spellingvaardigheid van droom naar daad

Transcriptie

1 1 spellingvaardigheid van droom naar daad

2 2 Het is de vraag Het is (...) de vraag of niet betere instrumenten dan de huidige ontwikkeld moeten en kunnen worden. Frans Daems e.a.: Letters en punten, 2010.

3 3 Context Eindtermen en leerplannen in dezelfde lijn: spellingkennis: geen concrete beschrijving te beheersen onderwerpen; spellingvaardigheid: niet opzichzelfstaand, deelvaardigheid schrijven; spellingattitude: bereidheid om taal, indeling, spelling, handschrift en lay-out te verzorgen, leerlingen worden verondersteld de spelling(regels) te kennen en te beheersen; leerlingen zijn bereid en in staat transfer te maken naar eigen werk.

4 4 Context 'De methodes gaan ervan uit dat de spellingregels verworven zijn, en dat er enkel nog herhaling nodig is.' Nederlandse Taalunie: Ze kunnen niet meer spellen. Kan de Taalunie er wat aan doen?, 2011.

5 5 Context Methodes: functionele integratie: schrijfopdrachten, onderwerpen taalbeschouwing; aanvullend: sporadisch afzonderlijke oefeningen (herhaling, remediëring). + Ruim aanbod extra materiaal (herhaling, remediëring)

6 6 Context Maar: tijdsdruk, aanpak, materiaal, kost, opvolging,

7 7 Context Moet en kan er inderdaad ander (en beter) materiaal ontwikkeld worden? Hoe kan dat er uitzien?

8 8 Van droom Samengevat geloof ik dat spellingonderwijs zowat het moeilijkste onderwijs is van allemaal. Niet enkel moet je gelijktijdig werken aan kennis, vaardigheden en attitudes (taalzorg: de reflex om eigen teksten consequent na te lezen), je moet er ook verschillende onderwijsstijlen tegenaan gooien (inductief, deductief, probleemoplossend, docerend, differentiërend...), krachtige leeromgevingen hanteren (situaties creëren waarin correct taalgebruik zich van nature opdringt) en verschillende evaluatievormen toepassen waarmee je zo veel mogelijk reflectie op eigen taalgebruik stimuleert. Het is wachten op een aanpak die alle voorgaande overtreft. Ik daag alle vakdidactici en materiaalontwikkelaars uit daar mee over na te denken. Jan T Sas (lerarenopleider): 'Ze kunnen niet meer spellen.' Kan de Taalunie er wat aan doen?, 2011

9 9 Van droom Doelstelling, rekening houdend met differentiatie: op het niveau van de leerling (individu of groep) een krachtige leeromgeving creëren die maximale leerwinst helpt realiseren op vlak van kennis, vaardigheid en attittude, met aandacht voor reflectie en mogelijkheid tot evaluatie... om uiteindelijk de transfer naar het eigen schrijven te kunnen maken.

10 10 naar daad! Uitgangspunt: differentiatie Differentiatie impliceert een inhoudelijke leerlijn spelling! aandacht voor verschillende leerstijlen! individuele opvolging! aandacht voor verschillende onderwerpen!

11 11 Inhoudelijke leerlijn spelling? Kader? Een specifieke, aan het niveau in het voortgezet (= secundair) onderwijs gekoppelde, inventarisatie van de vereiste aanvullende spellingkennis en -prestaties ontbreekt. Er bestaan diverse streefwoordenlijsten voor verschillende leeftijdsgroepen, maar er is geen algemeen aanvaarde Nederlandse woordenlijst waarin per woord is gemarkeerd tot welke spellingcategorie het behoort en op welk niveau de spelling ervan beheerst moet worden. (...) Als zo n lijst digitaal beschikbaar was, zouden auteurs van lesmethoden en toetsen, en zelfs individuele onderwijsgevenden, woorden met kenmerken als klankzuiver, open eindlettergreep, homofoon kunnen selecteren als oefen- en toetsmateriaal. Nederlandse Taalunie: Ze kunnen niet meer spellen. Kan de Taalunie er wat aan doen?, 2011.

12 12 Inhoudelijke leerlijn spelling? Een cumulatieve opbouw van spelling- en interpunctie-items geven de leerplannen vrijwel niet aan; we zien wat dat betreft ook geen echte inhoudelijke verschillen tussen eerste, tweede en derde graad. De lijn die de leerplannen voorleggen is veeleer een concentrische: herhaling met verdieping. (...) Er is nood aan het ontwerpen van betere leerlijnen voor spelling en interpunctie, gegoten in een concentrische opbouw. Daarnaast is er vraag naar 'goede', creatieve, effectieve spellingoefeningen met een sterke, functionele link met schrijven. Frans Daems e.a.: Letters en punten, 2010.

13 13 Inhoudelijke leerlijn spelling? Combinatie van en wisselwerking tussen: 1 inventarisatie en inhoudelijke analyse van relevante spellingonderwerpen

14 14

15 15 Inhoudelijke leerlijn spelling? Combinatie van en wisselwerking tussen: 1 inventarisatie en inhoudelijke analyse van relevante spellingonderwerpen 2 kader met niveau verondersteld door eindtermen en daarop geënte leerplannen voor de verschillende koepels, graden en richtingen 3 woordenlijst in verlengde van inhoudelijke leerlijn Een woord wordt gekoppeld aan een of meer spellingonderwerpen, waarbij er voor elk van die onderwerpen gekeken wordt naar zowel het inhoudelijke niveau van de theorie als de relevantie daarvan i.f.v. eindtermen en leerplandoelstellingen.

16 16 Verschillende onderwerpen? Aansluiten bij leefwereld Aansluiten bij leerwereld

17 17 Verschillende stijlen? Kader? Een expliciet geformuleerde, algemeen aanvaarde spellingdidactiek lijkt te ontbreken. Ook een algemeen aanvaard begrippenapparaat ontbreekt. (...) In methodes wordt het belang van didactiek en de bekwaamheid van docenten (...) sterk benadrukt. Nederlandse Taalunie: Ze kunnen niet meer spellen. Kan de Taalunie er wat aan doen?, 2011

18 18 Verschillende stijlen? Leerstrategieën Spellingstrategieën: directe (of schrijfmotorische) strategie; indirecte strategieën: fonologische (of auditieve) strategie; visuele (of woordbeeld)strategie; regelstrategie; analogiestrategie; hulpstrategie. Cf. Jan Uyttendaele: Spellingonderwijs: tijd voor een andere aanpak?, 2014.

19 19 Verschillende stijlen? Het spellingonderwijs maakt gebruik van specifieke spellingstrategieën (klank-, geheugen- en regelstrategie) en van hulpstrategieën, maar het wordt in het midden gelaten hoe iemand voor het schrijven van een concreet woord moet uitmaken welke strategie daarvoor te kiezen. Veel onderzoek wijst erop dat een speller spontaan op een geheugenstrategie (hele woorden en analogieën) een beroep doet en veel minder op regelstrategieën. Het is bekend dat leerlingen geregeld fouten schrijven ondanks het feit dat ze de regel perfect kennen. Dat moeten de opstellers van oefenmateriaal of toetsen goed in het oog houden. Het oefenof toetsmateriaal wordt vaak ontworpen in termen van de klassieke spellingcategorieën, maar die zeggen niet waar het in het hoofd van de spellende leerling fout gaat, zoals we zien in bijvoorbeeld ik wordt, maanen, onmiddelijk. Frans Daems e.a.: Letters en punten, 2010.

20 20 Voorbeeld Mogelijke aandachtspunten voor oefenvorm met systematische, geïntegreerde aanpak in meerdere fases: activeren van zowel werk- als langetermijngeheugen; belang van auditieve; contextrijk; actief hele context of woord produceren; feedback: reflectie, spellingstrategieën, link naar theorie/hulpmiddelen; visuele inprenting; motorisch vastzetten.

21 21 Individuele opvolging? Reflectie: feedback: specifiek, zowel negatief als positief. Evaluatie en rapportering Leertraject: gestuurd (selectie); automatisch (adaptiviteit).

22 22 Een voorbeeld ter inspiratie

23 23 Een verhaal dat vervolgd wordt Vragen of interesse om mee na te denken of te schrijven?