Pijn bij dementie. Monique Durlinger, Specialist Ouderengeneeskunde Vivre. dialogen rond dementie, 5 september 2012

Transcriptie

1 Pijn bij dementie Monique Durlinger, Specialist Ouderengeneeskunde Vivre 1

2 Inhoud l Definitie pijn l Hoe vaak komt pijn voor bij ouderen? l Pijnbeleving bij ouderen l Pijn bij dementie: anders? l Gevolgen van pijn l Hoe herken je pijn? l Behandeling van pijn en valkuilen l Pijn in de laatste fase van dementie 2

3 Definitie pijn l Pijn is wat een patiënt zegt wat het is en het treedt op wanneer de patiënt zegt dat het optreedt (Mc Caffery) l Pijn is een onplezierige, gevoelsmatige en emotionele beleving die wordt geassocieerd met een daadwerkelijke of dreigende beschadiging van weefsel, dan wel beschreven wordt in termen van een dergelijke weefselbeschadiging (IASP) 3

4 Hoe vaak komt pijn voor bij ouderen in het verpleeghuis? l In het verpleeghuis: 70 % heeft pijn, waarvan 93% chronische pijn l Dit betreft zowel lichte als ernstige pijn l Voornamelijk door artrose; rug- en nekpijn 4 l 20% van de ouderen in het verpleeghuis met pijn heeft geen pijnmedicatie en 58% heeft te weinig pijnmedicatie

5 Pijnbeleving bij ouderen l Pijn hoort bij het leven l Bewaren van onafhankelijkheid l Willen niet klagen l Beschrijven pijn als ongemak, zeer doen l Ouderen denken dat anderen hen niet begrijpen l Ouderen denken dat anderen het te druk hebben l Inadequate pijnmeting l Eventuele risico s van medicatie 5 l Coping: sociale steun, trager, positief denken

6 Pijn bij dementie, anders? l Pijnsysteem bij dementie aangetast l Pijnbeleving bij dementie is anders l Pijn komt niet minder voor bij dementie l Pijnbehandeling bij dementie effectief? l Vaststellen pijn bij dementie 6

7 Gevolgen van pijn l Pijn heeft invloed op dagelijks functioneren l Stemming: angst en depressie l Slaapstoornis l Cognitie l Gedrag bijv. agitatie (miskende oorzaak voor probleemgedrag!) l Zelfredzaamheid en afhankelijkheid l Verminderde eetlust en vermagering l Vallen l 7

8 Factoren van invloed op gedrag l PIJN ( 45-80%) l Infectie l Teveel/te weinig activiteiten l Depressie l Te weinig sociaal contact l Overig 8

9 Hoe herken je pijn? l Zelfrapportage: expliciet vragen l Anamnese en heteroanamnese:voorgeschiedenis? l Observatie: mantelzorgers en verzorgenden l Gevolgen van pijn: systematisch beoordeling l Lichamelijk onderzoek Gericht vragen pijnmeetinstrument - observatieschaal 9

10 l Wees alert en vraag gericht naar pijn l Wees alert op aspecifieke uitingen l Maak gebruik van meetinstrument l Niet te terughoudend met behandelen l Denk bij probleemgedrag ook aan pijn als oorzaak 10

11 Behandeling van pijn l Medicamenteus: l proefbehandeling l afweging risico op complicaties l toedieningtijden l het beginsel van dubbeleffect l Paramedische inzet l Hulpmiddelen l Psychosociaal 11

12 l Hoe verder de dementie zich ontwikkelt, hoe moeizamer het vaak wordt om afwegingen te maken en de juiste beslissingen te nemen l Overleg met familie en verzorgenden is essentieel. Als arts kun je deze beslissingen niet alleen nemen. l Zorg en verpleging nemen in intensiteit toe wanneer het einde van de ziekte nadert l De dementie brengt met zich mee dat de patiënten kwetsbaar zijn voor veranderingen in hun omgeving: een ziekenhuisopname is derhalve al belastend 12

13 Pijn in de laatste fase van dementie-1 l Symptomatische (Palliatieve) zorg in het verpleeghuis: Symptomatische zorg behelst een beleidsafspraak waarbij het doel van het medisch handelen gericht is op het welbevinden en de kwaliteit van leven van de patiënt, waarbij een levensverlengend neveneffect als gevolg van een op dit doel gericht handelen ongewenst is 13

14 Pijn in de laatste fase van dementie-2 l Palliatieve terminale sedatie in het verpleeghuis: 14 Palliatieve sedatie in de terminale fase kan worden omschreven als het vrijwel doorlopend in slaap houden van een terminale patiënt, middels hoge doseringen sedativa, met als doel zijn/haar lijden te verlichten, echter zonder het vooropgezette doel het leven te beëindigen

15 Pijn bij dementie Een kwestie van kennen, herkennen en erkennen! 15