Jaarverslag Stichting Pensioenfonds UWV

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Stichting Pensioenfonds UWV Datum rapport 26 mei 2011 Nummer/versie Definitief Auteur Bestuur Telefoon

2 Inhoudsopgave Meerjarenoverzicht van kerncijfers en kengetallen 3 Bestuursverslag 5 1. Woord van de voorzitter 6 2. Algemene informatie Juridische structuur Doelstelling Personalia Financiële positie en beleid in Financiële opzet en positie Beleid en beleidskeuzes Toeslagbeleid Financieringsbeleid Beleggingsbeleid Risicobeheer Beleggingen Marktontwikkelingen Resultaten beleggingsportefeuille Aandelen Vastrentende waarden Vastgoedbeleggingen Overige beleggingen Individueel Pensioenbeleggen (IPB) Pensioenen Inleiding Pensioencommunicatie Pensioenadministratie Pensioenregeling Nieuwe wetgeving Actuariële analyse Besturing en naleving wetgeving Algemeen Bestuursaangelegenheden Goed Pensioenfondsbestuur Deelnemersraad Verslag van de visitatiecommissie Verslag verantwoordingsorgaan Reactie bestuur op verslag verantwoordingsorgaan Informatie vanuit toezicht van DNB en AFM Deskundigheids- en integriteitstoets en opleiding Gedragscode Commissie van Beroep Compliance met wet- en regelgeving Organisatie en uitvoering Statutenwijziging Verwachte gang van zaken 52 Jaarrekening Jaarrekening Balans (na bestemming van het saldo van baten en lasten) 55 1

3 9.2 Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening Bepalingen wet- en regelgeving Waarderings- en berekeningsgrondslagen Toelichting op de balans Risicobeheer en derivaten Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Toelichting op de staat van baten en lasten Verbonden partijen 90 Overige gegevens Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijzondere statutaire zeggenschapsrechten 98 Bijlagen 99 Bijlage 1 Deelnemersbestand 100 Bijlage 2 Begrippenlijst 101 2

4 Meerjarenoverzicht van kerncijfers en kengetallen Bedragen x Aantal verzekerden (per eind van het jaar) Deelnemers, actief en voortgezet Gewezen deelnemers Ingegane pensioenen Totaal aantal verzekerden Pensioenen Kostendekkende premie n.v.t. Feitelijke premie (incl. IPB) Uitvoeringskosten pensioenbeheer Uitvoeringskosten vermogensbeheer Uitkeringen Reguliere toeslagverlening Actieven 0,20% 0,00% 3,22% 1,50% 0,00% Niet-actieven 0,00% 0,00% 1,19% 1,43% 1,5% Ex-Cadans 0,07% 2,82% 1,19% 1,43% 1,5% Vermogen en solvabiliteit (op basis van marktwaarde; RTS) Aanwezig eigen vermogen Minimaal vereist eigen vermogen (PW art. 131) Vereist eigen vermogen (PW art. 132) * Technische voorzieningen ** Dekkingsgraad in % 105,2% 109,1% 99,5% 136,4% 132,1% Gemiddelde duration 17,3 16,1 17,4 15,1 15,9 Rentetermijnstructuur (RTS) 3,79% 4,14% 4,00% 4,94% 4,33% 3

5 Bedragen x Beleggingen voor risico pensioenfonds Balanswaarde (inclusief liquide middelen en derivaten) Beleggingsopbrengsten Beleggingsportefeuille voor risico pensioenfonds*** Aandelen 23,5% 23,9% 18,5% 32,2% 32,5% Commodities (grondstoffen) 1,8% 1,8% 0,7% 0,9% 0,8% Convertibles 2,4% 2,4% 2,1% 2,4% 2,3% Vastrentende waarden 61,3% 58,2% 64,2% 47,7% 49,4% Vastgoed 8,1% 10,8% 13,0% 12,8% 12,5% Liquide middelen **** 2,9% 2,9% 1,5% 4,0% 2,5% Beleggingsrendement (total return) voor risico pensioenfonds Jaarrendement portefeuille 10,6% 10,9% -8,3% 1,6% 7,3% Gem. afgelopen vijf jaar 4,4% 4,7% 4,1% 7,9% n.v.t. Gem. afgelopen jaren vanaf ,6% 6,0% 5,2% 7,9% 9,4% * Eind december 2010 heeft het bestuur besloten tot het invoeren van een nieuwe beleggingsstrategie en is opdracht gegeven om begin januari 2011 te starten met de implementatie daarvan. Als gevolg van de invoering van de nieuwe beleggingsstrategie daalt het vereist eigen vermogen van 624 miljoen (16,17%) op grond van de actuele situatie per 31 december 2010 naar 495 miljoen (12,83%). ** De technische voorzieningen en de dekkingsgraad zijn met ingang van 2007 weergegeven exclusief de deelvermogens (voorziening voor risico deelnemers). Met ingang van 2010 is de overige technische voorziening inbegrepen in de technische voorzieningen en in de berekening van de dekkingsgraad. *** De samenstelling van de beleggingsportefeuille in dit overzicht wijkt af van de samenstelling zoals deze wordt gepresenteerd in de jaarrekening, omdat in dit overzicht de economische samenstelling wordt getoond waarin de derivaten zijn toegerekend aan de verschillende beleggingscategorieën, terwijl in de jaarrekening op grond van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ610) de derivaten als aparte beleggingscategorie worden getoond (zie verder pagina 83). **** Inclusief overlopende posten en saldo vorderingen en kortlopende schulden (zie overzicht pagina 83). 4

6 Bestuursverslag 5

7 1. Woord van de voorzitter In dit jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in 2010, de achterliggende overwegingen daarbij en de uitkomsten hiervan voor Pensioenfonds UWV. Pensioenen stonden het afgelopen jaar in het middelpunt van de belangstelling. Helaas was al die aandacht niet altijd even genuanceerd. Dat leidde soms tot een beeld van bijna failliete fondsen. Dat beeld strookt niet met de werkelijkheid. Die werkelijkheid is namelijk nog steeds dat het Nederlandse pensioenstelsel nauwelijks zijn gelijke kent in de wereld. Dat neemt niet weg dat pensioenfondsen voor grote uitdagingen staan. Allereerst speelt de hogere levensverwachting van de gemiddelde Nederlander op dit moment een belangrijke rol voor pensioenfondsen. We blijken gemiddeld langer te leven en dat betekent dat pensioenfondsen over een langere periode pensioenen moeten kunnen uitbetalen. Dat is op zich goed nieuws, maar leidt wel tot een financiële tegenvaller die niet meer zal verdwijnen. Ook is het zo dat de financiële crisis - ook bij pensioenfondsen in Nederland - sporen heeft nagelaten. Er was wel degelijk het nodige aan de hand: alhoewel de beleggingen goed rendeerden, daalde de rente, met negatieve gevolgen voor de dekkingsgraad van pensioenfondsen. Dit alles leidde ertoe dat de financiële positie van het fonds in het verslagjaar onvoldoende was om de pensioenen aan te kunnen passen aan de prijsontwikkeling. De gemiste indexatie over de jaren 2008 tot en met 2010 bedraagt 5% voor de actieve deelnemers en 3,43% voor de gepensioneerden en premievrije deelnemers. Het bestuur acht dat een te betreuren feit en kan niet uitsluiten dat ook in de komende jaren de indexatie niet of beperkt zal plaatsvinden. Allianz nieuwe vermogensbeheerder pensioenfonds UWV Het bestuur van het pensioenfonds UWV heeft de keuze gemaakt om een coördinerende externe vermogensbeheerder aan te stellen. Tot nu toe werd gewerkt met twaalf verschillende beheerders van het vermogen die direct door het bestuursbureau werden aangestuurd. Uit een gehouden risicoanalyse kwam naar voren dat deze situatie te risicovol was. Bij het zoeken naar een nieuwe vermogensbeheerder is het bestuur van het pensioenfonds bepaald niet over één nacht ijs gegaan. Een commissie vanuit het fondsbestuur heeft eerst een selectie gemaakt van een aantal voor het pensioenfonds UWV geschikte partijen. Deze partijen zijn vervolgens getoetst aan een groot aantal selectiecriteria. Uiteindelijk bleven drie partijen over waarmee het selectieproces is voortgezet. Dit proces omvatte een beoordeling op basis van vooropgestelde vragenlijsten, een bezoek door de commissie, referentieonderzoek en een nagebootste situatie waarbij de reacties en werkwijzen van de partijen werden onderzocht. Na afloop van dit proces bleek dat alle drie partijen in principe geschikt waren. Uiteindelijk is gekozen voor Allianz Global Investors. De diepgang en kwaliteit van de gebruikte systemen en de te verwachten toekomstbestendigheid daarvan gaven de doorslag. Niet in de laatste plaats heeft ook de aansluiting in termen van de bedrijfscultuur de keuze bepaald: er was een wederzijdse klik. 6

8 Risicomanagement Niemand kan de toekomst voorspellen. Dat geldt zeker voor toekomstige ontwikkelingen op de financiële markten. Er kan wel aan adequaat risicobeheer worden gedaan, waardoor de gevolgen van financiële risico s zoveel mogelijk worden beperkt. Pensioenfonds UWV is altijd zeer zorgvuldig omgegaan met het risico- en beleggingsbeleid, en heeft op basis van de recente ontwikkelingen haar beleggingsbeleid aangepast. De doelstelling van het gewijzigde beleggingsbeleid is het beschermen van de dekkingsgraad tegen extreme risico s. Hierbij is er nadruk gelegd op de twee grootste risico s voor de dekkingsgraad: het risico van een verder dalende rente en het inflatierisico. Om het renterisico te beheersen belegt het fonds iets meer dan de helft van het vermogen in staatsleningen van solide Europese overheden. Aanvullend daarop wordt met behulp van lange termijn rentecontracten het risico van een dalende rente opgevangen. Bij de verdere inrichting van de beleggingsportefeuille spelen voor het fonds een rol: - het realiseren van een lange termijn extra rendement - bescherming tegen extreme risico s, zoals bijvoorbeeld een hoge inflatie - bescherming tegen valutarisico s - Maatschappelijk verantwoord beleggen. Allianz heeft het fonds ondersteund bij de samenstelling van de beleggingsportefeuille zoals die voor 2011 gaat gelden. De verwachting is dat deze portefeuille een hoger rendement zal opleveren dan nodig is om de stijging van de verplichtingen te compenseren en voldoende bescherming biedt als zich weer extreme situaties voordoen. Nieuwe prognosetafel Bij de vaststelling van de jaarrekening over 2009 is al rekening gehouden met de stijging van de levensverwachting op basis van de verwachting van dat moment. De voorziening per eind 2009 is verhoogd met een extra opslag van 4%. In de loop van 2010 heeft het Actuarieel Genootschap de nieuwe prognosetafel gepubliceerd. Op basis van deze tafel zag het pensioenfonds zich genoodzaakt wederom een extra voorziening treffen, omdat de levensverwachting hoger is dan verwacht. Door de invoering van de nieuwe prognosetafel is de voorziening pensioenverplichtingen in totaal met circa 7,3% gestegen ten opzichte van de voorziening op basis van de oude prognosetafel. Van deze 7,3% is reeds 4% opgenomen als extra opslag in de voorziening per 31 december Toeslagverlening Zoals eerder werd opgemerkt heeft het bestuur in 2010 besloten dat de pensioenen per 1 januari 2011 niet worden verhoogd met de prijsontwikkeling. Hoewel het bestuur de ambitie heeft dat de pensioenen voor actieve deelnemers worden aangepast aan de loonwikkeling en voor gepensioneerden en gewezen deelnemers aan de prijsontwikkeling, kan dit niet worden gegarandeerd. De toeslagverlening bij Stichting Pensioenfonds UWV is altijd voorwaardelijk, met uitzondering van de toeslagverlening voor de pensioengerechtigden van de ex-cadanspopulatie die vóór 1 januari 1996 met pensioen zijn gegaan. Het pensioenfonds hanteert daarbij een ambitieniveau van 80% voor zover de dekkingsgraad zich bevindt op het niveau van het vereist eigen vermogen; daarboven kan dit worden opgetrokken tot 100%. 7

9 Herstelplan De dekkingsgraad moet op langere termijn stijgen naar de vereiste dekkingsgraad. Dat is het niveau dat nodig is om op langere termijn de pensioenen te kunnen betalen en met een hoge mate van zekerheid de pensioenen te kunnen aanpassen aan loon- en prijsstijgingen. Uiterlijk op 31 december 2013 moet de dekkingsgraad tenminste gelijk zijn aan het minimaal vereist eigen vermogen. Dit is vastgelegd in het herstelplan dat pensioenfonds UWV heeft ingediend bij toezichthouder De Nederlandsche Bank. Het verloop van de dekkingsgraad is echter erg grillig. In januari 2011 heeft het bestuur getoetst of het fonds naar verwachting tijdig boven het minimaal vereist eigen vermogen uit kan komen en op langere termijn op het vereist eigen vermogen. Dit blijkt het geval te zijn. Communicatie Een belangrijke taak van het bestuur is het verzorgen van een goede communicatie met alle belanghebbenden. De communicatiecommissie heeft veel aandacht besteed aan het verder verbeteren van de communicatie en informatievoorziening. In 2010 is een zestal bijeenkomsten georganiseerd voor actieve deelnemers over de inhoud van de Pensioenoverzichten. Voor aspirant pensioengerechtigden zijn in 2010 maandelijks spreekuren gehouden. Doel van de bijeenkomsten is het informeren en het vergroten van de dialoog met de deelnemers. In de loop van 2011 zal het fonds een vernieuwde website lanceren. Betaalbaarheid pensioenpakket Aan het eind van het jaar is duidelijk geworden dat het huidige pensioenpakket niet kan worden gefinancierd binnen het beschikbare budget. De pensioenkosten zijn veel hoger dan kon worden aangenomen toen de afspraken over de pensioenregeling werden gemaakt. CAOpartijen hebben al afgesproken dat zij in 2011 over de inhoud van de pensioenregeling gaan onderhandelen om uiterlijk per 1 januari 2012 te komen tot een houdbare pensioenregeling en een passende financiering. We begrijpen dat dit voor de meeste mensen geen dagelijkse kost is. Daarom moeten wij als pensioenfondsbestuur nóg beter uitleggen waar we mee bezig zijn en wat dit voor u betekent. Dat is onze verantwoordelijkheid en die zullen we nemen. Ook in 2011 zal de aandacht voor pensioen volop aanwezig zijn. Belangrijke veranderingen dienen zich aan met als doel de toekomstvastheid van het pensioensysteem en de pensioentoezegging van UWV te borgen. Zeist, 26 mei 2011 Mr. drs. J.J.A. Hylkema, voorzitter 8

10 2. Algemene informatie 2.1 Juridische structuur Stichting Pensioenfonds UWV, statutair gevestigd te Amsterdam, is opgericht op 1 januari Het pensioenfonds is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het pensioenfonds voert de pensioenregeling uit voor het personeel van UWV. Tevens biedt het pensioenfonds aan werkgever en werknemers de mogelijkheid tot het sluiten van vrijwillige overeenkomsten tot aanvulling op de rechten op pensioen. De pensioenregeling van het fonds is een (voorwaardelijk) geïndexeerde middelloonregeling (voorwaardelijk: voor zover de middelen van het fonds het toelaten en afhankelijk van de dekkingsgraad). De premie voor deze regeling wordt ingebracht door de werkgever. De werknemers dragen hun aandeel in de premie bij op basis van CAO-afspraken. Deelnemers aan de pensioenregeling zijn de werknemers die vallen onder de werkingssfeer van de CAO van UWV en de leden van de Raad van Bestuur. Ultimo boekjaar heeft het pensioenfonds ruim (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden en een belegd vermogen van ruim 4 miljard euro. 2.2 Doelstelling Stichting Pensioenfonds UWV heeft ten doel het verstrekken of doen verstrekken van pensioenen en/of andere uitkeringen ter bescherming tegen geldelijke gevolgen van ouderdom, invaliditeit en overlijden van werknemers, gewezen werknemers en hun nabestaanden. Uit het doel vloeien onder meer de onderstaande doelstellingen voort die het fonds in opdracht van de CAO-partijen beoogt te bereiken: 1) Het op lange termijn verstrekken van de nominale pensioenaanspraken en pensioenrechten, alsmede het streven naar het welvaartsvast houden van de opgebouwde pensioenen van de actieve deelnemers en het waardevast houden van de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenaanspraken. De toeslagverlening is voorwaardelijk. Dat wil zeggen dat er geen recht op toeslagverlening is en het voor de langere termijn niet zeker is of en in hoeverre toeslagverlening zal plaatsvinden; 2) Het zorgdragen voor een duidelijke en klantgerichte communicatie met belanghebbenden, onder wie deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Om deze doelstellingen te bereiken, heeft het bestuur van Stichting Pensioenfonds UWV beleid ontwikkeld dat onderscheiden kan worden in financieringsbeleid, toeslagbeleid, beleggingsbeleid en communicatiebeleid. De eerste drie beleidsgebieden hebben invloed op de financiële positie van het fonds en worden nader toegelicht in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op het communicatiebeleid. 9

11 De aansturing van het fonds, het toezicht hierop en de wijze waarop door het bestuur verantwoording wordt afgelegd, kortweg de governance-structuur van het pensioenfonds, wordt toegelicht in hoofdstuk 7. In dit hoofdstuk komt ook de compliance met wet- en regelgeving aan de orde. In hoofdstuk 8 wordt tenslotte ingegaan op de verwachte gang van zaken. 2.3 Personalia Benoemd door werkgever (UWV): Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf Bestuurslid tot Functie/in dienst van Mr. drs. J.J.A. Hylkema Voorzitter directeur HRM Drs. J.A.M. de Kruijf Bestuurslid controller bij afd. Planning, Control en Analyse van de directie FEZ/ UWV Drs. J.H.M. van Raak Bestuurslid senior adviseur arbeidsvoorwaarden/uwv Benoemd namens de (gewezen) deelnemers: Naam Functie in Bestuurslid Bestuurslid Functie/in dienst van bestuur vanaf tot Drs. E.M. Berendsen RI Plv. bestuurslid senior kennisadviseur A. Hazekamp Secretaris register arbeidsdeskundige/ UWV J. de Kat BA CPC Bestuurslid beleidsadviseur HRM Adviesgroep/ UWV A dam T.H.J. Keunen Bestuurslid businesscontroller UWV Werkbedrijf Drs. F.J. Lemkes Plv. bestuurslid manager Planning Control & Analyse FEZ Drs. ing. J.H. Sengers Bestuurslid manager Claim AG Drs. T.J.G.J. Wentink Plv. voorzitter parttime bedrijfsarts, manager claim UWV Benoemd namens de pensioengerechtigden: Naam Functie in Bestuurslid Bestuurslid Functie/in dienst van bestuur vanaf tot A.W.M. Kok Bestuurslid en gepensioneerd plv. secretaris Drs. F.M. Koks Bestuurslid gepensioneerd J.H.E. Paffen Plv. bestuurslid gepensioneerd 10

12 Nevenfuncties van actieve bestuursleden op 31 december 2010: Naam Nevenfunctie(s) Mr. drs. J.J.A. Hylkema Drs. J.A.M. de Kruijf Drs. J.H.M. van Raak - voorzitter van het bestuur van Vut-fonds UWV. - plaatsvervangend bestuurslid van Vut-fonds UWV; - universitair docent bedrijfseconomie publieke sector, Universiteit Twente, (sinds 1999, hoofdfunctie); - lid Rekenkamercommissie Aalten, Oost Gelre, Winterswijk (sinds 2006); - penningmeester De Basis, stichting voor openbaar onderwijs Arnhem (sinds 2007). - plaatsvervangend voorzitter van Vut-fonds UWV. Drs. E.M. Berendsen RI - geen A. Hazekamp - secretaris van Vut-fonds UWV. J. de Kat BA CPC - secretaris van de Stichting Bijzonder Vakantiefonds UWV; - bestuurslid Vut-fonds UWV. T.H.J. Keunen - geen. Drs. F.J. Lemkes - penningmeester / voorzitter bestuur bibliotheek Langedijk (sinds 2006) - voorzitter werkgeversstichting bibliotheek Bergen / Heiloo / Langedijk (sinds 2007) Drs. Ing. J.H. Sengers - geen. Drs. T.J.G.J. Wentink - plaatsvervangend secretaris van Vut-fonds UWV; - regiocoördinator vrijwilligers Memisa; - arts Zonnebloem Rijncruises; - luchtvaartgeneeskundig adviseur. A.W.M. Kok - bestuurslid Gepensioneerdenvereniging UWV (sinds 2007). Drs. F.M. Koks - geen J.H.E. Paffen - lid van de externe bezwarencommissie Soza van de gemeente Echt- Susteren Bestuursbureau Drs. J. de Winter, Directeur (vanaf 1 september 2010) C.C. van der Sluis RA, CPC, Directeur (tot 1 september 2010) P.C. Molenaar RBA, ad interim Directeur / Adviseur beleggingen (tot 1 februari 2011) F. Hand, ad interim Investment Controller (tot 1 februari 2011) J.W.A. Nauts RBA, Chief Investment Officer (tot 1 september 2010) H. Brouwer, beleidsmedewerker pensioenbeheer J.P.H. de Graaf, secretaresse Commissie van Beroep Vacatures Beleggingscommissie Drs. E.M. Berendsen RI A. Hazekamp J. de Kat BA CPC Drs. J.A.M. de Kruijf (voorzitter) Mw. A. Gram MBA CFA extern lid (vanaf 11 mei 2010) Prof. dr. Th.E. Nijman extern lid (vanaf 11 mei 2010) Adviseur: Mercer Investment Consulting (tot 1 januari 2011) Allianz Global Investors (per 1 januari 2011) 11

13 Communicatie commissie J. de Kat BA CPC (voorzitter) J.H.E Paffen Drs. J.H.M. van Raak Financiële commissie T.H.J. Keunen (voorzitter) Drs. F.J. Lemkes Drs. T.J.G.J. Wentink Juridische commissie J. de Kat BA CPC A.W.M. Kok (voorzitter) Drs. J.H.M. van Raak Drs. Ing. J.H. Sengers Verantwoordingsorgaan F. van Galen RA en drs. P. Ploegsma MBA, namens de werkgever B. van Eunen en H.W.J. de Groot RA, namens de actieve deelnemers Ing. M. Passieux en A.J. Slootweg, namens de pensioengerechtigden Visitatiecommissie Mr. W.F.E. Klaassen Ir. J.T.van Niekerk (voorzitter) Vacature 12

14 Deelnemersraad Drs. F.A. Bal (tot 1 juli 2010) J. de Jager (vanaf 1 juli 2010) Ing. J.W. de Jong (vanaf 1 juli 2010) R. den Boer (tot 1 juli 2010) Drs. H.N. Bos (tot 1 juli 2010) J.J.M. van der Burg (secretaris) B. van Eunen T.F.H. Fransen (van 1 juli 2010 tot 15 januari 2011) Drs. J.W.A.M. Fraza mw. Drs. D. M.C. Garvels-Mulder H.W.J. de Groot RA Ing. A. Huizenga Drs. F. Janssen (tot 1 juli 2010) N.A. Keijzer H.H.M. van Lith (plv. secretaris) Mr. T. Meirink (voorzitter tot 1 juli 2010) Mr. P.H.C.M. Minkenberg Mw. C.E.M. van Noorden-Vos (vanaf 1 juli 2010) W.T. den Ouden Ing. M. Passieux (plv. voorzitter) R. Rijnaars A.J. Slootweg Drs. A.B.J.M. Weijermars (tot 1 juli 2010) J.T. Wielinga (voorzitter vanaf 20 oktober 2010) P.A. van Willigen (vanaf 1 juli 2010) T.P.M. van der Zee Uitvoerders Het pensioenbeheer van het fonds is opgedragen aan TKP Pensioen BV. Het vermogensbeheer wordt uitgevoerd door diverse gespecialiseerde vermogensbeheerders. Per 1 december 2010 is Allianz Global Investors aangesteld als coördinerend vermogensbeheer. In januari 2011 is begonnen met de transitie van het vermogen naar nieuwe gespecialiseerde vermogensbeheerders. Certificeerders PricewaterhouseCoopers Accountants NV, externe accountant Towers Watson, externe actuaris Compliance officer Mr. C.M.P.B. Wintermans (tot 1 december 2010) Mr. J. van Duijvendijk (vanaf 1 december 2010) 13

15 3. Financiële positie en beleid in Financiële opzet en positie Dekkingsgraad De dekkingsgraad is een belangrijke maatstaf voor de financiële positie van een pensioenfonds. Het geeft het pensioenvermogen als percentage van de contante waarde van de pensioenverplichtingen weer. De dekkingsgraad kan wijzigen door diverse factoren, zoals de ontwikkeling van het beleggingsresultaat, verzekeringstechnische ontwikkelingen en de ontwikkeling van de marktrente. De ontwikkeling van de dekkingsgraad van het pensioenfonds gedurende het jaar wordt hieronder weergegeven % % Dekkingsgraad per 1 januari 109,1 99,5 Effect premies 0,9 1,2 Effect uitkeringen 0,3 0,0 Effect toeslagverlening 0,0-0,1 Effect rentetermijnstructuur voorziening pensioenverplichtingen -10,6 5,7 Effect beleggingsresultaat (incl. renteafdekking) 9,6 6,9 Effect aanpassing levensverwachting -3,6-3,8 Effect overige oorzaken -0,5-0,3 Dekkingsgraad per 31 december 105,2 109,1 Effect premies Het fonds baseert de feitelijke premie op het dynamisch financieringssyteem. Daarin wordt beoogd dat, rekening houdend met de toekenning van toeslagen, binnen een periode van 15 jaar het eigen vermogen groeit naar het vereist eigen vermogen. Daardoor ontstaat in de feitelijke premie een positieve marge ten opzichte van de kostendekkende premie die dient ter financiering van toeslagen en herstel van het eigen vermogen. Omdat per geen toeslagen zijn toegekend, komt deze marge in 2010 geheel ten gunste van de dekkingsgraad. In 2010 is geen sprake geweest van aanvullende vermogensdotaties Rentetermijnstructuur De voorziening pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op marktwaarde met behulp van de rentetermijnstructuur. De rentetermijnstructuur is variabel. Iedere maand wordt deze door De Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerd. Een lagere rentetermijnstructuur betekent een hogere voorziening en vice versa. De daling van de rentetermijnstructuur leidde in 2010 tot een stijging van de voorziening. Dit had een negatief effect op de dekkingsgraad. 14

16 Effect renteafdekking en beleggingsresultaat Het negatieve effect van de daling van de rente op de dekkingsgraad door de hogere waarde van de verplichtingen werd gedeeltelijk gecompenseerd door het positieve effect van de renteafdekking via renteswaps. De bijdrage van deze renteafdekking aan het rendement was door de daling van de rente positief. Het effect van de afdekking door middel van vastrentende waarden is inbegrepen in het effect van het beleggingsresultaat. Het rendement op de beleggingen, inclusief de renteafdekking, was positief en droeg daarom positief bij aan de dekkingsgraad. In paragraaf 4.2 (resultaat beleggingen) wordt dit nader toegelicht. Aanpassing levensverwachting Vooruitlopend op de nieuwe AG Prognosetafel heeft het bestuur eind 2009 besloten om de technische voorziening met 4% te verhogen. Deze verhoging is gebaseerd op de in 2008 gepubliceerde overlevingtafel van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Op 30 augustus 2010 heeft het Actuarieel Genootschap de nieuwe prognosetafel gepubliceerd. In november 2010 heeft het bestuur op basis van onderzoek naar de ervaringsterfte, besloten om met ingang van 31 december 2010 ervaringssterfte te hanteren voor de waardering van de pensioenvoorziening in plaats van leeftijdterugstellingen. Door het meenemen van ervaringssterfte wordt op een adequate wijze rekening gehouden met het feit dat de werkende populatie geacht wordt langer te leven. Het totale effect op de technische voorziening van de aangepaste prognosetafel (inclusief ervaringssterfte) bedraagt circa 7,3% ten opzichte van de voorziening op basis van de oude prognosetafels (exclusief verhoging eind 2009 van 4%). Ontwikkelingen herstelplan De belangrijkste uitgangspunten van het aangepaste herstelplan zijn: Het handhaven van de premie op 19,1% van de salarissom gedurende de hersteltermijn; Geen toeslagverlening zolang de dekkingsgraad zich onder de 105% bevindt. In 2009 heeft het fonds een herstelplan ingediend bij DNB welke door DNB is goedgekeurd. Volgens dit herstelplan was de verwachtte dekkingsgraad eind ,4%. De feitelijke dekkingsgraad per 31 december 2009 volgens het jaarverslag 2009 bedroeg 109,1%. Daarbij is voor de bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen rekening gehouden met een geschatte opslag van 4% voor gestegen levensverwachting. Nadat in 2009 drie kwartaaleinden op rij de dekkingsgraad hoger was dan de minimaal vereiste dekkingsgraad, was per eind december 2009 het korte termijn herstelplan niet langer van toepassing. Per eind 2009 was nog wel sprake van een reservetekort, omdat de dekkingsgraad lager is dan de vereiste dekkingsgraad. Omdat voornamelijk door een sterke daling van de RTS de dekkingsgraad per eind mei 2010 weer gedaald was tot onder de 105%, was er per die datum wederom sprake van een dekkingstekort en daardoor is het kortetermijnherstelplan van begin 2009 opnieuw in werking getreden. De daling van de dekkingsgraad heeft zich in de maanden daarna voortgezet naar een voorlopig dieptepunt van 96,8% per eind augustus In september 2010 herstelde de dekkingsgraad zich door een stijging van de RTS weer naar 99,9% (met toepassing van de nieuwe prognosetafels AG 96,2%). 15

17 Per eind 2010 zou volgens het herstelplan de dekkingsgraad 105,4% bedragen. De feitelijke stand van de dekkingsgraad ultimo 2010 bedraagt 105,2%. Door het bestuur is de voorgeschreven jaarlijkse evaluatie van het herstelplan uitgevoerd. Deze evaluatie heeft niet geleid tot bijstelling van de uitgangspunten van het herstelplan. Op grond van de huidige situatie voorziet het herstelplan in herstel binnen de daarvoor geldende termijnen. In 2010 heeft de dekkingsgraad zich iets minder positief ontwikkeld dan waarvan in het herstelplan was uitgegaan. Onderstaand overzicht geeft dit weer in procent-punten van de dekkingsgraad: Verwacht in 2010 volgens herstelplan (in %) Werkelijk 2010 (in %) Dekkingsgraad per 31 december ,4 109,1 Premie 0,9 0,9 Sturingsmiddelen Indexatie 0,0 0,0 Beleggingen (inclusief renteafdekking) 3,1 9,6 Rentetermijnstructuur 0,0-10,6 Overige Effect van uitkeringen, kosten, actuariële grondslagenkans- en 0,0-0,2 waardeoverdrachten. Subtotaal 105,4 108,8 Aanpassing gestegen levensverwachting 0,0-3,6 Dekkingsgraad per 31 december ,4 105,2 Bovenstaand overzicht laat zien dat de bijdrage van de premie aan het herstel exact gelijk is aan de verwachtte bijdrage in het herstelplan. In het herstelplan werd uitgegaan van een positieve bijdrage van 3,1%-punt door overrendementen, terwijl geen bijdrage werd verwacht door een verschuiving van de rentetermijnstructuur. In werkelijkheid werd een hoger rendement op beleggingen behaald. Dit rendement werd ook bereikt door een daling van de rente waardoor de waarde van swaps toenam. De bijdrage uit beleggingen werd in 2010 vrijwel geheel weggenomen, doordat de technische voorziening steeg door de gedaalde rente. Door de invoering van nieuwe sterftegrondslagen, waar uiteraard in het herstelplan geen rekening gehouden werd, daalde de dekkingsgraad in 2010 nog eens met 3,6%-punten. Omdat de dekkingsgraad aan het begin van 2010 hoger was dan verwacht leiden deze oorzaken er per saldo toe dat de dekkingsgraad ultimo 2010 iets beneden de verwachtte dekkingsgraad volgens het herstelplan ligt. Het fonds hoeft volgens de DNB geen nieuw herstelplan in te dienen als de maatregelen uit het herstelplan uitvoerbaar blijven. 16

18 3.2 Beleid en beleidskeuzes Het bestuur heeft beleid ontwikkeld op het gebied van financiering, beleggingen en toeslagen om de risico s en de financiële positie van het pensioenfonds te beheersen. Bij het maken van beleidskeuzes worden de belangen van alle belanghebbenden evenwichtig afgewogen. Het beleid moet worden uitgevoerd binnen de kaders van de pensioenovereenkomst zoals die overeengekomen is met de CAO-partijen Toeslagbeleid De hoogte van de toeslag van pensioenen is reglementair gekoppeld aan: - voor actieve deelnemers de algemene loonontwikkeling binnen de UWV-CAO; - voor slapers en pensioengerechtigden de Consumenten Prijsindex (CPI) Alle Huishoudens afgeleid; - de aanwezige middelen van het fonds; - het advies van de actuaris. Als de middelen van het fonds, naar het oordeel van het bestuur, het toelaten zal het bestuur overgaan tot het verstrekken van toeslagen. Het betreft een voorwaardelijke toeslag. Dit betekent dat er geen recht op toeslag is en het is ook op lange termijn niet zeker of en in welke mate toeslagverlening zal plaatsvinden. Het fonds heeft geen middelen gereserveerd voor toeslagen. Voor de pensioengerechtigden van ex-cadans die voor 1 januari 1996 met pensioen zijn gegaan, geldt een onvoorwaardelijke aanpassing van hun pensioen op basis van de Consumenten Prijs Index Alle huishoudens, afgeleid. Het fonds heeft hiervoor een afzonderlijke reservering op de balans opgenomen. 17

19 Gelet op de financiële positie van het fonds heeft het bestuur besloten per 1 januari 2010 de aanspraken van de actieve deelnemers in het fonds beperkt te verhogen met 0,2%. De pensioenen en premievrije rechten voor slapers en pensioengerechtigden worden niet verhoogd als gevolg van een nauwelijks toegenomen stijging van de consumentenprijsindex alle huishoudens, afgeleid. Voor ex-cadans pensioengerechtigden die vóór 1 januari 1996 met pensioen zijn gegaan, geldt de toezegging dat jaarlijks de pensioenen worden aangepast met de stijging van de consumentenprijsindex alle huishoudens, afgeleid. Deze zijn per 1 januari 2010 verhoogd met 0,07%. Over het jaar 2010 konden, gelet op de financiële situatie van het fonds per einde 2010 per 1 januari 2011 geen toeslagen worden verleend. Voor de pensioenuitkeringen van de ex-cadans pensioengerechtigden die voor 1 januari 1996 met pensioen zijn gegaan, geldt een onvoorwaardelijke toeslagbepaling. Deze pensioenen zijn daarom wél per 1 januari 2011 verhoogd en wel met 1,35% Financieringsbeleid Financieringssysteem en ABTN In het premiebeleid wordt in beginsel uitgegaan van een actuariële premie, op basis van een dynamisch financieringssysteem, die alle toekomstige uitkeringslasten dekt alsmede de pensioenuitvoeringskosten van het fonds. Hierbij worden aannames gehanteerd t.a.v. onder andere verwacht beleggingsrendement, salarisstijgingen en een toeslagtoekenning rekening houdend met 80% ambitie. De premie bedraagt minimaal de actuariële premie betaald door de werkgever. Tot mei 2010 is de maximaal te betalen premie in de CAO-onderhandelingen bepaald en in de CAO vastgesteld op 20%. Voor 2010 en voor zolang de herstelperiode duurt, heeft het bestuur de feitelijke premie vastgesteld op 19,1% van het salaris. In afwijking hiervan heeft het bestuur de premie voor 2011 op 20% gesteld, hetgeen hierna wordt toegelicht. In de actuariële premie wordt rekening gehouden met het risico van arbeidsongeschiktheid (premievrijstelling en arbeidsongeschiktheidspensioen), en een opslag ter dekking van de administratie- en uitvoeringskosten van 2%. Tevens zijn de lasten bij overlijden voor de pensioendatum meegenomen, daar deze op risicobasis zijn verzekerd. De totale toekomstige lasten worden bovendien vermeerderd met een opslag van 1% ter dekking van excassokosten. Jaarlijks wordt geanalyseerd of genoemde opslagen nog voldoende zijn. De premie wordt jaarlijks uitgedrukt in een percentage van de loonsom van de deelnemers. De premie zal niet meer bedragen dan 20% van de loonsom van de deelnemers. Voor wat betreft de hoogte van het premiepercentage is als randvoorwaarde gesteld dat dit niet lager mag zijn dan nul procent (er vindt geen onttrekking van middelen uit het fonds plaats). Eind 2010 heeft het bestuur de premie 2011 in eerste instantie vastgesteld volgens de uitgangspunten van het Dynamisch Financieringssysteem (DFS) dat tussen de werkgever en het fonds is afgesproken. De aldus berekende DFS-premie zou bij een toeslagambitie van 80% uitkomen op 25,1% van de salarissom. De grote stijging van de DFS premie wordt vooral veroorzaakt door de sterk gestegen levensverwachting die is verwerkt in de overlevingstafels van het Actuarieel Genootschap, alsmede door de lage rentestand. 18

20 Uitgaande van de DFS-premie van 25,1% waren er drie vraagstukken op te lossen: 1. De DFS-premie overschrijdt het maximum van 20%; 2. De premie zou naar het inzicht van dat moment niet bijdragen aan het financieel herstel van het fonds; 3. Het maximum van 20% ligt onder de kostendekkende premie, zijnde het minimumniveau dat op grond van de pensioenwet moet worden gevraagd. Deze kostendekkende premie bedroeg op het moment van het vaststellen van de premie 22,2%, maar is nadien op basis van de situatie per 31 december 2010 bepaald op 19,6% als gevolg van de stijging van de rentetermijnstructuur. Ad 1: De actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) van het fonds stelt regels voor de situatie dat het fonds een dekkingstekort heeft (dekkingsgraad beneden 105%) en de premie het maximum van 20% overschrijdt. De ABTN schrijft voor dat het fonds in die situatie met de werkgever in overleg moet treden over te nemen maatregelen die voorzien in de opheffing van het dekkingstekort. De ABTN geeft aan dat alle daartoe strekkende maatregelen kunnen worden genomen en tevens dat voor zover mogelijk zal worden voorkomen dat verworven aanspraken en ingegane pensioenen worden aangetast. In het overleg met de werkgever dat heeft plaatsgevonden, zijn onderstaande aspecten uitvoerig aan de orde gesteld en heeft de instemming van de werkgever gekregen. Ad 2: Als gevolg van het maximum van 20% zou de heffingspremie in 2011 niet bijdragen aan het opheffen van het dekkingstekort. Het bestuur heeft daarbij overwogen gebruik te willen maken van de mogelijkheid die DNB uitsluitend voor het jaar 2011 biedt dat de premie niet hoeft bij te dragen aan het financieel herstel. Aan het gebruik van deze mogelijkheid is een aantal voorwaarden verbonden, waarvan de belangrijkste voorwaarde is dat in 2011 een structurele oplossing gezocht wordt voor een deugdelijke financiële opzet die vanaf 1 januari 2012 moet werken. Bij de evaluatie van het herstelplan zoals dat begin 2011 heeft plaatsgevonden, is komen vast te staan dat als gevolg van de inmiddels opgelopen dekkingsgraad ultimo het jaar 2010, een premie van 20% bijdraagt om uit het dekkingstekort te komen. Vandaar dat het niet nodig is gebleken om van de geboden mogelijkheid door DNB voor 2011 gebruik te maken. De premie is dienovereenkomstig vastgesteld. Ad 3: De ABTN schrijft in overeenstemming met de Pensioenwet voor dat de te heffen premie tenminste gelijk moet zijn aan de kostendekkende premie. Voor de hoogte van de kostendekkende premie dient de Rente Termijnstructuur als disconteringsvoet en zou voor 2011 uitkomen op 22,2% van de salarissom. Zonder nadere maatregelen zou het fonds de opbouw van de aanspraken vanaf 1 januari 2011 moeten korten in de verhouding 20/22,2. Het bestuur was evenwel van mening dat het in het kader van evenwichtige belangenbehartiging verdedigbaar is dat deze korting niet wordt toegepast in afwachting van de door CAO-partijen in de loop van 2011 te maken afspraken over de aanpassing van de pensioenregeling. Om te voorkomen dat de pensioenopbouw per 1 januari 2011 gekort zou moeten worden dan wel dat zich eind 2011 alsnog zo n situatie zou kunnen voordoen, heeft het bestuur besloten de ABTN (en overigens ook de uitvoeringsovereenkomst) aan te passen voor wat betreft de toetsing aan de kostendekkende premie. Deze toetsing dient na wijziging plaats te vinden op basis van de gedempte kostendekkende premie. Voor de demping heeft het bestuur besloten hiervoor het toekomstig rendement van de beleggingen van het fonds als disconteringsvoet te 19