DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE. Michel Raeven. Student Master Fiscaal Recht Nyenrode Studentnummer: juni 2016

Transcriptie

1 Michel Raeven Student Master Fiscaal Recht Nyenrode Studentnummer: juni 2016 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE De belastingdruk van de zelfstandig ondernemer Beoordeeld door: mr. A.J.F. Antonius

2 VERKLARING VAN AUTHENTICITEIT Ik heb deze academic paper zelf geschreven en ik heb geen teksten overgenomen uit andere academic papers, scripties, overige geschriften en literatuur zonder de bron te hebben vermeld. Michel Raeven Swalmen, 23 juni 2016

3 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding en context Achtergrond Afbakening Deelvragen en hoofdvraag Leeswijzer De aftrekposten voor zelfstandigen De ondernemersaftrek Zelfstandigenaftrek Startersaftrek MKB-winstvrijstelling Gevolgen voor de heffing Aanbeveling tegen nadelige gevolgen Samenvatting en conclusie... 8 Bibliografie... 9 Tijdschrift- en krantenartikelen... 9 Elektronische publicaties... 9 Boeken en rapporten... 9 Bijlagen Tabel Tabel

4 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en context In januari 2016 verscheen een artikel in de Volkskrant met een zeer sprekende titel: Waarom zzp ers de economie ten gronde richten. De reactie van het zelfstandige front kon natuurlijk niet uitblijven, hetgeen volgde middels een column in het Financieel Dagblad, getiteld Zelfstandige ondernemers betalen niet te weinig, maar juist relatief veel belasting. 1.2 Achtergrond Beide artikelen zullen de uitspraken ergens op gebaseerd hebben, maar hoe zit het werkelijk. Maak ik, zelf ook zelfstandige, inderdaad de economie kapot of betaal ik juist relatief veel belasting? De gebruikte argumenten voor de uitspraak dat zelfstandigen de economie ten gronde richten zijn de vele belastingvoordelen die zelfstandigen hebben, zoals de zelfstandigenaftrek en de MKBwinstvrijstelling. Daar staat, volgens Mathijs Bouman, columnist bij het Financieel Dagblad, echter tegenover dat de voorzieningen waar de zelfstandigen gebruik van maken, door de indeling van de schijven vooral betaald worden door veelverdieners. Het CBS heeft helaas geen afzonderlijke gegevens over inkomstenbelasting van zelfstandigen. Wel hebben ze gegevens van huishoudens waarin de zelfstandige hoofdzakelijk het geld verdient. Uit deze cijfers blijkt dat het gemiddelde bruto inkomen bij deze gezinnen EUR hoger ligt dan bij een werknemer als hoofdverdiener. Hierdoor zou de zelfstandige zelfs meer inkomstenbelasting betalen. 1.3 Afbakening De mate van bijdrage door de verschillende groepen is van meerdere factoren afhankelijk. Door onderzoek te doen naar de bestaande wetten en het ontstaan hiervan, zal deze paper meer inzicht geven in de aftrekposten die een ondernemer heeft en waarom deze ingevoerd zijn. Tevens zal door gebruik te maken van verschillende casussen onderzocht worden wat de werkelijke mate van invloed van deze aftrekposten is. Hierbij zal enkel worden gekeken naar de aftrekposten waar iedere zelfstandige ondernemer recht op heeft. DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 1

5 1.4 Deelvragen en hoofdvraag 1. Welke aftrekposten hebben zelfstandigen en waarom zijn deze ingevoerd? 2. Wat zijn de gevolgen van de belastingaftrek voor de bijdrage door zelfstandigen? 3. Hoe kunnen eventueel negatieve gevolgen van de belastingaftrek voorkomen worden? Na beantwoording van de bovenstaande vragen kan de volgende hoofdvraag beantwoord worden. Is de zelfstandige ondernemer een melkkoe van de overheid, of richt hij de economie ter gronde? 1.5 Leeswijzer Het volgende hoofdstuk worden de bovengenoemde deelvragen beantwoord, waarbij allereerst per aftrekpost de reden van invoering behandeld wordt. Vervolgens zullen de gevolgen in kaart worden gebracht. Als afsluiting van het hoofdstuk worden mogelijke oplossingen voor de negatieve gevolgen besproken. Na een korte samenvatting over hetgeen in hoofdstuk 2 is behandeld, wordt in hoofdstuk 3 de hoofdvraag beantwoord. DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 2

