Tandzorgen. Consumptiepatroon MLOZ-leden. Een studie van de onafhankelijke ziekenfondsen

Transcriptie

1 Tandzorgen Consumptiepatroon MLOZ-leden Een studie van de onafhankelijke ziekenfondsen

2 Deze bro c h u re is een uitgave van de O n a f h a n ke l i j ke Zieke n fo n d s e n Redactie: Dr. Katrien VAN RIE C o n ta c t p e rsoon: Dr. Ann CEUPPENS Zetwerk: Marinella CECALONI Foto s: Image Bank Niets uit deze uitgave mag wo rden gerep ro d u ce e rd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fo to kopie, microfilm, we b s i te of welk ander medium dan ook, zonder vo o ra f g a a n d e l i j ke schrifte l i j- ke to e stemming van de uitgeve r. Om praktische redenen we rd in de te k- sten voornamelijk het mannelijke genus gebruikt. Uite ra a rd kan hij, zijn of hem ook als zij of haar gelezen wo rd e n. Verantwoordelijke Uitgever: Pascal MERTENS Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, Sint-Huibrechtsstraat, Brussel. Website : Copyright MLOZ Brussel, september 2005.

3 INHOUD 1. Inleiding 2. Context 3. Methodologie 4. Studiepopulatie 5. Resultaten 6. Besluit 7. Bijlage: omschrijving van het pakket tandheelkundige zorg binnen de aanvullende verzekering van de ziekenfondsen van de MLOZ 8. Bijlage: definities 9. Bijlage: de gezondheid van het gebit

4

5 Hoe vaak werd tandheelkundige zorg terugbetaald en aan wie? Voor een groep jongeren ( 1979 > 1999) en een groep volwassenen ( 1946 > 1969) werd het consumptiepatroon voor tandzorg tussen 1 juli 1999 en 30 juni 2004 geanalyseerd. De onderzoekers onderzochten hoeveel mensen vermoedelijk niet naar de tandarts gingen, welk type tandheelkundige zorg werd terugbetaald, hoeveel mensen over een gaaf of gerestaureerd gebit beschikten en of het preventieve mondonderzoek leidde tot een lagere consumptie van conserverende zorg. Hierbij werd nagegaan of er verschillen bestonden in functie van het geslacht, de leeftijd, het al dan niet recht hebben op een voorkeurregeling en de woonplaats (provincie). Van de jongeren heeft 1 op 3 tijdens de analyseperiode geen tandheelkundige zorg geconsumeerd. Jongens gingen minder vaak naar de tandarts dan meisjes. Jongeren met voorkeurregeling gingen minder vaak naar de tandarts dan jongeren zonder voorkeurregeling. Zij hadden bovendien meer behoefte aan conserverende zorg waardoor ook het percentage met een gaaf of een gerestaureerd gebit lager lag. Bovendien werden heel wat minder tandartscontacten in het kader van een orthodontische behandeling gedetecteerd binnen de groep jongeren met voorkeurregeling in vergelijking met de groep jongeren zonder voorkeurregeling. Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Luik vormden de provincies met het laagste percentage nietconsumerenden. Antwerpen en Oost-Vlaanderen hadden daarnaast ook de hoogste percentages jongeren met een gaaf of gerestaureerd gebit. Henegouwen had duidelijk het hoogste percentage niet-consumerenden en het laagste percentage jongeren met een gaaf of gerestaureerd gebit. Ongeveer 36% van de volwassenen is vermoedelijk niet bij de tandarts geweest tijdens de analyseperiode. Mannen gingen minder vaak naar de tandarts dan vrouwen en leken bovendien minder behoefte te hebben aan conserverende zorgen. Volwassenen met voorkeurregeling gingen ongeveer even vaak naar de tandarts dan volwassenen zonder voorkeurregeling maar hadden meer behoefte aan conserverende zorgen en prothesen. Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Luik vormden de top 3 van provincies met het laagste percentage niet-consumerenden. Henegouwen had het hoogste percentage niet-consumerenden. Zowel voor de jongeren als voor de volwassenen gold dat hoe meer iemand preventieve zorg consumeerde, hoe meer conserverende zorg deze persoon ook consumeerde.

6 6 1. INLEIDING Er werd al heel wat epidemiologisch onderzoek gedaan naar de invloed van socio-economische factoren, voedingsgewoonten of toegankelijkheid tot tandzorg op de mondgezondheid alsook naar de invloed van de mondgezondheid op de algemene gezondheid. De resultaten van dergelijke studies leveren verstrekkers en beleidsmakers zeer interessante informatie en leidden onder meer tot het ontwikkelen van een Strategisch Plan Mondzorg in België. 1 Hierin worden een aantal innovatieve voorstellen gedaan: de bevolking van overheidswege grootscheeps sensibiliseren en wijzen op het belang van de mondzorg in het totale gezondheidspakket; bijzondere middelen meteen vrijmaken voor jongeren, socio-economisch zwakkeren en geïnstitutionaliseerde patiënten; beschikbaar maken van aangepaste infrastructuur in rust- en verzorgingsinstellingen om mondzorg onder optimale omstandigheden ter plaatse mogelijk te maken; uitbreiden van het budget om een essentieel zorgpakket toegankelijk te maken/houden voor de algemene bevolking via de verplichte ziekteverzekering zelf, ook voor zelfstandigen; vrijmaken van middelen die een nieuwe allocatie kunnen krijgen binnen de mondzorg, via delegatie van handelingen, die niet de universitair geschoolde tandarts behoeven, aan hulpkrachten die onder toezicht beter en goedkoper preventieve handelingen kunnen uitvoeren; responsabiliseren van de patiënt door positieve incentives in het terugbetalingssysteem; toegankelijkheid van zorg doen toenemen door transparantie van kostenberekening van materialen en tandtechnische onkosten voor al dan niet terugbetaalde handelingen; vrijmaken van middelen via het erkennen van de plaats van bewuste sedatie in de mondzorg. Het Strategisch Plan Mondzorg benadrukt dat slechts een klein deel (voor 2005: 3,1% 2 (=inclusief het accreditatieforfait voor de tandartsen)) van het budget van de verplichte ziekteverzekering wordt gespendeerd aan de terugbetaling van tandzorg. Bovendien wordt een groot deel van de tandzorg niet in het pakket van de verplichte ziekteverzekering opgenomen. De gegevens die beschikbaar zijn in het kader van deze terugbetaling zijn daarom slechts representatief voor de consumptie van een beperkt type tandzorg. Toch leek het de onderzoekers zinvol om deze gegevens te onderwerpen aan een grondige analyse. Voor een groep jongeren ( 1979 > 1999) en een groep volwassenen ( 1946 > 1969) gingen de onderzoekers na: hoeveel mensen tijdens een periode van 5 jaren (1 juli 1999 > 30 juni 2004) vermoedelijk niet naar de tandarts gingen; welk type tandheelkundige zorg werd terugbetaald voor diegenen waarvan men vrijwel zeker is dat ze wel naar de tandarts gingen; hoeveel mensen vermoedelijk over een gaaf of gerestaureerd gebit beschikten; of het preventieve mondonderzoek leidde tot een lagere consumptie van conserverende zorg. Hierbij werd nagegaan of er verschillen bestonden in functie van het geslacht, de leeftijd, het al dan niet recht hebben op een voorkeurregeling en de woonplaats (provincie). Het rapport bevat voornamelijk een omschrijving van de analysresultaten. Voor de verschillen worden mogelijke verklaringen beschreven maar het was niet de bedoeling om exhaustief te zijn of om oorzaak-gevolg relaties te detecteren. Hoewel het zinvol kan zijn de resultaten uit deze studie te vergelijken met bevindingen uit andere studies werd er binnen dit rapport niet verwezen naar eerder gedane publicaties omdat ook hierin geen exhaustiviteit kon worden gegarandeerd. 1 Strategisch Plan Mondzorg in België: Aanbevelingen, D. van Steenberghe & G. Perl, Maart Bron: RIZIV

