De vaststellingsovereenkomst. Prof. mr dr Edwin van Wechem

Transcriptie

1 De vaststellingsovereenkomst Prof. mr dr Edwin van Wechem

2 Wat is een vaststellingsovereenkomst? Artikel 7:900 BW Bij een vaststellingsovereenkomst binden partijen, ter beëindiging of ter voorkoming van onzekerheid of geschil omtrent hetgeen tussen hen rechtens geldt, zich jegens elkaar aan een vaststelling daarvan, bestemd om ook te gelden voor zover zij van de tevoren bestaande rechtstoestand mocht afwijken.

3 Bijzondere kenmerken Moeilijker aan tastbaar dan gewone overeenkomst? Mogelijkheid tot afwijking van dwingend recht?

4 Moeilijker aan tastbaar? (I) HR 15 november 1985, NJ 1986, 228 Daarbij is het terecht ervan uitgegaan dat, indien pp. in het onzekere verkeren omtrent de vraag of en in hoeverre bepaalde feiten of omstandigheden voor hun rechtsverhouding van betekenis zijn, en ter voorkoming van een rechtsgeding aangaande die vraag een overeenkomst als de onderhavige sluiten, waarbij hun rechtsverhouding nader wordt geregeld en bindend vastgesteld, zij zich ten aanzien van de vraag waaromtrent zij in het onzekere verkeerden, niet met vrucht op dwaling kunnen beroepen.

5 Moeilijker aan tastbaar? (II) maar! Hoge Raad 1 februari 2013LJN: BY (..). De omstandigheid dat partijen met betrekking tot een bepaalde kwestie in onzekerheid verkeren en te dien aanzien een vaststellingsovereenkomst sluiten, sluit een geslaagd beroep op dwaling ten aanzien van die overeenkomst niet uit. Dit geldt in het bijzonder indien sprake is van betrokkenheid van de wederpartij bij de dwaling op een wijze als genoemd in art. 6:228 lid 1, onder a of b, BW.

6 Moeilijker aan tastbaar? (II)) Ontbinding? Artikel 7:905 BW Indien een ontbinding van een vaststellingsovereenkomst wegens een tekortkoming in de nakoming daarvan een reeds tot stand gekomen, aan een partij of een derde opgedragen beslissing zou treffen, kan deze ontbinding niet door een eenzijdige verklaring geschieden en kan de rechter haar afwijzen op de grond dat degene die haar vordert, voldoende middelen heeft om van de wederpartij opheffing van of vergoeding voor de tekortkoming te verkrijgen. Uitsluiten?

7 Mogelijkheid tot afwijking van dwingend recht? (I) Artikel 7:902 BW Een vaststelling ter beëindiging van onzekerheid of geschil op vermogensrechtelijk gebied is ook geldig als zij in strijd mocht blijken met dwingend recht, tenzij zij tevens naar inhoud of strekking in strijd komt met de goede zeden of de openbare orde.

8 Mogelijkheid tot afwijking van dwingend recht? (II) Let op Parlementaire behandeling! Aan art. 7:902 BW ligt de gedachte ten grondslag dat, ook indien de onzekerheid of het geschil is terug te voeren op onzekerheid omtrent de uitleg van een regel van dwingend recht of omtrent het resultaat waartoe een door een zodanige regel beheerste rechtsverhouding van partijen in het gegeven geval leidt, behoefte bestaat aan de mogelijkheid van een vaststellingsovereenkomst, waardoor een eventuele procedure tussen partijen kan worden voorkomen en waarbij eventueel strijd met dwingend recht op de koop toe moet worden genomen (in redelijkheid verschil van mening inzake toepassing of uitleg) Dus: de regel van dwingend recht moet voor partijen onduidelijk zijn!

9 Mogelijkheid tot afwijking van dwingend recht? (III) Hoge Raad rechtspraak vele malen onduidelijk: Hoge Raad 9 januari 2015 ECLI:NL:HR:2015:39: Ook deze klacht is gegrond. Weliswaar kan rechtsgeldig een vaststellingsovereenkomst worden gesloten ter voorkoming van een (toekomstig) geschil (art. 7:900 lid 1 BW), maar art. 7:902 BW brengt mee dat de vaststelling alleen dan in strijd mag komen met dwingend recht indien deze strekt ter beëindiging van een reeds bestaand geschil (en dus niet strekt ter voorkoming daarvan). Een andere opvatting zou het mogelijk maken bij een zodanige overeenkomst de werking van (semi-)dwingend recht op voorhand uit te sluiten en daarmee het (semi-)dwingende karakter daarvan op ontoelaatbare wijze te ondermijnen (vgl. Kamerstukken II , , nr. 8, p. 16 en Kamerstukken I , , nr. 95b, p. 3-4).

10 Toch (ook) gewone overeenkomst? Ja: uitleggingsmethodiek is ook Haviltex Pas op: abstract of causaal?

11 Finale kwijting: een kwestie van uitleg (I) HR 2 april 2004, NJ 2004,656 Het ontbreken van een voorbehoud in de vaststellingsovereenkomst kan weliswaar, naar het hof heeft geoordeeld, een aanwijzing voor de juistheid van het standpunt van Eemsmond Beheer c.s. opleveren, doch zonder nadere motivering, die ontbreekt, is deze aanwijzing niet voldoende om aan te nemen dat de uitleg die Havenga onder verwijzing naar de in het onderdeel vermelde omstandigheden heeft verdedigd, niet voor juist kan worden gehouden Maar: Hoge Raad 11 september 2009, 07/12738 Het hof mocht verder betekenis hechten aan de omstandigheid dat een finale kwijting niet met zoveel woorden in de overeenkomst was opgenomen, en heeft alleszins begrijpelijk geoordeeld dat art. 11 van de overeenkomst niet strekte tot het verlenen van finale kwijting.

12 Finale kwijting: een kwestie van uitleg (II) Opmerkelijk: HR 20 december 2013, ECLI:NL:HR:2013:2098 Partijen hebben naar de vaststelling van het hof (in rov. 3.4) elkaar in de akte van 7 mei 2002 over en weer finale kwijting verleend met betrekking tot de verplichtingen van Prorail tot levering van de grond aan [verweerster 2] en tot betaling van schadevergoeding aan haar, en de verplichting van [verweerster 2] tot betaling van de koopprijs voor de grond. Vaststaat echter dat [verweerster 2] ten tijde van het opstellen van de akte de koopprijs voor de grond nog niet had voldaan, en dat partijen bij het verlenen van de kwijting niet hebben beoogd dat Prorail [verweerster 2] deze verplichting zou kwijtschelden. Voorts staat vast dat bij de totstandkoming van de akte en dus bij het verlenen van de finale kwijting gezamenlijk uitgangspunt van partijen was dat deze verplichting daadwerkelijk was dan wel zou worden nagekomen en dat daarover geen onzekerheid of geschil bestond. Anders dan het hof heeft gedaan, kan de kwijting dan ook niet aldus worden uitgelegd dat deze ook is verleend voor het zich hier voordoende geval dat de koopprijs abusievelijk niet is voldaan doordat zij niet in de afrekeningen is opgenomen en verwerkt.

13 Finale kwijting: een kwestie van uitleg (III) Praktisch zeer relevant: HR 23 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2988 Ook dit onderdeel is ongegrond. De klachten ervan miskennen dat het hof zijn oordeel over de opeisbaarheid van de onderhavige vordering heeft gegrond op zijn uitleg van het in de vaststellingsovereenkomst opgenomen voorbehoud. Het heeft geoordeeld dat partijen hebben beoogd om die opeisbaarheid afhankelijk te stellen van de opschortende voorwaarde dat de schade waarop het voorbehoud betrekking heeft, optreedt en aan [verweerder] bekend is (waarbij de schade moet bestaan uit een belangrijke afwijking ten opzichte van de situatie als beschreven in het rapport van Raat). Hieraan heeft het hof de gevolgtrekking verbonden dat de vordering op haar vroegst opeisbaar in de zin van art. 3:307 lid 2 BW was toen [verweerder] in 2007 bekend werd met de schade. Dit oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is, voor zover het de uitleg van het voorbehoud betreft, niet onbegrijpelijk.

14 Twee stellingen Bij een vaststellingsovereenkomst is de juiste geschilomschrijving belangrijker dan de clausule van finale kwijting. Niet iedere overeenkomst waarin wat wordt vastgesteld is een vaststellingsovereenkomst; maar wat kan het schelen.