Student Julian Daniel Student Integrale Veiligheidskunde, Saxion Hogeschool. Praktijkcoach Dhr. J. Verweij Algemeen directeur Sport & Event Security

Transcriptie

1 Buitenspel Een literatuuronderzoek naar deviant gedrag en een empirisch onderzoek naar de noodzaak van een mogelijke methodiek vanuit het perspectief van Sport & Event Security. Julian Daniel Rotterdam, Juni

2 Een literatuuronderzoek naar deviant gedrag en een empirisch onderzoek naar de noodzaak van een mogelijke methodiek vanuit het perspectief van Sport & Event Security. Student Julian Daniel Student Integrale Veiligheidskunde, Saxion Hogeschool Praktijkcoach Dhr. J. Verweij Algemeen directeur Sport & Event Security Schoolcoach Drs. B.J. Rinsampessy Docent Safety & Security Studies Rotterdam, februari juni

3 Samenvatting In het kader van afstuderen aan de opleiding Integrale veiligheidskunde van de Saxion Hogescholen te Deventer is onderzoek verricht voor en in opdracht van Sport & Event Security. Het onderzoek gaat over de vraag of vroegsignalering van deviant gedrag bij bezoekers van Stadion Feijenoord de Kuip toepasbaar is. De probleemstelling waarop dit onderzoek antwoord probeert te vinden luidt: In hoeverre is het mogelijk voor Sport & Event Security om de veiligheid van de bezoekers van Stadion Feijenoord de Kuip B.V. in Rotterdam te verbeteren, door vroegsignalering van deviant gedrag en door doelgerichte selectie, vorming en opleiding van medewerkers en toekomstige medewerkers? Om inzicht te krijgen in het fenomeen vroegsignalering van deviant gedrag in relatie tot de bezoekers van Stadion Feyenoord de Kuip, is literatuurstudie verricht naar deviant gedrag, het vroegtijdig signaleren hiervan en een empirisch onderzoek uitgevoerd in de vorm van een survey en een case-study naar de noodzaak van een mogelijke methodiek vanuit het perspectief van Sport & Event Security. Bij de literatuurstudie in dit onderzoek wordt uitgegaan van een ideografische uitleg van vroegsignalering van deviant gedrag in relatie tot gewelddadige escalaties. Om een zo volledig mogelijk beeld van vroegsignalering van deviant gedrag te verkrijgen, zijn ontwikkelingen bij politie en veiligheidsdiensten input geweest voor dit onderzoek. Voor de survey en de case study zijn verschillende werknemers van Sport & Event Security benaderd, geënquêteerd en geïnterviewd. Het toepassen van het vroegsignaleren van deviant gedrag om gewelddadige escalaties te voorkomen wordt op dit moment binnen de wereld van de particuliere beveiligingsorganisaties nog niet toegepast. Voor een dergelijke opleiding ontbreekt op dit moment een passende training en programma. Daarom heeft dit onderzoek voornamelijk een exploratief karakter. Voor dit onderzoek is de volgende definitie voor vroegsignaleren van deviant gedrag gehanteerd: Vroegsignaleren is het moment voordat deviant gedrag leidt tot ongewenst gedrag/ ordeverstoringen. Deviant gedrag is gedrag, dat afwijkt van de (vastgestelde) norm binnen een sociale structuur. Stadion Feijenoord de Kuip is het op een na grootste voetbalstadion van Nederland. Het bedrijf Sport & Event Security is verantwoordelijk voor de veiligheid van bezoekers op het stadionterrein. Gewelddadige escalaties binnen het betaalde voetbal worden veroorzaakt door hooligans. In en rondom Stadion Feijenoord de Kuip onderscheidt deze groep zich in een viertal categorieën. De harde kern (SCF en RJK), de Slagorde, gelegenheidshooligans en volgers. Sport & Event Security tracht met haar inzet en beleid gewelddadige escalaties te voorkomen of in een vroeg stadium te interveniëren. Deviant gedrag is niet per definitie strafbaar of crimineel gedrag. Het handelen op deviant gedrag is daarom ook niet onomstreden. In de wetenschappelijke literatuur heeft de criminoloog Lombroso getracht vroegsignalering van crimineel gedrag in uiterlijke kenmerken vast te stellen. Wetenschappelijk onderzoek naar het vroegsignaleren van deviant gedrag in relatie tot gewelddadige escalaties is slechts beperkt voorhanden en beperkt zich tot het domein van de publieke veiligheid. 2

4 Het beleid van Sport & Event Security is gericht op het voorkomen van gewelddadige escalaties en gaat uit van goed gastheerschap. Een voetbalevenement zonder gewelddadige escalaties verhoogt zowel de objectieve als de subjectieve veiligheid van bezoekers en werknemers. Het vroegtijdig kunnen signaleren van deviant gedrag door medewerkers van Sport & Event Security, zal leiden tot een meer proactieve benadering van mogelijke escalaties. Sport &Event Security verzorgt haar eigen opleidingen. De opleidingen die worden verzorgd zijn te verdelen in twee hoofdgroepen namelijk de Security en de Safety opleidingen. Daarnaast worden trainingen voor medewerkers verzorgd die gericht zijn op hospitality, weerbaarheid, calamiteiten en crowd management. Er zijn op dit moment geen opleidingen binnen S&ES die gericht zijn op het vroegsignaleren van deviant gedrag. Ook is er geen beleid ontwikkeld voor een dergelijk structurele proactieve benadering. De enquêteresultaten zijn gebaseerd op de reacties van 76 respondenten, 55 mannelijke medewerkers en 21 vrouwelijke. Ruim 71% geeft aan te maken te hebben gehad met fysiek geweld en/of intimidaties. De kennis van regels en procedures met betrekking tot het beleid van S&ES is niet alleen breed bekend, maar wordt ook gedragen. De respondenten zijn over het algemeen goed bekend met de overlast veroorzakende groeperingen en ook waar die overlast binnen het stadion plaatsvindt. De tevredenheid over de werkgever scoort opvallend hoog, 56,6% scoort zelfs een 8 of hoger waar het gaat om de veiligheid van de medewerker. Zowel de geïnterviewde stewards als de geïnterviewde leidinggevenden geven aan, dat gewelddadig gedrag binnen het Stadion Feijenoord de Kuip het grootste aandachtspunt is binnen hun werkzaamheden. Naast het gevoel van onveiligheid bij hun medewerkers gaat hun aandacht ook uit naar het onveiligheidsgevoel bij de bezoekers en imago schade in het algemeen. De methodiek van vroegsignalering van deviant gedrag is niet bij alle stewards bekend. Ook het rapport Hooligans in beeld (Ferwerda) met daarin de persoonsgerichte aanpak wordt niet toegepast. Tegelijkertijd dragen zij op grond van ervaring, kennis van gedragingen onder het bezoekende publiek, die input kunnen zijn voor het vroegsignaleren van deviant gedrag. Voor een dergelijke aanpak bestaat ruimschoots draagvlak binnen de groep geïnterviewden. De vereiste competenties worden gezien als aanvullend, naast de huidige competenties. Goede trainingen, structurele samenwerking met partners zoals de politie, een gedegen briefing en debriefing worden benoemd als succesfactoren. De privacy regelgeving wordt als belangrijkste struikelblok genoemd. Het vroegtijdig signaleren van deviant gedrag bij bezoekers van het Stadion Feijenoord de Kuip vindt binnen de geënquêteerde medewerkers van S&ES veel draagvlak en kent volgens hen enkel voordelen. Het voorkomen van escalaties door een dergelijk vroegtijdig ingrijpen wordt gezien als een belangrijke stap voorwaarts in de kwaliteit van het optreden en doet recht aan het uitgangspunt van goed gastheerschap. Dergelijke methodieken in optreden worden op dit moment enkel toegepast binnen het domein van politie en veiligheiddiensten. Zonder ingrijpende aanpassingen kan deze methodiek van werken ook binnen de omgeving van particuliere beveiligingsorganisaties worden toegepast en binnen Stadion Feijenoord de Kuip in het bijzonder. Gelet op de investeringen van een dergelijk vernieuwende aanpak zal een gedifferentieerde invulling hiervan de voorkeur verdienen. Vanuit de huidige standby teams, kunnen 3

5 zogenaamde spotterteams worden opgeleid en geformeerd die volgens de principes van vroegsignalering van deviant gedrag te werk gaan. Vanuit commercieel oogpunt is het gewenst de bestaande opleiding voor politie en veiligheiddiensten om te vormen tot een aanpak geschikt voor de omgeving en medewerkers van particuliere beveiligingsorganisaties. Deze opleiding zou gepatenteerd moeten worden door S&ES waardoor deze opleiding ook aan andere bedrijven kan worden aangeboden. Hieronder volgt nog een korte opsomming van de overige aanbevelingen: - zorg voor goede documentatie van incidenten; - betrek toeleveranciers van personeel bij het ontwikkelen van een dergelijk beleid; - pas de huidige competenties aan; - gebruik de briefings om vroegsignalering onder de aandacht te houden; - voorzie de eigen opleiding vroegsignalering deviant gedrag van certificeringen. 4

6 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Aanleiding Doelstelling Probleemstelling Afbakening De onderzoeksvragen Toelichting op onderzoeksvragen Het beoogde effect Onderzoeksmethodiek Kwalitatief onderzoek Triangulatie Explorerend karakter Case study Survey Data verzameling Stadion Feyenoord de Kuip Het stadionterrein De organisatie Sport & Event Security Verantwoordelijkheid buiten stadionterrein Deviant gedrag Elementen deviant gedrag Afwijkingen tussen individuen/groepen Sociale structuur Criminologie en deviantie De gedragsnorm van Feijenoord Crimineel gedrag vs deviant gedrag Gevolgen deviant gedrag Search Detect and React Hooligan gedrag Elementen hooligan gedrag Onderscheid hooligan en fanatieke supporter Fanatieke supporters van Feyenoord Hooligans van Feyenoord De SCF- hooligans De RJK- hooligans Analyse RJK- hooligans Relatie SCF- RJK De slagorde Gelegenheidshooligans

7 4.7.3 Volgers Mogelijke verklaringen Algemeen beleid Beleid van Stadion Feijenoord Preventie Speerpunten preventief beleid Deskundigheid Randvoorwaarden Selecteren en ontwikkelen Opleidingen Erkenning van opleiding/training Relevante opleidingen en trainingen Survey en Case study Steekproefsgewijs Enquête Inhoud enquête Enquêteresultaten Relaties tussen enquêteresultaten Case study Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Overige aanbevelingen Literatuurlijst Bijlage 1 Opzet & operationalisering Bijlage 2 Enquête Bijlage 3 Enquêteresultaten Bijlage 4 Interviewvragen

8 Voorwoord Wanneer je als twintigjarige student Integrale Veiligheidskunde het volledige vertrouwen krijgt van het management van Sport & Event Security om binnen hun bedrijf met alle medewerking van eenieder te mogen afstuderen, ben je bevoorrecht. Ik heb van dit voorrecht niet alleen gebruik gemaakt maar ik heb er ook van genoten. Naast het meelopen tijdens uit en thuis voetbalwedstrijden van Feyenoord heb ik iedere medewerker van S&ES mogen gebruiken als een bron voor mijn afstudeeropdracht. Hiervoor wil ik in dit voorwoord het bedrijf S&ES en in het bijzonder de directie in de persoon van de heer J. Verweij en de heer P. Kraaijeveld bedanken. De heer P. Kraaijeveld heeft het geduld gehad om de vele vragen die ik op hem heb afgevuurd vakkundig en vriendschappelijk te beantwoorden. Zijn kennis van de organisatie hebben mij geholpen om snel mijn weg te vinden en bij de juiste personen aan te kloppen. Daarnaast wil ik mijn docent en begeleider B.J. Rinsampessy bedanken. Met name hij was in staat om mijn enthousiasme en ervaring tijdens mijn afstudeerperiode te geleiden binnen de kaders van een HBO- student. Hoe bijzonder een dergelijk afstudeerproject is bleek mij tijdens het moment dat ik de heer Rinsampessy mocht rondleiden door het voetbalstadion Stadion Feijenoord de Kuip. Daar heb ik gezien dat ook docenten net zo enthousiast kunnen worden als afstuderende studenten! Julian Daniel Rotterdam, mei

9 1. Inleiding Voetbalgeweld. Dagelijks worden we ermee geconfronteerd. In 2006 Feyenoord supporters in Nancy, uitsluiting van Feyenoord voor verdere deelname aan de UEFA Cup. Heel recentelijk de KNVB bekerfinale tussen Feyenoord en Ajax, een protest van voetbalsupporters die uitmondt in rel gedrag. Een uitdaging voor iedere student Integrale Veiligheidskunde om zich te verdiepen in deze problematiek maar bovenal om een bijdrage te leveren in het zoeken van oplossingen. Na een buitenland stage bij onder andere de politie in Curacao en in de Verenigde Staten, heb ik besloten om mijn afstudeeropdracht te doen bij een commercieel bedrijf gelieerd aan de publieke veiligheid, Sport & Event Security. Ik heb mijn kennis en beperkte ervaring na ruim drie jaar IVK studie en een minor Integraal Personeelsmanagement ingezet in de wereld van de hooligans. Tijdens deze afstudeeropdracht bleken deze twee studies uitstekend te passen binnen mijn probleemomgeving. Veiligheid en de mens als bron van kennis en inspiratie. Bij mijn literatuurstudie werd ik geconfronteerd met de vele kritieken die de criminoloog Lombroso enkele eeuwen geleden moest ontvangen voor zijn filosofie dat criminaliteit zich manifesteert in uiterlijke kenmerken. Een gevaarlijke benadering die in deze tijd zeker geen voedingsbodem meer zal vinden. Maar zijn criminele uitingen te herkennen in personen nog voor dat deze leiden tot escalatie? En zo ja, kunnen personen die verantwoordelijk zijn om escalaties te voorkomen op grond hiervan optreden? Tijdens mijn opdracht heb ik antwoord proberen te krijgen op bovengenoemde vragen. Immers wanneer veiligheidsdiensten, private of publieke in staat zouden zijn vroeg signalering te plegen op escalerend gedrag zou de veiligheid in zowel het private als het publieke domein daarmee gebaat zijn. Mijn afstudeeropdracht biedt geen sluitend antwoord op deze benadering. Ik hoop hiermee wel een bijdrage te hebben geleverd om de geweldsspiraal rondom de hooligans te keren. Tevens hoop ik dat mijn bevindingen van nut zullen zijn voor mijn opdrachtgever, S&ES, en onderdelen hiervan gebruikt kunnen worden bij de selectie en opleiding van hun personeel. Met mijn beperkte inzichten met betrekking tot de commerciële wereld heb ik getracht met mijn aanbevelingen ook voldoende oog te hebben voor het commerciële belang van S&ES. Mijn periode bij dit bedrijf heb ik niet alleen als zeer leerzaam ervaren maar tevens als bijzonder inspirerend. Het zou een bekroning zijn op mijn afstudeeropdracht wanneer het management van S&ES ook een mate van inspiratie zouden verkrijgen van het lezen van deze opdracht. Naast de voornoemde inspiratie ben ik in de afgelopen periode onder de indruk geraakt van de sfeer en het enthousiasme binnen S&ES. Dit laatste zelfs in die mate, dat ik meer dan enthousiast ben geraakt voor de voetbalclub Feyenoord, zowel voor het binnen als het buitenspel! 8

10 1.1 Aanleiding Sport & Event Security houdt zich met name bezig met het beheersen van veiligheidsrisico s. Het geweld dat word veroorzaakt door hooligans vormt één van de belangrijke onderwerpen waarmee S&ES zich bezighoudt. Naast het beheersen van deze geweldsproblematiek en het professioneel optreden bij escalaties zoekt S&ES naar mogelijkheden om gewelddadige escalaties veel vaker dan nu het geval is te voorkomen. Voor een dergelijke benadering heeft men de juiste inzichten nodig om het beleid aan te passen. Op dit moment zijn de medewerkers van S&ES nog niet voldoende toegerust om de echte raddraaiers vroegtijdig te herkennen en zo nodig te verwijderen. De spanning die medewerkers in stressvolle situaties uitstralen kan mede de oorzaak zijn van escalaties. Vroegsignalering van escalerend gedrag kan een oplossing bieden om eventuele geweldsspiralen tijdens evenementen te voorkomen. Voor deze vroeg signalering zijn medewerkers onvoldoende opgeleid en getraind. Met deze benadering wil S&ES een nog professionelere invulling geven aan het begrip gastheerschap met het oog voor veiligheid om zich hiermee te onderscheiden Doelstelling Het doel van dit onderzoek is: Een onderzoek in te stellen waarvan de uitkomsten en de daaruit voortkomende aanbevelingen een basis kunnen vormen voor een methodiek 1 die zich richt op het vroeg signaleren 2 van deviant gedrag bij bezoekers van Stadion Feyenoord De Kuip en de borging hiervan. 1 Definitie: Een geheel van voorschriften, procedures, praktische begrippen, regels en postulaten waar volgens taken en/of werkzaamheden worden verricht. [ ned.nl/ 2 Definitie: Het moment voordat deviant gedrag leidt tot ongewenst gedrag/ ordeverstoringen. Cohen,

11 1.1.2 Probleemstelling In hoeverre is het mogelijk voor Sport & Event Security om de veiligheid van de bezoekers van het Stadion Feijenoord de Kuip B.V. in Rotterdam te verbeteren, door vroegsignalering van deviant gedrag en door doelgerichte selectie, vorming en opleiding van medewerkers en toekomstige medewerkers? 3. Gastheerschap met het oog voor veiligheid is de slogan van S&ES. Het streven is om het publiek dat de evenementen bezoekt meer te benaderen als gasten en niet als potentiële probleem veroorzakers. Slechts een klein gedeelte van de bezoekers is verantwoordelijk voor problemen, waarbij dit kleine aantal soms in staat is grotere groepen met zich mee te krijgen. S&ES medewerkers zouden met de juiste attitude, kennis en uitstraling in staat kunnen zijn vroegtijdig in te grijpen waarbij recht wordt gedaan aan voornoemde slogan Afbakening Voor dit onderzoek is gekozen om enkel te kijken naar normafwijkend/deviant gedrag onder bezoekers van Stadion Feyenoord De Kuip. Primair worden voor dit onderzoek stewards/beveiligers geselecteerd in dienst van S&ES en die tot op heden of in het verleden geconfronteerd zijn met dit normafwijkende gedrag van bezoekers. Secundair worden stewards/beveiligers in dienst van S&ES geselecteerd die de orde dienen hand te haven op bepaalde plekken in- en rondom het stadion (terrein) waar het risico van normafwijkend gedrag van bezoekers mogelijk hoger is dan op andere plekken. Om uiteindelijke adviezen voor te dragen met betrekking tot de problematiek is het van belang om het normafwijkende gedrag te benaderen vanuit één perspectief. Ik heb dit fenomeen niet opgenomen in mijn onderzoeksvragen, maar als subvraag. Ik ben van mening dat dit fenomeen als onderzoeksvraag geen meerwaarde zal zijn voor de uiteindelijke beantwoording van mijn probleemstelling. Ik richt me ten slotte op het herkennen van dit gedrag door personeel van S&ES. Daarnaast heb ik observaties gepleegd naar de uitstraling van de stewards/beveiligers van S&ES tijdens voetbalwedstrijden en de reacties van de bezoekers van stadion de Kuip hierop. 3 Steehouder 2006: blz 12 10

12 1.1.4 De onderzoeksvragen De veiligheid in- en rondom stadion de Kuip wordt in eerste instantie gewaarborgd en verzorgd door Sport & Events Security. Het bedrijf wil voornamelijk door het uitstralen van gastheersch ap de subjectieve veiligheid, naast de objectieve veiligheid van de bezoekers vergroten. Daarnaast willen zij door het vroegsignaleren van deviant gedrag onder met name voetbalhooligans gewelddadige escalaties voorkomen. Mijn onderzoek zal zich richten op het zoeken naar een antwoord op de volgende vragen: 1. Hoe kan deviant gedrag worden verklaard? 2. Hoe kan Sport & Event Security het vroegtijdig herkennen van de gevaren in- en rondom het stadion versterken? Anders gesteld, kan Sport & Event Security beleid ontwikkelen voor de medewerkers om aan de voorkant van het probleem te komen, wanneer het gaat om gewelddadige escalaties? 3. Welke competenties en vaardigheden, op het gebied van security management 4, hebben de medewerkers van dit bedrijf nodig om alert te zijn en hun taken te kunnen uitvoeren? 4. Welke opleidingsmogelijkheden zijn er nodig om de betreffende competenties bij de medewerkers op peil te brengen dan wel te houden? 5. In hoeverre is het huidige selectie-instrument en opleidingsprogramma voldoende adequaat om deze competenties en vaardigheden bij sollicitanten en medewerkers te onderscheiden, te kwalificeren en door opleiding te verbeteren? 6. Welke aanbevelingen kunnen leiden tot verbetering van het bestaande beleid met betrekking tot voornoemde punten die tevens passen in de omgeving en bedrijfsvoering van deze commerciële organisatie? 4 Definitie: Het totale proces van herkennen, besluiten en uitvoeren van alle aspecten gericht op de safety (veiligheid) en security (beveiliging). Min Vrom,

13 1.1.5 Toelichting op onderzoeksvragen Ad 1In Nederland is in het kader van vroegsignalering van deviant gedrag door verschillende organisatie onderzoek gedaan (laten doen). Twee van deze organisaties zijn de Koninklijke Marechaussee en de Nederlandse politie. De Koninklijke Marechaussee heeft onderzoek laten doen en vervolgens trainingen laten geven op het gebied van vroegsignalering van afwijkend gedrag op de luchthaven Schiphol te Amsterdam. De Nederlandse politie heeft in haar programma hooligans in beeld theorieën ontwikkeld en vertaald naar de praktijk, waarbij zij bij voetbalhooligans vroegtijdig ingrijpen om daarmee escalaties in en rond voetbalstadions te voorkomen. Ik heb voor mijn afstudeeropdracht een interview afgenomen van de heer Ram Cohen, directeur van Search Detect en React en initiator van deze aanpak bij opsporingsdiensten en bedrijven. Daarnaast heb ik alle beleidsdocumenten van zowel de Koninklijke Marechaussee als de politie gebruikt en bestudeerd (o.a. onderzoek Hooligans in Beeld en de resultaten van het onderzoeksbureau Beke en Ferweda. Ad 2 Het begrip vroegsignalering van gewelddadig gedrag wordt momenteel gehanteerd op the International Security & Counter- Terrorism Academy gevestigd te Israel. Dit instituut richt zich met name op het trainen en opleiden van politie- en veiligheidsorganisaties op het gebied van profiling en vroegsignalering. Deze methode wordt wereldwijd toegepast op vliegvelden, treinstations en wordt gedoceerd op politie opleidingen binnen de Europese Unie. Sport & Event Security zoekt momenteel naar een nadere invulling van het begrip vroegsignalering. Daarnaast dient deze signalering een aantoonbare indicatie te zijn van eventuele gewelddadige escalaties. Ad 3 Het huidige selectie-instrument en de betreffende opleidingsprogramma s worden in deze opdracht getoetst aan de uitkomsten van het onder ad 2 gestelde. Ad 4 Aan de hand van de uitkomsten van de eerste opdracht zijn de competenties en vaardigheden die nodig zijn voor de medewerkers en toekomstige medewerkers van Sport & Event Security in beeld gebracht. Ad 5 In deze opdracht doe ik onderzoek naar de vraag, hoe Sport & Event Security de kwaliteit van haar medewerkers kan verbeteren naar het gewenste niveau door het aanbieden van trainingen en opleidingen. Ad 6 Gelet op het feit dat Sport & Event Security een commercieel bedrijf is, is in deze opdracht rekening gehouden met het ondernemersbelang van dit bedrijf Het beoogde effect Met de beantwoording van de bovengenoemde onderzoeksvragen wordt beoogd meer inzicht te krijgen in het fenomeen deviant gedrag en de mogelijkheden om dit gedrag vroegtijdig te signaleren. Vervolgens zullen de bevindingen worden ingezet om te zoeken naar mogelijkheden om het bedrijf S&ES bedrijfsmatig gebruik te laten maken van deze inzichten bij het vormen van hun beleid. Daarnaast zullen adviezen worden geformuleerd om de betreffende inzichten te implementeren in het beleid van S&ES 12

14 1.2 Onderzoeksmethodiek Dit rapport doet verslag van een onderzoek dat bestaat uit een literatuurstudie naar hooligans in het algemeen en specifiek naar de hooligans van de voetbalclub Feyenoord. Deze groep is ten slotte te herkennen aan het deviante gedrag en maakt zich mogelijk schuldig aan crimineel gedrag. Daarnaast bestaat het onderzoek uit een empirisch gedeelte. In dit empirische gedeelte wordt nagegaan in hoeverre een methodiek dat zich richt op deviant gedrag noodzakelijk is voor de veiligheid van de bezoekers van Stadion Feijenoord de Kuip. In bijlage 1 staat de opzet en de operationalisering van het onderzoek schematisch weergeven Kwalitatief onderzoek Dit onderzoek heeft een kwalitatieve opzet naar de veiligheid van bezoekers, stewards en beveiligers van het stadion de Kuip B.V. Gezien de doelstelling was het niet relevant om kwantitatief onderzoek te verrichten. Naar dit fenomeen is al reeds onderzoek gedaan bij stadion Gelredome te Arnhem Ferweda (2001) 5. Tevens zijn er cijfers bekend bij het beveiligingsbedrijf Sport & Event Security over de aanwezigheid van dit probleem bij Stadion Feijenoord de Kuip te Rotterdam 6. De resultaten van het onderzoek moeten er uiteindelijk aan bij dragen dat het theoretische inzicht met betrekking tot het probleem wordt vergroot. Daarnaast kunnen uit deze resultaten conclusies worden getrokken gericht op het signaleren, voorkomen en bestrijden van het probleem. Een groot verschil van kwalitatief onderzoek ten opzichte van kwantitatief onderzoek is dat met dit type onderzoek meer informatie wordt verzameld over motieven, denkbeelden, gedrag en emoties. Oftewel er kan dieper op de materie worden ingegaan 7. Dit type onderzoek richt zich alleen niet op de statistieken waardoor statistische verbanden niet kunnen worden aangetoond. De kans is aanwezig dat de resultaten uit het onderzoek relaties verkeerd interpreteren of zelfs kunnen bagatelliseren 8. Om dit te voorkomen zijn de variabelen in het onderzoek gedefinieerd en afgebakend Triangulatie Kwalitatief onderzoek wordt vaak als te subjectief gezien. Bij dit type onderzoek wordt er namelijk veel informatie verzameld over motieven, denkbeelden, gedrag en emoties. Door middel van triangulatie wordt dit probleem voorkomen. Hierbij wordt op eenzelfde vraag op (minstens) twee manieren onderzocht 9. In paragraaf zijn de informatiebronnen weergegeven. Er is gebruik gemaakt van de volgende manieren van triangulatie: 1. Data triangulatie: hierbij is gebruik gemaakt van verschillende type data; interviews met medewerkers en belanghebbenden, verspreiding van een enquete onder de 5 Ferwerda, 2005: blz Volgens projectleider P. Kraaijeveld werkzaam bij S&ES. 7 Pioniermartkonderzoek Schreuder Peters, Verdonk, en Kolk,

15 stewards tijdens de wedstrijd Feyenoord- Heracles Almelo en het inzien van gepubliceerde verslagen en notulen met betrekking tot de problematiek. 2. Methode triangulatie: hierbij is gebruik gemaakt van verschillende onderzoekmethodes. Er is een literatuur en empirisch onderzoek uitgevoerd. Daarnaast is er gebruik gemaakt van een survey Explorerend karakter Dit onderzoek heeft een explorerend karakter. Er is naar mijn weten, namelijk nog niet eerder door een student in het hoger onderwijs onderzoek gedaan naar dit probleem. Een onderzoek met een explorerend karakter kenmerkt zich als een onderzoek dat zowel de externe als de interne verbanden beschrijft die mogelijk te maken kunnen hebben met het probleem. Tevens richt zij zich op de uiteindelijke aanleiding van het probleem. In essentie is exploreren waarnemen en nadenken om op nieuwe, hopelijk vruchtbare ideeën te komen 10. In de theorie wordt een onderzoek met een explorerend karakter als volgt getypeerd: - Er is geen vastomlijnde theorie, - Het onderzoek moet leiden tot een theorie, - Het is niet de bedoeling om een populatie te beschrijven, noch om te generaliseren, - In de meeste gevallen wordt er gebruik gemaakt van een realistische onderzoeksomgeving, - Een groot aantal variabelen wordt onderzocht op een breed terrein om uiteindelijk verbanden op het spoor te komen Literatuurstudie Om mogelijke antwoorden te vinden op de door mij opgestelde onderzoeksvragen en de daaruit voortvloeiende probleemstelling is er een literatuurstudie uitgevoerd volgens een ideografische uitleg. Een literatuurstudie volgens een ideografische uitleg is een onderzoek die alle factoren die te maken (kunnen) hebben met het onderzoek benoemd. Bij de ideografische uitleg kan het voorkomen, dat de uitleg over de mogelijke factoren wat oppervlakkig blijft. Om dit te voorkomen is in een beschrijvend vervolgonderzoek dat dieper op de factoren afzonderlijk ingaat van belang. Er is een literatuurstudie verricht naar hooligans in het algemeen en specifiek naar de hooligans van de voetbalclub Feyenoord. Deze groep is ten slotte te herkennen aan het deviante gedrag en maakt zich mogelijk schuldig aan crimineel gedrag. Door middel van deze literatuurstudie is er meer inzicht verkregen in de problematiek en de mogelijke samenhangende verbanden. 10 Schreuder Peters,

16 1.2.6 Case study Gedurende de 15 weken waarin dit onderzoek is uitgevoerd zijn er verschillende belanghebbende van het probleem benaderd. Een case study kenmerkt zich voornamelijk als een methode die op een ideografische manier het probleem wil verkennen. Aan de hand van een vooraf opgestelde vragenlijst zijn er interviews gehouden met stewards, een projectmanager, een vertegenwoordiger van Stadion Feijenoord en de docent weerbaarheidtraining. Op deze manier is er meer inzicht verkregen in het onderwerp van dit onderzoek. De interviews geven voornamelijk een verdieping om erachter te komen wat er werkelijk speelt. Dit is met name van invloed op de validiteit van het onderzoek. Een groot voordeel van het houden van een interview is dat het gesprek door de interviewer kan worden gestuurd. Oftewel, bij mogelijke onduidelijke of verkeerd geïnterpreteerde antwoorden door de geïnterviewde kan de interviewer de vraag toelichten of herformuleren. Tevens kunnen er controlevragen worden gesteld of kan er dieper op de antwoorden worden ingegaan 11. Een case studie heeft als nadeel dat de antwoorden van een interview meer subjectief als objectief van aard kunnen zijn. Het zal daarom niet mogelijk zijn om de uitkomsten van de interviews te generaliseren Survey Naast het uitvoeren van een literatuur- en case study is er ook veel informatie verkregen door het uitvoeren van een survey onderzoek. Dit onderzoek beschrijft een populatie als geheel, aan de hand van het meten van motieven of andere kenmerken van een groep mensen. Dit type onderzoek is gericht op het verkrijgen van de statistiek van het onderzoek, de betrouwbaarheid van het onderzoek. De mening(en) en denkbeelden van stewards zijn aan de hand van het uitvoeren van een aselecte steekproef in kaart gebracht. Door middel van het verspreiden van een enquête onder de stewards, tijdens de voetbalwedstrijd Feyenoord- Heracles Almelo is er informatie verkregen met betrekking tot de mogelijke aanwezige problematiek 12. Een groot voordeel van dit type onderzoek, is dat bij een representatief aantal respondenten conclusies kunnen worden getrokken uit de gegeven antwoorden. Echter blijft het een momentopname Right marktonderzoek, Toelichting: De wedstrijd Feyenoord Heracles Almelo in De Kuip te Rotterdam ( ) 13 Steehouder,

17 1.2.8 Data verzameling Om mijn onderzoeksvragen en probleemstelling te kunnen beantwoorden heb ik zoveel mogelijk informatiebronnen geraadpleegd. Het aantal type informatiebronnen en de variatie aan informatiebronnen is hiervan belang 14. Bepaalde informatiebronnen kunnen veelal subjectief van aard zijn. In mijn onderzoek heb ik getracht het onderwerp zo veel mogelijk objectief te benaderen. Gedurende dit onderzoek is daarom gebruik gemaakt van de volgende informatiebronnen: - Deskresearch. - Mondelinge bronnen. - Elektronische bronnen. Leeswijzer Dit rapport begint met een literatuurstudie. Deze literatuurstudie omhelst de hoofdstukken 2, 3 en 4. Vervolgens worden de resultaten van het empirische onderzoek besproken in de hoofdstukken 5 en 6. Het rapport sluit af met hoofdstuk 7. In dit hoofdstuk zijn de conclusies gerubriceerd en de aanbevelingen beschreven. 14 Steehouder,

18 2. Stadion Feyenoord de Kuip Stadion Feyenoord de Kuip is het op één na grootste voetbalstadion van Nederland. Zij duldt enkel Stadion Amsterdam Arena nog voor zich. Stadion Feijenoord is de thuisbasis voor de voetbalclub Feyenoord. In de volksmond wordt dit stadion ook wel de Kuip genoemd. Het stadion is één van de boegbeelden van de stad Rotterdam en is in 1934 ontworpen door de Nederlandse architect Leendert van der Vlugt 15. Met een capaciteit van toeschouwers worden naast de voetbalwedstrijden van Feyenoord ook concerten, feesten en congressen georganiseerd. Artiesten als Kane, Doe Maar en Michael Jackson zijn enkele namen die het stadion al hebben weten uit te verkopen. Naast de thuis voetbalwedstrijden van de voetbalclub Feyenoord, werkt regelmatig het Nederlands elftal haar interland en oefenwedstrijden in dit stadion af 16. De UEFA cup finale van 2002 vond eveneens plaats in dit stadion. Het stadion beschikt daarom ook over een officiële UEFA star ranking dat aangeeft dat het stadion voldoet aan de door de UEFA gestelde kwaliteitseisen. 2.1 Het stadionterrein Op het stadion terrein van Feijenoord bevinden zich zes objecten waarvoor Stadion Feyenoord verantwoordelijk is. Dit zijn de volgende objecten 17 : Stadion (tribunes, ontvangstruimtes, kleedkamerfaciliteiten, veld etc.) Maasgebouw (kantoorruimten, ontvangstruimtes, zalen horeca) Trainingsveld Facilitair gebouw (Feyenoord klantenservice, faciliteiten, veiligheidsorganisatie, medical rooms) Marathongebouw (kantoorruimten, opslag) Topsportcentrum (sporthal, horeca, fanshop) Deze faciliteiten worden gebruikt door dochterondernemingen van Stadion Feyenoord. De parkeerplaatsen rondom het stadion terrein vallen tevens onder de verantwoordelijkheid van Stadion Feijenoord. Zoals op de afbeelding hiernaast te zien is zijn er vier tribunes aanwezig in het stadion. Op de Maastribune zijn de Business- Seats aanwezig. Dit zijn de bovenste twee stadionringen in het midden van de Maastribune. Deze plaatsen zijn gehuurd door bedrijven of instellingen. De overige plaatsen worden bezet door seizoenkaarthouders of toeschouwers die een kaartje in de vrije verkoop hebben gekocht. Het merendeel van deze toeschouwers die zich bevinden op deze Figuur 1: Binnenkant stadion Feyenoord de Kuip 15 Wikipedia, KNBV, Stadion Feijenoord,

19 tribune kunnen worden gerekend tot de rustige minst fanatieke Feyenoord supporter. Dit zelfde geldt voor de toeschouwers die een kaartje hebben gekocht voor een plaats op de Olympiatribune. Deze tribune heeft echter geen Business- Seats enkel vrije kaartverkoop- en seizoenskaart plaatsen. De plaatsen op de Stadiontribune zijn voornamelijk voor de supporters die lid zijn van het legioen. Met name de onderste plaatsen zijn voor de harde kern supporters. Alleen seizoenkaarthouders kunnen gebruik maken van deze plaatsen op de tribune. Een aantal plekken op de Marathontribune is voor de vrije kaartverkoop en een aantal zijn voor de seizoenkaarthouders. Een groot verschil ten opzichte van de plaatsen op de Maastribune en Olympiatribune, is dat de twee middelste stadionringen gereserveerd zijn voor de supporters van de tegenstander van de uitspelende club 18. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat het aantal plaatsen dat beschikbaar wordt gesteld voor de uitspelende club afhankelijk is van de tegenstander en het type wedstrijd. Zo worden er minder plaatsen beschikbaar gesteld wanneer ADO- Den Haag de tegenstander is van Feyenoord. Dan wanneer AZ Alkmaar de tegenstander is van Feyenoord. Dit heeft te maken met de classificatie die de wedstrijd heeft gekregen. Stadion Feijenoord en de gemeente van Rotterdam geven elke voetbalwedstrijd die in het stadion wordt gespeeld een classificatie. Een classificatie geeft het risico op mogelijke ongeregeldheden weer. Dit risico wordt bepaald aan de hand van mogelijke ongeregeldheden in het verleden, het aantal supporters van de bezoekende club en de hedendaagse relatie tussen de supportersgroepen. Een voetbalwedstrijd kan beoordeeld worden door middel van een A, B of C- classificatie. Bij een A- classificatie is niet of nauwelijks sprake van risico. Bij een B- classificatie bestaat er een aanneembaar risico. De supporters van de bezoekende club dienen te worden gefouilleerd alvorens zij het stadion betreden. Bij een wedstrijd met een C- classificatie dienen de supporters van beide clubs te worden gefouilleerd. De supporters van de bezoekende club dienen met treinen naar het stadion te worden gebracht. Er geldt een zogenaamde treincombi regeling. Bij wedstrijden met een B en/of C- classificatie kan het stadion eveneens besluiten om enkele vakken op de Marathontribune niet te verkopen. Deze vakken dienen dan als buffervakken. De kans dat de supporters van Feyenoord de supporters van de uitspelende club fysiek te lijf gaan wordt op die manier verkleind gezien de afstand die moet worden afgelegd om bij het uitvak te komen. Het instellen van buffervakken word voornamelijk gedaan wanneer voetbalclubs als; ADO- Den Haag, FC- Utrecht en FC- Twente de tegenstanders van Feyenoord zijn De organisatie. Stadion Feijenoord is een organisatie die is onder te verdelen in verschillende sectoren. Dit zijn de volgende sectoren: Stadion evenementen, Sport & Event Security, De Kuip congresen evenementencentrum en De Kuip Eten en Drinken. Deze sectoren zijn niet afhankelijk van elkaar (zie bijlage figuur 2) 20. Elke sector is belast met het uitvoeren van haar taak. Deze sectoren kunnen uiteindelijk weer worden onderverdeeld in elk hun eigen afdelingen. De directie is uiteindelijk verantwoordelijk voor al S&ES, Figuur 2: Organigram Feijenoord N.V. 18

20 deze sectoren. Het secretariaat en de afdeling P&O ondersteunen de directie hierin. De Raad van Commissarissen is belast met het houden van toezicht op het functioneren van de directie. 2.3 Sport & Event Security Het bedrijf Sport & Event Security is verantwoordelijk voor de veiligheid op het stadionterrein. Het voornaamste doel van S&ES is om Stadion Feijenoord te voorzien van een gedegen safety en security organisatie. De begrippen safety en security worden behandeld zoals deze ter sprake zijn gekomen gedurende de opleiding Integrale Veiligheidskunde. Onder safety en security worden de volgende definities verstaan. Definitie Safety: Het beleid dat gericht is op de interne- en externe veiligheid van een organisatie of gemeenschap 21. Definitie Security: Het waarborgen van -en toezicht houden op de veiligheid 22. Hierbij gaat het om het leveren van kwaliteitsbeveiliging wanneer er evenementen of voetbalwedstrijden worden georganiseerd. Naast het leveren van kwaliteitsbeveiliging aan Stadion Feijenoord voorziet zij ook evenementen als de Tour de France, Bavaria City Race, Pinkpop etc van kwaliteitsbeveiliging. Het huidige werkgebied van S&ES is dan ook van een nationaal niveau. De algemeen directeur van S&ES is hoofd van de organisatie. De afdelingen HR- manager en Marketing/ Sales hebben een ondersteunende rol in de organisatie. Hoofd bedrijfsbureau is verantwoordelijk voor de operationele zaken binnen de organisatie. Deze operationele zaken worden uitgevoerd door de volgende afdelingen: projectleider(s), supervisor(s), co- supervisor(s), (evenementen)beveiligers en service- en medical servicemedewerkers. Hieronder zal een korte beschrijving van de verschillende functies worden gegeven om inzicht te geven in de werkzaamheden Bron uit Blokboek Saxion, 2007: blz S&ES,