6 2 De aftrekposten voor zelfstandigen In Nederland kunnen ondernemers, afhankelijk van de situatie, gebruik maken van diverse aftrekposten. Twee van deze aftrekposten zijn de ondernemersaftrek en de MKBwinstvrijstelling. In dit hoofdstuk worden deze twee aftrekposten nader toegelicht. 2.1 De ondernemersaftrek De eerste aftrekpost die besproken wordt is de ondernemersaftrek 1. De ondernemersaftrek bestaat uit de volgende aftrekposten: Zelfstandigenaftrek 2 ; Startersaftrek 3 ; Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid 4 ; Aftrek voor speur- en ontwikkelingswerk 5 ; Meewerkaftrek 6 en de Stakingsaftrek 7 Met twee van deze aftrekposten zal iedere ondernemer, die aan het urencriterium van artikel 3.6 van de Wet op de Inkomstenbelasting 2001 voldoet en dus meer dan 1225 uur aan zijn onderneming besteed, te maken krijgen. Dit zijn de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek. In de volgende paragrafen zal ik nader op deze aftrekposten ingaan Zelfstandigenaftrek De eerste aftrekpost die besproken wordt, is de zelfstandigenaftrek. Het is vooral deze aftrekpost die ervoor zorgt dat veel mensen de zelfstandige ondernemer zien als iemand die de economie kapot maakt. De zelfstandigenaftrek kostte in ,8 miljard euro 8, waarmee het met meer dan 20% van het totaal de grootste uitgave is in de directe belastingen. De zelfstandigenaftrek is een bedrag van euro dat iedere ondernemer, die aan het urencriterium voldoet en de pensioen gerechtigde leeftijd nog niet bereikt heeft, op zijn winst in mindering kan brengen. Indien de ondernemer de pensioen gerechtigde leeftijd wel bereikt heeft, wordt de zelfstandigen- en eventuele startersaftrek met de helft verminderd. De zelfstandigenaftrek kan niet leiden tot een negatief resultaat, tenzij men voldoet aan de voorwaarden voor de startersaftrek die in de volgende paragraaf besproken wordt. Na aftrek van de MKB-winstvrijstelling die in paragraaf 2.2 besproken zal worden, leidt dit bij een heffing van 52% conform artikel 2.10 van de Wet op de Inkomstenbelasting 2001, tot een belastingkorting van euro per ondernemer. 1 Artikel 3.74 Wet IB Artikel 3.76 Wet IB Artikel 3.76 lid 3 Wet IB Artikel 3.78a Wet IB Artikel 3.77 Wet IB Artikel 3.78 Wet IB Artikel 3.79 Wet IB Miljoenennota 2016, tabel DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 3

7 De zelfstandigenaftrek vind zijn oorsprong in Op 12 november 1970 is een memorie van antwoord ingezonden waarin de zelfstandigenaftrek werd besproken. Destijds was niet uitgesloten dat de zelfstandigenaftrek een tijdelijk karakter zou hebben, aangezien men nog aan het wachten was op een rapport van de commissie- Van Soest. De zelfstandigenaftrek werd op 1 januari 1970 ingevoerd, maar leek toen veel op de investeringsaftrek. In het memorie van antwoord staat dat er recht is op zelfstandigenaftrek, indien er meer dan gulden geïnvesteerd wordt. De aftrek bedroeg volgens het voorstel 10 procent van het geïnvesteerde bedrag. In 1971 werd een memorie van toelichting verzonden 10 waarin vermeld stond dat de zelfstandigenaftrek met ingang van 1 januari 1973 zou worden verruimd. De reden hiervan was dat volgens het rapport het doel van de invoering niet behaald werd. De zelfstandigenaftrek zou een tegemoetkoming moeten zijn voor de kleine ondernemer. Aangezien de investeringen van deze ondernemers echter veelal onder de gulden bleven, is het belasting verlichtend effect voor deze groep zeer gering gebleven. De verruiming hield in dat iedere ondernemer een minimumaftrek van 300 gulden kreeg. De aftrek werd vervolgens een jaar later weer afgeschaft, bij invoeren van de fiscale oudedagsreserve (SER, oktober 2010). In 1975 is de zelfstandigenaftrek opnieuw ingevoerd 11, waarbij een aftrek van gulden genoten kon worden, welke geleidelijk afneemt bij een inkomen tussen de vijftig- en zestigduizend gulden. Uiteindelijk is in 1984 het ontwerp gemaakt voor de invoering van de permanente zelfstandigenaftrek 12. Belangrijk in dit ontwerp is dat de urennorm is toegevoegd. Letterlijk staat in het ontwerp.. dat de zelfstandigenaftrek niet dient toe te komen aan belastingplichtigen voor wie de winst uit onderneming secundair is... De urennorm is in ditzelfde wetsvoorstel gesteld op uren, met als reden dat dit aantal haalbaar moet zijn voor de startende ondernemer die zijn werkzaamheden aan het herverdelen is. Naast de urennorm is er ook een leeftijdsgrens opgenomen van 18 tot 65 jaar. Deze leeftijdsgrens is in de huidige wetgeving iets aangepast, waarbij pensioengerechtigde ondernemers 50% van de aftrek 13 krijgen. De oorspronkelijke reden van de invoering van de zelfstandigenaftrek wordt genoemd in het rapport van de vaste Commissie van Financiën, zoals dit beschreven staat in Zitting nr. 4:.. dat het Nederlandse belastingsysteem op een aantal wijzen de positie benadeelt van de zelfstandige die veelal zijn belastbaar inkomen niet zoals de meeste loontrekkenden beschikbaar heeft voor vertering, omdat, wil hij in de toekomst hetzelfde inkomen waardevast behouden, hij uit het inkomen naast zijn verteringen ook zijn investeringen zal moeten doen. Daarbij komt, dat deze zelfstandigen veelal grote moeilijkheden heeft met de opbouw van een redelijke oudedagvoorziening Startersaftrek De tweede aftrekpost die ondernemers die aan het urencriterium voldoen recht op hebben, is de startersaftrek. Zoals de naam al doet vermoeden is deze aftrek niet oneindig, zoals de zelfstandigenaftrek. Een ondernemer die aan het urencriterium voldoet, heeft recht op de startersaftrek als hij in een of meer van de vijf voorgaande jaren geen ondernemer was. Anders gezegd: de eerste vijf jaar van ondernemerschap bestaat er recht op startersaftrek. Buiten de termijn 9 Tweede kamer ( ) Nr. 8 Onderdeel H 10 Tweede kamer ( ) Nr Tweede kamer ( ) Nr Tweede kamer ( ) Nr Artikel 3.76 lid 4 Wet IB 2001 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 4

8 van vijf jaar mag men echter ook maar drie maal gebruik maken van de aftrek. De hoogte van de startersaftrek bedraagt EUR MKB-winstvrijstelling Naast de zelfstandigenaftrek en startersaftrek, waarvoor bij beide aan het urencriterium voldaan moet worden, heeft iedere ondernemer sinds 2007 recht op de MKB-winstvrijstelling. Voor deze vrijstelling hoeft niet aan het urencriterium voldaan te worden, waardoor ook deeltijd ondernemers hier gebruik van kunnen maken. De MKB-winstvrijstelling bedraagt 14% van het resultaat na ondernemersaftrek. De reden voor het invoeren van de MKB-winstvrijstelling staat in de kamerstukken als volgt beschreven 14. Voorgesteld wordt om in de belasting over winst uit onderneming in de inkomstenbelasting, net als in de vennootschapsbelasting, een verschuiving aan te brengen die de economische dynamiek ten goede komt. Dat wil zeggen, dat een maatregel wordt getroffen die een incentive vormt voor ondernemersactiviteiten en die mogelijk wordt gemaakt door een grondslagverbreding. Een verhoging van de bestaande algemene tegemoetkoming voor zelfstandige ondernemers, de zelfstandigenaftrek, past niet goed bij deze doelstelling. Niet alleen in verband met het niveau dat die aftrek inmiddels heeft bereikt, maar vooral omdat die aftrek lager uitvalt naarmate de winst hoger is. Bij de introductie van de vrijstelling werd gesproken over een vrijstelling van ten minste 5%, bij de werkelijke invoering per 1 januari 2007 is de vrijstelling vastgesteld op 10% 15. Door deze vrijstelling probeert de overheid de heffing voor de inkomstenbelasting in lijn te houden met de heffing in de vennootschapsbelasting, waar in hetzelfde jaar een daling van 24,5% naar 20% voor de laagste MKB-schijf plaatsvond. In juli 2010 heeft het Hof den Haag de eerste keer een uitspraak inzake de MKB-winstvrijstelling gedaan 16. Het betrof hier de vraag of de MKB-winstvrijstelling ook in mindering gebracht moest worden op een verlies. Het hof oordeelde hierbij dat er geen uitzonderingen mogelijk waren op het in mindering brengen van de vrijstelling op een verlies. Bij de tot stand komen van deze conclusie is onder andere gekeken naar de bedoeling van de wet. Tijdens de behandeling van de wet werken aan winst is aangegeven dat de MKB-winstvrijstelling wordt ingevoerd, zodat er een tariefverlaging voor het MKB plaatsvind binnen de bestaande schijven van de inkomstenbelasting. Indien de vrijstelling niet zou worden toegepast bij verliezen, zou dit ertoe leiden dat ondernemers die wisselend verliezen en winsten maken, effectief tegen een lager tarief over de totaalwinst belast zouden worden. Bij verliesverrekening is het daarnaast mogelijk om een verlies zonder vrijstelling, te verrekenen met een winst na vrijstelling. In 2010 is ook het tarief van de MKB-winstvrijstelling verhoogd naar 12%. Naast deze verhoging is er echter een tweede grote wijziging doorgevoerd: het afschaffen van het vereiste om aan het urencriterium te voldoen 17. In de brief die de staatssecretaris van Financiën, mr. drs. J.C. de Jager, als begeleidend schrijven bij het belastingplan aan de koningin verzonden heeft, geeft hij de reden van deze wijzigingen. Door het laten vallen van het urencriterium hebben ook deeltijd- en hybride ondernemers recht op deze faciliteit. Dit zou ervoor zorgen dat deze ondernemers sneller kunnen groeien, hetgeen de economie zal bevorderen. Hierbij is de vergelijking gemaakt met resultaatgenieters, die nog steeds niet van de faciliteit gebruik kunnen maken. Als reden hiervoor noemt de Jager dat de inkomsten van resultaat genieters doorgaans geheel worden gebruikt voor consumptieve doelen, terwijl ondernemers het ook gebruiken om te groeien. 14 Tweede kamer ( ) , nr Tweede kamer ( ) , nr ECLI:NL:GHSGR:2010:BN2677, 21 juli 2010, Hof den Haag 17 Memorie van toelichting belastingplan 2010, blz. 9 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 5

9 In 2013 is de vrijstelling gestegen naar het percentage dat in 2016 nog steeds geldt: 14% (KVK, 2013). Adviseurs en zelfs de kamer van koophandel hebben deze verhoging aangegrepen om winstverschuiving te adviseren. Of deze adviezen altijd zo goed waren is de vraag. Zo staat in de publicatie van de KVK over de wijzigingen van 2013, dat de ondernemer er verstandig aan doet in 2012 de winst te minimaliseren en deze in 2013 te genieten. Als voorbeeld hoe de winst geminimaliseerd kan worden wordt genoemd.. nog dit jaar investeringen te doen in plaats van volgend jaar... Uiteraard is het effect hiervan minimaal, aangezien investeringen wel uitgaven, maar geen kosten zijn. Daar het advies eind november 2011 gepubliceerd is, zou bij een investering van EUR het voordeel van extra aftrek EUR 33 zijn 18. Waarschijnlijk is het rentenadeel groter, dan het voordeel van de extra vrijstelling. 2.3 Gevolgen voor de heffing Het verschil tussen loontrekkenden en zelfstandigen heeft met name te maken met de verzekeringsen premieplicht. Een werkgever zal in geval van een dienstbetrekking werkgeversheffingen moeten betalen. Bij een zelfstandige opdrachtnemer is dit niet het geval. Per saldo loopt de ontvanger dus niet alleen belasting mis door de ondernemersaftrek en MKB-winstvrijstelling, maar ook doordat er geen werkgeversheffing plaatsvind. Bij deze laatste moet echter wel ook vermeld worden dat zelfstandigen zelf zorg moeten dragen voor een uitkering, die eventueel door een werkgeversverzekering betaald wordt. Voor dit onderzoek worden de werkgeversverzekeringen en de hiermee in lijn staande verzekeringen voor zelfstandigen buiten beschouwing gelaten. Bij een eventueel vervolg onderzoek kan echter gekeken worden in hoeverre de premies werkgeversverzekeringen dekkend zijn voor de uitkeringen die hier betrekking op hebben. De mogelijkheid bestaat dat deze uitkeringen een onzichtbaar voordeel voor loontrekkenden is, waar zelfstandigen via de box 1 heffing aan meebetalen. Van de andere kant kan het zijn dat er meer premies betaald worden dan er uitkeringen plaatsvinden, waardoor zelfstandigen ook profiteren van de betaalde premies door loontrekkenden. De resultaten van dit vervolgonderzoek kunnen dus tot een ander antwoord op de hoofdvraag in dit onderzoek leiden. De eerder benoemde aftrekposten hebben ieder een eigen effect op de nominale belastingdruk. Doordat bij de zelfstandigenaftrek sprake is van een vast bedrag, neemt de marginale belastingdruk toe bij een stijgend inkomen. Dit zou ervoor kunnen zorgen dat een ondernemer minder ambitie zal hebben om te groeien. Volgens C.A. de Kam (2009, p. 1) valt het verschil in gemiddelde druk van de inkomstenheffing tussen zelfstandigen en werknemers niet meer als evenwicht aan te merken. Dit evenwicht wordt door de wetgever wel nagestreefd om zo te voorkomen dat er om belastingtechnische redenen wordt gewisseld tussen verschillende rechtsvormen. De heer Kam heeft berekend dat bij een modaal inkomen (32.100) de belastingdruk van een zelfstandige op 2,9% zit, terwijl dit bij een werknemer op 21,5% zit. Dit verschil wordt naarmate het inkomen groeit kleiner. Zo is het verschil bij een inkomen van drie keer modaal (96.300) 25,8% ten opzichte van 37,5%. De voorgenoemde bedragen dateren uit 2009, maar zullen niet sterk afwijken van de huidige cijfers. Wel valt er te betwisten of in de berekening terecht de dotatie aan de Fiscale Oudedagsreserve (FOR) is meegenomen. De Kam noemt het feit dat bij werknemers ook rekening is gehouden met de aftrekbare pensioenpremie, als reden dat hij rekening heeft gehouden met de dotatie aan de FOR. Mijn mening is echter dat deze vergelijking niet te maken is, aangezien de dotatie van de FOR een ander percentage is dan de betaalde pensioenpremie. Om een reëler beeld te krijgen dienen, naar mijn mening, beide aftrekposten bij de berekening niet te worden meegenomen. In bijlage 1 is een tabel opgenomen, welke op basis van de tarieven in 2016 de effectieve belastingdruk 18 Investering van EUR resulteert bij een afschrijving in 5 jaar in een maandelijkse afschrijving van EUR Het voordeel hiervan is 2% dus EUR 33. DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 6

10 laat zien voor zowel zelfstandigen als werknemers. Hieruit is af te leiden dat in 2016 nog steeds een groot verschil in heffing bestaat tussen werknemers en zelfstandigen. Dit verschil is het grootste indien beide een modaal inkomen hebben (EUR volgens het CPB). Voor zelfstandigen is de effectieve belastingdruk bij een modaal inkomen 11,8%, terwijl dit bij een werknemer 26,1% is. Om het geheel in perspectief te zetten, moet gezegd worden dat dit leidt tot een belastingvoordeel van EUR bij een inkomen van EUR (14%). Voor twee en drie keer modaal is dit respectievelijk 11,7% en 11% 19. In tabel 2 20 is te zien dat er in ,022 miljoen zelfstandigen zonder personeel waren. Dit is een forse stijging ten opzichte van het aantal 10 jaar eerder, toen er nog maar 711 duizend waren. Dit in tegenstelling tot de stijging van werknemers, van 6,847 miljoen in 2006 naar 6,909 miljoen in In vergelijking met 2008 is het aantal werknemers zelfs afgenomen met 200 duizend, terwijl het aantal zelfstandigen zonder personeel sinds dat jaar is toegenomen met 200 duizend. Het is begrijpelijk dat men op basis van bovenstaande cijfers concludeert dat het de zelfstandige is die de economie kapot maakt. In de volgende paragraaf wordt beschreven wat er al gedaan wordt om dit zoveel mogelijk te beperken en wat er nog meer gedaan kan worden. 2.4 Aanbeveling tegen nadelige gevolgen De wetgever heeft al meerdere maatregelen genomen om eventuele nadelige gevolgen van de beschreven aftrekmogelijkheden te beperken. Zo moet een ondernemer die gebruik wilt maken van de zelfstandigenaftrek voldoen aan het urencriterium. Hierdoor hebben veel deeltijdondernemers geen recht op deze aftrek. In het artikel van Yvonne Hofs, dat in januari in de Volkskrant verscheen 21, wordt met name gerept over de zelfstandige die vanuit loondienst naar het ondernemerschap gaat en daarbij feitelijk dezelfde werkzaamheden blijft verrichten. Mathijs Bouman reageerde hierop via een artikel in het FD 22. De heer Bouman gaat hier echter met name in op de werkelijk betaalde belasting van zelfstandigen, terwijl hij met geen woord rept over het struikelblok voor mevrouw Hofs: de schijnzelfstandigheid. Waarschijnlijk heeft hij hier echter niet bij stilgestaan omdat er op het moment van schrijven al een wetwijziging aan zat te komen, om deze schijnzelfstandigheid aan te pakken. Naar mijn mening zijn er twee manieren om de nadelige gevolgen van de faciliteiten voor ondernemers te minimaliseren. De eerste is met de wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie (wet DBA) per 1 mei al ingevoerd. De wet DBA houdt in dat tussen opdrachtgever en opdrachtnemer een overeenkomst opgesteld moet worden, welke ze aan de belastingdienst kunnen voorleggen. De belastingdienst zal oordelen of de werkzaamheden, zoals deze in de overeenkomst omschreven staan, vallen onder een dienstbetrekking, overige werkzaamheden of ondernemerschap. Indien de werkelijke werkzaamheden overeenkomstig de overeenkomst is, geeft dit voor opdrachtgever en opdrachtnemer zekerheid inzake de loonheffing. Hierdoor probeert de wetgever te voorkomen dat er sprake is van schijnzelfstandigheid, waar mevrouw Hofs in haar artikel in de Volkskrant over schrijft. Een tweede aanbeveling is om de zelfstandigenaftrek op te nemen in de MKB-winstvrijstelling. Zoals beschreven in paragraaf was de bedoeling van de wetgever bij de invoering van de 19 Twee keer modaal: EUR verschil op een inkomen van EUR Drie keer modaal: EUR verschil op een inkomen van EUR CBS statline: arbeidsdeelname 21 Volkskrant, waarom ZZP ers de economie ten gronde richten 22 FD, Zelfstandige ondernemers betalen niet weinig, maar juist relatief veel belasting 23 Staatsblad jaargang 2016 nr. 166 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 7

11 zelfstandigenaftrek het gat, dat ontstaat doordat ondernemers niet het hele inkomen ter beschikking heeft voor verteer, op te vangen. Wordt dat met de huidige wetgeving wel bereikt? Door het feit dat de zelfstandigenaftrek een vast bedrag is, neemt het marginale belastingvoordeel af naarmate de winst stijgt. Hierdoor is het minder aantrekkelijk om te groeien, dan wanneer de zelfstandigenaftrek een percentage van de winst uit onderneming zou zijn. Naast de zelfstandigenaftrek die tevens is ingevoerd ter dekking van de kosten die door een ondernemer gemaakt worden als investering, kan een ondernemer ook gebruik maken van de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) 24. De KIA zorgt voor een extra aftrek voor ondernemers die in een jaar voor meer dan euro, maar minder dan euro investeren in bedrijfsmiddelen voor de onderneming. Indien de zelfstandigenaftrek zou wegvallen, valt ook de tegemoetkoming die ondernemers krijgen omdat ze investeren weg. Dit is op te lossen door de drempel van de investeringsaftrek te verlagen of het tarief van de aftrek te verhogen. Een tweede voordeel hiervan is weer dat niet alle ondernemers het voordeel, dat bedoeld is ter compensatie van investeringen, krijgen, maar enkel degene die werkelijk investeren. Bovenstaande aanbeveling zorgt er tevens voor dat het voor schijnzelfstandigen minder aantrekkelijk wordt om ondernemer te worden. Voor schijnzelfstandigen, die net als werknemers niet investeren, wordt de enige faciliteit de MKB-winstvrijstelling. Deze vrijstelling is ter dekking van het risico van ondernemerschap. Het is tenslotte eenvoudiger het contract met een ondernemer te verbreken dan met een werknemer. 3 Samenvatting en conclusie Ondernemers in de inkomstenbelasting kunnen gebruik maken van diverse faciliteiten, welke ertoe leiden dat de marginale belastinglast lager is dan wanneer ze hetzelfde bedrag in loondienst zouden verdienen. Het verschil tussen deze groepen is het grootste in de groep met een modaal inkomen, terwijl het voordeel afneemt naarmate het inkomen hoger is. Dit verschil is bewust door de wetgever gemaakt, ter dekking van de kosten die een ondernemer moet maken om het inkomen te handhaven en het risico te dekken dat een ondernemer loopt. De hoofdvraag van dit onderzoek is of de zelfstandige ondernemer een melkkoe is van de overheid of de economie kapot maakt. Op basis van de in dit onderzoek beschreven feiten kan ik concluderen dat de ondernemer geen melkkoe van de overheid is. Echter is ook niet stellig te zeggen dat de ondernemer de economie ten gronde richt, gezien de ondernemer niet alleen gebruik maakt van de faciliteiten in de inkomsten belasting, maar daarnaast ook vaak zorgt voor werkgelegenheid (al is het om zelf niet werkloos te zijn), waardoor hij toch bijdraagt aan de economie. Bij een zelfstandig ondernemer is de belastinglast veel lager dan bij een werknemer, waarbij het verschil in mijn ogen niet te rechtvaardigen is met het doel van de overheid. Om de scheve verhouding tussen werknemers en zelfstandigen recht te trekken, zullen er enkele aanpassingen in de huidige wetgeving moeten plaatsvinden. Naar mijn mening resulteert een combinatie van een goede controle op de overeenkomsten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer en een omzetting van de zelfstandigenaftrek, naar een extra aftrek via de MKB-winstvrijstelling en een lagere drempel bij de KIA, tot een betere verhouding, waarbij tevens het streven van de wetgever, het dekken van het risico van het ondernemerschap en het stimuleren van investeringen, niet wordt benadeeld. 24 Artikel 3.41 Wet inkomstenbelasting 2001 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 8

12 Bibliografie Tijdschrift- en krantenartikelen Bouman, M. (2016). Zelfstandige ondernemers betalen niet te weinig, maar juist relatief veel belasting. Financieel Dagblad, 2016 Hofs, Y. (2016). Waarom ZZP ers de economie te gronde richten. Volkskrant, 2016 Kam, C.A. de (2009). Belastingdruk van zelfstandigen en werknemers: globaal evenwicht? Weekblad Fiscaal Recht, 2009 (6812), p. 640 Elektronische publicaties KVK (2013). Wat verandert er voor u? Geraadpleegd op 20 mei 2016, via tcm pdf Boeken en rapporten SER (2010). Zzp ers in beeld. Een integrale visie op zelfstandigen zonder personeel. (p ) DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 9

13 Bijlagen Tabel 1 Effectieve belastingdruk ondernemer ten opzichte van een werknemer. Tabel 2 Aantal werknemers en zelfstandigen in de jaren 2006 t/m 2015 DE ZELFSTANDIGE, MELKKOE OF VERNIETIGER VAN DE ECONOMIE 10