Erosiebestrijding in Vlaams-Brabant Stefanie Bourgeois - provincie Vlaams-Brabant, dienst waterlopen

Transcriptie

1 ) EROSIEGEVOELIGHEID EN GEVOLGEN erosiegevoeligheid zeer sterk Erosiegevoeligheid gemeenten Vlaanderen Bron: ALBON, 009 sterk medium weinig zeer weinig Erosiebestrijding in Vlaams-Brabant Stefanie Bourgeois - provincie Vlaams-Brabant, dienst waterlopen op akkers (verlies zaaigoed-bodem-meststoffen, moeilijk bewerkbaar, verminderde vruchtbaarheid ) Erosiegevoeligheid Regionaal Landschap Groene Corridor Bron: ALBON, 009 stroomafwaarts (water- en modderoverlast, vervuiling van waterlopen (eutrofiëring), ) nadelige gevolgen van bodemerosie hoge kosten!

2 a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon ) BELEID. subsidiemogelijkheden en verplichtingen Vlaamse overheid financiële ondersteuning Erosiebesluit voor gemeenten: - subsidie voor het opstellen van een gemeentelijke erosiebestrijdingsplan,50 euro per ha plangebied gemeenten. wat doet de provincie? landbouwers stimuleren en ondersteunen provincie - waar situeren zich de problemen? (knelpunten) - welk afstromingsgebied veroorzaakt de problemen? (knelpuntgebieden) - hoe kunnen we deze problemen oplossen? (oplossingsscenario's) - wat gaat dit kosten? (kostprijsraming) - welke locaties pakken we eerst aan? (prioritering) a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon Erosiebesluit voor gemeenten: - subsidie voor het opstellen van een gemeentelijke erosiebestrijdingsplan,50 euro per ha plangebied grasstrook - subsidie voor het uitvoeren van kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen 75% van de totale investeringskost - bedrag kostenraming werken * - forfait 7% op * - kosten grondinname en vergoeding gebruikers (0j) erosiepoel erosiebestrijdingsplan plan plan in opmaak - werken op eigen grondgebied of op het grondgebied van een aanpalende gemeente (die beschreven staan in goedgekeurd erosiebestrijdingsplan) - niet: maatregelen op waterlopen, waterbeheersingswerken, brongerichte teelttechnische maatregelen

3 a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon Kleinschalig erosiebestrijdingsmaatregelen: - grasgangen - grasbufferstroken - dammen uit organisch materiaal - aarden dam met erosiepoel - kleine bufferbekkens - buffergracht - bescherming en herstel van taluds - hagen, heggen en houtkanten erosiebestrijdingsplan plan plan in opmaak DA PA som 0 0 Aarschot Bertem 6 6 Bierbeek 4 4 Boutersem Diest Galmaarden Geetbets Grimbergen 0 Herent Hoegaarden Holsbeek 0 0 Kortenberg Landen 4 4 Oud-Heverlee Tervuren 4 4 aantal erosiebestrijdingswerken DA = definitieve aanvraag a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon Erosiebesluit voor gemeenten: - subsidie voor het opstellen van een gemeentelijke erosiebestrijdingsplan,50 euro per ha plangebied - subsidie voor het uitvoeren van kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen 75% van de totale investeringskost - subsidie voor de begeleiding van de uitvoering van een goedgekeurd erosiebestrijdingsplan door een erosiecoördinator (nieuw!),50 euro per ha plangebied Taken erosiecoördinator: - informeren en sensibiliseren over de erosieproblematiek - beschikbaar zijn als aanspreekpunt voor alle betrokkenen - administratief voorbereiden en volgen van de definitieve subsidieaanvragen en goedgekeurde subsidies voor de uitvoering van erosiebestrijdingswerken, incl. overleg met de betrokkenen - doorverwijzen naar de juiste personen en diensten voor maatregelen die niet via het Erosiebesluit kunnen worden gesubsidieerd Randvoorwaarden: - Goedgekeurd erosiebestrijdingsplan - Samenwerking met minstens gemeenten

