Discussienota Welstand. Onderdeel van project: Weg met de paarse krokodil!

Transcriptie

1 Onderdeel van project: Weg met de paarse krokodil! Oirschot, oktober 2006

2 1. INLEIDING WELSTAND ALGEMEEN VOOR- EN NADELEN AFSCHAFFEN WELSTAND SNELTOETSCRITERIA MOGELIJKE AANPASSINGEN WELSTAND BEHOUDEN HUIDIGE SITUATIE GEHEEL AFSCHAFFEN VAN WELSTAND AFSCHAFFEN VAN WELSTAND IN BEPAALDE DEELGEBIEDEN ACHTERERF EN/OF ACHTERDAKVLAK VOORSTEL FORMALISEREN AANPASSING WELSTAND AANPASSING WELSTANDSNOTA VERBETERPUNTEN WELSTANDSCOMMISSIE... 9

3 1. Inleiding In het kader van het organisatie ontwikkelingstraject (O!rschot Express) is het programma Klantgericht werken geformuleerd binnen de routeplanner (op uitvoering gerichte notitie). Het project Weg met de paarse krokodil binnen het team Vergunningen is een deelproject van dit programma. Het doel is deregulering en minder bureaucratie binnen het team Vergunningen. Of anders gezegd: vereenvoudiging en vermindering van (locale) regelgeving en het zeer klantgericht en efficiënt afgeven van vergunningen. Om keuzes te maken is een discussienota opgesteld. Eén van de thema s was het al dan niet afschaffen van Welstand. Met de gemeenteraad is afgesproken dat het college met een voorstel komt inzake het (deels) afschaffen van Welstand, inclusief mogelijke alternatieven. 2 Welstand 2.1 Algemeen In dit hoofdstuk wordt de wettelijke achtergrond van de welstandsnota en de welstandscommissie besproken. De wettelijke basis voor de welstandstoets is terug te vinden in verschillende artikelen van de Woningwet (Ww). Het hoofdartikel is artikel 44 van de Ww waarin een limitatieve opsomming van vereisten waaraan een aanvraag bouwvergunning moet voldoen staat aangegeven. Eén van de genoemde vereisten in artikel 44 Ww is een toets aan de redelijke eisen van welstand. Naast de Ww bevat de bouwverordening van de gemeente Oirschot ook regelingen omtrent de welstandstoets. In hoofdstuk 9 van de bouwverordening van de gemeente Oirschot zijn voorschriften omtrent de samenstelling, inrichting en werkwijze van de welstandscommissie opgenomen. Als bijlage bij genoemde bouwverordening is daarnaast een reglement van orde van de welstandscommissie opgenomen. Met ingang van 1 juli 2004 is het volgens de Woningwet (Ww) voor gemeenten verplicht om op basis van een welstandsnota bouwaanvragen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. De doelstelling van het opstellen van een welstandsnota was het meer concreet en transparant maken van de welstandsbeoordeling. De welstandsnota vormt een stelsel van beleidsregels waarbinnen het college van B&W het welstandstoezicht dient uit te voeren. Het ontbreken van zo n nota maakt het voor gemeenten niet meer mogelijk om bouwaanvragen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. De gemeente Oirschot heeft om 25 mei 2004 haar welstandsbeleid vastgelegd in de Welstandsnota Gemeente Oirschot. In deze nota heeft de gemeenteraad onder andere bepaald aan welke criteria (redelijke eisen van welstand) bouwplannen in Oirschot getoetst dienen te worden. 1

4 Uitsluiten toetsen welstand In artikel 12 Ww is aangegeven dat in een aantal gevallen de welstandseis niet van toepassing is, en dat een bouwaanvraag dus niet voorgelegd hoeft te worden aan de welstandscommissie. Hieraan dient echter wel een besluit van de gemeenteraad aan ten grondslag te liggen. De gemeenteraad kan besluiten dat in een bepaald gebied of voor een bepaalde categorie bouwwerken geen welstandseisen gelden. Op dit moment is in Oirschot een tweetal kleine gebieden van welstandstoetsing uitgezonderd, namelijk De Stille Wille en de legerplaats. Gevoelsmatig leeft er een wens om minder regels te stellen aan welstandstoezicht. Daartegenover staat wel een landelijk onderzoek van de Federatie Welstand. Hieruit blijkt dat een overgrote meerderheid van de bevolking (85%) het belangrijk tot heel belangrijk vindt dat de gemeente via een welstandscommissie op de kwaliteit van bouwplannen let. Gewone mensen in gewone huizen willen graag in een nette wijk wonen. Het is immers ook in het (financiële) belang van de (over)buren dat de huizen in een wijk er een beetje behoorlijk bijstaan. Let wel op, dit onderzoek is uitgevoerd onder klanten (burgers en architecten) die op bezoek zijn geweest bij welstand. Het is niet zeker of dit onderzoek representatief is voor de gehele bevolking of de Oirschotse burger. Uitzondering Bouwwerken welke zijn gelegen binnen beschermde stand- en dorpsgezichten of rijks-, provinciale of gemeentelijke monumenten kunnen op grond van de Monumentenwet 1988 niet worden vrijgesteld van welstandstoetsing. Excessen De woningwet bevat een excessenregeling. Hiermee kunnen bouwwerken die in ernstige mate in strijd zijn met redelijke eisen van welstand aangepakt worden. Dit is voornamelijk bedoeld als vangnet voor vergunningsvrije bouwwerken, waarvoor geen preventieve welstandstoets is. In het algemeen worden excessen getoetst aan de gebiedsgerichte criteria in de welstandsnota. Wanneer de gemeente een gebied welstandsvrij verklaart, ontbreken de gebiedsgerichte criteria. De excessenregeling moet hiervoor aangepast worden, met meer algemene omschrijvingen van excessen. De houdbaarheid van deze regeling is twijfelachtig. Wanneer de gemeente een burger aanschrijft, is de kans groot dat de burger bezwaar maakt. De vraag is of een rechter het standpunt van de gemeente deelt. De gemeente heeft immers zelf besloten om niet meer te toetsen op welstandsaspecten. 2

5 2.2 Voor- en nadelen afschaffen welstand Voordelen afschaffen welstandstoezicht: - in het kader van deregulering is het een mooie testcase om de burger deze vrijheid te geven; - het afschaffen van welstand zal als erg klantvriendelijk ervaren worden; - het versnelt de proceduretijd aanzienlijk; - het levert zowel een financiële als een kleine formatieve besparing op; - het geeft alle partijen de mogelijkheid op ervaring op te doen met welstandsvrij bouwen; - in geval van onbeheersbare problemen kan alsnog besloten worden het toetsen aan welstand her in te voeren. Nadelen afschaffen welstand: - in welstandsvrije gebieden vervalt volledig de mogelijkheid om te toetsen aan welstandsaspecten; - optreden tegen excessen wordt moeilijker of zelfs onmogelijk; - de rechtsbescherming voor omwonenden vervalt; - er kunnen onomkeerbare situaties ontstaan; - groot aandeel van de Nederlandse bevolking is volgens een onderzoek van de Federatie Welstand tegen afschaffing Welstand; - vormgevers zonder gevoel voor esthetica en kwaliteit van de openbare ruimte kunnen ongehinderd hun gang gaan. 2.3 Sneltoetscriteria Lichte bouwaanvragen aan de achterzijde worden op dit moment conform de Welstandsnota getoetst aan de zogenaamde sneltoetscritaria. Lichte bouwaanvragen die voldoen aan deze sneltoetscriteria kunnen ambtelijk worden afgedaan en worden dus niet voorgelegd aan de welstandscommissie. Per 1 januari 2008 is de omgevingsvergunning een feit en vervangt onder andere de huidige bouwvergunning. Binnen de omgevingsvergunning vervalt de huidige categorie lichte bouwvergunning. Deze gaat op in de vergunningsvrije categorie en de reguliere procedure binnen de omgevingsvergunning. Ook de mogelijkheid van toetsen met behulp van sneltoetscriteria vervalt op deze wijze. 3

6 3 Mogelijke aanpassingen welstand Zoals eerder vermeld kan de gemeenteraad besluiten dat in een bepaald gebied of voor een bepaalde categorie bouwwerken geen welstandseisen gelden. De gemeenteraad kan dit door in de Welstandsnota deze gebieden aan te wijzen. Hiermee wordt direct de reikwijdte van de mogelijkheden duidelijk. Dit kan variëren van geheel welstandsvrij tot alle bouwwerken toetsen. Om keuzes te kunnen maken volgen hieronder in het kort enkele varianten. 3.1 Behouden huidige situatie Het meest behouden alternatief (in onze situatie) is de huidige situatie. Oirschot heeft de Welstandsnota vastgesteld. De Welstandnota beschrijft per wijk of dorp waarop en op welk niveau de commissie moet toetsen. Oirschot heeft slechts een zeer klein deel van haar grondgebied welstandsvrij gemaakt, namelijk de legerplaats en De Stille Wille. De gemeente Oirschot is een gemeente met uitzonderlijke waarden. Naast de beschermde historische kern van Oirschot kent de gemeente veel verschillende wijken en buurten met elk hun eigen karakter en sfeer. Om dat zo te houden is het belangrijk om respectvol en zorgvuldig om te gaan met de bebouwde omgeving. De gemeente is mede verantwoordelijk om deze kwaliteit te bewaken. De welstandsnota draagt er toe bij dat de bouwplannen en/verbouwplannen niet botsen met het algemeen belang welke gericht is op het behouden en versterken van het karakter van wijken en buurten. 3.2 Geheel afschaffen van welstand Het andere uiterste, de meest vergaande is het geheel afschaffen van het toetsen op welstand. Boekel en Jacobswoude hebben voor deze variant gekozen. Beide gemeenten hebben geen welstandsnota vastgesteld en toetsen per 1 juli 2004 niet meer op welstand. Boekel heeft het welstandsbeleid eind 2005 geëvalueerd. Conclusie is dat Boekel op de ingeslagen weg doorgaat. Wel wordt bij projectmatig bouwen gekeken naar de mogelijkheden van beeldkwaliteitsplannen. Er zijn geen klachten binnengekomen over het welstandsvrije bouwen. Architecten zijn voor het grootste deel enthousiast. Wel constateert de gemeente een groot verschil bij aanvragers: sommige stellen juist meer eisen aan het aanzicht terwijl anderen er nauwelijks aandacht aan besteden. Jacobswoude heeft het welstandsbeleid nog niet geëvalueerd. Omdat er op 1 januari 2008 een fusie staat aan te komen, is besloten voorlopig op de huidige voet verder te gaan. Ambtelijk is aangegeven dat er geen grote excessen plaats hebben gevonden. Grotere bouwen worden in het algemeen begeleid door een architect wat in de meeste gevallen tot voldoende kwaliteit leidt. Wel heeft de gemeente vaak geen grip op kleinere zaken, zoals dakkapellen en beschoeiingen. Hierdoor ontstaan her en der wat ongewenste verbouwingen. In Binnenlands Bestuur (5 januari 2006) heeft wethouder Vink van Jacobswoude aangegeven dat hij het 4

7 afschaffen van de welstandscommissie betreurt vanwege onwenselijke situaties, zoals het vervangen van een rieten dak van een woonboerderij door golfplaten. Uitzonderingen Vanzelfsprekend geldt dit niet voor beschermde stad- en dorpsgezichten of rijks-, provinciale of gemeentelijke monumenten. Wettelijk is bepaald dat vrijstellen van welstand niet mogelijk is voor (rijks)monumenten en beschermde dorpsgezichten Voor Oirschot betekent dit dat in de volgende gebieden getoetst zal worden op welstandsaspecten: De Bollen, centrum Oirschot en monumenten. Toetsing zal kunnen geschieden door de huidige monumentencommissie. Gezien de aard van de uitzonderingen is het monumentale deel van de toetsing van groot belang. Bij de overige gebieden vervalt de mogelijkheid van welstandstoetsing. Eventuele excessen in de directe nabijheid van beschermde stand- en dorpsgezichten of rijksen gemeentelijke monumenten zullen een negatieve uitstraling hebben op de monumentale omgeving. Het monument zelf verandert dan in de spreekwoordelijke vlag op een modderschuit. Denk hierbij met name aan de toegangswegen richting het monumentale centrum en het buitengebied. 3.3 Afschaffen van welstand in bepaalde deelgebieden Tussen bovengenoemde varianten zijn diverse varianten mogelijk. De gemeenteraad kan namelijk deelgebieden vrijstellen van welstand. Situatie Oirschot In dit geval zijn er bijna ontelbare varianten te verzinnen. In principe kan elk deelgebied aangewezen als al dan niet welstandsvrij. Het ligt voor de hand dat de keuze gemotiveerd plaats dient te vinden. De vraag is dan wel welke argumenten neem je mee. Dit bepaalt uiteindelijk wat waar wordt getoetst. Ten eerste zullen wettelijk de beschermde stand- en dorpsgezichten of rijksen gemeentelijke monumenten uitgesloten zijn als welstandsvrij. Dit behoeft dus geen discussie. Vervolgens is Oirschot in te delen in de volgende deelgebieden: - Kern Oirschot/Oostelbeers/Middelbeers/Spoordonk o Historische dorpskern Oirschot o (historische) dorpse bebouwingslinten o overige bebouwingslinten o gemengde bebouwing o planmatige woningbouw o bedrijventerreinen o overige gebied - Buitengebied o Landgoederen 5

