DEEL 1: INTERREGPROJECT BODEMBREED 4 DEEL 2: MTR-RANDVOORWAARDEN 6 DEEL 3: BEHEERSOVEREENKOMSTEN VLM 11

Transcriptie

1 1 Inhoud Blz. DEEL 1: INTERREGPROJECT BODEMBREED 4 1. BODEMBREED RIJKER BODEMLEVEN UNIEKE KANS VOOR LANDBOUW ONDERZOEKSDOELEN BODEMBREED IN LIMBURG... 5 DEEL 2: MTR-RANDVOORWAARDEN 6 1. ALGEMEEN MOGELIJKE EROSIEBESTRIJDINGSMAATREGELEN Sterk erosiegevoelige percelen Matig erosiegevoelige percelen Licht erosiegevoelige percelen DEEL 3: BEHEERSOVEREENKOMSTEN VLM WELKE MAATREGELEN KUNT U NEMEN? Remediërende maatregelen Brongerichte maatregelen DE VERGOEDINGEN WAAR KUNT U EEN BEHEEROVEREENKOMST EROSIEBESTRIJDING SLUITEN? EEN BEHEERPLAN OP MAAT VAN UW BEDRIJF VRAAG UW BEHEEROVEREENKOMST TIJDIG AAN OPMERKING MEER WETEN?... 16

2 2 DEEL 4: EROSIEBESTRIJDING DOOR MIDDEL VAN VERSCHILLENDE GRONDBEWERKINGEN EROSIEPROEF WINTERTARWE NA SUIKERBIETEN Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan EROSIEPROEF WINTERTARWE NA CICHOREI Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan EROSIEPROEF WINTERTARWE NA KORRELMAÏS Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan EROSIEPROEF IN SUIKERBIETEN Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan EROSIEPROEF IN CICHOREI Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan EROSIEPROEF IN KORRELMAÏS Proefopzet Perceelsgegevens Aangelegde objecten Waarnemingen Proefplan... 37

3 3 7. NIET-KERENDE TEELTTECHNIEK AARDAPPELEN Proefopzet Perceelsgegevens Waarnemingen : Uitgevoerde grondbewerkingen AARDAPPELDREMPELS Proefopzet Perceelsgegevens Foto s aanleg BODEMVOCHTMETINGEN Proefopzet Meetmethode Resultaten Besluit DEEL 7 : LANGE TERMIJNPERCELEN 46 DEEL 8: PRODUCTEN EN ACTIEVE STOFFEN HERBICIDEN FUNGICIDEN INSECTICIDEN VARIA... 60

4 4 DEEL 1: Interregproject BodemBreed 1. BodemBreed BodemBreed streeft een duurzaam grondgebruik in de landbouw na. Tientallen landbouwers in Vlaams-Brabant, Antwerpen, Belgisch en Nederlands Limburg werken er aan mee. Over drie jaar moet duidelijk zijn hoe zij in hun dagelijkse bedrijfsvoering de natuurlijke krachten van de bodem beter kunnen benutten. De Europese Unie financiert het onderzoek met euro en ook de Vlaamse Boerenbond, de Vlaamse Overheid, de deelnemende provincies, de Nederlandse lltb en het Waterschap Roer en Overmaas steken er tijd en geld in. Arvalis, PIBO campus, PPO en Hooibeekhoeve nemen een deel van de praktische uitvoering voor hun rekening. 2. Rijker bodemleven Duurzame landbouw, via zogeheten niet-kerende grondbewerking, leidt tot een betere bodemstructuur, een rijker bodemleven en ook tot een hogere opbrengst. De bodem is een complex geheel, waarbij vruchtbaarheid, weerbaarheid en biodiversiteit van de bodem nauw met elkaar samenhangen. In het huidige Vlaamse en Nederlandse beleid worden de verschillende bodemaspecten nog te vaak afzonderlijk belicht. Niet ploegen kan water- en modderoverlast en het uitspoelen van nutriënten naar grond- en oppervlaktewater beperken. Maar dit roept nog tal van praktische vragen op over alternatieve vormen van bewerking en het optimale gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. 3. Unieke kans voor landbouw BodemBreed is een unieke kans om door een slimme combinatie van theorie en praktijk concrete resultaten in de landbouw te boeken. We zullen reeds op korte termijn de vruchten van dit project plukken: minder modder- en wateroverlast en minder gebruik van meststoffen en mogelijk ook van gewasbeschermingsmiddelen.

5 5 4. Onderzoeksdoelen De onderzoeksdoelen van BodemBreed zijn inhoudelijk sterk met elkaar verweven. De bestaande kennis en inzichten van de bodem als samenhangend geheel worden samengebracht. Daarnaast worden ook de leemten in de kennis opgevuld en worden praktische vragen vanuit de landbouwsector beantwoord. Het globale resultaat dat beoogd wordt is een toename van bodemmanagement in de bedrijfsvoering. Alle relevante informatie zal beschikbaar komen op de website 5. Bodembreed in Limburg Concreet zal BodemBreed in Limburg belicht worden vanuit PIBO- Campus en de provincie Limburg. De provincie Limburg betaalt euro mee voor het welslagen van dit interreg project. PIBO-Campus heeft in het kader van BodemBreed een perceel ter beschikking waar er gedurende 5 jaar proeven opgedaan kunnen worden in het kader van erosiebestrijding in het algemeen en BodemBreed specifiek. Het perceel betreft een 10 ha groot stuk met een uniforme helling. Dit perceel werd onderverdeeld in 6 kleinere percelen waarop een teeltrotatie werd vooropgesteld. Ieder perceel werd onderverdeeld in verschillende objecten waar verschillende grondbewerkingen op werden toegepast. Zo kan de invloed van de grondbewerking beoordeeld worden in de loop van de tijd. Hierbij gaat speciale aandacht uit naar onkruiddruk, ziektegevoeligheid, erosiegevoeligheid, bewerkbaarheid, bodemverdichting en infiltratiecapaciteit. De teelten die opgenomen zijn in de teeltrotatie zijn de meest voorkomende teelten in de streek met name tarwe, suikerbieten, cichorei en korrelmaïs.

6 6 DEEL 2: MTR-randvoorwaarden 1. Algemeen Naast de beheerseisen uit de 19 richtlijnen en verordeningen, maakt ook de goede landbouw- en milieuconditie deel uit van de randvoorwaarden. Om de landbouwgronden in goede landbouw- en milieuconditie te houden moeten de landbouwers de volgende maatregelen nemen m.b.t. bodemerosie. Bodemerosie vermindert de bodemvruchtbaarheid en de opbrengsten op lange termijn, draagt bij tot het ontstaan van modderstromen en overmatige ruimings- en baggerspecie. Op basis van gegevens uit een wetenschappelijk model gebruikt door afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie kunnen de erosiegevoelige percelen in 3 klassen opgedeeld worden, met name sterk, matig en licht erosiegevoelig. De beschikbare gegevens in verband met de erosiegevoeligheid van een bepaald perceel worden voorgedrukt op de verzamelaanvraag. Dit geeft voor de landbouwer reeds een indicatie over waar er mogelijke erosiebestrijdingsmaatregelen kunnen worden genomen. Op de sterk erosiegevoelige percelen is de landbouwer verplicht minstens één erosiebestrijdingsmaatregel toe te passen. Voor de matig erosiegevoelige percelen wordt de landbouwer aanbevolen om minstens één erosiebestrijdingsmaatregel toe te passen. Deze erosiebestrijdingsmaatregelen moeten er voor zorgen dat betekenisvolle afspoeling van water en bodemdeeltjes van het perceel voorkomen en/of beperkt wordt.

7 7 2. Mogelijke erosiebestrijdingsmaatregelen Via de verzamelaanvraag wordt de landbouwer geïnformeerd over de erosiegevoeligheid van elk perceel. Er zijn drie mogelijke erosiegevoeligheidsklassen: sterk, matig en licht Sterk erosiegevoelige percelen Op de sterk erosiegevoelige percelen moet de landbouwer verplicht minstens één erosiebestrijdingsmaatregel nemen. Voor een landbouwgrond waarvoor de landbouwer een beheersovereenkomst inzake weidevogelbeheer of het omzetten van akkerland in meerjarig grasland heeft afgesloten of afsluit, is voldaan aan deze verplichting. In functie van de teelt zijn de volgende maatregelen mogelijk: het perceel onder permanente bedekking houden (onder permanente bedekking hoort: grassen, grasklaver, klaver, vlinderbloemigen, faunabraak, bebossing, pitfruit en noten); indien wintergranen geteeld worden: - de bodem niet langer dan 3 maanden onbedekt laten (hiertoe wordt indien nodig een groenbedekker, tussenteelt of mulch van korrelmaïs gebruikt) en - inzaaien volgens de richting die best aansluit bij de hoogtelijnen als het perceel in deze richting langer is dan 100 meter. Voor een landbouwgrond waarvoor de landbouwer de beheersovereenkomst erosie afgesloten heeft of afsluit is voldaan aan deze verplichtingen. indien zomergranen of vlas geteeld worden: - een bodembedekking (groenbedekker, tussenteelt of mulch van korrelmaïs) voorzien die niet meer dan 2 weken voor de zaaidatum wordt ondergewerkt en - inzaaien volgens de richting die best aansluit bij de hoogtelijnen als het perceel in deze richting langer is dan 100 meter.

8 8 Voor een landbouwgrond waarvoor de landbouwer de beheersovereenkomst erosie afgesloten heeft of afsluit is voldaan aan deze verplichtingen. Indien een andere (= erosiegevoelige) teelt geteeld wordt: - a) de bodem in ieder geval niet langer dan 2 maanden onbedekt laten voorafgaand aan het inzaaien van het hoofdgewas en - b) daarnaast eveneens één van de volgende maatregelen toe passen: de bodem niet bewerken; de bodem alleen met een niet-kerende bodembewerking bewerken voor de inzaai van de bodembedekker of de tussenteelt en de hoofdteelt direct inzaaien; de bodem niet of oppervlakkig met een nietkerende bodembewerking bewerken voor de inzaai van de bodembedekker of de tussenteelt en daarnaast de bodem zeer oppervlakkig (een ruw zaaibed achterlatend) bewerken voor de inzaai van de hoofdteelt; een buffervoorziening van 10 m³ voorzien of een dammetje van 0,5 m hoog onderaan het perceel over een lengte van minimaal ¼ van de omtrek van het perceel. - Indien onderaan het sterk erosiegevoelige perceel een weide is gelegen, is eveneens aan de verplichting onder b voldaan. - Indien de percelen in de hellingsrichting langer zijn dan 300 meter worden ze best onderbroken door een grasstrook van minstens vijf meter evenwijdig met de benedengrens van het perceel. Voor een landbouwgrond waarvoor de landbouwer een beheersovereenkomsten erosie afgesloten heeft of afsluit, is voldaan aan verplichting b.

9 Matig erosiegevoelige percelen Voor deze percelen wordt de landbouwer aanbevolen om minstens één van de volgende maatregelen te nemen: het perceel onder permanente bedekking houden (onder permanente bedekking hoort: grassen, grasklaver, klaver, vlinderbloemigen, faunabraak, bebossing, pitfruit en noten) indien wintergranen geteeld worden: - inzaaien volgens de richting die best aansluit bij de hoogtelijnen als het perceel in deze richting langer is dan 150 meter. indien zomergranen of vlas geteeld worden: - de bodem niet langer dan 3 maanden onbedekt laten (hiertoe wordt indien nodig een groenbedekker, tussenteelt of mulch van korrelmaïs gebruikt) en - inzaaien volgens de richting die best aansluit bij de hoogtelijnen als het perceel in deze richting langer is dan 150 meter. Indien een andere (= erosiegevoelige) teelt geteeld wordt: - de bodem sowieso niet langer dan 2 maanden onbedekt laten voorafgaand aan het inzaaien van het hoofdgewas; en - daarnaast eveneens één van de volgende maatregelen toe passen: geen bodembewerking toepassen; de bodem alleen met een niet-kerende bodembewerking bewerken; de hoofdteelt direct inzaaien; de bodem slechts oppervlakkig bewerken voor de inzaai van de hoofdteelt; een grasbufferstrook van minimaal 5 m breed langs de benedengrens van het perceel voorzien; een buffervoorziening van 10 m³ voorzien of een dammetje van 0,5 m hoog onderaan het perceel over een lengte van minimaal ¼ van de omtrek van het perceel.

10 10 Indien het perceel in de hellingsrichting langer is dan 400 meter, wordt het best onderbroken door een grasstrook van minstens vijf meter breed evenwijdig met de benedengrens van het perceel Licht erosiegevoelige percelen De licht erosiegevoelige percelen worden enkel ter informatie meegedeeld. Enkel indien het perceel in de hellingsrichting langer dan 500 meter is, wordt aangeraden deze met een grasbufferstrook van minstens vijf meter breed te onderbreken of een grasbufferstrook onderaan het perceel te voorzien.

11 11 DEEL 3: Beheersovereenkomsten VLM 1. Welke maatregelen kunt u nemen? 1.1. Remediërende maatregelen De maatregelen aanleg en onderhoud van grasbufferstroken, aanleg en onderhoud van grasgangen en aanleg en onderhoud van dam met erosiepoel zijn remediërende maatregelen. Ze vangen in eerste instantie afspoelende bodemdeeltjes op en verzachten zo de gevolgen van bodemerosie Aanleg en onderhoud van grasbufferstroken en grasgangen Praktisch: Creëer grasbufferstroken of grasgangen door stroken landbouwgrond in te zaaien met een toegelaten grasmengsel of door bestaande grasstroken in stand te houden. Bespreek vooraf met uw bedrijfsplanner welk mengsel het meest geschikt is. - Breng vóór 1 mei de grasgangen of grasbufferstroken tot stand op percelen die gebruikt worden als akker. - Gras inzaaien in jaarlijkse teeltrotatie is toegestaan. - Behoud de grasmat gedurende de overeenkomst als aaneengesloten geheel. Zo zorgt u ervoor dat de grasgangen en de grasbufferstroken hun efficiëntie niet verliezen. Ontstaat er tijdens de overeenkomst een ploegvoor of -wal langs de grasbufferstroken of grasgangen, dan moet u die verwijderen. - Gebruik geen bestrijdingsmiddelen; plaatselijke bestrijding van distels mag wel. - Sla geen mest op in de grasgangen of grasbufferstroken. Bijkomend voor grasbufferstroken - Leg de grasbufferstroken aan op de nuttigste plek van het perceel, zo evenwijdig mogelijk met de hoogtelijnen. - Zorg ervoor dat de breedte van de grasbufferstrook een veelvoud van 3m is. Hoe breed uw grasbufferstrook wordt, is afhankelijk van de verwachte hoeveelheid op te vangen sediment; 21 m is een maximum.

12 12 Bijkomend voor grasgangen - Leg de grasgangen aan in droge valleien, daar waar het afstromende water van nature samenkomt en de helling afstroomt. - Zorg ervoor dat de breedte van de grasgang een veelvoud van 3 m is. Hoe breed uw grasgang wordt, is afhankelijk van de te verwachten hoeveelheid water die door de grasgang kan stromen. Een grasgang is minimum 9 en maximum 30 m breed. Verder - Het perceel waarop u de grasbufferstrook of grasgang inzaait of in stand houdt, moet u vijf jaar lang (de looptijd van de beheerovereenkomst) op 1 januari in gebruik hebben. U toont dit aan via de verzamelaanvraag. - De grasbufferstrook of grasgang zelf moet u vijf jaar (de looptijd van de beheerovereenkomst) ononderbroken in gebruik hebben. U toont dit aan via de verzamelaanvraag Aanleg en onderhoud van een aarden dam met erosiepoel Praktisch: - Graaf een erosiepoel van maximum 50 cm diep. - Bouw met de uitgegraven grond een dam stroomafwaarts, ofwel onderaan (op de rand van) uw perceel, ofwel op het perceel. Leg de aarden dam over de hele lengte op hetzelfde peil aan. Een rechte lijn aanhouden is niet verplicht. - Zaai de aarden dam en de erosiepoel in met een toegelaten grasmengsel. Bespreek vooraf met uw bedrijfsplanner welk mengsel het meest geschikt is voor de grasmat. - Zorg ervoor dat de grasmat gedurende de looptijd van de overeenkomst een ononderbroken geheel vormt. - Gebruik geen bestrijdingsmiddelen in de erosiepoel of op de aarden dam; plaatselijke bestrijding van distels mag wel. Verder: - Het perceel waarop u de aarden dam met erosiepoel aanlegt, moet u vijf jaar lang (de looptijd van de beheerovereenkomst) op 1 januari in gebruik hebben. U toont dit aan via de verzamelaanvraag. - De aarden dam met erosiepoel zelf moet u vijf jaar (de looptijd van de beheerovereenkomst) ononderbroken in gebruik hebben. U toont dit aan via de verzamelaanvraag.

13 Brongerichte maatregelen De maatregelen niet-kerende bodembewerking en directe inzaai zijn brongerichte maatregelen. Het zijn technieken die de oorzaken van bodemerosie bij de bron aanpakken, dus op het perceel zelf. Ze verbeteren de bodemstructuur van het perceel waardoor de bodem beter bestand is tegen de kracht van de regen en het afstromende water Niet-kerende bodembewerking Praktisch: - U bent vrij de percelen te kiezen waarop u de techniek toepast, zolang het maar om erosiegevoelige percelen gaat. - Bewerk de bodem gedurende het betrokken kalenderjaar enkel nietkerend. Verder: - In uw beheerovereenkomst worden een minimale en een maximale oppervlakte vastgelegd. U duidt elk jaar in de verzamelaanvraag voor minstens de minimale oppervlakte percelen aan. - U hebt het perceel dat u niet kerend bewerkt het volledige kalenderjaar in eigen gebruik. U toont dit aan via de verzamelaanvraag Directe inzaai Praktisch: - U bent vrij de percelen te kiezen waarop u de techniek toepast, zolang het maar om erosiegevoelige percelen gaat. - Bewerk de bodem niet gedurende het betrokken kalenderjaar. - Zaai elke teelt in de vegetatieresten van de vorige oogst of van een groenbedekker, zonder eerst een zaaibed te maken. Verder: - In uw beheerovereenkomst worden een minimale en een maximale oppervlakte vastgelegd. U duidt elk jaar in de verzamelaanvraag voor minstens de minimale oppervlakte percelen aan. - U hebt het perceel waarop u deze techniek toepast het volledige kalenderjaar in eigen gebruik. U toont dit aan via de verzamelaanvraag.

14 14 2. De vergoedingen In ruil voor het uitvoeren van deze maatregelen, ontvangt u jaarlijks een vergoeding van de overheid. De hoogte van de vergoeding hangt af van het pakket. Aanleggen en onderhouden van grasstroken Aanleggen van grasbufferstroken met teeltbeperking (gewassen niet sterk erosiegevoelig zijn) Aanleggen van grasbufferstroken zonder teeltbeperking (telen erosiegevoelige gewassen toegelaten) Aanleggen van grasgangen /ha grasbufferstrook 455 /ha grasbufferstrook /ha grasgang perceelsrand Aanleggen van grasgangen /ha grasgang Aanleggen en onderhouden van een aarden dam en een erosiepoel (grasland) Dammen lager dan 0,4 meter 0,70 /strekkende meter Dammen tussen 0,4 en 0,75 meter 1,90 /strekkende meter Dammen hoger dan 0,75 meter 3,40 /strekkende meter Aanleggen en onderhouden van een aarden dam en een erosiepoel (akkers) Dammen lager dan 0,4 meter 1 /strekkende meter Dammen tussen 0,4 en 0,75 meter Dammen hoger dan 0,75 meter 2,6 /strekkende meter 4,40 /strekkende meter Brongerichte maatregelen Niet-kerende bodembewerking Directe inzaai 80 /ha 200 /ha

15 15 Belangrijk! - De maximale oppervlakte (die gelijk is aan 1,5 maal de minimale oppervlakte) vormt de bovengrens voor het berekenen van de vergoeding. - Op sterk erosiegevoelige percelen moet u als gevolg van de randvoorwaarden maatregelen nemen om erosie te bestrijden. De beste methode is het perceel permanent bedekt houden. Gewassen die sterk erosiegevoelig zijn (zoals aardappelen of maïs), worden best niet verbouwd op deze percelen. Sluit u een beheerovereenkomst op een sterk erosiegevoelig perceel, dan ontvangt u geen vergoeding als u een sterk erosiegevoelig gewas verbouwt in een bepaald jaar. - Slechte weersomstandigheden bij het oogsten kunnen leiden tot structuurbederf van de bodem. In zo n geval kunt u vragen om af te zien van de directe inzaai of de niet-kerende bodembewerking. Stemt de VLM in met uw verzoek, dan mag u de bodem kerend bewerken. U ontvangt dan geen vergoeding voor dat perceel in dat jaar. 3. Waar kunt u een beheerovereenkomst erosiebestrijding sluiten? Beheerovereenkomsten om erosie te bestrijden zijn alleen op erosiegevoelige percelen mogelijk. Laat u adviseren door uw bedrijfsplanner. Op deze percelen zullen de maatregelen efficiënt worden ingezet om uw inspanningen zo goed mogelijk te laten renderen en de kans op succes zo groot mogelijk te maken. 4. Een beheerplan op maat van uw bedrijf De juiste beheerovereenkomst(en) kiezen voor uw bedrijf: het is geen peulenschil. Het komt erop aan de juiste maatregelen op de juiste plaats te nemen, en daarvoor zijn kennis en maatwerk nodig. De VLM stelt een team van bedrijfsplanners ter beschikking. Zij helpen u om uit te zoeken welke beheerovereenkomsten aangewezen zijn voor uw bedrijf. Meer info: zie contactgegevens

16 16 5. Vraag uw beheerovereenkomst tijdig aan Bent u van plan een beheerovereenkomst te sluiten? Houd er dan rekening mee dat uw aanvraag geëvalueerd moet worden. Dien uw aanvraag ruim op voorhand in bij de VLM. U kunt geen beheerovereenkomsten sluiten via de verzamelaanvraag. Beheerovereenkomsten starten altijd op 1 januari van het kalenderjaar en hebben een looptijd van vijf jaar. 6. Opmerking Wanneer een beheersovereenkomst niet-kerende bodembewerking of directe inzaai wordt afgesloten dan zal dit in de toekomst per kalenderjaar bekeken worden i.p.v. per teeltjaar. Tijdens dit kalenderjaar mag de bodem ENKEL niet-kerend bewerkt worden. Wanneer door bijvoorbeeld slechte weersomstandigheden bij het oogsten het niet mogelijk is de bodem niet-kerend te bewerken kunt u afzien van de nietkerende bodembewerking of directe inzaai. Wanneer de VLM instemt met uw verzoek dan mag u de bodem kerend bewerken. U ontvangt dan weliswaar geen vergoeding voor dat perceel in dat jaar. 7. Meer weten? Overtuigd van de voordelen van beheerovereenkomst? U kunt op elk moment persoonlijk advies inwinnen bij onze bedrijfsplanners. Toegespitst op uw situatie en op maat van uw bedrijf. Deze service is gratis en vrijblijvend. U kunt terecht bij de Dienst Plattelandsbeheer van onze provinciale afdelingen: VLM Limburg Koningin Astridlaan Hasselt Tel.: Fax: VLM Vlaams-Brabant Diestsevest Leuven Tel.: Fax:

17 17 DEEL 4: EROSIEBESTRIJDING DOOR MIDDEL VAN VERSCHILLENDE GRONDBEWERKINGEN 1. Erosieproef wintertarwe na suikerbieten 1.1. Proefopzet Er worden verschillende grondbewerkingen voor de uitzaai vergeleken: Kerend, beperkte diepe en ondiepe grondbewerking. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie, bodemverdichting, onkruiddruk, ziektenaantasting, opbrengst en kwaliteit Perceelsgegevens a Voorvrucht: Suikerbieten b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 350 korrels/m² d Ras: Premio e Onkruidbestrijding: Naopkomst: Othello 1,2 l/ha + Hussar ultra 50 cc f Bemesting: Minerale stikstof: - Stikstofindex: 134 (lager dan normaal) - Stikstofbehoefte: 193 E N/ha - Stikstofgift: 193 EN/ha 1 e fractie: 80 EN/ha bij uitstoeling e fractie: 60 EN/ha bij de stengelstrekking e fractie: 53 EN/ha bij het laatste blad g Halmverkorter: CCC 0,75 l/ha, Moddus 0,25 l/ha h Graanhaantje + bladluizen: Patriot 0,2 l/ha i Fungiciden: - Bladbehandeling: Venture 1,5 l/ha Aarbehandeling: Allegro 1l/ha

18 18 j Ontledingsuitslag van de bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 45 Zware leem ph-kcl 7,1 6,7-7,3 Gunstig C in % (humus) 1,6 1,2 1,6 Normaal Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Tamelijk hoog Calcium (Ca) Tamelijk hoog Natrium (Na) 2,4 3,2 6,4 Tamelijk laag Boor (B) Aangelegde objecten nr Objecten Ploegen Ploegen 2 3 Diepe grondbewerking Beperkte grondbewerking Diepwoeler ( 25 cm diep ) + Cultivator (16 cm) Cultivator ( 16 cm diep ) Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine 1.4. Waarnemingen Opkomsttellingen De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten # planten/m² % Opkomst 1 Ploegen ,7 2 Diepe grondbewerking + beperkte grondbewerking ,1 3 Beperkte grondbewerking

19 Tarwe na cichorei Tarwe na korrelmaïs Ziektetellingen 19 Tot op heden werd er geen visueel waarneembaar verschil vastgesteld tussen de verschillende objecten bodembewerking. De ziektedruk van de voornaamste bladziekten in wintertarwe was laag in de leemstreek. Dit is te verklaren door het extreem droge voorjaar Proefplan Ploegen Cultivator + diepwoeler cultivator 24m 24m 24m

20 20 2. Erosieproef wintertarwe na cichorei 2.1. Proefopzet Er worden de grondbewerkingen ploegen en niet kerende grondbewerking met elkaar vergeleken. De niet kerende grondbewerking wordt nog opgedeeld in een diepe- en een ondiepe bodembewerking. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie, bodemverdichting, onkruiddruk, ziekten-aantasting, opbrengst en kwaliteit Perceelsgegevens a Voorvrucht: cichorei b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 350 korrels/m² d Ras: Premio e Onkruidbestrijding: - Naopkomst: Othello 1,2 l/ha + Hussar ultra 50 cc Tegen cichorei opslag : Allié star 35 g/ha f Bemesting: Minerale stikstof: - Stikstofindex: 134 (lager dan normaal) - Stikstofbehoefte: 193 E N/ha - Stikstofgift: 193 EN/ha 1 e fractie: 80 EN/ha bij uitstoeling e fractie: 60 EN/ha bij de stengelstrekking e fractie: 53 EN/ha bij het laatste blad g Halmverkorter: CCC 0,75 l/ha, Moddus 0,25 l/ha h Graanhaantje + bladluizen: Patriot 0,2 l/ha i Fungiciden: - Bladbehandeling: Venture 1,5 l/ha Aarbehandeling: Allegro 1 l/ha

21 21 Ontledingsuitslag van de bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 45 Zware leem ph-kcl 7,1 6,7-7,3 Gunstig C in % (humus) 1,6 1,2 1,6 Normaal Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Tamelijk hoog Calcium (Ca) Tamelijk hoog Natrium (Na) 2,4 3,2 6,4 Tamelijk laag Boor (B) Aangelegde objecten nr Objecten Beperkte grondbewerking Diepe grondbewerking Cultivator ( 16 cm diep ) Diepwoeler (25 cm) + cultivator (16 cm) 3 Ploegen Ploegen Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine 2.4. Waarnemingen Opkomsttellingen De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten # planten/m² % Opkomst 1 Ploegen ,3 2 Diepe grondbewerking ,7 3 Cultivator ,7

22 maïs Tarwe na suikerbieten Ziektetellingen 22 Tot op heden werd er geen visueel waarneembaar verschil vastgesteld tussen de verschillende objecten bodembewerking. De ziektedruk van de voornaamste bladziekten in wintertarwe was laag in de leemstreek. Dit is te verklaren door het extreem droge voorjaar Proefplan Cultivator Cultivator + Diepwoeler Ploegen 24m 24m 48m Grasstrook

23 23 3. Erosieproef wintertarwe na korrelmaïs 3.1. Proefopzet Er worden de grondbewerkingen ploegen en niet kerende grondbewerking met elkaar vergeleken. De niet kerende grondbewerking wordt nog opgedeeld in een diepe- en een ondiepe bodembewerking. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie, bodemverdichting, onkruiddruk, ziekten-aantasting, opbrengst en kwaliteit Perceelsgegevens a Voorvrucht: korrelmaïs b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 350 korrels/m² d Ras: Premio e Onkruidbestrijding: Naopkomst: Othello 1,2 l/ha + Hussar ultra 50 cc Tegen cichorei opslag : Allié star 35 g/ha f Bemesting: Minerale stikstof: - Stikstofindex: 134 (lager dan normaal) - Stikstofbehoefte: 193 E N/ha - Stikstofgift: 193 EN/ha 1 e fractie: 80 EN/ha bij uitstoeling e fractie: 60 EN/ha bij de stengelstrekking e fractie: 53 EN/ha bij het laatste blad g Halmverkorter: CCC 0,75 l/ha, Moddus 0,25 l/ha h Graanhaantje + bladluizen: Patriot 0,2 l/ha i Fungiciden: - Bladbehandeling: Venture 1,5 l/ha Aarbehandeling: Allegro 1 l/ha

24 24 Ontledingsuitslag van de bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 45 Zware leem ph-kcl 7,1 6,7-7,3 Gunstig C in % (humus) 1,6 1,2 1,6 Normaal Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Tamelijk hoog Calcium (Ca) Tamelijk hoog Natrium (Na) 2,4 3,2 6,4 Tamelijk laag Boor (B) Aangelegde objecten nr Objecten Ploegen Ploegen 2 3 Diepe grondbewerking Beperkte grondbewerking Diepwoeler (25 cm) + cultivator (16 cm) Cultivator (16 cm) Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine Rotoreg + zaaimachine De oogstresten van de korrelmaïs zijn geklepeld Waarnemingen Opkomsttellingen De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten # planten/m² % Opkomst 1 Ploegen ,4 2 Diepe grondbewerking Beperkte grondbewerking ,6

25 Tarwe na suikerbieten Maïs Graaf Ziektetellingen 25 Tot op heden werd er geen visueel waarneembaar verschil vastgesteld tussen de verschillende objecten bodembewerking. De ziektedruk van de voornaamste bladziekten in wintertarwe was laag in de leemstreek. Dit is te verklaren door het extreem droge voorjaar Proefplan Cultivator Cultivator + Diepwoeler Ploegen 48 m 24 m 24 m Grasstrook

26 26 4. Erosieproef in suikerbieten 4.1. Proefopzet Er worden verschillende grondbewerkingen voor de uitzaai vergeleken: ploegen, schijfeg tijdens de winterperiode, vaste tand cultivator tijdens de winterperiode en beperkte nietkerende grondbewerking in het voorjaar. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie, bodemvocht in het voorjaar, onkruiddruk, ziektenaantasting, rooibaarheid, opbrengst en procent suiker Perceelsgegevens a Voorvrucht: Wintertarwe b Zaaidatum: Gedeeltelijke herzaai c Zaaiafstand: 19,6 x 45 cm d Ras: Angeliqua e Onkruidbestrijding: Voor de zaai: niet-kerend: Glyfosaat 4 l/ha Vooropkomst: pyramine 2 l/ha Naopkomst: (B = Betanal, Tr = Tramat, G = Goltix) 1 e Betanal Elite 0,75 l/ha + G 0,75 l/ha + uitvloeier 0.3 l/ha e B 0,75 l/ha + G 0,75 l/ha + Treto 500 0,25 l/ha + Frontier 0,75 l/ha + aminoplant 0,5 l/ha e B 0,75 l/ha + Treto 500 0,25 l/ha + Frontier elite 1 l/ha + Fusilade 0,25 l/ha + uitvloeier 0,5 l/ha e B 0,75 l/ha + Frontier Elite 1 l/ha + Fusilade 0,25 l/ha + Tr 0,25 l/ha + aminoplant 0,5 l/ha + uitvloeier 0,3 l/ha e B 0,75 l/ha + Tr 0,25 l/ha + Frontier 1 l/ha + uitvloeier 0,5 l/ha + aminoplant 0,5 l/ha e B 0,75 l/ha + Tramat 0,25 l/ha + Frontier 1 l/ha + Boor 1 l/ha + Vegelux 0,3 l/ha

27 27 f Bemesting: - Organische bemesting: 15 ton/ha varkensdrijfmest Groenbemester: mosterd, phacelia, bladrammenas, bruine mosterd en japanse haver (alles matig ontwikkeld) Chemische stikstof: - stikstofindex:150 (normaal) - stikstofbehoefte: 150 E N/ha - rijbemesting (reductie): 120 E N/ha g Insectenbestrijding: zaaizaadbehandeling met Poncho Beta Analyse van de toegediende mest Analyse-uitslag ph 7.5 Beoordeling Gem. Samenstelling Droge stof laag 82.6 Organische stof zeer laag 55.8 Totale stikstof 6.10 tamelijk laag 8.6 Minerale stikstof 3.72 tamelijk laag 5.5 Fosfor (P 2 O 5 ) 2.47 zeer laag 4.2 Kalium (K 2 O) 3.56 gem. 4.8 Natrium (Na 2 O) 1.52 samenstelling gem. 1.3 Calcium (CaO) 2.17 samenstelling zeer laag 3.3 Magnesium (MgO) 1.23 zeer laag 1.7 h Ontledingsuitslag van de bouwlaag: Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 40 Leem ph-kcl ,3 Gunstig C in % (humus) 1,2 1,2 1.6 Normaal Fosfor (P) Normaal Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Normaal Calcium (Ca) Tamelijk hoog Natrium (Na) 3,0 3,1 6,2 Tamelijk laag Boor (B) 0,27 0, Laag

28 nr Aangelegde objecten Objecten Zonder voorbewerking winter Voorbewerking schijfeg winter Voorbewerking vaste tand winter Datum bewerking Winterperiode / Ploegen Type bewerking voorjaar 1 x Canadese Eg + 2 x Compactor Afslepen akker + 1 x Canadese eg + 2 x Compactor Datum bewerking Voorjaar /03/ /03/11 In objecten 2,3 en 4 werd op groenbemester geklepeld, vlak voor de bodembewerking 4.4. Waarnemingen Opkomsttellingen en percentage bodembedekking De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten % Opkomst Zonder voorbewerking winter Voorbewerking schijfeg winter Voorbewerking vaste tand winter % Bodembedekking* 92,6 % % 90,9 % % 90,4 % % 4 Ploegen 90,6 % 0 % * % van de bodem dat bedekt wordt door resten van de groenbemester

29 Cichorei Maïs Onkruidtellingen Het verschil in onkruiddruk tussen de 4 objecten is tot op heden verwaarloosbaar. Dit kan mogelijk nog veranderen tijdens het verdere verloop van het groeiseizoen en wordt dus verder opgevolgd Proefplan 24m geen winterbewerking 24m schijveneg 24m cultivator 24 m geploegd 24m 24m 24m 24m Grasstrook

30 30 5. Erosieproef in cichorei 5.1. Proefopzet Er worden verschillende grondbewerkingen voor de uitzaai vergeleken: ploegen, schijfeg tijdens de winterperiode, vaste tand cultivator tijdens de winterperiode. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie,bodemvocht in het voorjaar, onkruiddruk, ziekte aantasting, rooibaarheid, en opbrengst Perceelsgegevens a Voorvrucht: wintertarwe b Zaaidatum: c Zaaiafstand: 9,6 cm x 45 cm d Ras: Melci e Onkruidbestrijding: - Voor de zaai: niet-kerend: Glyfosaat 4 l/ha Bonalan 9 l/ha Vooropkomst: asulox 0,5 l/ha + kerb 1,25 l/ha + Legurame 2 l/ha Naopkomst: (S = Safari; Tr = Trend; DG = Dual Gold;L = Legurame) 1 e S 5 g/ha + Kerb 0,25 l/ha + aminosol 0,5 l/ha e S 10 g/ha + Kerb 0,25 l/ha + DG 0,05 l/ha + Trend 0,1 l/ha e S 10 g/ha + Kerb 0.25 l/ha + Tramat Flow 0,05 l/ha + Trend 0,1 l/ha e S 10 g/ha + DG 0,15 l/ha + Trend 0.1 l/ha + aminsol 0,5 l/ha e S 10 g/ha + DG 0,2 l/ha + Frontier 0,2 l/ha + Trend 0,1 l/ha e S 10 g/ha + DG 0,1/ha + Frontier 0,1 l/ha + Aminosol 0,5 l/ha e Frontier 0.2 l/ha + DG 0.05 l/ha f Bemesting: - Groenbemester: mosterd, phacelia, bladrammenas, bruine mosterd en japanse haver (alles matig ontwikkeld) Minerale stikstof: Stikstofindex: 150 (normaal) Stikstofgift: 39 E N/ha

31 31 g Ontledingsuitslag van de bouwlaag : Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 40 Leem ph-kcl ,3 Tamelijk laag C in % (humus) 1.1 1,2 1.6 Tamelijk laag Fosfor (P) Tamelijk hoog Kalium (potas) (K) Tamelijk hoog Magnesium (Mg) Normaal Calcium (Ca) Normaal Natrium (Na) 2.0 3,1 6,1 Laag Boor (B) , Tamelijk laag 5.3. Aangelegde objecten nr Objecten Bodembewerkingen 1 Ploegen 2 3 Schijveneg tijdens winterperiode Vaste tand Cultivator tijdens winterperiode Klepelen Ploegen Afslepen Opentrekken veereg x compactor Klepelen Schijveneggen Opentrekken veereg x compactor Klepelen Vaste tand cultivator Opentrekken veereg x compactor Objecten 2 en 3 zijn aangelegd om na te gaan hoe we ook zonder ploegen de bodem voldoende snel kunnen laten opdrogen in het voorjaar.

32 5.4. Waarnemingen Opkomsttellingen en percentage bodembekking De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten % Opkomst % Bodembedekking* 1 Ploegen 100 % 0 % 2 Schijveneg tijdens winterperiode 96,2 % % 3 Vaste tand Cultivator tijdens winterperiode 97,4 % % * % van de bodem dat bedekt wordt door resten van de groenbemester Onkruidtellingen Het verschil in onkruiddruk tussen de 3 objecten is tot op heden verwaarloosbaar. Dit kan mogelijk nog veranderen tijdens het verdere verloop van het groeiseizoen en wordt dus verder opgevolgd.

33 houtkant Suikerbieten Proefplan geploegd cultivator schijveneg 41 m 24 m 24 m Grasstrook

34 34 6. Erosieproef in korrelmaïs 6.1. Proefopzet Er worden verschillende grondbewerkingen voor de uitzaai vergeleken: ploegen, schijfeg tijdens de winterperiode, vaste tand cultivator tijdens de winterperiode en beperkte nietkerende grondbewerking in het voorjaar. Er gebeurt een vergelijking tussen de technieken qua opkomst, groei, erosie, onkruiddruk, ziekteaantasting en opbrengst Perceelsgegevens 1. Voorvrucht: Wintertarwe 2. Zaaidatum: Zaaidichtheid: korrels/ha 4. Ras: Ricardinio 5. Onkruidbestrijding: - Voor de zaai: zonder bodembewerking in winterperiode: Glyfosaat 3 l/ha Naopkomst: Calaris 1,25 l/ha + Samson 0,3 l/ha + Clio Elite 1 l/ha Bemesting: - Organische bemesting: 15 ton/ha varkensdrijfmest Groenbemester: mosterd, phacelia, bladrammenas, bruine mosterd en japanse haver (alles matig ontwikkeld) Voorjaarsbemesting: - varkensdrijfmest : 15 ton /ha Chemische N: vloeibare N 39 %: 60 EN Analyse van de mest Analyse-uitslag Beoordeling Gem. Samenstelling Droge stof 51 Tamelijk laag 79 Organische stof 32,3 Tamelijk laag 53 Totale stikstof 6,2 Gemiddeld 7.8 Minerale stikstof 4,3 Gemiddeld 5.0 Fosfor (P 2 O 5 ) 3,17 Gemiddeld 4 Kalium (K 2 O) 5,2 Gemiddeld 4.6 Natrium (Na 2 O) 2,29 Zeer hoog 1.2 Calcium (CaO) 1,81 Tamelijk laag 3.1 Magnesium (MgO) 1.29 Gemiddeld 1.6

35 Aangelegde objecten nr Objecten Bodembewerkingen 1 Geploegd Vaste tand Cultivator tijdens winterperiode Schijveneg tijdens winterperiode Zonder voorbewerking tijdens winterperiode Klepelen Ploegen Afslepen Opentrekken veereg Rotoreg + zaaimachine Klepelen Vaste tand cultivator Opentrekken veereg Rotoreg + zaaimachine Klepelen schijfeggen Opentrekken veereg Rotoreg + zaaimachine Klepelen Opentrekken veereg Rotoreg + zaaimachine

36 Waarnemingen Opkomsttellingen en percentage bodembekking De tellingen gebeurden in 4 herhalingen op nr Objecten % Opkomst % Bodembedekking* 1 Ploegen 99 % 0 % 2 Vaste tand Cultivator tijdens 99,1 % % winterperiode 3 Schijveneg tijdens winterperiode 100 % % 4 Zonder voorbewerking tijdens winterperiode 100 % % * % van de bodem dat bedekt wordt door resten van de groenbemester Onkruidtellingen Het verschil in onkruiddruk tussen de 4 objecten is tot op heden verwaarloosbaar. Dit kan mogelijk nog veranderen tijdens het verdere verloop van het groeiseizoen en wordt dus verder opgevolgd.

37 Suikerbieten wintertarwe Proefplan 24 m geploegd 24m cultivator 24m schijveneg 24m geen winter bewerking Grasstrook

38 38 7. Niet-kerende teelttechniek aardappelen Proef in samenwerking met het Landbouwcentrum aardappelen (PCA), de Vlaamse overheid Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (Ir. A. Demeyere) Proefopzet Vergelijking van een vastkokend ras (Cilena) voor de versmarkt bij kerende (ploegen) en niet-kerende teelttechniek op gebied van groei, ziekteaantasting, productie, tarra en economische waarde per ha. De proef gebeurt in 4 herhalingen Perceelsgegevens 1. Voorvrucht: wintertarwe, gevolgd door gele mosterd 2. Ploegen (winter) + afslepen + cultivator, rotoreg 3. Pootdatum: Onkruidbestrijding rassen: - vooropkomst: Defi 3 l/ha + Artist 2 kg/ha (proef) naopkomst: a. Titus 20 g/ha + Sencor 150 g/ha + uitvloeier 0,5 l/ha b. Titus 20 g/ha + Sencor 150 g/ha + uitvloeier 0,5 l/ha Bemesting: Injectie van 15 m 3 varkensdrijfmest op de tarwestoppel Mestontleding : Analyse-uitslag Beoordeling Gemiddelde samenstelling Droge stof Laag 82.6 Organische stof Laag 55.8 Totale stikstof 4.94 Tamelijk laag 8.6 Minerale stikstof 3.88 Tamelijk laag 5.5 Fosfor ( P2O5 ) 0.98 Zeer laag 4.2 Kalium ( K2O ) 3.52 Tamelijk laag 4.8 Natrium ( Na2O ) 1.13 Gemiddeld 1.3 Calcium ( CaO ) 0.82 Zeer laag 3.3 Magnesium ( MgO ) 0.39 Zeer laag 1.7

39 39 Groenbemester gele mosterd ( matig ontwikkeld ) Injectie van 15 m 3 varkensdrijfmest ( voor zaaibedbereiding) Mestontleding : Analyseuitslag Beoordeling Gemiddelde samenstelling Droge stof 73 Gemiddeld 79 Organische stof 49 Gemiddeld 53 Totale stikstof 6.5 Gemiddeld 7.8 Minerale stikstof 3.7 Tamelijk laag 5.0 Fosfor ( P2O5 ) 4.7 Gemiddeld 4.0 Kalium ( K2O ) 5.7 Gemiddeld 4.6 Natrium ( Na2O ) 1.60 Tamelijk hoog 1.2 Calcium ( CaO ) 3.84 Gemiddeld 3.1 Magnesium ( MgO ) 2.00 Tamelijk hoog 1.2 Ontledingsuitslag bouwlaag Bepaling Uitslag ontleding Streefzone Beoordeling Grondsoort 35 Lichte Leem ph-kcl 6.4 6,5 7,0 Gunstig C in % (humus) 1.3 1,2 1,6 Normaal Fosfor (P) Normaal Kalium (potas) (K) Normaal Magnesium (Mg) Tamelijk hoog Calcium (Ca) Normaal Natrium (Na) 2.0 3,4 6,7 Laag Boor (B) Toepassing kalium: 300 E K 2 O N-bodemanalyse in het voorjaar - Stikstofindex: 218 (normaal) - Stikstofadvies: 103 eenheden/ha 55 uit drijfmest op de akker in het voorjaar E bij fungiciden behandeling

40 40 6. Fungicidenbehandeling tegen aardappelziekte Datum Product Dosis per ha Bravo 2,25 l/ha Revus 0,6 l/ha Revus 0,6 l/ha Revus 0,6 l/ha Shirlan 0,4 l/ha 7. Insecticidenbehandeling Bestrijding van de Coloradokever Tracer 0.05 l/ha Bestrijding van de bladluizen ( toprol) Teppeki 0.16 kg/ha Beide insecticiden sparen de nuttige vijanden!! 7.3. Waarnemingen : Onkruidtellingen : Vanaf het poten tot op heden konden we geen verschil in onkruiddruk merken tussen het object niet-kerende bodembewerking en het object ploegen. De onkruiddruk in beide objecten verschilde niet veel met andere jaren, maar de zeer droge bodemomstandigheden hebben er voor gezorgd dat de bodemherbiciden hun werk niet voor 100 % hebben kunnen doen. Hierdoor stellen we nu vast dat geen van beide percelen voldoende onkruidvrij is.

41 Uitgevoerde grondbewerkingen Niet- kerende teeltechniek - Na de oogst van de wintertarwe drijfmestinjectie met bouwlandinjector Hierna 1 bewerking met de cultivator. - Gevolgd door de inzaai van gele mosterd. (diepwoeler met zaaicombinatie in 1 werkgang) - Eind december werd de gele mosterd (die zich ontwikkeld had tot een normaal gewas) geklepeld. - Begin januari werd de grond bewerkt met de cultivator (bevroren grond). - In het voorjaar werd het perceel na het vollevelds toedienen van drijfmest oppervlakkig bewerkt met de cultivator. - Voor het poten werd de grond bewerkt met een veereg (diepte 10 cm) - Hierna werd de grond bewerkt met de rotorkopeg Kerende teeltechniek (ploegen) - Na de oogst van de wintergerst drijfmestinjectie met bouwlandinjector. - Hierna 1 bewerking met de cultivator. - Gevolgd door de inzaai van gele mosterd. (diepwoeler met zaaicombinatie in 1 werkgang) - Eind december werd de gele mosterd (die zich ontwikkeld had tot een normaal gewas) geklepeld. - In het voorjaar werd het perceel na het vollevelds toedienen van drijfmest geploegd. - Voor het poten werd de grond bewerkt met een veereg (diepte 10 cm) - Hierna werd de grond bewerkt met de rotorkopeg

42 42 8. Aardappeldrempels 8.1. Proefopzet Bij de teelt van aardappelen treedt er vaak erosie op, zeker indien door het frezen ruggen worden opgebouwd met een zeer fijne bodemstructuur (weinig kluiten). In het kader van het Interregproject Bodembreed werd daarom op een aantal percelen kleine drempels aangelegd tussen de ruggen. Op een 5 tal percelen in het Zuiden van Limburg werd van het aardappelperceel meestal een gedeelte met en een gedeelte zonder drempels aangelegd. Aardappeldrempels zijn kleine verhogingen van ongeveer 8 cm die bij het frezen van de ruggen tussen de aardappelruggen worden aangelegd. Doel ervan is de afstroom van water te beperken en daardoor de erosie te verminderen. De afstand tussen de verschillende drempels bedraagt gemiddeld 110 cm, maar kan eenvoudig worden aangepast Perceelsgegevens Perceel PIBO: zie rassenproef Perceel in Kanne: Niet kerend bewerkt Aantal percelen van landbouwer Daniël Castermans ( s Gravenvoeren) 8.3. Foto s aanleg

43 43 9. Bodemvochtmetingen 9.1. Proefopzet Wanneer de bodem niet-kerend wordt bewerkt stapelt zich er organische stof op in de bovenste bodemlaag. Daarnaast wordt de capillaire werking van de bodem minder verstoord. Bijgevolg wordt het idee vaak geopperd dat bij een niet-kerende bodembewerking de grond beter in staat is om vocht vast te houden in vergelijking met ploegen. In het suikerbietenperceel zijn daarom verschillende grondstalen genomen om het bodemvochtgehalte van de verschillende bewerkingen te bepalen (kerend vs niet-kerend). Dit werd gedaan kort na de zaai (relatief veel vocht in de bodem) en na een lange periode met relatief weinig neerslag Meetmethode Per bewerking werden telkens een groot aantal stalen genomen. Elk staal is daarenboven onderverdeeld in 3 lagen (0-10 cm, cm en cm). De verschillende bodemmonster (9 per bewerking) worden zo snel mogelijk na de staalname gewogen. De bodemmonsters worden gedroogd in een oven bij 105 C. De droge monsters worden vervolgens opnieuw gewogen. Het vochtgehalte van het bodemmonster is dan de massa van het verdampte water gedeeld door de massa van de ovendroge grond. Het volume van het bodemmonster is in dit geval niet relevant.

44 Resultaten 1.1 Vochtgehalte (%) kort voor de zaai perceel suikerbieten ( 23 maart 2011 ) 0-10 cm 20,65 Ploegen cm 22,25 21, cm 22,90 Vaste tand cultivator 0-10 cm 22, cm 21,89 22, cm 23, cm 20,88 Schijveneg cm 22,34 21, cm 22, Vochtgehalte (%) + bulkdensiteit (g/cm³) 1 maand na het zaaien ( perceel suikerbieten ) Bewerking Vochtgehalte bulkdensiteit Ploegen 23,11 1,07 Vaste tand 23,12 1,14 Schijveneg 22,22 1,13 Geen winterbewerking 23,89 1,19

45 bodemvochtgehalte (%) op 20 mei 2011,na lange periode van droogte (perceel suikerbieten) 0-10 cm 15,8 Ploegen cm 17,6 17, cm 18, cm 16,6 Niet-kerend cm 18,1 17, cm 16,3 1.4 Vochtgehalte (%) op 20 mei 2011, na lange periode van droogte (perceel aardappelen) 0-10 cm Ploegen cm 14, cm 0-10 cm Niet-kerend cm 14, cm 9.4. Besluit Uit deze resultaten kan besloten worden dat de verschillen in bodemvochtgehalte tussen een kerende en niet-kerende bodembewerking nihil zijn. Bijgevolg kan op basis van deze resultaten aangenomen worden dat de veronderstelling dat een niet-kerende grondbewerking meer vocht zou vasthouden verworpen kan worden en dit zowel wanneer er voldoende vocht in de bodem aanwezig is als na een droge periode. Belangrijk is hierbij te vermelden dat het ploegen tijdens de wintermaanden is uitgevoerd. Het suikerbietenperceel eind november en het aardappelperceel begin januari.

46 46 Deel 7 : Lange termijnpercelen In diverse onderzoeken is het positieve effect van niet kerende of ploegloze bodembewerking inzake erosiebestrijding bewezen. Op percelen die niet kerend worden bewerkt bevinden, zich dikwijls gewasresten waardoor na hevige regenbuien de bodem minder snel wegspoelt. Naast het positieve effect van niet kerende bodembewerking op de erosiegevoeligeheid van een perceel worden in het BodemBreed onderzoek Langtermijnpercelen ook andere effecten van niet kerende bodembewerking onderzocht. Het interregproject Bodembreed langetermijnpercelen heeft als doelstelling de invloed van niet kerende bodembewerking nagaan op de diverse bodemchemische, bodemfysische en bodembiologische kenmerken. Op vier percelen in Vlaams-Brabant waarop reeds lange tijd zowel kerende als niet-kerende bodembewerking werd een vergelijkende staalname uitgevoerd naar de diverse kenmerken die de kwaliteit van een landbouwbodem bepalen. Deze inleiding geeft kort toelichting bij een aantal belangrijke parameters die werden onderzocht met het oog op een goede bodemkwaliteit voor de teelt van diverse akkerbouwgewassen. Een belangrijke indicator voor de bodemkwaliteit is het gehalte aan organische stof. Figuur 1 toont het resultaat van de meting van het organische stof gehalte op de percelen Kortrijkdrop en Nieuwe stal waarop al geruime tijd een zone kerend en een zone niet kerend wordt bewerkt. In dit geval is het organische stof gehalte hoger in de laag van 20 tot 30 cm in het niet kerend bewerkte gedeelte. In de toplaag van 0 tot 10 cm is het verschil beperkt. De verschillen tussen de kerend en de nietkerende behandeling zijn te klein om te spreken van een statistisch significant verschil.

47 g/cm³ g/cm³ % C % C 47 Kortrijkdorp Kessel Lo Geploegd Niet Geploegd Nieuwe stal Huldenberg Geploegd Niet Geploegd cm cm cm Bodemlaag cm cm cm Bodemlaag Figuur 1: Organische stof gehalte op het kerende en niet kerende gedeelte van het perceel Kortrijkdorp in Kessel-Lo en perceel Nieuwe stal in Huldenberg. (Metingen maart 2011) Naast de verdeling van de organische stof, zal jaarlijks ploegen zorgen dat de toplaag van de bodem minder vast ligt. Onder deze toplaag kan zich echter een ploegzool vormen. Onder niet kerende bodembewerking was de dichtheid van de bodem op de proefvelden hoger in de bouwvoor zoals weergeven in Figuur 2, maar in de niet kerende behandeling werd geen ploegzool waargenomen met de penetograaf terwijl dit wel het geval was in de geploegde behandeling voor het perceel Hangar. De metingen met de penetrograaf worden getoond in Figuur Bulkdensiteit Hangar Kessel-lo Geploegd Niet-Geploegd Bulkdensiteit Nieuwe Stal Kessel-lo * Geploegd Niet-Geploegd * cm cm cm Figuur 2: Bulkdensiteit (g/cm³) in de bouwvoor gemeten op twee graanpercelen voorjaar * duidt een significant verschil aan cm cm cm

48 Aantal regenwormen/m² 48 Figuur 3: Penetografie op twee graanpercelen voorjaar 2010 Niet kerende bodembewerking heeft een positieve invloed op het bodemleven. Ploegen zal de gangen en de habitat van onder andere regenwormen afbreken waardoor de regenwormpopulatie daalt. Op de proefvelden is dan ook zichtbaar (Figuur 4) dat op drie van de vier proefvelden meer regenwormen werden geteld op de niet kerende behandeling. Regenwormen zijn belangrijk omdat ze instaan voor de vertering van organisch materiaal en de opbouw van organische stof. De gangen van de regenwormen zorgen bovendien voor een verhoogde infiltratie waardoor minder erosie optreedt Geploegd Niet Geploegd Nieuwe stal Hangar Lange Weide Kortrijkdorp Figuur 4: Het aantal regenwormen op de vier proefpercelen in de geploegde en de niet geploegde behandeling. De tellingen werden uitgevoerd in het najaar van Het effect van niet kerende bodembewerking op de infiltratiecapaciteit van de bodem is wisselend. Enerzijds zal de infiltratie toenemen omdat bestaande macroporiën minder worden verstoord, anderzijds ligt de bouwvoor iets vaster waardoor het water minder snel in de bodem dringt.

49 49 De infiltratiesnelheid werd gemeten op de proefvelden (Figuur 5) en op het perceel Lange Weide was de infiltratiesnelheid hoger in de niet geploegde behandeling, op de andere proefpercelen was dit net andersom Infiltratiesnelheid (mm/uur) * Geploegd Niet-Geploegd * Nieuwe Stal Hangar Kortrijkdorp Lange weide Figuur 5: Infiltratiesnelheid (mm/uur) op de proefvelden, gemeten in mei * duidt een significant verschil aan Algemeen wordt aangenomen dat op percelen onder niet kerende bodembewerking dezelfde opbrengst kan worden gehaald als op geploegde percelen. In sommige gevallen is zelfs sprake van een verhoogde opbrengst omdat de bodemstructuur gevrijwaard wordt. In 2010 was op de proefvelden de opbrengst gelijk of zelfs hoger in de niet kerende behandeling (Tabel 1). Tabel 1: Opbrengst na Niet kerende bodembewerking. Opbrengst (Ton/ha) Nieuwe stal, Wintertarwe Hangar, Wintergerst Kortrijkdorp, maïs (Korrel) Geploegd Niet Geploegd Pieter Janssens, Jan Bries Bodemkundige Dient van België W. De Croylaan 48 Tel: info@bdb.be