4 a) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Albon b) Financiële instrumenten erosiebestrijding - VLM beheersovereenkomsten erosiebestrijding (landbouwer) - vrijwillig - 5 jaar - jaarlijkse vergoeding - naleven van voorwaarden - overal in Vlaanderen, behalve in natuur- en bosreservaten en in uitbreidingszones natuurreservaat - percelen blijven subsidiabel voor toeslagrechten als men blijft voldoen aan de randvoorwaarden erosiebestrijdingsplan plan plan in opmaak Wie? - beschikken over een landbouwnummer - Op percelen die zijn aangegeven op de verzamelaanvraag - Voldoen aan de voorwaarden van de pakketten b) Financiële instrumenten erosiebestrijding - VLM beheersovereenkomsten erosiebestrijding (landbouwer) - kleine dam met erosiepoel 0,70-4,40 euro/m (afh. hoogte dam) - grasbufferstroken (6-m) 0, euro/m²/jaar - grasgangen (9-0m) 0, - 0,6 euro/m²/jaar - niet-kerende bodembewerking 80 euro/ha/jaar - directe inzaai 00 euro/ha/jaar b) Financiële instrumenten erosiebestrijding - VLM Aantal beheersovereenkomsten grasbufferstrook en grasgang,svz // Bron: VLM, jan. 00 4

5 b) Financiële instrumenten erosiebestrijding - VLM Aantal ha niet-kerende bodembewerking en directe inzaai met beheerovereenkomst, svz //009 c) Financiële instrumenten erosiebestrijding - VLIF Investeringssteun - VLIF: - 8 % aankoop van machines voor directe inzaai - 8% aankoop van machines voor niet-kerende bodembewerking Bron: VLM, 009 d) Financiële instrumenten erosiebestrijding - Provincie Goed bodembeheer: afgelopen projecten De provincie hecht belang aan een brongerichte aanpak van bodemerosie en wil hierbij zowel gemeenten als landbouwers maximaal ondersteunen. - Ondersteuning gemeenten door provinciale erosiecoördinatoren - 5% subsidie (max ) voor kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen - Twee projecten gestart in landbouwers: erosiebestrijdingsproject Pajottenland interregproject BodemBreed (009-0) project 'gecoördineerde bodemerosiebestrijding' Sedimentaanvoer naar waterlopen: begroting en evaluatie controlemaatregelen LIFE-project 'SOil and WAter Protection' Project duurzame landbouw Interregproject erosiebestrijding

6 a) Groenbedekker ) MAATREGELEN Groenbedekker = gewas dat na de oogst van het hoofdgewas wordt ingezaaid om de bodem optimaal bedekt te houden en de bodemstructuur te verbeteren - in voorjaar onderwerken Voorbeelden: - Kruisbloemigen (Gele mosterd, Bladrammenas) - Grasachtigen (Engels en Italiaans raaigras, Snijrogge, Zomerhaver,...) - Vlinderbloemigen (Wikke en klaver) - Andere: Facelia, Nyger,... b) Niet-kerende bodembewerking/direct inzaai Niet-kerende bodembewerking= bodem wordt niet gekeerd. Bodem wordt losgemaakt met andere werktuigen dan de ploeg. Directe inzaai = hoofdgewas wordt met speciale zaaimachine gezaaid in de vegetatieresten van de vorige oogst of van de afgestorven groenbedekker, zonder dat er een zaaibedbereiding gebeurt. bodemerosie - resultaten bodemverlies niet geploegd / bodemverlies geploeg gem mediaan mediaan Bodemverlies wordt drastisch gereduceerd bij niet-ploegen (zelfs na jaar) MAAR - grote verschillen tussen velden - groot verschil tussen resultaten regensimulatie, erosieplots en erosiekartering - schaaleffect gem mediaan N=4 N= N=5 Directe inzaai Opp. bewerking Klassiek ploegen regensim erosieplots erosiekartering Bron: K.U.Leuven resultaten K.U.Leuven, FRG 6

7 bodemerosie - resultaten VERKLARING reductie erosie? gewasresten beschermen bodem tegen druppelinslag en afstromend water toename organisch materiaalgehalte toplaag bodem bodemerosie - resultaten VERKLARING reductie erosie? betere bodemstructuur door toename biologisch leven (diepgravende regenwormen) niet-kerend bewerkt geploegd Bron: K.U.Leuven, FRG Bron: K.U.Leuven - Valckx, J., e.a., 009 bodemerosie - resultaten Resultaten literatuurstudie Boxplots van relatieve gewasopbrengsten bij niet-kerende bewerking t.o.v. ploegen voor verschillende gewassen. bodemerosie - resultaten Resultaten literatuurstudie Boxplots van relatieve gewasopbrengsten bij direct inzaai t.o.v. ploegen voor verschillende gewassen. voedermaïs aardappelen korrelmaïs suikerbieten zomergranen wintergranen voedermaïs aardappelen korrelmaïs suikerbieten zomergranen wintergranen Bron: Bron: K.U.Leuven, afd. Fysische en Regionale Geografie - Van den Putte, A., e.a., 00 Bron: Bron: K.U.Leuven, afd. Fysische en Regionale Geografie - Van den Putte, A., e.a., 00 7

8 opbrengstmetingen - resultaten Ploegen Directe inzaai Diepe niet-kerende bewerking opbrengstmetingen - resultaten opbrengsten - De gewasopbrengsten bij ploegen en een niet-kerende bodembewerking zijn van eenzelfde grootte-orde bij voedermaïs, aardappelen, suikerbieten en zomergranen. Voor korrelmaïs en wintergranen is er een reductie van opbrengsten bij een niet-kerende bewerking. - kans op een minderopbrengst neemt toe bij afnemende bewerkingsintensiteit (direct inzaai). kosten - kosten zijn globaal vergelijkbaar: wel verschuiving van bewerkingskosten naar gewasbeschermingsproducten (suikerbieten) - investeringskosten voor landbouwer - dit zijn de kosten voor de landbouwers, niet deze voor de maatschappij: daling van kosten voor ruimen wegen, waterlopen etc resultaten K.U.Leuven, FRG resultaten K.U.Leuven, FRG c) Onderzaai Onderzaai = groenbedekker in hoofdteelt zaaien bv. gras in jonge kuilmaïs. d) Contourbewerking Contourbewerking = bewerken van de bodem parallel aan de hoogtelijnen waardoor bodemruwheid dwars op stroomrichting wordt verhoogd. 8

9 e) Dubbel inzaaien Directe inzaai = zones waar het water over de akker stroomt en regelmatig geulen of ravijnen veroorzaakt, twee keer inzaaien. f) Grasgangen en grasbufferstroken Grasgang = strook gras aangelegd in de richting van het afstromende water om het water op een gecontroleerde manier te geleiden, af te remmen en sediment te laten bezinken. Grasbufferstrook = strook gras aangelegd dwars of schuin op de richting van het afstromende water. Ρ STAP : afbakening probleemzone STAP : inzaaien probleemzone STAP : akker inzaaien grasgangen grasbufferstroken foto ALBON g) Dammen uit organisch materiaal Dammen uit organisch materiaal = dammen uit hakselhout, strobalen, kokosbalen of wilgentenen. Dam met palen dient gedeeltelijk ingegraven te worden. Dient steeds in combinatie met grasbufferstrook of grasgang aangelegd worden. h) Erosiepoel Erosiepoel = uitgegraven zone langs een aarden dam, waarbij de uitgegraven grond volledig aangewend wordt voor de aanleg van de dam. Dient in combinatie met grasstroken aangelegd te worden. foto ALBON foto ALBON 9

10 i) Andere maatregelen - braaklegging - landinrichting en ruilverkaveling - drempeltjes in ruggenteelt - bescherming en herstel taluds - hagen, heggen en houtkanten - buffergrachten - op peil houden of verhogen van ph en humusgehalte ) KNELPUNTGEBIEDEN + MAATREGELEN foto Cra-W Communicatie en demonstratie /0/0: Opleiding niet-kerende bodembewerking te Pamel Websites: erosie@vlaamsbrabant.be 0