Definities van pijn IASP. Mc Gaffery DEFINITIE

Transcriptie

1 de Pijn de Baas!

2 Definities van pijn IASP Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging. Mc Gaffery Pijn is datgene wat de patiënt zegt dat het is. Pijn bestaat telkens als hij zegt dat het bestaat. DEFINITIE

3 Theorieën over pijn Het model van Loeser Hersenstam < Poorttheorie van Melzack en Wall

4 Soorten pijn Acute pijn - Nuttig, signaalfunctie, soms levensreddend - Ontstaat plots - Altijd gepaard met weefselbeschadiging - Duurt < 3 maanden - Positieve reactie op somatische behandeling Vb. post-operatieve pijn, fracturen, wondpijn, ontstekingspijn Subacute pijn 3 tot 6 maanden Chronische pijn - Zinloos, geen signaalfunctie, destructief - Ontstaat geleidelijk - Niet altijd gepaard met weefselbeschadiging - Duurt > 6 maanden of langer dan de verwachte herstelperiode - Moeilijk te behandelen Vb. lage rugpijn, wondpijn, reumatoïde artritis, fantoompijn SOORTEN

5 Lokalisatie van de pijnbron Somatische pijn Viscerale pijn Precies gelokaliseerd - Spieren - Huid - Pezen - Fascia - Gewrichten - Botten Moeilijk te lokaliseren, diffuus, referentiepijn - Hart - Nieren - Longen - Blaas - Maag - Uterus - Darm - Pancreas - Lever LOKALISATIE

6 Waarneming van pijn Transductie Overbrenging van een pijnopwekkend signaal ter hoogte van het letsel Modulatie Vorming en conditionering van het pijnsignaal ter hoogte van het ruggenmerg Transmissie Overbrenging van dit signaal via de zenuwen naar de dorsale hoorn van het ruggenmerg Perceptie Gewaarwording van het pijnsignaal in de hersenen met lokalisatie van de pijnoorsprong WAARNEMING

7 Biopsychosociaal model Kijk verder dan enkel de lichamelijke klachten. Volgende vragen kunnen helpen een ingangspoort te vinden om de psychologische en sociale factoren in kaart te brengen en in het multidisciplinair team te bespreken. Welke gevoelens brengt deze pijn bij u teweeg? Welke hinder ervaart u door pijn in uw dagelijks leven? Hoe gaat u om met uw pijn? Maakt u zich zorgen over uw gezondheid, pijn of andere zaken? Hoe kan u zich vinden in de voorgestelde pijnbehandeling? BEVRAGING TOTALE PIJN

8 Waarneming Waarneming, lokalisatie en interpretatie Modulatie in het ruggenmerg Transmissie Biopsychosociaal model Transductie in perifeer weefsel of orgaan Biologische factoren SYMPTOMEN MODELLEN Sociale factoren Psychologische factoren

9 WHO Analgetische ladder STERKE OPIOÏDEN ZWAKKE OPIOÏDEN NIET OPIOÏDEN Morfine en Codeïne Derivaten Paracetamol Salicylaten NSAID S Dihydrocodeïne Tramadol Buprenorfine Fentanyl Hydromorfone TRAP 1 TRAP 2 TRAP 3 + CO-ANALGETICA (anti-depressiva, anti-epileptica, spasmolitica,...) + ADJUVANTIA (laxativa, anti-emetica,...) PIJNLADDER

10 Basisprincipes in pijnbeleid - Doel = activiteiten terug mogelijk maken - Pijn bevragen met aangepaste pijnschaal en scores rapporteren - Geef de analgetica per voorkeur per os - Steeds voordelen (pijnvermindering) afwegen t.o.v. nadelen (bijwerkingen) - Gebruik in elke trap het analgetica in optimale dosis alvorens over te schakelen naar een andere trap - Dien op vaste uren toe - Controleer het effect van de analgetica - Start, wijzig of combineer nooit medicatie op eigen initiatief, raadpleeg steeds de arts - Details die het comfort van de patiënt kunnen verhogen niet verwaarlozen - Details die het comfort van de patiënt kunnen verhogen niet verwaarlozen - PO: na min (retardproducten: na 6-8u) - SL: na 30 min - IM: na min - IV: na min - M+ pleister na 12u -14u - Co analgetica na 2 à 3 weken

11 Pijnmetinginstrumenten VAS De VAS is een visuele zelfrapportageschaal in de vorm van een liniaal met een 10 cm lange lijn waarbij geen pijn = 0 en de ergst denkbare pijn of maximale pijn = 10 NRS De NRS is een numerieke zelfrapportageschaal, die loopt van 0 tot 10 en waarbij de volgende rapportage wordt gebruikt Geen Weinig Matige Hevige Zeer hevige pijn pijn pijn pijn pijn

12 Pijnmeting kinderen SAS (Smiley Analoge Scale) Bij kinderen van 4-8 jaar wordt de schaal met de gezichtjes gehanteerd KINDEREN

13 Bij kinderen van 0-4 jaar wordt er gebruik gemaakt van de pijnobservatieschaal POKIS (kindje wordt geobserveerd zonder dat iemand met het kindje bezig is) POKIS Tijdstip scoren Datum Tijd Gezicht neutraal, rustig 0 neus gerimpeld, wenkbrauwen gefronst, grimas 1 Huilen niet huilen, geen geluiden 0 kreunen, jammeren, krijsen 1 Ademhaling regelmatig, ontspannen onregelmatig, hijgend, inhouden 0 1 Rug/lijf rustig, neutraal, ontspannen 0 verkrampt, kronkelend, trillend 1 Armen/vingers rustig, neutraal bewegend 0 verkrampt, vuist gebald, wild 1 Benen/tenen rustig, neutraal bewegend verkrampt, opgetrokken, schoppend 0 1 Agitatie rustig, slapend, rustig alert spelend 0 onrustig, prikkelbaar 1 Totaalscore

14 Communicatie bij pijn SBARR Is een methode voor gestructureerde, patiëntgerelateerde informatieoverdracht tussen twee zorgverleners binnen het ziekenhuis. Situation = identificatie Background = achtergrond Assessment = stand van zaken Recommendation = voorstel Repeat = herhaal STRATEGIEËN

15 Pain Assesment In Advanced Dementia Scale Deze gedragsobservatieschaal past men toe bij patiënten met dementie en bij patiënten die niet in staat zijn om zelf een score te geven aan de pijn die ze ervaren: - 5 gedragsindicatoren (gezichtsuitdrukking, onrustgeluiden, ademhaling, lichaamstaal en troostbaarheid) - 3 antwoordmogelijkheden - Score van 0 tot 2 per item (totaalscore van 0 tot 10 mogelijk) Met behulp van de PAINAD kan elke zorgverlener op een objectieve manier een pijnscore weergeven van een patiënt door deze te observeren PAINAD

16 PAINAD Ademhaling Score Normaal. Incidentele moeizame ademhaling. Luidruchtige moeizame ademhaling. Korte periode van hyperventilatie. Lange periode van hyperventilatie. Cheyne-Stokes-ademhaling. Onrustgeluiden, (negatieve geluiden) Geen. Incidenteel kreunen of kermen. Herhaaldelijk angstig uitroepen. Zacht spreken met een negatieve Luid kreunen of kermen. of afkeurende toon. Huilen. Gezichtsuitdrukking Lichaamstaal Glimlachend, of Droevig. Grimas. nietszeggend (neutraal, ontspannen). Bang. Fronsen. Ontspannen. Gespannen. Verstard. Gebalde vuisten. Overstuur op en neer stappen, ijsberen Opgetrokken knieën. Zenuwachtig bewegen. Wegtrekken of wegduwen. Uithalen. Troostbaarheid Niet nodig om te troosten. Afgeleid of gerustgesteld Onmogelijk te troosten, af te door stem of aanraking. leiden of gerust te stellen. Totaal

17 Niet farmaceutische strategieën - Fysio-en ergotherapie - Gebruik van warmte en koude - Massage - Rust en comfort - Ontspanning - Positionering en aanpassingen (hulpmiddelen) - Acupunctuur/ Acupressuur - Relaxatietechnieken - Aromatherapie - Comfortvoedsel - TENS - Luisterend oor, er zijn voor de zorgvrager STRATEGIEËN

18 Pijnamnese Plaats Pijnintensiteit Acuut / Chronisch / Score 0-10 Afkomst Cultuur / Geslacht / Opvoeding Emotionele problemen Angst / Woede / Depressie / Boosheid Beleving Controle over de pijn? Pijngedrag Verbaal / Non-verbaal / Medicatiegebruik Verloop Continu / Met tussenpozen Eerdere pijnervaringen Effect van pijn op Slaap / Stemming / Eetlust / Activiteit Bijwerkingen medicatie Obstipatie / Sufheid Omschrijving van de pijn Kloppend / Brandend / Stekend / Snijdend Verergende / verlichtende factoren Beweging / Warmte / Koude / Houding

19 Pijnplan - Beschouw pijn als een parameter - Minimaal 1X per shift pijn bevragen - Kies vaste tijdstippen om pijn te bevragen - Gebruik een aangepaste pijnschaal - Observeer de zorgvrager - Detecteer tijdig om erger te voorkomen - Rapporteer de pijnscore zowel mondeling als schriftelijk - Behandel bij een VAS 4 - Evaluatie: gewenste effect bereikt? - Schakel tijdig een hulplijn in - GVO is belangrijk PIJNPLAN

20 T E A M Together Everyone Achieves More - Algoloog - Verpleegkundig pijnspecialist - Verpleegkundige - Revalidatiearts palliatief supportteam - Vrijwilligers... - Psychiater - Kinesitherapeut - Zorgvrager/familie - Psycholoog - Sociaal werker - Behandelende artsen