7 7 2. CONTEXT De consumptie van tandheelkundige zorg door MLOZ 3 -leden kan beïnvloed zijn doordat de Ziekenfondsen binnen hun pakket van de aanvullende verzekering 4 een extra financiële tegemoetkoming geven voor bepaalde tandheelkundige verstrekkingen: 1. preventief mondonderzoek; 2. verzegeling van putjes en groeven; 3. orthodontie. 3. METHODOLOGIE 3.1. TYPE STUDIE In functie van de vraagstelling voerde men een retrospectieve longitudinale of een retrospectieve cross-sectionele analyse uit. Beide types komen dus afwisselend voor in dit rapport. Het is een retrospectieve studie omdat de studiepopulatie geselecteerd werd in het verleden, namelijk op 1 juli Wanneer men voor de geselecteerde populatie de consumptie over de volledige analyseperiode in kaart brengt dan volgt men deze populatie longitudinaal over de tijd. De populatie blijft dezelfde gedurende de volledige analyseperiode. Men spreekt van een longitudinale studie. Wanneer men de consumptie van personen in functie van de leeftijd tijdens een analysejaar bekijkt, maakt men een cross-sectie tussen leeftijd en analysejaar. Voor elke leeftijd bekijkt men de totale consumptie tijdens een analysejaar. Voor elk analysejaar zal het dus om een andere populatie gaan omdat de 4-jarigen uit een analysejaar de 5-jarigen zullen zijn van het volgende analysejaar. Men spreekt van een cross-sectionele studie. Longitudinaal Cross-sectioneel 3 MLOZ= Mutualités Libres Onafhankelijke Ziekenfondsen 4 De omschrijving van het pakket tandzorg binnen de Aanvullende Verzekeringen werd beschreven door Bert Corremans

8 SELECTIE POPULATIE MLOZ-leden die bij de aanvang van de analyseperiode (1 juli 1999) lid waren van de MLOZ en dat nog steeds waren aan het einde van de analyseperiode (30 juni 2004), werden voor deze studie geselecteerd. De selectie van de MLOZ-leden gebeurde op basis van volgende criteria: geboortejaar; datum begin aansluiting bij de MLOZ; datum einde aansluiting bij de MLOZ. Voor deze leden werden de volgende variabelen geselecteerd: geboortejaar; geslacht; provincie van de hoofdverblijfplaats van het lid; al dan niet recht op voorkeurregeling; tandheelkundige prestaties tijdens de periode vanaf 1 juli 1999 tot en met 30 juni Wanneer er meerdere tandheelkundige prestaties werden gefactureerd voor hetzelfde lid op dezelfde dag dan werd enkel de kleinste nomenclatuurcode (=kleinste in nummer en niet kleinste in prijs) weerhouden om het type tandartscontact te identificeren. Bijvoorbeeld: voor een lid werd zowel de code (vulling(en) van caviteit(en) op 1 tandvlak van een melktand) als de code (extrabuccale radiografie van een onderkaakhelft) geregistreerd. Dan werd voor dit lid enkel de code weerhouden en werd het tandartscontact geïdentificeerd als tandartscontact voor conserverende zorg SELECTIE PRESTATIES Voor de periode vanaf 1 juli 1999 tot en met 30 juni 2004 werd alle terugbetaalde tandheelkundige zorg geselecteerd. We verstaan onder alle tandheelkundige zorg, de nomenclatuurcodes van tot en met Deze tandheelkundige zorg werd geclassificeerd binnen de volgende categorieën: 1. raadpleging; 2. preventief mondonderzoek; 3. verwijderen tandsteen; 4. verzegeling groeven en putjes; 5. heelkundige extractie; 6. conserverende zorg; 7. orthodontische behandeling; 8. radiografieën; 9. prothese. Omdat de heelkundige extractie, het verwijderen van tandsteen en de prothese zelden geconsumeerd worden door jongeren, worden deze categorieën bij deze groep buiten de analyse gehouden. Binnen de groep volwassenen wordt de orthodontische behandeling om eenzelfde reden buiten de analyse gehouden. De verzegeling van putjes en groeven wordt voor volwassenen niet terugbetaald en valt dus automatisch buiten de analyse.

9 9 Wanneer men in deze studie over een Preventief tandartscontact spreekt, dan omvat dit alle prestaties die vallen onder volgende categorieën: raadpleging; preventief mondonderzoek; verzegeling groeven en putjes; radiografieën. Wanneer men over een Conserverende tandartscontact spreekt dan omvat dit alle prestaties die vallen onder volgende categorie: conserverende zorg. 4. STUDIEPOPULATIE 4.1. JONGEREN: MLOZ-LEDEN GEBOREN TUSSEN 01/01/1979 EN 31/12/1999 MLOZ-leden geboren tussen 01/01/1979 en 31/12/1999 hebben bij aanvang van de analyseperiode (1 juli 1999) een leeftijd tussen 0 en 20 jaar. Aan het einde van de analyseperiode (30 juni 2004) hebben zij een leeftijd tussen 4 en 24 jaar. * Tabel 1 : Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1979 en 1999 over beide geslachten * Op 1 januari 2003 was binnen de Belgische populatie van 3 tot 23 jaar 51% van het mannelijke geslacht en 49% van het vrouwelijke geslacht. 6 6 Bron: Website NIS

10 10 *

11 11 ** * Tabel 3 : Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1979 en 1999 over de verschillende regelingen * +/- 13% van alle Belgische gerechtigden heeft recht op een voorkeurregeling. 7 ** De andere regelingen omvatten de terugbetalingen in het kader van internationale overeenkomsten. 7 Bron: website RIZIV

