Wat is het probleem precies -) probleem expliciet maken. Wat moet er gedaan worden? -) probleem rationaliseren, objectief beste oplossing zoeken

Transcriptie

1 Probleemanalyse Clips Wat is het probleem precies -) probleem expliciet maken. Wat moet er gedaan worden? -) probleem rationaliseren, objectief beste oplossing zoeken Er is geen goed antwoord bij dit vak. De vragen zijn makkelijk, de antwoorden niet. Omdat er veel verschillende mensen bij het probleem zijn betrokken is het zo moeilijk. Mensen + Technologie zorgen voor onvoorspelbaar gedrag technologie zelf is voorspelbaar. In complexe situaties met veel actoren en veel onzekerheid, wat zijn de oplossingen om het op te lossen? Je helpt mensen met kiezen Je ontwikkelt analytische vaardigheden. Ook is er nooit 1 goed antwoord Actoren Actoren hebben verschillende doelen en verschillende belangen. Het is belangrijk dat actoren belangen van andere actoren kunnen zien. Actoren hebben verschillende belangen, dus formuleer een probleemstelling. In die in zal ook rekening worden gehouden met andere actoren. Actoren weten dan van elkaar wat ze willen en zullen niet discussiëren over de oplossing, maar wat ze met die oplossing kunnen. Probleemstellingen(wens+dillema) Na het maken van probleemstellingen voor actoren zal blijken dat er erg veel overlap is, de actoren waren het oneens, omdat ze met allemaal verschillende oplossingen kwamen. Nu blijkt echter dat ze delen van het probleem gemeenschappelijk hebben. Het bepalen van een probleem kan soms 30-50% van de totale tijd van het project in beslag nemen. Een slecht gedefinieerd probleem zorgt voor oplossingen waar je niks aan hebt. Een probleemstelling met een dilemma, waarbij rekening wordt gehouden met andere actoren, zal zorgen voor een nieuwe reeks oplossingen. een goede probleemstelling bestaat uit een kloof en een dilemma. Het dilemma moet worden overwonnen, het dilemma zorgt dat de wens niet eenvoudig bereikt kan worden. een goede probleemstelling zorgt voor veel alternatieven in plaats van 1 Foute probleemstelling: er zit al een oplossingen in de zin: Hoe kunnen we dit bereiken als we dit doen? Goede probleemstellingen: How to keep providing the Dutch citizens with gas, without risking the safety of these citizens.

2 Doelenboom Criteria representeren hoofddoel. Wanneer de minister geen waarom vraag meer kan beantwoorden heb je het hoofddoel bereikt. Met de waarom vraag, werk je vanuit beneden naar boven. Met de wat is dat precies vraag, werk je van boven naar beneden. Eerste vraag: Wat wil je eigenlijk? Tweede vraag: Waarom wil je dat?. Derde vraag: Wat is dat precies? Derde vraag kan je steeds doorgebruiken. Doelenboom moet niet aangeven hoe deze doelen bereikt worden, anders ben je al bezig met alternatieven. Meer, wat is het subdoel precies? Causaal diagram Criteria representeren alles voor de verschillende actoren die betrokken zijn bij het probleem. 1) criteria uit doelenboom gebruiken 2) lijst met factoren die deze criteria beïnvloeden 3) welke factoren worden door criteria beïnvloed? 4) eenheden voor deze factoren (voorbeeld als factor weer, moet je verder specialiseren. ) + van A naar B betekent als factor A toeneemt, neemt factor B ook toe (positieve relatie) - van A naar B betekent, dat wanneer A toeneemt, B afneemt (negatieve relatie) Elke factor moet verbonden zijn met tenminste 1 factor. Wanneer een factor niet door andere factoren beïnvloed wordt, heeft deze geen inkomende pijl en is dit een externe factor. Deze factor kan niet beïnvloed worden door actoren in het systeem. Deze externe factoren beïnvloeden ook de criteria. Alles wat een factor kan beïnvloeden en dus ook een criterium, is een mogelijk alternatief. Feedback loop: iets begint bij A en eindigt bij A Even aantal mintekens is positieve feedback. Oneven aantal is negatieve feedback. bij positief kunnen in verloop van tijd de effecten versterkt worden. Bij negatief verzwakt.

3 Probleem diagram Het probleem diagram geeft goed weer welke alternatieven, welke criteria beïnvloeden. Criteria, factoren, alternatieven. Pijlen van alternatieven naar factoren en criteria die beïnvloed worden. Soms kan een alternatief meerdere factoren/criteria beïnvloeden. Hoofddoel cliënt & dilemma en hoofddoel belanghebbenden & dilemma leiden tot dit probleemdiagram alternatief = potentiele oplossing voor probleem alternatief = alles wat de numerieke waarde van de criteria kan veranderen. Alles wat de factor beïnvloed, beïnvloed dus ook de criteria. Een alternatief kan de criteria direct beïnvloeden, of indirect via de factoren. Soms is het nul-alternatief (zero option) het best : niks doen Alternatieven zijn op 2 manieren te bepalen: Brainstorming en met Means End tree. Means end tree: doelenboom hoofddoel veranderen van sustainable energy supply naar to supply sustainable energy. Volgende vraag is hoe? En dan nog een keer hoe vraag stellen? Onderste rij zijn alternatieven. Afschatten Als analist help je mensen met kiezen. Rol van facilitator. Mensen om je heen roepen dat hun oplossing de beste is. Met afschattingen kun je snel berekenen of ongeveer argumenten kloppen. We zijn geen experts maar generalisten. Ordergrootte: werkelijke getal is niet 10x groter of 10x kleiner dan jou antwoord. Neem 3 alternatieven en 1 criterium. Bepaal voor elk alternatief numerieke score op gekozen criterium. Niet te nauwkeurig en significant 1 cijfer. NCW Dit gebruik je bij situaties met onzekerheid. Actoren veranderen van mening gedurende project. Het geld wat je nu investeert, hoeveel is het over een paar jaar waard? Rente die je krijgt als je geld op de bank zet en niet in project. Percentage schatten voor onzekerheid in je project.

4 Onzekerheidsgebieden, zoals technische, geografisch, financieel, etc. Verschillende soorten onzekerheden die invloed hebben op project en die financieel risico met zich mee brengen. Hoe groter risico hoe groter R waarde Wat is de huidige rente? 2%? Cash out = kosten Cash in = oplevert Cash flow = verschil Je neemt bijvoorbeeld 2 alternatieven en maakt voor beiden een NCW tabel. Totaal negatief NPV is bijvoorbeeld, waarschijnlijk verlies maken met project. NPV factor voor elk jaar: 1 / (1+r^t) R = rente + economisch, geografisch of financieel risico. R waardes zekere projecten 4-6 % 0,04 onzekere projecten 8-12 % 0,08 0,12 zeer onzekere projecten % 0,12 0,15 onmogelijk 20% 0,2 Scenario s Zijn onze alternatieven wel van nut in de toekomst? Dat kan met scenario s. Je kijkt naar externe factoren. Je bepaalt impact en onzekerheid voor deze factoren. (beiden hoog/laag) Bijvoorbeeld 2 externe factoren: olieprijs en grondprijs. Je kan bijvoorbeeld 4 scenario s bedenken. Hoge olie prijs & lage grondprijs. Lage olie prijs & lage grond prijs. Hoge grondprijs & hoge olie prijs. Lage olie prijs & hoge grondprijs. Bedenk scenario s voor hoge impact en hoge onzekerheid factoren. Daarna maak je tabellen. Bij scenario s combineer je factoren en bedenk je wat er in de toekomst kan gebeuren als de factoren tegelijk plaats vinden. Het doel van scenario s is om alternatief te helpen kiezen die goed presteert in meerdere mogelijke toekomsten. Je wil een alternatief die in meeste scenario s zou werken Valkuil: voorspelling toekomst(bijvoorbeeld ik verwacht dat in 2020 de olie prijs x euro kost) gebruiken als scenario. Dit is juist stellen dat er geen onzekerheid is, want je denkt al te weten wat er gebeurt.

5 Score kaart Hoe goed scoort een alternatief op de verschillende criteria. Jij kiest alternatief niet uit, maar je cliënt. Kies een scenario. Kleuren toevoegen geven aan hoe blij een bepaalde actor met de score is. Soms is het beter om de kaart niet in te kleuren en de klant meer te laten nadenken. Als je wel kleuren gebruikt, moet je dat bij meer scorekaarten voor meer actoren doen. Kan je zien waar overlap is. SMART Focust op belangrijkste criteria(je kiest wegingsfactoren) Weeg factor voor criterium en waarom? Scores: 0 het slechtst. 1 het best. Andere scores worden berekend met range: ((score die je wil slechtste score)/(beste score laagste score)) Met de smart kan je voor verschillende actoren, het invloed van een alternatief op een criterium zien.