Opbrengstgericht werken en spelling

Transcriptie

1 WORKSHOP Opbrengstgericht werken en spelling

2 Programma en doelen Is spelling moeilijk? Het waarom en wat Effectief spellingonderwijs Spellingbewustzijn Tips Afsluiting.

3 Schema spellingsproces Gesproken woord fonologische vaardigheden opschrijven als automatisme herkennen van het spellingprobleem bepalen van de strategie lange termijn geheugen spellen volgens luister strategie spellen volgens regels spellen volgens analogie spellen aan de hand van woordbeeld spellen met hulpstrategieën opschrijven zelfcontrole

4 Uit onderzoek In 1 op de 10 teksten van een basisschoolkind staat geen enkele fout. Twee fouten per tekst komt het vaakst voor. In teksten van meisjes staan minder fouten. Leerlingen in groep 8 doen het qua werkwoordspelling in vrije teksten niet beter dan leerlingen in groep 5. Uit: PPON, Van de Gein, 2004

5 Kerndoelen Aandacht besteden aan correcte spelling bij het schrijven van een brief, werkstuk, verslag, formulier Bij schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen (spellingsbewustzijn) Regels kennen voor het spellen van werkwoorden, andere woorden en gebruik van leestekens

6 Elementair spellen gesproken woord auditieve analyse klank-tekenkoppeling geschreven woord

7 Voortgezet spellen gesproken woord herkennen van het spellingprobleem kiezen van de juiste strategie(ën) opschrijven van het woord

8 Effectief spellingonderwijs 1 Doelen 2 Tijd 3 Extra-tijd voor risicoleerlingen 4 Convergente differentiatie 5 Effectieve instructie 6 Vroegtijdig signaleren en reageren 7 Monitoren

9 1. Doelen Wat zijn je spellingsresultaten? Van je eigen groep? Van de gehele school? Welke doelen ga je stellen?

10 2. Tijd Groep 1-2: Fonemisch bewustzijn en letterkennis? Auditieve synthese en auditieve analyse? Groep 3: Aanvankelijk lezen? Aanvankelijk spellen? Groep 4 t/m 8: Voortgezet lezen? Voortgezet spellen?

11 3. Extra tijd voor risicoleerlingen Hoeveel tijd besteed je per week aan spelling? Hoeveel tijd besteed je verlengd aan risicoleerlingen? Hoeveel tijd besteed je extra aan risicoleerlingen?

12 Meer tijd voor zwakke spellers Vooral meer instructie- en oefentijd met de leerkracht: herhaal stof van het jaar zelf en herhaal stof van voorgaande jaren Extra oefenen met software (?) Extra oefenen met medeleerlingen (??) Extra oefenen thuis (???) Gebruik een 5-woordendictee!

13 Fonologische vaardigheden voor zwakke spellers Oefen extra: Verdelen van woorden in klanken /k/ /r/ /ui/ /p/ /t/ Automatiseren van klankclusters /schr/ /spr/ str/ Verdelen van woorden in klankgroepen /moo/ /lən/; /ba/ /kər/ Verschillen horen tussen klanken die op elkaar lijken s/z f/v lange/korte klinkers

14 4. Convergente differentiatie Wat kenmerkt een instructieles spelling? Verwoord wat het lesdoel is Leg de oplossingsstrategie uit Start vanuit het gesproken woord Oefen samen Laat zelfstandig oefenen Geef feedback KIJKWIJZER

15 Direct Instructiemodel Start: vijfwoordendictee Lesdoel Zelfstandige verwerking Instructie en inoefening Zelfstandige verwerking Verlengde instructie Feedback Feedback Zelfstandige verwerking Afsluiting

16 5. Effectieve instructie 1. Spellend schrijven 2. Mechanisch inprenten 3. Analogieredeneringen 4. Spellingregels

17 Instructieprincipes: spellend schrijven Luisterwoorden - goed leren luisteren - goed leren nazeggen - leren onderscheiden van klanken

18 Instructieprincipes: spellingregels Regelwoorden - Formuleer regels eenvoudig en begrijpelijk - Gebruik dezelfde regels - Gebruik het woord hoor - (hoor je aan het einde van een klankgroep een lange klank, dan schrijf je hem kort) - Gebruik van algoritmen - (voorbeeld Doolhofprogramma) - Ezelsbruggetjes - t sexy fokschaap

19 Instructieprincipes: analogieredeneringen Analogiewoorden - Gebruik van grondwoorden - Herkennen van klankovereenkomst - Herkennen van structuurovereenkomst -

20 Instructieprincipes: mechanisch inprenten Weetwoorden - Werken met visuele dictees (woord bekijken, afdekken, opschrijven) - Kiezen uit twee schrijfwijzen is niet effectief - Overschrijven, onderstrepen, letter invullen is ook minder effectief (gevaar van raden) - Gebruik van plaatjes (rebussen) - Leenwoorden: uitspreken wat er staat-methode (champignon, cognac) - BLOON = Bekijken Lezen Omdraaien Opschrijven Nakijken

21 Prent woorden effectief in Inprenten door: Woord laten horen Even wachten Woord laten zien Probleem bespreken Woord laten verdwijnen Woord laten opschrijven Woord laten nakijken Woord laten uitspreken

22 Effectieve oefenvormen Oefenvormen waarbij leerlingen het hele woord moeten invullen (geen stukjes) Gericht schrijven in plaats van lezen/ overschrijven van woorden Oefenen met frequente woorden Toepassen van categorieën in betekenisvolle opdrachten Snelle feedback door samenwerking met medeleerling of leerkracht Toepassen in stelopdrachten

23 Werkboekopdracht Pas de oefeningen uit je werkboek aan. Denk aan: Het hele woord opschrijven Eerst denken dan schrijven Oefenen met frequente woorden Toepassen in betekenisvolle opdrachten Snelle feedback door samenwerking Toepassen in stelopdrachten

24 Spellingregels Gebruik dezelfde spellingregels en termen door de hele school: in alle klassen en door iedere leerkracht, en anderen Hang de spellingregels in de klas! Welke spellingregels gebruiken we nu? En welke gaan we gebruiken?

25 Spellingbewustzijn Een speller is zich op allerlei momenten bewust van de spellingsregels die hij/ zij op dat moment toepast of zou kunnen toepassen.

26 Hardop-denken Waar zit het probleem in het woord? Wat heb ik daarvoor geleerd? Hoe pas ik het toe? Heb ik het woord op de juiste manier geschreven? Voorbeeld: paard

27 Oefenen spellingbewustzijn Trainen zelfcontrole bij werkbladen, stelopdrachten met spellingwijzer Tijdens dictees werken met stoplichtmethode of leerlingen aan het einde de kans geven fouten te verbeteren

28 Voorbeeld stappenplan 1. Ik lees mijn verhaal goed door. Ben ik misschien woorden vergeten? 2. Ik kijk of ik alle hoofdletters en punten op de goede plaats heb staan. 3. Zie ik woorden van afspraak 18, de regelwoorden petten en rokken? 4. Mijn moeilijke spellingsafspraken: - woorden met au of ou - woorden met g of ch Zie ik woorden die hierbij horen? Deze woorden zoek ik op in het woordenboek.

29 Stoplichtmethode Na het dictee - woorden die fout zijn rood - woorden waaraan je twijfelt oranje - woorden die goed zijn groen

30 6. Vroegtijdig signaleren en reageren DIAGNOSTIEK SPELLING Wat is het niveau van de spellingvaardigheid? Is er sprake van een achterstand? Hoe is het beheersingsniveau van de spellingcategorieën? Hoe verloopt het spellingproces? Remediëren en remediërende programma s

31 7. Monitoren onderwijs Consultatie en feedback Bespreken van toetsresultaten op school- en groepsniveau Methodegebonden en methode-onafhankelijke toetsen Welke toetsen worden er gebruikt?

32 Resumé Herhaling is het krachtigste onderwijskundige middel wat er bestaat.

33 Bied meerdere strategieën aan Gebruik spellingregels én laat woorden inprenten/schrijven enz.

34 Bespreek het proces met de leerlingen Wat is er moeilijk bij het woord? Waar moet je aan denken? Hoe kun je het oplossen?

35 Is een werkblad zinvol? Is het: van horen naar schrijven? Leidt het tot denken: wat is er moeilijk aan het woord? Waar moet ik aan denken? Hoe los ik het op? Geeft het feedback?

36 Gebruik geheugensteuntjes Gebruik geheugensteuntjes en hang de spellingregels en geheugensteuntjes op (wel dezelfde door de hele school) Hang zo mogelijk kaarten (of een selectie hiervan) van de methode op in de klas.

37 Herhaal Start elke spellingles met een 5-woordendictee; kies 5 woorden van nu, een week geleden, een maand geleden of een jaar geleden Kijk de woorden meteen na en bespreek samen de oplossing van elk woord

38 Laat het toepassen Laat de kinderen zelfgeschreven teksten corrigeren op spellingfouten: In de herschrijffase van het stelproces Door overleg met een medeleerling Door naar één spellingcategorie te laten kijken Door woorden te laten opzoeken Door een spellingchecker te gebruiken

39 Van groepsoverzicht naar groepsplan Groepsoverzicht Toetsgegevens Observatiegegevens Categorieanalyse toetsen Specifieke onderwijsbehoefte Groepsplan Periode Indeling instructiegroepen Inhoud - leerlijnen Extra instructie (buiten IGDI) Evaluatie in termen van normdoelen en inhoudelijke doelen

40 Is het doel van vanmiddag bereikt? Veel secucs mgroen in uw georp! En glwedgie rtanluseten gtseewnt!