12 VOLWASSENEN: MLOZ-LEDEN GEBOREN TUSSEN 01/01/1949 EN 31/12/1969 MLOZ-leden geboren tussen 01/01/1949 en 31/12/1969 hebben bij aanvang van de analyseperiode (1 juli 1999) een leeftijd tussen 30 en 50 jaar. Aan het einde van de analyseperiode (30 juni 2004) hebben zij een leeftijd tussen 34 en 54 jaar. * Tabel 4 : Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1949 en 1969 over beide geslachten * Op 1 januari 2003 was binnen de Belgische populatie van 33 tot 53 jaar 50,52% van het mannelijke geslacht en 49,48% van het vrouwelijke geslacht. 8 8 Bron: website NIS

13 * 13

14 14 ** * Tabel 6 : Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1949 en 1969 over de verschillende regelingen * Van alle Belgische gerechtigden heeft +/- 13% recht op een voorkeurregeling. 9 ** De andere regelingen omvatten de terugbetalingen in het kader van internationale overeenkomsten. 9 Bron : website RIZIV

15 15 5. RESULTATEN 5.1. WIE GING NIET NAAR DE TANDARTS? Het percentage van de studiepopulatie, dat geen tandheelkundige zorg consumeerde, is een onmisbaar element om een correct beeld te verkrijgen van het consumptieprofiel. Enerzijds kan men, volgens de principes van een longitudinale studie, de studiepopulatie volgen over de volledige analyseperiode. Het voordeel is dat men bij deze benadering het percentage MLOZ-leden kent dat gedurende de 5 jaren van de analyseperiode geen tandheelkundige zorg consumeerde. Het nadeel hierbij is dat men leeftijdsgebonden factoren over het hoofd ziet. Anderzijds kan men, volgens de principes van een cross-sectionele studie, per leeftijdscategorie kijken welk percentage geen tandheelkundige zorg consumeerde. Het voordeel is dat men op deze manier een leeftijdsgebonden consumptiegedrag detecteert. Het nadeel is dat men MLOZ-leden van een bepaalde leeftijd niet kan volgen over de 5 jaren van de analyseperiode omdat de samenstelling van de leeftijdsgroepen elk analysejaar wijzigt. Binnen deze benadering kunnen we dus enkel per analysejaar het percentage niet-consumerenden weergeven ALGEMEEN Jongeren In Figuur 1 worden de resultaten van de retrospectieve longitudinale analyse weergegeven. De grafiek toont per geboortejaar het percentage jongeren dat geen tandheelkundige zorg consumeerde gedurende de 5 jaren van de analyseperiode. Dit percentage jongeren is dus niet naar de tandarts geweest gedurende 5 opeenvolgende jaren. De ene curve in Figuur 1 geeft dit percentage weer exclusief orthodontische behandelingen; m.a.w. orthodontische behandelingen worden hierin niet als tandheelkundige zorg beschouwd. De andere curve in Figuur 1 geeft dit percentage weer inclusief orthodontische behandelingen; m.a.w. orthodontische behandelingen worden hierin wel als tandheelkundige zorg beschouwd. De resultaten worden enkel weergegeven voor jongeren geboren tussen 1979 en 1997 omdat voor de jongeren geboren in 1998 en 1999 een bezoek aan de tandarts eerder uitzondering dan regel vormt. Op basis van Figuur 1 kan men vermoeden dat het consumptieprofiel voor tandheelkundige zorg gerelateerd is aan de leeftijd.

16 16 Figuur 1 De curve exclusief orthodontische behandelingen toont onder andere dat tijdens de analyseperiode: Van de jongeren geboren in 1997 ongeveer 60 % niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren in 1991 ongeveer 27 % niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren in 1979 ongeveer 25 % niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren tussen 1979 en 1997 heeft 1 op 3 jongeren geen tandheelkundige zorg ontvangen. De curve inclusief orthodontische behandelingen toont onder andere dat tijdens de analyseperiode: Van de jongeren geboren in 1997 ongeveer 40 % ( 20%) niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren in 1991 ongeveer 15 % ( 12%) niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren in 1979 ongeveer 20 % ( 5%) niet bij de tandarts is geweest; Van de jongeren geboren tussen 1979 en 1997 heeft 1 op 5 geen tandheelkundige zorg ontvangen. De curve exclusief orthodontische behandelingen geeft duidelijk hogere percentages niet-consumerenden weer dan de curve inclusief orthodontische behandelingen. Dit verschil is het grootst voor de jongsten en neemt af naarmate men naar consumptie van de ouderen kijkt. > Het verschil tussen beide curven wijst er op dat heel wat jongeren gedurende de analyseperiode enkel om orthodontische behandelingen de tandarts consulteerden zonder daarnaast preventieve of conserverende zorg te consumeren. Tijdens de analyseperiode veroudert de populatie. Bijvoorbeeld: Jongeren geboren in 1997 zijn bij aanvang van de analyseperiode 2 jaar en aan het einde van de analyseperiode 6 jaar. Jongeren geboren in 1979 zijn bij aanvang van de analyseperiode 20 jaar en aan het einde van de analyseperiode 24 jaar. In Figuren 2 & 3 worden de resultaten weergegeven van de cross-sectionele analyse. Een cross-sectie' werd gemaakt tussen leeftijd en analysejaar. Men kan vaststellen dat: het consumptieprofiel gerelateerd is aan de leeftijd (zoals op basis van Figuur 1 kon worden vermoed); het percentage niet-consumerenden het laagst is rond de 12-jarige leeftijd onafhankelijk van het feit dat orthodontische behandelingen al dan niet als tandheelkundige zorg worden meegerekend; het percentage niet-consumerenden globaal hoger is wanneer de orthodontische behandelingen niet als tandzorg worden beschouwd.

17 17 Uit Figuur 2 kan men onder andere afleiden dat wanneer orthodontische behandelingen niet als tandheelkundige zorg worden beschouwd, ieder analysejaar: ongeveer 4 op 5 van de 4-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest; 5 à 6 op 10 van de 9 tot 13-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest; ongeveer 7 op 10 van de 20-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest. Bovendien blijkt het percentage niet-consumerenden per leeftijd ongeveer gelijk over de 5 analysejaren. Figuur 2 Uit Figuur 3 kan men onder andere afleiden dat wanneer orthodontische behandelingen als tandheelkundige zorg worden beschouwd, ieder analysejaar: ongeveer 3 op 4 van de 4-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest; 4 à 5 op 10 van de 9 tot 13-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest; 6 à 7 op 10 van de 20-jarigen niet bij de tandarts zijn geweest. Figuur 3 toont bovendien ook dat er een duidelijk verschil is in het percentage niet-consumerenden van het eerste analysejaar en de daaropvolgende jaren. > Dit zou gerelateerd kunnen zijn aan de vereenvoudiging van het administratieve proces voor de orthodontische behandeling tijdens het jaar Figuur 3

18 Volwassenen In tegenstelling tot bij de jongeren blijkt uit Figuren 4 & 5 dat de consumptie van tandheelkundige zorg door volwassenen niet wijzigt naargelang de leeftijd. Bij de volwassenen wordt geen onderscheid gemaakt tussen tandheelkundige zorg exclusief en inclusief orthodontische behandelingen omdat in de regel slechts een zeer beperkt aantal volwassenen een orthodontische behandeling met tussenkomst vanuit de verplichte ziekteverzekering laat uitvoeren. Binnen de analyseperiode werden voor de geselecteerde groep volwassenen slechts 346 terugbetaalde tandartscontacten gedetecteerd. Figuur 4 toont dat ongeveer 36% van de volwassenen niet bij de tandarts is geweest tijdens de analyseperiode. Figuur 4 Figuur 5 bevestigt dat de consumptie van tandheelkundige zorg door volwassenen niet wijzigt naargelang de leeftijd en dat per analysejaar 65 à 70% van de volwassenen tussen 34 en 50 jaar niet naar de tandarts ging. Figuur 5

19 BEZOCHTEN JONGENS/MANNEN MEER OF MINDER DE TANDARTS DAN MEISJES/VROUWEN? Nota : Voor de vergelijking tussen beide geslachten hebben de onderzoekers het gemiddelde percentage nietconsumerenden per leeftijd berekend door de som te maken van de gemiddelden per analysejaar en dit te delen door Jongeren Uit Figuren 6 & 7 blijkt dat het percentage jongens dat niet naar de tandarts ging, hoger is dan het percentage meisjes. Dit verschil neemt toe vanaf de leeftijd van 7 jaar. Het verschil tussen de beide geslachten blijft ongeveer gelijk wanneer we orthodontische behandelingen eerst niet (Figuur 6) en dan wel (Figuur 7) als tandheelkundige zorg beschouwen. > De impact van orthodontische behandelingen op het verschil in consumptie van tandheelkundige zorg door beide geslachten is beperkt. Figuur 6 Figuur 7

20 Volwassenen Figuur 8 laat zien dat het percentage niet-consumerende mannen 10% groter is dan het percentage nietconsumerende vrouwen. Mannen gaan dus minder naar de tandarts dan vrouwen. Het verschil tussen beide geslachten is groter bij de volwassenen dan bij de jongeren. Figuur BEZOCHTEN MENSEN ZONDER VOORKEURREGELING MEER OF MINDER DE TANDARTS DAN MENSEN MET VOORKEURREGELING? Nota : Voor de vergelijking tussen beide regelingen hebben de onderzoekers het gemiddelde percentage nietconsumerenden per leeftijd berekend door de som te maken van de gemiddelden per analysejaar en dit te delen door Jongeren Uit Figuren 9 & 10 blijkt dat het percentage niet-consumerenden groter is bij jongeren met recht op voorkeurregeling. Dit verschil: neemt toe van de leeftijd van 4 jaar tot de leeftijd van 13 jaar; neemt af van de leeftijd van 13 jaar tot de leeftijd van 20 jaar; bestaat wanneer men de orthodontische behandelingen niet als tandheelkundige zorg meerekent (Figuur 9) doch is meer uitgesproken wanneer men deze wel meerekent (Figuur 10).

21 21 Figuur 9 Het feit dat wanneer de orthodontische behandelingen niet als tandheelkundige zorg worden beschouwd (Figuur 9), het percentage niet-consumerenden groter is bij de jongeren met recht op voorkeurregeling zou kunnen wijzen op een cultuurverschil eerder dan op het bestaan van een financiële drempel. De financiële tegemoetkoming voor tandheelkundige zorg bedroeg medio 2004 namelijk: 75% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met voorkeurregeling voor een raadpleging. 80% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met voorkeurregeling voor een preventief mondonderzoek voor jongeren tot hun 18 de verjaardag. Het ziekenfonds betaalt één onderzoek terug per semester van een kalenderjaar. Nota : Binnen de aanvullende verzekeringen wordt voor de preventieve mondonderzoeken een extra tegemoetkoming voorzien waardoor ook voor gewone verzekerden 100% van het verbintenishonorarium wordt terugbetaald (zie pagina 48). 90% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met voorkeurregeling voor de verzegeling van putjes en groeven. Het ziekenfonds betaalt het verzegelen van putjes en groeven terug tot de 14 de verjaardag. De terugbetaling gebeurt éénmaal per tand. Nota : Binnen de aanvullende verzekeringen wordt voor de verzegeling van putjes en groeven een extra tegemoetkoming voorzien waardoor ook voor gewone verzekerden 100% van het verbintenishonorarium wordt terugbetaald (zie pagina 48). 75% tot 89% (+18 jaar) en 90 tot 97% (-18 jaar) van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor conserverende zorg. Deze tandheelkundige zorg is dus gratis voor jongeren met voorkeurregeling indien ze bij een geconventioneerde tandarts gaan.

22 22 Het verschil in percentage niet-consumerenden tussen jongeren zonder en jongeren met voorkeurregeling is groter wanneer orthodontische behandelingen als tandheelkundige zorg worden beschouwd. (Figuur 10) Figuur 10 Dat dit verschil in percentage niet-consumerenden toeneemt wanneer de orthodontische behandelingen als tandheelkundige zorg worden beschouwd (Figuur 10), kan wel wijzen op het bestaan van een financiële drempel. Ondanks het feit dat er honorariumtarieven bestaan voor orthodontie zijn de meeste orthodontisten namelijk niet geconventioneerd. En zelfs wanneer de verstrekker zich houdt aan de tarieven overeengekomen binnen het akkoord is het forfaitaire bedrag meestal niet kostendekkend Volwassenen Het verschil tussen volwassenen met en zonder voorkeurregeling is erg klein. (Figuur 11) > Hebben volwassenen met voorkeurregeling dan maar evenveel tandproblemen als volwassenen zonder voorkeurregeling? Figuur 11

23 23 Voor de volwassenen zonder voorkeurregeling lijkt noch een cultuurverschil noch een financiële drempel het consumptiegedrag te beïnvloeden. Het is onmogelijk te achterhalen of de financiële drempel weggewerkt wordt door het verschil in terugbetaling van tandheelkundige zorg in functie van het recht op voorkeurregeling: 75% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor een raadpleging; 94% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor een preventief mondonderzoek in leeftijdscategorie 18 tot 50 jaar. Het ziekenfonds betaalt één onderzoek terug per kalenderjaar; 75% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor het verwijderen van tandsteen vanaf de 18de verjaardag. De terugbetaling aan 75% of 100%, geldt alleen als je in het voorafgaande kalenderjaar bij de tandarts bent langsgeweest voor een terugbetaalde verstrekking; 75% tot 89% (+18 jaar) van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor conserverende zorg; 75% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 95% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming voor uitneembare prothesen op voorwaarde dat men voldoet aan een aantal criteria op vlak van documenten, leeftijd en vernieuwingstermijn; 75% van het verbintenishonorarium voor gewone verzekerden en 100% voor verzekerden met verhoogde tegemoetkoming als het gaat om een heelkundige extractie van een tand met resectie van omliggend bot en hechten van de ingesneden slijmvlieslappen. Tot 1 januari 2005 kwam het ziekenfonds tussen als aan die vereisten werd voldaan; 100% van het verbintenishonorarium voor een extractie van een geïmpacteerde of geretineerde tand en voor extracties onder algemene anesthesie BEZOCHTEN IN BEPAALDE PROVINCIES MEER MENSEN DE TANDARTS DAN IN ANDERE PROVINCIES? Jongeren Wanneer men het percentage niet-consumerenden per leeftijd in de verschillende provincies vergelijkt, kan men verschillen tot 30% vaststellen tussen de provincie met het hoogste en de provincie met het laagste percentage niet-consumerenden zoals in Figuren 12 & 13 weergegeven. 1a Figuur 12

24 24 1b Figuur 13 Vooral wanneer de orthodontische behandelingen niet worden meegerekend als tandheelkundige zorg zijn de verschillen tussen de provincies groot. Met andere woorden: het verschil in percentage niet-consumerenden tussen de provincies wordt afgevlakt wanneer orthodontische behandelingen als tandheelkundige zorg worden beschouwd (vergelijk 1a in Figuur 12 met 1b in Figuur 13). Luik, Antwerpen en Oost-Vlaanderen vormen de top 3 van provincies met het laagste percentage niet-consumerenden. Henegouwen heeft duidelijk het hoogste percentage niet-consumerenden. De resultaten voor Limburg en Luxemburg worden als minder representatief beschouwd omdat het deel van de studiepopulatie dat in één van deze provincies woont erg klein is (zie Tabel 2: Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1979 en 1999 over de Belgische provincies). De Figuren 14 & 15 waarin de percentages niet-consumerenden per leeftijd en provincie worden weergegeven bevestigen dat de top 3 van provincies waar relatief het grootste aantal jongeren de tandarts consulteerden, gevormd wordt door Luik, Antwerpen en Oost-Vlaanderen. De provincie waar relatief het kleinste aantal jongeren de tandarts consulteerde is Henegouwen. Figuur 14

25 25 Figuur Volwassenen Als men voor de volwassenen nagaat wat het percentage is dat geen tandheelkundige zorg consumeerde gedurende de analyseperiode, dan ziet men in Figuur 16 dat Luik, Antwerpen en Oost-Vlaanderen de top 3 vormen van provincies met het laagste percentage niet-consumerenden. Henegouwen heeft duidelijk het hoogste percentage niet-consumerenden. De resultaten voor Limburg en Luxemburg worden als minder representatief beschouwd omdat het deel van de studiepopulatie dat in één van deze provincies woont erg klein is (zie Tabel 5: Verdeling van de studiepopulatie geboren tussen 1949 en 1969 over de Belgische provincies). Figuur 16

26 26 Figuur WIE CONSUMEERDE WAT? CONSUMPTIEPROFIELEN: ALGEMEEN Jongeren Uit de voorstelling van het absolute (Figuur 18) en het relatieve (Figuur 19) aantal tandartscontacten door jongeren bleek het in de meeste gevallen om een preventief tandartscontact te gaan. Het aantal conserverende tandartscontacten en het aantal contacten in het kader van een orthodontische behandeling scoorden ongeveer even hoog. Figuur 18

27 27 Figuur 19 Als men per analysejaar voor de populatie tussen 4 en 20 jaar, die minimum één tandartscontact had, de gemiddelde consumptie berekent dan blijkt uit Figuur 20 dat voornamelijk de consumptie van preventieve mondonderzoeken en conserverende zorg wijzigde in de loop van de analyseperiode: het gemiddelde aantal preventieve mondonderzoeken nam toe; het gemiddelde aantal conserverende contacten nam af. Figuur 20 > Het valt in Figuur 20 ook onmiddellijk op dat het gemiddelde aantal raadplegingen niet veel verschilt en zelfs hoger is dan het gemiddelde aantal preventieve mondonderzoeken en dat dit verschil afneemt in de tijd.

28 28 Het leeftijdsspecifieke consumptieprofiel wordt weergegeven in Figuur 21. De piekconsumptie van orthodontische behandelingen springt onmiddellijk in het oog. Deze hoge consumptie van orthodontische behandelingen bleek gepaard te gaan met een verminderde consumptie van conserverende zorg. Voor én na de piek van de orthodontische behandelingen was er een piek van conserverende zorg. De piek ervoor kan verklaard worden door de voorwaarde van een verzorgde mond, die verbonden is aan de terugbetaling van een orthodontische behandeling (art.6 6 van de nomenclatuur: Geen orthodontische behandeling mag worden aangevangen noch voortgezet in een mond waarin de blijvende tanden niet verzorgd zijn ). De piek erna zou verklaard kunnen worden doordat de grotere nood aan grondig poetsen tijdens een orthodontische behandeling niet volledig werd ingevuld. Verder kan men in Figuur 21 een daling vaststellen van de curve die de consumptie van preventieve mondonderzoeken weergeeft, naarmate de leeftijd toeneemt. Figuur Volwassenen Uit Figuren 22 & 23 blijkt dat het absolute aantal conserverende tandartscontacten bij de volwassenen spijtig genoeg het hoogst scoorde. Op de tweede plaats kwamen de preventieve tandartscontacten. Het aantal contacten voor een orthodontische behandeling is zo laag (346) dat dit niet kan gedetecteerd worden op de gebruikte schaal. Figuur 22

29 29 Figuur 23 > Men stelt zich hierbij automatisch de vraag waarom er zo weinig preventieve tandartscontacten plaatsvonden binnen de groep volwassenen. Als men de gemiddelde consumptie berekent binnen de groep volwassenen tussen 34 en 50 jaar, die minimum één keer de tandarts consulteerde, dan kan men in Figuur 24 vaststellen dat voornamelijk de consumptie van conserverende zorg en het verwijderen van tandsteen wijzigde in de loop van de analyseperiode: het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten nam af; het verwijderen van tandsteen nam toe tijdens de analysejaren. Figuur 24

30 30 Het leeftijdsspecifieke consumptieprofiel weergegeven in Figuur 25 toont dat de gemiddelde consumptie van conserverende zorg afnam met het verouderen. Figuur CONSUMPTIEPROFIELEN: VERSCHIL TUSSEN BEIDE GESLACHTEN Jongeren Figuren 26 & 27 tonen dat de evolutie van de gemiddelde consumptie over de analysejaren weinig verschilde tussen jongens en meisjes. Jongens consumeerden wel iets meer conserverende zorg en minder orthodontische behandelingen dan meisjes. Figuur 26

31 31 Figuur 27 Figuren 28 & 29 tonen dat de hogere consumptie van conserverende zorg door jongens en meisjes voornamelijk gold voor de jongsten en de oudsten binnen de populatie. Daarnaast wordt ook bevestigd dat de gemiddelde consumptie van orthodontische behandelingen hoger was bij de meisjes dan bij de jongens. Verder was het leeftijdsspecifieke consumptieprofiel van jongens en meisjes vrijwel gelijk. Figuur 28

32 32 Figuur Volwassenen Uit Figuren 30 & 31 kan men afleiden dat bij de mannen het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten én het gemiddelde aantal raadplegingen lager lag dan bij de vrouwen. Mannen gingen minder vaak op controle en ontvingen minder conserverende zorg. > Hebben mannen minder tandproblemen en consulteren zij daarom minder vaak een tandarts? Figuur 30

33 33 Figuur 31 Het leeftijdsspecifieke consumptieprofiel in Figuren 32 & 33 bevestigt dat: het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten afneemt met het verouderen en dit zowel bij mannen als vrouwen; het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten, raadplegingen en verwijderen tandsteen lager is bij de mannen in vergelijking met de vrouwen. Voor de radiografieën geldt het omgekeerde. Figuur 32

34 34 Figuur 33 > Relatief gezien consulteerden minder mannen dan vrouwen de tandarts tijdens de analyseperiode. > De mannen die minimum één keer de tandarts consulteerden doen dat gemiddeld minder vaak dan vrouwen. Bovendien blijken ze minder behoefte te hebben aan conserverende zorg dan vrouwen die de tandarts minimum één keer consulteerden CONSUMPTIEPROFIELEN: VERSCHIL TUSSEN MLOZ-LEDEN ZONDER VOORKEUR- REGELING EN MLOZ-LEDEN MET VOORKEURREGELING Jongeren Figuur 34

35 35 Figuur 35 Uit Figuren 34 & 35 blijkt dat voor jongeren met voorkeurregeling in vergelijking met jongeren zonder voorkeurregeling: de gemiddelde consumptie van conserverende zorg uitgesproken hoger lag; de gemiddelde consumptie van raadplegingen eveneens hoger lag; het gemiddelde aantal preventieve mondonderzoeken en het gemiddelde aantal orthodontische behandelingen duidelijk lager lag. Hetzelfde kan men vaststellen binnen de leeftijdsspecifieke profielen in Figuren 36 & 37. Figuur 36

36 36 Figuur 37 Men kan echter zuiver op basis van de analyse van consumptiegegevens geen uitspraak doen over de oorzaken van de verschillen of over een oorzaak-gevolg relatie tussen het lage aantal preventieve tandartscontacten en de grotere consumptie van conserverende zorg Volwassenen Hoewel het percentage niet-consumerenden ongeveer even groot was binnen de groep volwassenen met voorkeurregeling als binnen de groep volwassenen met voorkeurregeling blijkt uit Figuren 38 & 39 de evolutie van de gemiddelde consumptie van tandheelkundige zorg door volwassenen te verschillen naargelang het recht op voorkeurregeling. Figuur 38

37 37 Figuur 39 > In vergelijking met de groep zonder voorkeurregeling bleek dat de groep volwassenen met voorkeurregeling: gemiddeld meer conserverende zorg consumeerde (zoals bij de jongeren); gemiddeld meer raadplegingen consumeerde; gemiddeld minder radiografieën en verwijderingen van tandsteen consumeerde; gemiddeld meer prothesen consumeerde. Hetzelfde kan men zeggen over de leeftijdsgebonden consumptieprofielen in Figuren 40 & 41. De afname van de consumptie van conserverende zorg bij het verouderen bleek enkel te gelden binnen de groep volwassenen zonder recht op voorkeurregeling. Vanaf de leeftijd van 48 jaar namen het aantal tandartscontacten voor een prothese toe. Bij volwassenen met voorkeurregeling nam dit aantal echter sneller toe dan bij volwassenen zonder voorkeurregeling. Figuur 40

38 38 Figuur WIE HAD EEN GAAF OF GERESTAUREERD GEBIT? Ideaal zou zijn wanneer men op basis van de DMFT-score (definitie zie bijlage) na een klinisch mondonderzoek de mondgezondheid in relatie kan brengen met het consumptieprofiel. Bij gebrek aan klinische gegevens heeft men een poging gedaan de status van de mondgezondheid af te leiden uit het consumptieprofiel. Binnen de analyse gaat men ervan uit dat wanneer iemand 5 keer of meer tijdens de analyseperiode een tandartscontact had voor preventieve zorg zonder dat hij/zij behoefte had aan conserverende zorg, beschikt over een gaaf of gerestaureerd gebit. Een gaaf of gerestaureerd gebit = tijdens de analyseperiode 5 keer of meer een tandartscontact voor preventieve zorg zonder dat er tandartscontacten waren voor conserverende zorg. Als indicator voor de mondgezondheid berekent men het percentage met een gaaf of gerestaureerd gebit als volgt: Aantal van de populatie dat 5 keer of meer een preventief tandartscontact had tijdens de analyseperiode Aantal van de populatie dat minimum 1 preventief of 1 conserverend tandartscontact had tijdens de analyseperiode Omdat binnen de groep volwassenen een gelijk consumptiepatroon kan voorkomen ondanks een totaal verschillende voorgeschiedenis voor wat betreft mondgezondheid berekende men deze indicator enkel voor de groep kinderen.

39 ALGEMEEN: JONGEREN Populatie Gaaf of gerestaureerd gebit (%) jongeren 5,77% > 5,77% van de jongeren die naar de tandarts gaan, leken over een gaaf of gerestaureerd gebit te beschikken WAREN ER MEER OF MINDER JONGENS MET EEN GAAF OF GERESTAUREERD GEBIT DAN MEISJES? Populatie Gaaf of gerestaureerd gebit (%) Jongens 5,41% Meisjes 6,13% > Er leken meer meisjes te zijn met een gaaf of gerestaureerd gebit dan jongens WAREN ER MEER OF MINDER JONGEREN ZONDER EEN VOORKEURREGELING MET EEN GAAF OF GERESTAUREERD GEBIT DAN JONGEREN MET EEN VOORKEURRE- GELING? Populatie Gaaf of gerestaureerd gebit (%) Jongeren zonder voorkeurregeling 6,06% Jongeren met voorkeurregeling 2,52% > Van de jongeren zonder voorkeurregeling leken er meer een gaaf of gerestaureerd gebit te hebben dan jongeren met voorkeurregeling.

40 WAREN ER IN BEPAALDE PROVINCIES MEER JONGEREN MET EEN GAAF OF GERESTAUREERD GEBIT DAN IN ANDERE PROVINCIES? Het percentage jongeren met een vermoedelijk gaaf of gerestaureerd gebit was hoog in Antwerpen en Oost- Vlaanderen. Bovendien was ook in deze provincies het percentage jongeren dat naar tandarts ging, zoals eerder getoond, ook hoog. Jongeren met een gaaf of gerestaureerd gebit waren in Henegouwen heel wat zeldzamer. Daarenboven was het percentage jongeren dat er naar de tandarts ging laag. > Blijven in Antwerpen en Oost-Vlaanderen de jongeren met een slecht gebit weg bij de tandarts? En blijven daarentegen in Henegouwen jongeren met een gaaf of gerestaureerd gebit weg bij de tandarts? Verklaringen voor een verschil in percentage mensen met een gaaf of gerestaureerd gebit tussen de provincies kunnen kunnen bijvoorbeeld zijn: verschil in fluor-gehalte in het drinkwater verschil in relatief aantal tandartsen of tandartspraktijken verschil in relatief aantal geconventioneerde tandartsen... De mogelijke relatie tussen deze factoren en het percentage mensen met een gaaf of gerestaureerd gebit valt buiten het opzet van deze studie LEIDDE HET PREVENTIEVE MONDONDERZOEK TOT EEN LAGERE CONSUMPTIE VAN CONSERVERENDE ZORG? Wanneer men wilt nagaan of het consulteren van de tandarts voor een preventief mondonderzoek een effect heeft op de nood aan conserverende zorg dan moet men een longitudinale analyse uitvoeren. Men beperkte zich daarom binnen deze studie tot een analyse over een periode van 5 jaren met als belangrijkste nadeel dat zowel de consumptie van preventieve als conserverende zorg binnen eenzelfde periode werd bekeken. Er werd bijvoorbeeld nagegaan of iemand die regelmatig preventieve tandheelkundige zorg consumeerde tegelijkertijd ook minder behoefte had aan conserverende zorg. Concreet werd de populatie verdeeld over 3 groepen in functie van de consumptie van preventieve zorg: Groep A: geen preventief tandartscontact tijdens de analyseperiode Groep B: tussen 1 en 5 preventieve tandartscontacten tijdens de analyseperiode Groep C: 5 of meer preventieve tandartscontacten tijdens de analyseperiode Per groep en per geboortejaar werd een gemiddeld aantal conserverende tandartscontacten per jaar berekend : Totaal aantal conserverende tandartscontacten tijdens de analyseperiode Grootte populatie die minimum één conserverend tandartscontact had tijdens de analyseperiode 5

41 ALGEMEEN Jongeren Figuur 42 toont aan dat binnen de groep jongeren met 5 of meer preventieve contacten het gemiddelde aantal conserverende contacten hoger was dan binnen de groep jongeren met 1 tot 5 preventieve tandartscontacten. Het gemiddelde binnen deze laatste groep was dan weer hoger dan het gemiddelde aantal conserverende contacten binnen de groep zonder preventieve tandartscontacten. Dit verschil tussen de groepen neemt toe naarmate men naar de oudere jongeren kijkt ( 1987 > 1979). > Hoe meer iemand preventieve zorg consumeerde, hoe meer conserverende zorg deze persoon ook consumeerde. > Dit doet vermoeden dat eerder jongeren met gebitsproblemen gebruik maken van de mogelijkheden van een preventief mondonderzoek dan jongeren zonder gebitsproblemen! Volwassenen Figuur 42 Bij de volwassenen in Figuur 43 stelde men een nog groter verschil vast in het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten tussen volwassenen zonder preventief contact, volwassenen met 1 tot 5 preventieve contacten en volwassenen met 5 of meer preventieve contacten. De consumptie van conserverende contacten bleek groter wanneer er meer preventieve contacten werden geconsumeerd. > Attesteert de tandarts soms toch een preventief mondonderzoek in geval van gebitsproblemen? > Of kan de verklaring worden gevonden in het feit dat de tandarts bij gebitsproblemen regelmatig een tandheelkundig dossier opstelt/aanpast met o.a. een behandelplan in het kader van een preventief mondonderzoek? Dit zou er toe leiden dat mensen die nood hebben aan conserverende zorg, de groep mensen die regelmatig de tandarts consulteren voor een preventief mondonderzoek vervoegen. Figuur 43

42 BESTOND ER EEN VERSCHIL TUSSEN BEIDE GESLACHTEN VOOR WAT BETREFT HET GEMIDDELDE AANTAL CONSERVERENDE TANDARTSCONTACTEN IN FUNCTIE VAN HET AANTAL PREVENTIEVE TANDARTSCONTACTEN? Jongeren De Figuren 44 & 45 tonen dat er voor deze parameter vrijwel geen verschillen bestonden tussen jongens en meisjes. Figuur 44 Figuur 45

43 Volwassenen De Figuren 46 & 47 tonen dat er voor deze paramater vrijwel geen verschillen bestonden tussen mannen en vrouwen. Figuur 46 Figuur 47

44 BESTOND ER EEN VERSCHIL TUSSEN MENSEN MET EN MENSEN ZONDER VOOR- KEURREGELING VOOR WAT BETREFT HET GEMIDDELDE AANTAL CONSERVERENDE TANDARTSCONTACTEN IN FUNCTIE VAN HET AANTAL PREVENTIEVE TANDARTSCON- TACTEN? Jongeren Uit Figuren 48 & 49 blijkt nog maar eens dat de consumptie van conserverende zorg groter was bij jongeren met recht op voorkeurregeling. Het verschil met de groep jongeren zonder recht op voorkeurregeling nam zelfs toe als men binnen de categorieën met een groter aantal preventieve tandartscontacten kijkt. Figuur 48 Figuur 49

45 Volwassenen Uit Figuren 50 & 51 blijkt dat de consumptie van conserverende zorg door volwassenen met voorkeurregeling groter was dan door volwassenen zonder voorkeurregeling. Bij volwassenen was het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten duidelijk het grootst binnen de groep met meer dan 5 preventieve tandartscontacten. Figuur 50 Figuur 51

46 46 6. BESLUIT 6.1. WIE GING NIET NAAR DE TANDARTS? Van de jongeren heeft 1 op 3 geboren tussen 1979 en 1997 vermoedelijk geen tandheelkundige zorg ontvangen wanneer we de orthodontische behandelingen niet als tandheelkundige zorg beschouwen. Per analysejaar zijn: ongeveer 4 op 5 van de 4-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest; 5 à 6 op 10 van de 9 tot 13-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest; ongeveer 7 op 10 van de 20-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest. Wanneer we de orthodontische behandelingen wel als tandheelkundige zorg beschouwen heeft 1 op 5 van de jongeren geboren tussen 1979 en 1997 geen tandheelkundige zorg ontvangen. Dit wijst er op dat heel wat jongeren gedurende de analyseperiode enkel om een orthodontische behandeling de tandarts consulteerden zonder daarnaast preventieve of conserverende zorg te consumeren. Per analysejaar zijn: ongeveer 3 op 4 van de 4-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest; 4 à 5 op 10 van de 9 tot 13-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest; 6 à 7 op 10 van de 20-jarigen vermoedelijk niet bij de tandarts geweest. Relatief minder jongens gingen naar de tandarts dan meisjes. Relatief minder jongeren met voorkeurregeling gingen naar de tandarts dan jongeren zonder voorkeurregeling. De provincies Luik, Antwerpen en Oost- Vlaanderen vormden bij de jongeren de top 3 van provincies met het laagste percentage niet-consumerenden. Henegouwen had duidelijk het hoogste percentage. Van de volwassenen is ongeveer 36% vermoedelijk niet bij de tandarts geweest tijdens de analyseperiode. Per analysejaar ging 65 à 70% van de volwassenen tussen 34 en 50 jaar niet naar de tandarts. Het percentage dat niet naar de tandarts is geweest was bij de mannen 10% groter dan bij de vrouwen. Het verschil tussen volwassenen met en zonder voorkeurregeling was erg klein. Voor de volwassenen zonder voorkeurregeling leek noch een cultuurverschil noch een financiële drempel het consumptiegedrag te beïnvloeden. Ook bij de volwassenen vormden Luik, Antwerpen en Oost-Vlaanderen de top 3 van provincies met het laagste percentage niet-consumerenden. Henegouwen had duidelijk het hoogste percentage niet-consumerenden WIE CONSUMEERDE WAT? Bij de jongeren bleek het in de meeste gevallen om een preventief tandartscontact te gaan. Het aantal conserverende tandartscontacten en het aantal contacten in het kader van een orthodontische behandeling scoorden ongeveer even hoog. Bovendien nam tijdens de analyseperiode het aantal preventieve contacten toe en het aantal conserverende contacten af. Het leeftijdsspecifieke consumptieprofiel van jongeren werd gekenmerkt door een piekconsumptie van orthodontische behandelingen tussen de leeftijd van 7 en 16 jaar, die gepaard ging met een verminderde consumptie van conserverende zorg. Voor én na de piek van de orthodontische behandelingen was er een piek van conserverende zorg. Jongens consumeerden wel iets meer conserverende zorg en minder orthodontische behandelingen dan meisjes. In vergelijking met jongeren zonder voorkeurregeling lag bij jongeren met voorkeurregeling de gemiddelde consumptie van conserverende zorg uitgesproken hoger en het gemiddelde aantal preventieve mondonderzoeken en raadplegingen alsook het gemiddelde aantal orthodontische behandelingen duidelijk lager. Van de volwassenen bleek het in de meeste gevallen spijtig genoeg om een conserverend tandartscontact te 10 De resultaten worden enkel weergegeven voor jongeren geboren tussen 1989 en 1997 omdat voor de jongeren geboren in 1998 en 1999 een bezoek aan de tandarts eerder uitzondering dan regel vormt.

47 47 gaan. Op de tweede plaats kwamen de preventieve zorg. Het aantal contacten voor een orthodontische behandeling was zeer laag (346). Het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten nam af en het verwijderen van tandsteen nam toe tijdens de analyseperiode. Zoals al eerder gezegd consulteerden minder mannen dan vrouwen de tandarts tijdens de analyseperiode. De mannen die toch de tandarts minimum één keer consulteerden doen dat gemiddeld minder vaak dan vrouwen en blijken minder behoefte te hebben aan conserverende zorg dan vrouwen die de tandarts minimum één keer consulteerden. Hoewel het percentage niet-consumerenden ongeveer even groot is binnen de groep volwassenen met voorkeurregeling als binnen de groep volwassenen zonder blijkt de evolutie van de gemiddelde consumptie van tandheelkundige zorg door volwassenen te verschillen naargelang het recht op voorkeurregeling. In vergelijking met de groep zonder voorkeurregeling blijkt dat de groep volwassenen met voorkeurregeling gemiddeld meer raadplegingen en conserverende zorg en gemiddeld minder radiografieën en verwijderingen van tandsteen consumeerde WIE HAD EEN GAAF OF GERESTAUREERD GEBIT? 5,77% van de jongeren leken over een gaaf of gerestaureerd gebit te beschikken. Er leken meer meisjes te zijn met een gaaf of gerestaureerd gebit dan jongens. Van de jongeren zonder voorkeurregeling leken er meer een gaaf of gerestaureerd gebit te hebben dan jongeren met voorkeurregeling. Het percentage jongeren met een vermoedelijk gaaf of gerestaureerd gebit was hoog in Antwerpen en Oost- Vlaanderen. Bovendien was ook in deze provincies het percentage jongeren dat naar tandarts ging hoog. Jongeren met een gaaf of gerestaureerd gebit waren in Henegouwen heel wat zeldzamer. Daarenboven was het percentage jongeren dat naar de tandarts ging laag. Bij de jongeren was het percentage met een gaaf of gerestaureerd gebit toch wel erg laag! Omdat binnen de groep volwassenen een gelijk consumptiepatroon kan voorkomen bij volwassenen met een totaal verschillende voorgeschiedenis voor wat betreft mondgezondheid berekende men deze indicator enkel voor de groep kinderen LEIDDE HET PREVENTIEVE MONDONDERZOEK TOT EEN LAGERE CONSUMPTIE VAN CONSERVERENDE ZORG? Van de jongeren met 5 of meer preventieve contacten was het gemiddelde aantal conserverende contacten hoger dan binnen de groep jongeren met 1 tot 5 preventieve tandartscontacten. Het gemiddelde aantal conserverende contacten binnen deze laatste groep was dan weer hoger dan het gemiddelde aantal conserverende contacten binnen de groep zonder preventieve tandartscontacten. Er bleek geen verschil te bestaan tussen jongens en meisjes. Nog maar eens wordt vastgesteld dat de consumptie van conserverende zorg groter is bij jongeren met recht op voorkeurregeling. Het verschil met de groep jongeren zonder recht op voorkeurregeling nam zelfs toe als men binnen de categorieën met een groter aantal preventieve tandartscontacten kijkt. Van de volwassenen stelde men een nog groter verschil vast in het gemiddelde aantal conserverende tandartscontacten tussen volwassenen zonder preventief contact, volwassenen met 1 tot 5 preventieve contacten en volwassenen met 5 of meer preventieve contacten. De consumptie van conserverende contacten bleek groter wanneer er meer preventieve contacten werden geconsumeerd. Er bleek geen verschil te bestaan tussen mannen en vrouwen. De consumptie van conserverende zorg door volwassenen met voorkeurregeling is groter dan door volwassenen zonder voorkeurregeling. Hoe meer iemand preventieve zorg consumeerde, hoe meer conserverende zorg deze persoon ook consumeerde. Dit doet vermoeden dat men toch eerder omwille van gebitsproblemen gebruik maakte van de mogelijkheden van een preventief mondonderzoek! En dat het aanbieden van een preventief mondonderzoek haar doel mist