap wordt op een andere manier omgegaan met de letters in het Klikklakboekje dan in Veilig leren lezen voor het reguliere basisonderwijs. Bij elk nieuw structureerwoord wordt alleen de nieuw te leren letter ingehangen op de woordpositie(s) waarin die letter voorkomt en klankzuiver is. De andere letters van het structureerwoord worden pas ingehangen op het moment dat deze letters aangeleerd worden. Op deze manier worden alleen woorden gemaakt met bekende letters. Verder wordt geadviseerd om ook andere, door het kind reeds beheerste letters, vanaf het begin in te hangen in het klikklakboekje van het betreffende kind. Daarmee wordt het een individueel leermiddel. Werkblad van het eerste werkboekje biedt de f a aa e ee dit ken ik al. f a aa e ee n g c v m n g c v m o b j d k uu h i l t o b j d k p oo q s u eu r y w x uu h i l t z ie ou ei au p oo q s u dit kan ik ook goed. eu r y w x z ie ou ei au 3

4 gelegenheid om deze inventarisatie van letterkennis te maken. Voor kinderen met een hoger niveau is een alternatief voor dit werkblad als kopieerblad ik-blad hoger niveau opgenomen op de kern worden enkele pagina s van het leesboekje gebruikt voor het oefenen (herhaald lezen) van teksten. Een aantal pagina s wordt steeds eerst in de instructiefase voorgelezen en vervolgens tijdens het zelfstandig werk geoefend. Veilig & vlot In de handleiding van Veilig stap voor stap wordt elke dag verwezen naar Veilig & vlot, zowel in de fase van het zelfstandig werken als in de verlengde instructie. Het is belangrijk dat kinderen leren om zelfstandig te oefenen. Dat werkt het best met een leesmaatje. Laat het maatje dat het eerst klaar is met het werkblad uit het werkboekje de opdracht van het klikklakboekje doen totdat op een bepaald moment beide kinderen klaar zijn met hun werkboek. Daarna kunnen zij overgaan op samen oefenen. Eventueel kan in de les een gezamenlijk moment worden gekozen voor het oefenen met Veilig & vlot. Intussen oefent de leerkracht met kinderen die niet kunnen samenwerken of juist begeleid moeten oefenen. Regelmatig even 5 of 10 minuten oefenen is zeer zinvol. Met name de herhalingspagina s (grijze pagina s ) zijn erg belangrijk. Leesboekje maan 7-1 Het herhaald lezen van teksten is bevorderlijk voor het vloeiend en vlot lezen. In kern 7 tot en met 1 wordt dat aan het begin van de kern gedaan met een tekst op de werkbladen uit het werkboekje. Het leesboekje komt pas later in de kern aan de orde. Dat voorkomt dat het doorlopend verhaal over een te lange periode wordt versnipperd. Bovendien zijn nieuwe leesmoeilijkheden die in de teksten voorkomen al langere tijd geoefend. In de tweede helft van TipTop Regelmatig wordt in de handleiding van Veilig stap voor stap verwezen naar de kaarten van TipTop die uitgewerkt zijn op sterniveau. TipTop biedt een variatie in het herhalen van basisstof. In TipTop zijn ook kaarten uitgewerkt op raketniveau. Deze kaarten zijn niet geschikt voor kinderen op het speciaal basisonderwijs op het moment waarop ze genoemd worden en gecodeerd zijn. Maar deze kaarten zijn later in het traject wel heel goed bruikbaar. Net als de raketopdrachten bij Letterzetter zijn ook deze opdrachten geschikt in de periode na kern 6 als herhaling. Computerprogramma Veilig leren lezen Het computerprogramma bij Veilig leren lezen kan ook door de kinderen die werken met Veilig stap voor stap gebruikt worden. In de leerkrachtmodule zorgt u ervoor dat alle kinderen een maan- of sterniveau krijgen toegewezen. Het raketniveau wordt dus niet gebruikt. Het is wel goed om de score en beoordelingen van de kinderen steeds in de gaten te houden. Als kinderen onvoldoende scoren krijgt de leerkracht een signaal dat steraanpak de voorkeur heeft voor deze leerling. Als het kind door uitstekende scores een raketadvies krijgt, is het goed om te kijken of het kind niet onder het passende niveau werkt. 4

5 Registratiebladen en planbord Juist bij meerdere niveaugroepen en vooral bij de organisatie van de verlengde instructie is het zelfstandig werken van de andere kinderen een voorwaarde. Als hulpmiddel hiervoor zijn registratiebladen ontwikkeld per kern, die op te vinden zijn. Leer kinderen hoe ze hiermee om moeten gaan, samen met het gebruik van het planbord. Op het registratieblad staat per structureerwoord genoemd welke activiteiten zelfstandig gedaan kunnen worden, nadat de instructie van het woord en de letter is geweest. Kinderen kunnen hierop aangeven welke activiteiten ze afgerond hebben. Hiermee houdt u ook overzicht over de vorderingen in het zelfstandig werk. 5 Veilig leren lezen Gebruik materialen - Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap