Bodemerosie: oorzaken en oplossingen. Jan Vermang, Martien Swerts, Petra Deproost Departement LNE Dienst Land en Bodembescherming

Transcriptie

1 Bodemerosie: oorzaken en oplossingen Jan Vermang, Martien Swerts, Petra Deproost Departement LNE Dienst Land en Bodembescherming

2 Wat is bodemerosie? Bodemerosie = belangrijke bron van sediment in oppervlaktewater!!

3 Bodemerosie: gevolgen Erosie ha (paars rood oranje geel) ton bodem/jaar ton slib/jaar naar waterlopen

4 Bodemerosie: gevolgen Onbevaarbare waterlopen 1 e categorie: geschatte jaarlijkse sediment instroom: m³ ± 60% verontreinigd sediment Budget: ± 5 miljoen /jaar Gemiddelde kost (2013): 26 /m³ Total volume (m³) Total budget ( ) Gemiddelde reinigingskost ( /m³)

5 Bodemerosie: gevolgen Gemeten sedimentvracht op de Maarkebeek (Leupegem) Stroomgebied: 4947 ha Gemiddeld ± 9500 m³ sediment / jaar Gemiddelde *Voorlopig resultaat op basis van hydrologische jaren

6 Bodemerosie: gevolgen Erosie 100,000 ha 2,000,000 ton bodem/jaar 400,000 ton slib/jaar naar waterlopen Gevolgen On-site : oa aantasting bodemkwaliteit Off-site voor milieu en burgers

7 Bodemerosie: gevolgen Gevolgen on-site Verlies van vruchtbare bodem Verlies aan zaaigoed, fyto-sanitaire producten, meststoffen

8 Bodemerosie: gevolgen Gevolgen off-site Modderstromen in dorpskernen Vervuiling van waterlopen Verstopping van rioleringen en grachtenstelsels Dichtslibben van wachtbekkens en kanalen

9 Hoe erosie bestrijden? Algemene principes Principe: Afstromen van SEDIMENT en WATER beperken Zo BRONGERICHT mogelijk: bij voorkeur op de akker of zo snel mogelijk na het verlaten van de akker BUFFERINFRASTRUCTUUR indien voorgaande maatregelen niet volstaan Oplossing = combinatie van maatregelen

10 Erosie bestrijden Hoe pakken we het aan? Belang van een brongerichte aanpak Productie van afstromend water beperken en weerstand van de bodem verhogen bodem bedekt houden, goede bodemstructuur, ruw bodemoppervlak - Teeltkeuze (erosiegevoeligheid teelt, permanent gras, braak) - Maximale bodembedekking (groenbedekkers, gewasresten, onderzaai, dubbel inzaaien ) - Goede bodemstructuur (organische koolstof, ph, bodemverdichting vermijden/opheffen, ) - Grof zaaibed, insporing wegwerken, contourbewerking - Bodemleven bevorderen (in het bijzonder regenwormen) - Niet-kerende bodembewerking, strip-till, mulchzaai - Drempeltjes tussen ruggen

11 Erosie bestrijden Hoe pakken we het aan? Aangevuld met symptoomgerichte maatregelen Afstromend water afremmen en geleiden - Lineaire landschapselementen (hagen, heggen, houtkanten, taluds ) - Grasbufferstroken - Grasgangen - Dammen in organische materialen Afstromend water stockeren - Aarden dammen met erosiepoel - Bufferbekkentjes - Buffergrachten

12 Kostenefficiëntie erosiebestrijding Beter erosiepreventie dan sediment opvangen EROSIEPREVENTIE op de akkers = DUBBELE WINST: - Bescherming landbouwproductie - Vermijden van off-site gevolgen ZONDER ruimingskosten SEDIMENT OPVANGEN in bufferende maatregelen = HALVE WINST: - GEEN bescherming landbouwproductie - Vermijden van off-site gevolgen MET ruimingskosten MAAR beiden zijn nodig en vullen elkaar aan

13 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Bodem bedekt houden Teelt die jaar rond volledige bedekking biedt Groenbedekkers en mulches Periode van onbedekte bodem reduceren Dichte rijen dwars op stroomrichting Granen en vlas zaaien volgens de hoogtelijnen (! ploegen volgens de hoogtelijnen)

14 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Niet-kerende bodembewerking 85% reductie van erosie op veldniveau onder Vlaamse omstandigheden Bron: Vermang J, Erosion processes and physical quality of loamy soils as affected by reduced tillage. PhD thesis. Ghent University, Belgium

15 Erosie bestrijden Niet-kerende bodembewerking Opbrengst ± gelijk: effect suikerbieten, aardappelen > wintertarwe > maïs

16 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Niet-kerende bodembewerking 85% reductie van erosie op veldniveau onder Vlaamse omstandigheden Opbrengst +/- gelijk (SB, AA > WT > M) Geen inkomstenderving Serieuze aanpassing in teelttechniek

17 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Drempels tussen ruggen

18 Erosie bestrijden drempels tussen ruggen

19 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Strip-till

20 Erosie bestrijden Randvoorwaarden erosie Mulchzaai Bron: ASBL Greenotec

21 Erosiebesluit Vlaamse subsidies voor gemeenten Erosiebesluit Subsidie van erosiebestrijdingsmaatregelen (sinds 2002) Subsidie voor opstellen van een gemeentelijk EROSIEBESTRIJDINGSPLAN 12,50 euro per ha plangebied Subsidie voor de begeleiding van de uitvoering van een goedgekeurd erosiebestrijdingsplan (EROSIECOÖRDINATOR) 12,50 euro per ha plangebied Subsidie voor het uitvoeren van gemeentelijke EROSIEBESTRIJDINGSWERKEN 75% van de totale investeringskosten (realisatie en grondinname) Maatregelen moeten 20 jaar in stand worden gehouden

22 Erosiebestrijdingsplannen Stand van zaken gemeenten beschikken over een goedgekeurd erosiebestrijdingsplan - 5 gemeenten hebben een erosiebestrijdingsplan in opmaak - slechts 8 erosiegevoelige gemeenten ontbreken

23 Aantal gemeenten met erosiecoördinator Erosiecoördinatoren Stand van zaken 106 gemeenten met goedgekeurd plan 91 gemeenten worden ondersteund door een erosiecoördinator (= 86% van de gemeenten met een goedgekeurd erosiebestrijdingsplan)

24 Aantal projecten per jaar Erosiebestrijdingswerken Stand van zaken + 250% + 60% + 60% Dankzij de ondersteuning door erosiecoördinatoren is het aantal projecten met een factor 2,5 gestegen t.o.v. de periode

25 Bodemverkenner (DOV) Kaartmateriaal erosie en erosiebestrijding bodem bodemloketten

26 Jan Vermang Beleidsmedewerker Bodembescherming Dienst Land en Bodembescherming Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Tel: