Jurisprudentie Ondernemingsrecht

Transcriptie

1 Jurisprudentie Ondernemingsrecht 8 september 2015 Mr. F.J.M.E. Koppenol 1

2 Onderwerpen Faillietverklaring versus Turboliquidatie Uitspraken HR personenvennootschappen Uitspraken Rechtbank wettelijke geschillenregeling

3 Faillietverklaring of Turboliquidatie? (I) Recentelijk een aantal uitspraken gewezen door diverse rechtbanken waarin een curator in verzet ging tegen een benoeming in een leeg faillissement. - o.a. Rb. Rotterdam 20 maart 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:2052 (verzet gegrond verklaard). - o.a. Rb. Noord-Nederland 01 mei 2014, ECLI:NL:RBNNE:2014:2306 (verzet ongegrond verklaard). Nu: prejudiciële vragen door Rb. Overijssel aan de Hoge Raad voorgelegd (Rb. Overijssel 11 mei 2015, ECLI:NL:RBOVE:2015:2323). Bestuurder + enig aandeelhouder vraagt namens de vennootschap eigen faillietverklaring aan. Faillissement wordt ook uitgesproken. De curator heeft niet geconstateerd dat er enige bate is of te verwachten is.

4 Curator in verzet Faillietverklaring of Turboliquidatie? (II) In artikel 10 lid 1 Fw is bepaald dat elke schuldeiser, met uitzondering daarvan hem die de faillietverklaring heeft verzocht, en elke belanghebbende tegen de faillietverklaring recht van verzet heeft gedurende acht dagen na de dag der uitspraak. De vraag die derhalve voorligt is of de curator kan worden aangemerkt als belanghebbende in de zin van artikel 10 Fw. De lagere rechtspraak is verdeeld over de vraag of de curator kan worden aangemerkt als belanghebbende.

5 Faillietverklaring of Turboliquidatie? (III) In het voorgaande ziet de rechtbank aanleiding om de volgende prejudiciële vragen aan de Hoge Raad voor te leggen. 1. Kan de curator q.q. worden aangemerkt als belanghebbende in de zin van artikel 10 lid 1 Fw? 2. Kan de curator q.q. gelet op zijn neutrale en onafhankelijke rol in verzet komen tegen een faillissementsvonnis waarbij hij constateert dat er geen actief is of actief valt te verwachten?

6 Personenvennootschap en faillissement (I) HR 6 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:251, JOR 2015/181 (VDV Totaalbouw). Betreft faillissement VOF en vraag of dit tot faillissement van de vennoten leidt. Volgens vaste HR jurisprudentie was dit automatisch het geval. Betoogd wordt dat het onherroepelijk geworden vonnis tot faillietverklaring van VDV, anders dan het hof oordeelde, niet (noodzakelijkerwijs) het faillissement van de vennoten meebrengt. Dit betoog is gelet op het navolgende gegrond.

7 Personenvennootschap en faillissement (II) HR stelt voorop dat een VOF failliet kan worden verklaard (r.o ) - VOF heeft geen rechtspersoonlijkheid - Wel een afgescheiden vermogen - Wordt in het maatschappelijk verkeer en op diverse plaatsen in de wet als afzonderlijk rechtssubject behandeld. Zie ook artikel 4 lid 3 Fw Kritisch hierover: Huizink (Tvl 2015/28) En de maatschap?

8 Personenvennootschap en faillissement (III) Indien [ de vof ] failliet verklaard wordt zal, gelet op art. 18 WvK, het faillissement van de vennoten doorgaans onvermijdelijk zijn, maar dat behoeft niet noodzakelijkerwijs het geval te zijn. Argumenten: - tekst artikel 4 lid 3 Fw dwingt er niet toe (r.o ) - een vennoot kan in tegenstelling tot de vof zelf voldoende (privé)vermogen hebben om zowel de schuldeisers van de vof als zijn privéschuldeisers te voldoen (r.o ) - vorderingen op de vof en op de vennoten moeten als afzonderlijke (samenlopende) vorderingen moeten worden beschouwd een vennoot kan persoonlijke verweermiddelen hebben (bv. een tegenvordering (r.o ) - vennoot die kwalificeert voor de WSNP kan niet failliet worden verklaard (r.o ) 8

9 Personenvennootschap en faillissement (IV) Jurisprudentie HvJEU: rechter moet t.a.v. elke schuldenaar afzonderlijk bepalen of hem op grond van artikel 2 lid 2/artikel 3 lid 2 Insolventieverordening internationale bevoegdheid toekomt (r.o ). Artikel 6 EVRM: faillietverklaring vennoot privé moet pas aan de orde zijn als dit t.o.v. hem afzonderlijk is verzocht en onderzocht. Commentaren zijn op dit onderdeel instemmend Faillissement vennoten moet afzonderlijk verzocht, gelijktijdige behandeling heeft dan voorkeur (r.o ). 9

10 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (I) Maatschap: mits sprake is van een verbintenis van de maatschap - aansprakelijkheid voor gelijke delen (artikel 7A:1680 BW) - tenzij ondeelbare verbintenis - uit bepalingen opdracht kan verdergaande aansprakelijkheid voortvloeien (HR 15 maart 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY7840, NJ 2013/290) NB: verbintenis met de maatschap vereist volmacht c.q. aanvaarding door alle vennoten (artikel 7A:1679 BW) 10

11 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (II) Artikel 17 WvK: elk van de vennoten in beginsel vertegenwoordigingsbevoegd Artikel 18 WvK: aansprakelijkheid vennoten voor het geheel Artikel 19 WvK: bij de CV gewone, hoofdelijk verbonden vennoten + niet verbonden vennoten (behoudens overtreding beheersverbod, zie artikel 20 WvK) 11

12 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (III) HR 13 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:588, JOR 2015/134 (Carlande) m.nt Mr. Chr. M. Stokkermans Betreft vraag of een vennoot in een VOF ook aansprakelijk is voor de vennootschapsschulden die vóór zijn toetreden zijn ontstaan. Reeds lang omstreden kwestie, zowel in rechtspraak als literatuur. HR hakt knoop door: óók aansprakelijkheid voor schulden vóór toetreden 12

13 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (IV) Argumenten: - Wettekst beperkt aansprakelijkheid niet - Schuldeisersbescherming - Ook commandiet die beheersverbod overtreedt wordt voor alle verbintenissen van de vennootschap aansprakelijk - Tegenargument dat schuldeiser er een verhaalsmogelijkheid bij krijgt overtuigt niet: daarvoor bestaat een deugdelijke grond - Dient de rechtszekerheid, omdat schuldeiser niet hoeft na te gaan wanneer verbintenissen zijn ontstaan - Toetredend vennoot kan van zijn medevennoten garanties bedingen 13

14 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (V) Commentaar: - Goed dat de HR de knoop heeft doorgehakt, maar niet alle argumenten even overtuigend + de tegenargumenten waren net zo sterk - Uitspraak HR wijkt af van keuze die in ingetrokken wetsvoorstel personenvennootschappen was gemaakt 14

15 Personenvennootschap en de gebondenheid van haar vennoten (VI) HR: Bij het voorgaande verdient nog opmerking dat de wettelijke regeling van de maatschap een andere is dan die van de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap. De vennoten in een maatschap binden immers in beginsel slechts zichzelf; is de gehele maatschap gebonden, dan zijn de vennoten niet hoofdelijk, maar ieder voor een gelijk deel aansprakelijk. Wat betekent dit? Hoe zit het dan bij de maatschap en wat rechtvaardigt het onderscheid? 15

16 Overtreding beheersverbod door commandiet (I) HR 29 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:1413, JOR 2015/192 (Lunchroom de Katterug) Feiten Cassatie in het belang der wet Artikel 21 WvK bevat een sanctie die ertoe strekt te voorkomen dat commanditaire vennoten die op een van de in artikel 20 WvK vermelde manieren onduidelijkheid laten ontstaan over hun rechtspositie in de vennootschap, zich kunnen onttrekken aan de aansprakelijkheid die artikel 18 WvK voorziet voor de gewone vennoten. (r.o ) 16

17 Overtreding beheersverbod door commandiet (II) Indien een commanditaire vennoot het verbod van artikel 20 lid 1 of lid 2 overtreedt, verbindt artikel 21 WvK daaraan een ingrijpende en vergaande sanctie: de commanditaire vennoot wordt jegens alle schuldeisers van de vennootschap ten volle aansprakelijk voor alle verbintenissen van de vennootschap, ook die welke zijn ontstaan voor het tijdstip waarop het verbod werd overtreden. (r.o ) Deze sanctie is uitsluitend gerechtvaardigd indien en voor zover zij in overeenstemming is met de hiervoor in vermelde strekking ervan. Zij mag dan ook niet in een onevenredige verhouding staan tot de aard en ernst van de schending door de commanditaire vennoot van de voorschriften van art. 20 lid 1 en 2 WvK en dient achterwege te blijven indien en voor zover zij door het handelen van de commanditaire vennoot niet of niet ten volle wordt gerechtvaardigd. (r.o ) 17

18 Overtreding beheersverbod door commandiet (III) Dit brengt mee dat de rechter, indien de in beginsel daartoe door de commanditaire vennoot te stellen en te bewijzen omstandigheden daartoe aanleiding geven, kan oordelen dat de sanctie niet gerechtvaardigd is of in zoverre in afwijking van de hoofdregel dat het gevolg daarvan dient te worden beperkt tot bepaalde verbintenissen van de commanditaire vennootschap. (r.o ) Bij [ deze ] beoordeling kan mede van belang zijn of bij derden redelijkerwijs een onjuiste indruk over de hoedanigheid van de commanditaire vennoot heeft kunnen ontstaan. (r.o ) [ Voorts ] geldt dat aan degene tegen wie (de sanctie van) art. 21 WvK wordt ingeroepen, in elk geval steeds enig verwijt van zijn handelwijze zal moeten kunnen worden gemaakt (r.o ) 18

19 Geschillenregeling (I) Rb. Midden-Nederland 26 maart 2014, ECLI:NL:RBMNE:2014:2548, JOR 2015/31. Ontslagen bestuurder vordert uittreding Op grond van artikel 2:343 lid 1 BW geldt dat een aandeelhouder in een besloten vennootschap overname van de door hem gehouden aandelen kan vorderen van zijn medeaandeelhouders en/of de vennootschap indien hij door gedragingen van één of meer van zijn medeaandeelhouders en/of de vennootschap zodanig in zijn rechten of belangen wordt geschaad dat het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd. (r.o. 4.7) 19

20 Geschillenregeling (II) Voor de beoordeling van een dergelijke vordering moet acht worden geslagen op alle omstandigheden van het geval. Naar het oordeel van de rechtbank is voor toewijzing van een dergelijke vordering onvoldoende de enkele omstandigheid dat de aandeelhouder die de vordering instelt, tegen zijn zin is ontslagen als bestuurder van de vennootschap. Een dergelijk ontslag kan weliswaar een zeer relevante factor vormen, maar bijkomende omstandigheden, van voldoende gewicht, zijn nodig om een vordering tot gedwongen overname eventueel te kunnen doen slagen. (r.o. 4.8) Aangevoerde omstandigheden rechtvaardigen naar het oordeel van de rechtbank geen gedwongen overname. 20

21 Geschillenregeling (III) afwijzing van de vorderingen van Theeuwen Beheer in de onderhavige procedure staat er niet aan in de weg dat Theeuwen Beheer, indien nieuwe gedragingen van haar medeaandeelhouders in Procap of Procap zelf zouden maken dat zij zodanig in haar rechten en belangen wordt geschaad dat het voortduren van haar aandeelhouderschap in Procap in redelijkheid niet meer van haar kan worden gevergd, een nieuwe vordering op voet van artikel 2:343 lid 1 BW kan instellen. Tegen deze achtergrond kan enkele vrees voor een beklemde positie [ ] niet al voldoende zijn voor toewijzing van een vordering op voet van artikel 2:343 lid 1 BW. (r.o. 4.14) 21

22 Geschillenregeling (IV) Rb. Noord-Holland 5 februari 2014, ECLI:NL:RBNHO:2014:1277, JOR 2014/193 (MUIS). Casus: - Voogel + Heijnis zijn voor 50% aandeelhouder in MUIS Beheer - Voogel teruggetreden als bestuurder - Diverse verwijten Voogel aan Heijnis - Voogel vordert uittreding ex art. 2:343 BW 22

23 Geschillenregeling (V) Voor een geslaagd beroep op artikel 2:343 BW is vereist dat de gedragingen van Heijnis de rechten of belangen van de aandeelhouder zodanig schaden, dat het voortduren van het aandeelhouderschap van Voogel in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd. (r.o. 4.3) Voorts is voor een geslaagd beroep op artikel 2:343 BW niet vereist dat sprake is van misdragingen van Heijnis of dat de belangen van de vennootschap zijn geschaad. (r.o. 4.3) 23

24 Geschillenregeling (VI) Het niet verstrekken van de noodzakelijke informatie door Heijnis en de gedraging van Heijnis om sinds het uittreden van Voogel als bestuurder, alle besluiten tot uitkering van dividend tot de aanvang van dit geding te blokkeren, zijn gedragingen zoals bedoeld in artikel 2:343 BW. (r.o. 4.8) De rechtbank is van oordeel dat Voogel door deze gedragingen van Heijnis zodanig in zijn rechten en belangen is geschaad, dat het voortduren van het aandeelhouderschap van Voogel in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd. (r.o. 4.8) 24

25 Geschillenregeling (VII) MUIS Beheer [ ] kan ook worden veroordeeld de aandelen over te nemen. Hiervoor is niet noodzakelijk dat de schadelijke gedragingen aan de vennootschap zelf kunnen worden toegerekend; een veroordeling van de vennootschap kan ook worden gegrond op gedragingen van een aandeelhouder. Gesteld noch gebleken is dat in het onderhavige geval de wettelijke uitzonderingen van art. 2:98 of 2:207 BW hieraan in de weg staan. (r.o. 4.12) 25

26 Bedankt voor uw aandacht. 26

27 Contactgegevens AKD N.V. Gustav Mahlerlaan LA Amsterdam Postbus KG Amsterdam F.J.M.E. Koppenol Tel: Fax: