ONDERWYSERSKLUBEKSAMEN GRAAD 11. LEWENSWETENSKAPPE: Halfjaarlikse eksamen

Transcriptie

1 ONDERWYSERSKLUBEKSAMEN GRAAD 11 LEWENSWETENSKAPPE: Halfjaarlikse eksamen PUNTE: 150 TYD: 2½ uur INSTRUKSIES EN INLIGTING Lees die instruksies aandagtig voordat jy enige vrae beantwoord: 1. Beantwoord AL die vrae. 2. Begin die antwoord op elke vraag boaan n NUWE bladsy. 3. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik word. 4. Skryf netjies en leesbaar. 5. As jy NIE die antwoorde volgens die instruksies by elke vraag verskaf nie, sal jy punte verloor. 6. ALLE tekeninge moet in potlood gedoen word en byskrifte moet in blou of swart ink wees. 7. Teken diagramme en vloeidiagramme slegs wanneer jy gevra word om dit te doen. 8. Die diagramme in hierdie vraestel is NIE noodwendig volgens skaal geteken nie. 9. Jy mag NIE grafiekpapier gebruik nie. 10. Jy mag n gradeboog, passer en nieprogrammeerbare sakrekenaar gebruik.

2 Afdeling A Vraag 1 Vraag 1.1 Verskeie moontlike antwoorde word vir elke vraag verskaf. Skryf slegs die letter vir die korrekte antwoord langs die ooreenstemmende nommer neer Ontvangers van bloedgroep O kan bloed ontvang van A slegs bloedgroep O- en A-skenkers B skenkers van alle bloedgroepe C slegs bloedgroep B- en O-skenkers D slegs bloedgroep O-skenkers (2) n Tradisionele behandeling vir malaria is die gebruik van A die Hoodia-plant B kinien C African potato D maroelabessies (2) Die humerus, femur en tibia is almal voorbeelde van A kortbene B platbene C langbene D onreëlmatige bene (2) Van watter deel van die ruggraat kom die werwels wat in die diagram hieronder getoon word? A lumbaal B torakaal C servikaal D sakrum (2) Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 2 van 12

3 1.1.5 Die kardiovaskulêre siekte wat deur te min rooibloedselle veroorsaak word, is A hipertensie B anemie C lae bloeddruk D n beroerte (2) [10] Vraag 1.2 Gee die korrekte biologiese term vir elke beskrywing. Skryf slegs die term langs die betrokke vraagnommer neer n Enkele laag parenchiemselle wat tot sywortels lei. (1) Die wasagtige, waterdigte band wat help om die beweging van water na die xileemvate te kanaliseer (1) Die tipe sinoviale gewrig wat beweging in alle rigtings moontlik maak. (1) n Toestand wat inflammasie, styfheid en swelling van een of meer gewrigte veroorsaak (1) Die dubbelmembraan om die hart (1) [5] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 3 van 12

4 Vraag 1.3 Elke vraag bestaan uit n stelling of beskrywing in die eerste kolom en twee items wat (a) en (b) genommer is in die tweede kolom. Besluit watter item(s) op die stelling of beskrywing betrekking het. Skryf jou keuse met behulp van die volgende kodes langs die betrokke vraagnommer neer: A as slegs item (a) na die stelling of beskrywing verwys B as slegs item (b) na die stelling of beskrywing verwys C as item (a) en (b) na die stelling of beskrywing verwys D as geeneen van die items na die stelling of beskrywing verwys nie Stelling of beskrywing Aterosklerose Bilharzia Vernietiging van bakterieë Oop bloedsomloopstelsels Ragitis (a) (b) (a) (b) (a) (b) (a) (b) (a) (b) Items cholesterol hartaanval bloed in urine Plasmodium vivax pasteurisering fermentering mense visse gebrek aan vitamien D gebrek aan kalsium [10] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 4 van 12

5 Vraag 1.4 Bestudeer die vloeidiagram hieronder en beantwoord die vrae wat volg. Uitlogingsoplossing aktiewe yster, sulfaat en Thiobacillus KOPERERTS Kopersulfied wat deur Thiobacillus in kopersulfaat omskep word. Aktiewe yster stel die koper uit die sulfaat vry Thiobacillus omskep die onaktiewe yster weer in aktiewe yster. Koper word verwyder Wat is die naam van die proses wat in die vloeidiagram aangetoon word? (1) Wat is kopererts? (1) Noem die twee belangrike funksies van Thiobacillus in die proses hierbo. (2) Aan watter ryk behoort Thiobacillus? (1) Die verhitting van die kopersulfied is die tradisionele metode om koper te ontgin. Dit produseer swaeldioksied as n afvalproduk wat in die atmosfeer vrygestel word. Hoewel die tradisionele proses vinniger is, is die gebruik van bakterieë meer omgewingsvriendelik. Verduidelik hoekom. (2) Watter ander belangrike metaal in Suid-Afrika word met behulp van bakterieë ontgin? (1) Noem twee ander ekonomiese gebruike van bakterieë. (2) [10] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 5 van 12

6 Vraag 1.5 Die diagram hieronder toon n nefron. Bestudeer dit aandagtig en beantwoord die vrae wat volg Noem die orgaan waarin n nefron aangetref word. (1) Verskaf die byskrifte A tot D. (4) Gee slegs die letter van die struktuur (strukture) waarin hierdie funksies plaasvind: a) glomerulêre filtrasie (2) b) tubulêre afskeiding. (1) [8] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 6 van 12

7 Vraag 1.6 Die grafiek hieronder toon die verandering in druk in die ventrikels tydens een hartsiklus. Grafiek wat die ventrikulêre druk toon Wat is die maksimum druk tydens ventrikulêre sistool? (2) Sal jy verwag dat die aortadruk by hierdie punt hoër of laer moet wees? Gee n rede vir jou keuse. (2) Wat sou jy voorspel moet die atriale druk tydens algemene diastool wees? Gee n rede vir jou antwoord. (2) Op watter punt in die hartsiklus sal die halfmaanvormige kleppe oop en die kuspiedkleppe toe wees? (1) [7] Totaal Vraag 1: 50 punte Totaal Afdeling A: 50 punte Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 7 van 12

8 Afdeling B Vraag 2 Vraag 2.1 Die aorta het n deursnee van ongeveer 2 cm en is die grootste bloedvat in die menslike liggaam Wat is die funksie van die aorta? (3) Tabuleer twee verskille tussen slagare en haarvate. (4) Watter bloedvate het kleppe? Verduidelik die rede hiervoor. (3) Skryf n kort paragraaf waarin jy die rol van bloed in Afrika-tradisie bespreek. (4) [14] Vraag 2.2 Bestudeer die diagramme hieronder en beantwoord die vrae wat volg. Dier A Dier B Identifiseer die skelettipe van dier A en B. (2) Tabuleer een voordeel en een nadeel van elke skelettipe in (4) [6] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 8 van 12

9 Vraag Noem drie redes waarom fungi nie tot die planteryk geklassifiseer word nie. (3) Bier speel tradisioneel n baie belangrike rol in Afrika-kultuur. a) Waarom is dit gesonder as ander alkoholiese dranke? (1) b) Watter rol speel die gis en sorghum in die biermaakproses? (3) c) Hoe gebruik vroue die dik skuim wat bo-op die bierpot vorm? (2) d) Wat word van die graan wat in die sif oorbly? (2) [10] Vraag 3 Totaal Vraag 2: 30 punte Vraag 3.1 Die grafiek hieronder toon die aantal gevalle van malaria wat in 2004 in verskillende streke van Suid-Afrika aangemeld is. Grafiek wat die aantal gevalle van malaria toon wat in 2004 in verskillende streke van Suid-Afrika aangemeld is In watter streke is die grootste aantal malariagevalle in 2004 aangemeld? (1) Waarom kom malaria slegs in sekere streke in Suid-Afrika voor? (2) Gee die wetenskaplike naam van die parasiet wat malaria veroorsaak. (1) Noem die drie stadiums van n malaria-aanval. (3) Waarom word malaria n herhalende siekte genoem? (3) Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 9 van 12

10 3.1.6 Noem die twee hooffaktore by die beheer van die verspreiding van malaria. (2) Verduidelik hoe middelweerstandigheid teen chlorokinien, die algemeenste middel wat gebruik word om malaria te beheer, mettertyd ontwikkel het. (4) [16] Vraag 3.2 Die data hieronder toon die samestelling van urine wat oor n tydperk van 24 uur by vier persone versamel is. Die samestelling van die urine wat versamel is, is met die samestelling van normale urine vergelyk. Gebruik die inligting wat verskaf word om die vrae hieronder te beantwoord. Stowwe Normaal Persoon A Samestelling van urine Persoon B Persoon C Persoon D Proteïen 0 g 1 g 0 g 0 g 0 g Aminosure 0 g 0 g 0 g 0 g 2 g Glukose 0 g 0 g 2 g 0 g 0 g Ureum 25 g 25 g 25 g 25 g 28 g Na + 5 g 4,5 g 5 g 6 g 1,5 g Cl 6 g 5 g 5,5 g 6 g 3 g Kreatinien 4,5 g 4,5 g 4,5 g 5 g 4,5 g Water ml ml 995 ml 800 ml ml a) Wat is ongewoon aan die samestelling van persoon A se urine? (1) b) Gee en verduidelik moontlike redes vir jou antwoord op a). (3) a) Watter persoon is n diabeet? (1) b) Gee n rede vir jou keuse. (1) Bespreek die bewyse wat aandui dat persoon C pas n groot pak sout skyfies geëet het. (8) [14] Totaal Vraag 3: 30 punte Totaal Afdeling B: 60 punte Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 10 van 12

11 Afdeling C Vraag 4 Vraag 4.1 Andrew stel n ondersoek vir die transpirasietempo op met behulp van n takkie met blare, n elektriese waaier en n potometer. Sy resultate word in die tabel getoon. Waaier se spoedstelling Af Stadig Medium Hoog Afstand van water se beweging in potometer in 2 uur (mm) 0 mm 2 mm 5 mm 6 mm Stel n hipotese vir Andrew se ondersoek voor. (2) Noem: a) die afhanklike veranderlike (1) b) die onafhanklike veranderlike (1) c) twee vaste veranderlikes. (2) Noem twee voorsorgmaatreëls wat Andrew sou getref het toe hy die potometer opgestel het om te verseker dat hy akkurate resultate verkry. (2) Stip n staafgrafiek uit om die bevindings van hierdie ondersoek te toon. (7) Watter lesing sou as die kontrole beskou word? Gee n rede vir jou antwoord. (2) Gee n verduideliking vir die resultate wat Andrew waargeneem het. (3) [20] Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 11 van 12

12 Vraag 4.2 n Gewrig is n plek waar twee of meer bene bymekaarkom. Gewrigte hou jou bene bymekaar. Elke keer as jy loop, gaan sit of iemand n drukkie gee, gebruik jy jou bene, willekeurige spiere en gewrigte. Skryf n opstel oor gewrigte en beweging met behulp van die volgende subopskrifte: Klassifikasie van gewrigte (3) Die rol van kraakbeen, ligamente en tendons (senings) in beweegbare gewrigte (7) Antagonistiese spiere en gewrigsbeweging (4) Bespreking van die sametrekking van willekeurige spierweefsel (6) Let wel: Geen punte sal toegeken word vir antwoorde wat in die vorm van vloeidiagramme of sketse gegee word nie. [20] Totaal Vraag 4: 40 punte Totaal Afdeling C: 40 punte Groottotaal: 150 punte Maskew Miller Longman, Verken Lewenswetenskappe Graad 11 Halfjaarlikse eksamen Bladsy 12 van 12