8 o Buurtschappen o Legerplaats o De Stille Wille o Straten en Boterwijk o Overig buitengebied Per deelgebied dient bekeken te worden of dit deelgebied in aanmerking komt voor welstandsvrij. Per deelgebied kan eventueel onderscheid gemaakt worden tussen subdeelgebieden. Argumenten (gebiedsgericht) voor welstand: - Beeldbepalend - Monumentaal karakter - toeristische en recreatieve meerwaarde - te verwachte ontwikkelingen - waardevolle bebouwing - etc 3.4 Achtererf en/of achterdakvlak Welstandvrij verklaren van bouwwerken, op te richten bij bestaande woningen, niet zijnde woongebouwen of monumenten, en gesitueerd op het achtererf en/of achterdakvlak Het betreft hier hoofdzakelijk dakkapellen, aan- en uitbouwen, bijgebouwen, overkappingen en afscheidingen. Het feit dat het aan de achterzijde gesitueerd is maakt het belang van welstandstoetsing minder groot. Voor een werkbare toetsing van de aanvraag en het behouden van uniformiteit is het van belang dat we geen onderscheid maken in achtererven die grenzen aan openbaar gebied of die omsloten zijn door particulier terrein. Wettelijk de beschermde stand- en dorpsgezichten of rijksen gemeentelijke monumenten uitgesloten zijn als welstandsvrij. Dit behoeft dus geen discussie. Een combinatie van deze en de vorige variante is goed mogelijk. 6

9 4 Voorstel Voorgesteld wordt om in bepaalde deelgebieden niet meer te toetsen aan welstand. Het afschaffen van welstand in het gehele grondgebied is niet aan de orde. De gemeente Oirschot is een gemeente met uitzonderlijke waarden. Naast de beschermde historische kern van Oirschot kent de gemeente veel verschillende wijken en buurten met elk hun eigen karakter en sfeer. Om dat zo te houden is het belangrijk om respectvol en zorgvuldig om te gaan met de bebouwde omgeving. De gemeente is mede verantwoordelijk om deze kwaliteit te bewaken. De huidige situatie handhaven achten wij uit klantgericht oogpunt ook niet wenselijk. Ons voorstel is om een aantal deelgebieden niet meer te toetsen aan welstand. Voorstel per deelgebied: Kern Oirschot Historische dorpskern - beschermd stads- en dorpsgezicht; - dragers streekkenmerken, geschiedenis en cultuur; - beschermd stads- en dorpsgezicht. voorstel: handhaven huidige situatie (Historische) dorpse bebouwingslinten (inclusief De Bollen) - veel monumenten en historische bebouwing; - dragers streekkenmerken, geschiedenis en cultuur; - veelal toegangswegen tot historische centrum. Voorstel: handhaven huidige situatie (wel welstandvrij van bouwwerken gesitueerd op het achtererf en/of achterdakvlak) Gemengde bebouwing (Bebouwing rondom historische kern) - gevarieerd karakter; - buffer rondom historische kern; - drager streekkenmerken, geschiedenis en cultuur. Voorstel: handhaven huidige situatie (wel welstandvrij van bouwwerken gesitueerd op het achtererf en/of achterdakvlak) Tuinwijken - sfeerbepalende details; - buffer rondom historische kern. Voorstel: handhaven huidige situatie (wel welstandvrij van bouwwerken gesitueerd op het achtererf en/of achterdakvlak) Planmatige woningbouw en overige bebouwingslinten - planmatige uitbreidingen; 7

10 - uniform van karakter; - lager publiek belang. Voorstel: welstandsvrij maken van deze deelgebieden Uitzondering: indien beeldkwaliteitsplan aanwezig is. Bedrijventerreinen en overig gebied Voorstel: welstandsvrij maken van deze deelgebieden Uitzondering: indien beeldkwaliteitsplan aanwezig is (Kanaalzone, Moorland en De Scheper). Kern Middelbeers, Oostelbeers en Spoordonk (Historische) dorpse bebouwingslinten - veel monumenten en historische bebouwing; - dragers streekkenmerken, geschiedenis en cultuur. Voorstel: handhaven huidige situatie (wel welstandvrij van bouwwerken gesitueerd op het achtererf en/of achterdakvlak) Planmatige woningbouw en overig bebouwingslinten - planmatige uitbreidingen; - uniform van karakter; - lager publiek belang. Voorstel: welstandsvrij maken van deze deelgebieden Uitzondering: indien beeldkwaliteitsplan aanwezig is. Bedrijventerreinen en overig gebied Voorstel: welstandsvrij maken van deze deelgebieden Uitzondering: indien beeldkwaliteitsplan aanwezig is. Buitengebied De Stille Wille en Legerplaats Voorstel: handhaven huidige situatie, welstandsvrij, behalve zichtzijde Landgoederen (Heerenbeek, Baest en s-heerenvijvers) - dragers streekkenmerken, geschiedenis en cultuur; - nauwe relatie tussen gebouwen en omgeving; - recreatieve functie. Voorstel: handhaven huidige situatie Overig buitengebied - relatie landschap bebouwing; - recreatieve functie buitengebied; - Monument in het groen. Voorstel: handhaven huidige situatie 8

11 Met het aanpassen van de welstandsnota krijgt het toetsingsniveau van agrarische bedrijfsgebouwen extra aandacht. (tussentijdse) evaluatie Voorstel is om dit besluit te laten gelden voor principe een periode van 2 jaar. Aan het einde van deze periode zal het college de situatie evalueren (met name kijken naar het optreden van excessen) en neemt de gemeenteraad een nieuw besluit. Dit kan leiden tot meer of minder gebieden/bouwwerken welstandsvrij of het behouden van voorliggend voorstel. Daarnaast zal het team Vergunningen ieder kwartaal een overzicht opstellen van voorkomende excessen. De gemeenteraad kan na aanleiding van deze tussenrapportage op eigen initiatief het college verzoeken te komen met een aanpassing van de welstandsnota. 5 Formaliseren aanpassing welstand 5.1 Aanpassing welstandsnota Met ingang van 1 juli 2004 is het volgens de Woningwet (Ww) voor gemeenten verplicht om op basis van een welstandsnota bouwaanvragen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. Het ontbreken van zo n nota maakt het voor gemeenten niet meer mogelijk om bouwaanvragen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. Een gemeente kan de keus maken voor enkele gebieden niet te toetsen aan redelijke eisen van welstand. Hieraan dient een besluit van de gemeenteraad aan ten grondslag te liggen. Indien de gemeenteraad akkoord gaat met bovenstaand voorstel zal de welstandsnota conform dit voorstel aangepast worden en later voorgelegd worden aan de gemeenteraad ter vaststelling. 5.2 Verbeterpunten welstandscommissie Het is wettelijk verplicht om het gevoerde welstandsbeleid op verschillende onderdelen te evalueren. De gemeente Oirschot heeft eerder de wens uitgesproken om bovenop het wettelijk verplichte gedeelte te komen tot een evaluatie van de totale werking van de welstandsnota en de welstandscommissie. Het uiteindelijke resultaat bestaat uit een evaluatieverslag, waarin conclusies en aanbevelingen zijn geformuleerd omtrent het huidige functioneren van de welstandsnota en de welstandscommissie. Deze resultaten zullen met het aanpassen van de welstandsnota worden meegenomen. Het evaluatieverslag zal dan ook onderdeel uitmaken van het raadsvoorstel tot aanpassing van de welstandsnota. Ook de discussie over toetsen door een welstandscommissie of een dorpsbouwmeester wordt gekoppeld aan het besluit over de welstandsnota. Ook Welstandzorg Noord Brabant komt met een voorstel tot verbeteringen. Een onderdeel daarvan is wekelijkse toetsing door de kleine commissie. Taak aan de gemeente is om goed te communiceren richting de burger zodat de aanvragen passen binnen redelijke eisen van welstand. Welk niveau dat is moet beschreven staan in de welstandsnota. 9