VOLTOOID LEVEN Onderzoek naar de geleefde ervaring van ouderen die hun leven voltooid vinden en op een zelfgekozen moment willen sterven.

Transcriptie

1 VOLTOOID LEVEN Onderzoek naar de geleefde ervaring van ouderen die hun leven voltooid vinden en op een zelfgekozen moment willen sterven. Els van Wijngaarden, MA; Prof. Carlo Leget; Prof. Anne Goossensen

2 Opbouw presentatie Aanleiding Onderzoeksdoel Methode Resultaten: de essentie en 5 sub-thema s Conclusie

3 Ongeneeslijk oud (Human, 2010) Een film over Ans Nieuwenbrug-Bron (93) Ans staat nog volop in het leven. Maar als vermoeidheid haar steeds meer parten speelt, neemt ze een besluit: ze vindt dat ze haar leven heeft geleefd en wil zelf het moment van haar overlijden bepalen.

4 Onderzoeksdoel Vanuit een binnenperspectief inzicht geven in de geleefde ervaring van voltooid leven bij ouderen die een aanhoudend verlangen naar de dood hebben en hun leven op een zelfgekozen moment willen beëindigen.

5 Methode Doelgerichte sampling 25 fenomenologische diepte-interviews (gemiddeld ruim 2 uur) Voor dataverzameling en data-analyse: Reflectieve Leefwereld Benadering (Dahblerg et al. 2008)

6 Inclusiecriteria participanten 1) hun leven als voltooid beschouwen 2) lijden aan het vooruitzicht verder te moeten leven 3) actuele en weloverwogen stervenswens 4) 70 jaar of ouder 5) niet terminaal ziek 6) geen aanwijzingen voor psychische of psychiatrische ziekte

7 Enkele interviewvragen Wat betekent het voor u dat uw leven voltooid is? Hoe is het om te leven met een sterke doodswens? Op welke momenten ervaart u dit het sterkst? Kunt u die momenten zo gedetailleerd mogelijk beschrijven?

8 Resultaten De essentie van voltooid leven: Een onvermogen en onwil om nog langer verbinding te maken met het leven. Dit proces van losraken en vervreemding (van de wereld, anderen, en jezelf) levert permanente spanning en verzet op en het versterkt het verlangen om het leven te beëindigen.

9 Resultaten De ervaring van losraken en vervreemding is geëxpliciteerd in de volgende vijf thema s: 1. Een diep gevoel van existentiële eenzaamheid 2. Het gevoel er niet meer toe te doen 3. Een groeiend onvermogen tot zelfexpressie 4. Geestelijke en/of lichamelijke moeheid van het leven 5. Innerlijke afkeer van en weerstand tegen (gevreesde) afhankelijkheid.

10 Resultaten 1) Een diep gevoel van existentiële eenzaamheid; zich afgescheiden voelen van anderen Het is alsof je door een omgekeerde verrekijker kijkt: je voelt steeds meer afstand tot de wereld om je heen. Noem het verwijdering. Je voelt je niet meer thuis. Je kunt niet meer volgen wat er gebeurt. Ik hoor er niet meer bij. Het is mijn leven niet meer. Je voelt dat je losraakt van de werkelijkheid en het contact met de wereld om je heen verliest. Je bemerkt de neiging om je meer en meer terug te trekken.

11 Resultaten 2) Het gevoel er niet meer toe te doen Het is meer dat euh, ja, dat ik niet meer met mijn talenten uit de voeten kan. Ik ben techneut en dat wil ik graag. ( ) Dus ja, ik heb het gevoel dat, dat, dat, ik heb een heleboel ervaring en kennis op dat gebied, maar daar, de maatschappij zit daar niet meer op te wachten. ( ) Ja, op 't ogenblik voelt het aan van: ik beteken dus niks meer.

12 Resultaten 3) Het onvermogen om zichzelf te uiten op de voor zichzelf kenmerkende wijze Hé, kon ik mijn ei maar kwijt! Ik zou lezingen kunnen geven en ik zou van alles kunnen doen en je zit hier maar. Ik zit hier in mijn eigen stilte, heel stil, er gaan dágen voorbij dat ik m'n stem niet hoor. En je moest die stem een meemaken, die stem die nog zó graag wil. Nou, dat is heel moeilijk.

13 Resultaten 4) Geestelijke en lichamelijke moeheid van het leven Ja, moe tot in het merg van mijn gebeente. Dat is het overheersende gevoel. En dat kan je aan weinig mensen duidelijk maken. Als ik mijn arm alleen al optil om iets te doen, dan voel ik me al overwerkt. Ik ben er helemaal klaar mee.

14 Resultaten 5) Innerlijke afkeer van en weerstand tegen (gevreesde) afhankelijkheid en controleverlies Ik ben een keer met Alida, weet je wel, op stap geweest in een vogelhut, en ik euh, loop, ik zeg oh, ik moet even plassen, dus ik loop de hut uit en ik ga daar staan en ik plas. Maar om het maar gewoon te zeggen: ineens poep ik ook. Ik heb staan te (nadrukkelijk) huilen daarbuiten! Ik ben zo bedroefd geworden! ( ) Ik weet niet, ik weet niet, ik barstte in, ik voelde me zó verdrietig dat dit gebeurde. ( ) Ja ik denk, ik had er geen controle over, dat gebeurde zomaar los van mij... Ja, dat dat zomaar, ja dat ik daar stond en dat, zomaar gebeurde, ongewild, zomaar...(23).

15 Conclusie Voltooid leven is een negatieve conditionele bepaling van de huidige levenskwaliteit verzet tegen het hier-en-nu een gestold levensverhaal (narrative foreclosure)

16 Conclusie Voltooid leven heeft een Fysieke dimensie moeheid, pijn, achteruitgang Existentiele dimensie gevoelens van zinloosheid, jezelf verliezen Sociaal-maatschappelijke dimensie gevoelens van marginalisatie, sociale uitsluiting, nutteloosheid

17 Dankbetuiging Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Projectnummer: Contact informatie Els van Wijngaarden; Universiteit voor Humanistiek; Utrecht Website: