DE SPEECH VAN LSA VOORZITTER JOKE BAKKER OP DE LANDELIJKE BEWONERSDAG: BEDRIJVIGE BUURTEN

Transcriptie

1 DE SPEECH VAN LSA VOORZITTER JOKE BAKKER OP DE LANDELIJKE BEWONERSDAG: BEDRIJVIGE BUURTEN Op zaterdag 3 november 2012 Aan de knoppen of naar de knoppen? Dit was weer een, voor mij althans, inspirerende Landelijke Bewonersdag. Ik had er echt naar uitgekeken: weer eens met z n allen als bewoners onder elkaar. Want wie je ook bent en wat je ook doet, je bent allemaal wel ergens bewoner. Behalve daklozen, berispte de vereniging van dak- en thuislozen ons ooit. Daarmee hebben we de belangrijkste voorwaarde om bewoner te zijn te pakken, je moet een dak boven je hoofd hebben. Verder zijn wij een vereniging van actieve bewoners uit aandachtswijken; dus als je behalve dat dak ook nog actief bent in een aandachtswijk kun je lid worden van ons. Ik waarschuw je wel, want voor die aandacht moet je veel doen. In het kersverse regeerakkoord bijvoorbeeld staat het woord aandachtswijk maar één keer genoemd onder veiligheid: aandachtswijken behouden prioriteit. Kijk, zijn we toch nog een beetje in beeld als veiligheidsrisico. Ik heb gemerkt dat veel bewoners zich in de steek gelaten voelen. Nog geen twee jaar geleden waren we krachtwijk, prachtwijk en professionele knuffelwijk en nu staan we met lege handen voor gesloten wijkhuizen en moeten we naar de Hema of Ikea afdruipen voor een euro ontbijtje. Op eigen kracht dat dan weer wel. Zo gaat dat dus met de overheid: van het ene uiterste in het andere. We zitten nu in een tijd van verandering veroorzaakt door verschillende factoren, waarvan natuurlijk de crisis de belangrijkste is; dit leidt tot ernstige bezuinigingen bij de overheid, meer werkloosheid, faillissementen en, omdat het al lang duurt, ook uitzichtloosheid voor sommige groepen. Daarnaast is er ook sprake van politieke besluiteloosheid als gevolg van grote tegenstellingen tussen groepen, een typisch Nederlandse factor, die alles verergerde. Daardoor zit bijvoorbeeld de woningmarkt op slot en zit men te knoeien met wietpasjes.

2 Gelukkig was er, als je inzoomt op de wijkaanpak, ook een positieve ontwikkeling: het begon eindelijk te dagen wat de beste manier is om mensen maatschappelijk vooruit te helpen: namelijk kansen bieden waar bewoners zelf mee aan de slag kunnen. Begon te dagen zeg ik, want we waren er nog lang niet, kijk maar eens naar de inhoud van het Manifest van de actieve wijkbewoners dat we vorig jaar op de Landelijke Bewonersdag in Arnhem met z n allen maakten en aan ex minister Donner aanboden. Meneer Donner is ook al weer weg en mevrouw Spies nu ook alweer; ik hoop vurig dat de opvolger er langer zal zitten dan een blauwe maandag. Maar misschien is de aandacht voor ons onderwerp wel verslapt. Crisis aan de ene kant en wat we dan maar het groeiend vertrouwen in de burger noemen aan de andere kant, is de grondslag voor een versnelling geweest waardoor de overheid ons van beleidsparticipant tot sociaal ondernemer heeft gepromoveerd. Van stuurgroep, klankbordgroep, wijkpanel en wijkraad naar wijkonderneming, wijkhuisexploitant en zoals wij het exclusief noemen ondernemen van een Bewonersbedrijf. En dat alles binnen twee jaar. Voor sommige bewonersgroepen die jarenlang mochten meepraten, participeren en klankborden gaat dat wel erg snel. Van een afhankelijke positie naar zelf aan de knoppen is een grote stap. Zoals ik al zei van het ene uiterste in het andere. Onderschat dit niet. Bewonersorganisaties, die zelf geen activiteiten organiseren, geen eigen ruimte beheren maar alleen meepraten met professionals houden het niet lang vol als die professionals één voor één verdwijnen of geen tijd meer hebben omdat ze in 3 wijken tegelijk werken. Ik denk, dat alle bewonersorganisaties vroeg of laat voor de keuze komen te staan, gaan we zelf dingen oppakken of kappen we er mee? Dat laatste zou natuurlijk verschrikkelijk zijn, maar soms zit alles tegen. Organizers Het LSA is al vaak benaderd door woningcorporaties, instellingen en gemeenten met de vraag of we niet in wijk x kunnen helpen een BewonersBedrijf op te richten. Ons antwoord is dan steevast: natuurlijk; als er een groep bewoners is die dat wil, die daarom vraagt? Als het dan komt tot een informatieavond blijken er 30 enthousiaste professionals en 4 bewoners aanwezig te zijn. Dat is geen goede basis om te starten met een bewonersinitiatief. De professionals

3 verzuchten dan vervolgens dat het in deze wijk niet lukt bewoners bij elkaar te krijgen omdat de mensen moeilijk te porren zijn voor zoiets. Als je daar op door praat, dan blijkt onlangs het buurthuis gesloten te zijn vanwege bezuinigingen en is ook het opbouwwerk de wijk uit. Wat zich nu wreekt is dat bewoners die onder het mom, wij doen alles samen, in werkelijkheid onder leiding van het welzijnswerk of de wijkambtenaar hebben gewerkt en nu met lege handen staan. Er is vooral tijd en in een aantal gevallen dus deskundige ondersteuning nodig om de switch te maken naar eigen verantwoordelijkheid en initiatief. Natuurlijk jeuken onze handen dan om er mee aan de gang te gaan. Niet met beleidsgestuurde opbouwwerkers, maar met gangmakers zoals we die in onze Kan Wél-projecten voor jongeren nog steeds inzetten of met, zoals ze hen in Engeland noemen: Community organizers. Professionals die niets anders doen dan verbinden, mensen bij elkaar brengen die samen iets willen opzetten en dat stimuleren. Niet gaan voorschrijven wát ze moeten gaan doen, dat bepalen ze zelf. Wist u dat Obama in achterstandwijken van Chicago ooit zo n organizer was? Waarom wij van het LSA dat dan niet doen? Omdat we vol met werk zitten, we hebben maar 4,5 fte professionals in dienst, en we hebben er nog geen geld voor kunnen vinden Experiment Bewonersbedrijven Wat we wel doen is voorop lopen met het experiment BewonersBedrijven. Nu na bijna een jaar van voorbereiding, zijn we zover dat er 6 bedrijven zeer binnenkort van start kunnen gaan en in de loop van volgend jaar nog een aantal. Dit onder andere dankzij een royale bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en het fonds Werken aan Wonen. Zij begrijpen ook dat hier tijd voor nodig is. En ook de overheid betaalt wat mee. Ik ga hier niet uitgebreid in op wat een BewonersBedrijf is, daar hebben we twee workshops over gehad vandaag. Maar in één zin samengevat komt het er op neer dat bewoners eigenaar zijn van een bedrijf, dat zich richt op wat bewoners nodig hebben of belangrijk vinden. Ik ben zelf op de achtergrond betrokken bij een BewonersBedrijf in oprichting in Emmen en ik sta er versteld van hoeveel energie er vrij komt bij bewoners die hier mee aan de slag gaan.

4 Het is naast een enorme bult werk en soms tegenwerking door, laten we het vriendelijk zeggen, onwennigheid bij gemeente en instellingen, ook verschrikkelijk leuk om te doen en het geeft een enorme voldoening als het lukt zoiets van de grond te trekken.. Als er straks een aantal BewonersBedrijven aan de gang zijn gaan we bijeenkomsten voor bewoners organiseren om dit concept onder bewoners verder te verspreiden. Ook de overheid, zowel lokaal als landelijk, en in haar kielzog alle andere professionals staan voor een keuze, die niet simpel neerkomt op loslaten of vasthouden. De overheid heeft verantwoordelijkheden en als ze die meer bij burgers wil neerleggen, moet daar de tijd voor genomen worden, anders raken we van de regen in de drup. Een beetje nieuw beleid is nodig Er moet een beetje nieuw beleid komen om deze overgang voor meer bewoners van aandachtswijken mogelijk te maken. Ik zeg expres een beetje, want anders gaat misschien de ruimte voor bewoners verloren. Dat beleid kan heel goed aansluiten bij de visie die Mark en Diederik ons in het regeerakkoord hebben voorgehouden: een betrouwbare overheid die kansen biedt en grenzen stelt, die optimaal beschermt en minimaal belemmert. Er zijn 4 concrete ingrediënten die een dergelijke nieuwe aanpak een enorme stimulans zouden kunnen geven: Een Buurtwet die bewoners rechten geeft die tot buurtactie stimuleren. Het gaat dan om : Recht om mee te kunnen bieden als bijvoorbeeld een wijkhuis, kindercentrum of een bibliotheek wordt verkocht. Recht om zelf voorzieningen te kunnen bouwen in je eigen wijk, een winkel of een ontmoetingscentrum. Recht om de gemeente uit te dagen om zelf publieke diensten over te nemen als de bewoners het idee hebben dat ze het zelf beter en goedkoper kunnen doen. Zie bijvoorbeeld Heechterp-Schieringen, die gaat starten met het overnemen van grof vuil. Een maatschappelijke bank waar BewonersBedrijven goedkoop risicodragend geld kunnen lenen voor investeringen.

5 Medefinancieren van 50 gangmakers ( zoals ik al eerder noemde de zogenaamde community organizers) die in opdracht van bewonersgroepen mensen in buurten gaan verbinden Een aangepaste juridische vorm voor een bewonersbedrijf met fiscale vrijstellingen naar het voorbeeld van de Engelse Community Interest Companies. We proberen zo snel mogelijk in gesprek te komen met de nieuwe bewindspersoon om te kijken of samenwerking op deze 4 punten mogelijk is. Tot slot nog dit: Natuurlijk hoeft niet elke wijk een BewonersBedrijf te beginnen om iets tot stand te brengen in de wijk, en vanzelfsprekend zal je in alle gevallen moeten samenwerken met gemeenten, woningcorporaties en alle andere instanties die in je wijk actief zijn. Maar als je niet als buurt naar de knoppen wil gaan is de keuze om zelf het heft in handen te nemen onontkoombaar. Dat begint bij eigen initiatief samen met andere bewoners. Als je dat doet zal je zien dat je respect en vertrouwen krijgt en dat je kansen ziet en krijgt die tot voor kort onbereikbaar leken. Die knoppen zitten binnen handbereik! Dank u voor de aandacht De Landelijke Bewonersdag 2012 werd georganiseerd door het LSA in samenwerking met stadsdeel Amsterdam Zuidoost, de woningcorporaties Rochdale en Ymere, de Nederlandse Woonbond, het ministerie van BZK en actieve bewonersgroepen uit Amsterdam Zuidoost