NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 10

Transcriptie

1 NSIONLE SENIOR SERTIFIKT GR 10 LEWENSWETENSKPPE V1 MOEL 2012 PUNTE: 150 TY: 2½ uur Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye.

2 Lewenswetenskappe/V1 2 E/2012 INSTRUKSIES EN INLIGTING Lees die volgende instruksies aandagtig deur voordat jy die vrae beantwoord eantwoord L die vrae. Skryf L die antwoorde in jou NTWOOREOEK. egin die antwoorde op ELKE vraag boaan 'n NUWE bladsy. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is. ied jou antwoorde volgens die instruksies van elke vraag aan. LLE sketse moet met 'n potlood gemaak word en die byskrifte met blou of swart ink. Teken diagramme en vloeidiagramme slegs wanneer dit gevra word. ie diagramme in hierdie vraestel is NIE noodwendig volgens skaal geteken NIE. MOENIE grafiekpapier gebruik nie. Jy mag 'n nieprogrammeerbare sakrekenaar, gradeboog en passer gebruik. Skryf netjies en leesbaar.

3 Lewenswetenskappe/V1 3 E/2012 FELING VRG Verskeie opsies word as moontlike antwoorde vir die volgende vrae gegee. Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter ( tot ) langs die vraagnommer (1.1.1 tot 1.1.9) in jou NTWOOREOEK neer, byvoorbeeld Watter van die volgende bedek eksterne liggaamsoppervlakke en voer die liggaamsholtes? Epiteelweefsel indweefsel Spierweefsel Senuweeweefsel ie versterkingsweefsel van 'n sel wat by die hoeke verdik is, word genoem. chlorenchiem floëem chlorenchiem sklerenchiem Watter anorganiese stof kom die meeste voor in die liggame van plante en diere? Vitamiene Water Proteïene Koolhidrate 'n Verdeling van een sel deur mitose sal die volgende vorm: Twee nukleusse, elk met 'n chromosoomgetal die helfte van die ouer nukleus Vier nukleusse, elk met 'n chromosoomgetal die helfte van die ouer nukleus Twee nukleusse elk met dieselfde getal chromosome as die ouer nukleus. Vier nukleusse, elk met dieselfde getal chromosome as die ouer nukleus ie foramen magnum word in die... gevind. onderste ledemaat skedel werwelkolom boonste ledemaat

4 Lewenswetenskappe/V1 4 E/ ie groeipunt van 'n plant bestaan uit... begeleidingselle. epidermisselle. meristematiese weefsel. geleidingsweefsel Watter van die volgende is bene van die onderste ledemaat? (i) (ii) (ii) (iii) Fibula Ilium Tibia Femur (i) en (ii) (ii) en (iii) (i) en (iii) (i), (ii) en (iv) ie rooi pigment in bloed wat suurstof vervoer, word in die leukosiete gevind. word in die plaatjies gevind. word nie in eritrosiete gevind nie. staan as hemoglobien bekend Watter van die volgende is voorbeelde van bindweefsel? (i) Plaveiselweefsel (ii) loedweefsel (iii) Kolomweefsel (iv) Tendons Slegs (i) en (ii) Slegs (ii) en (iii) Slegs (iv) Slegs (ii) en (iv) (9 x 2) (18)

5 Lewenswetenskappe/V1 5 E/ Gee die korrekte biologiese term vir elk van die volgende beskrywings. Skryf slegs die term langs die vraagnommer (1.2.1 tot 1.2.8) in jou NTWOOREOEK neer ie ligvasleggingspigment wat in blare gevind word 'n eweging van gasmolekules van 'n omgewing met 'n hoër konsentrasie na 'n omgewing met 'n laer konsentrasie ie vorming van 'n vergroeisel/tumor as gevolg van onbeheerste mitose ie algemeenste plantweefsel met dun selwande en intersellulêre holtes ie voedingstof waarop 'n ensiem reageer ie totale getal torakale werwels in die menslike liggaam 'n Opening in die epidermis van die blaar omring deur twee sluitselle ie strukturele eenheid van die senuweestelsel (8) 1.3 ui aan of elk van die stellings in KOLOM I van toepassing is op SLEGS, SLEGS, EIE EN of GEENEEN van die items in KOLOM II. Skryf slegs, slegs, beide en of geeneen langs die vraagnommer (1.3.1 tot 1.3.9) in die NTWOOREOEK neer. KOLOM I KOLOM II ie fase in die selsiklus wanneer : Interfase die sel sy normale funksies verrig : Sitokinese Verantwoordelik vir proteïensintese : Ribosome : Lisosome ie eerste been van die : ksis werwelkolom van die mens : tlas Vervoer organiese voedsel in plante : Floëem : Sifvate Verbind die ribbes aan die sternum : Kraakbeen : een ie wasagtige laag op die : Epidermis buiteoppervlak van die blaar : Kutikula ie dun membraan wat 'n : Periosteum spierweefsel omring : Sarkolemma Plantselle sonder 'n nukleus : Wortelhare : anliggende selle eheer stadige, onwillekeurige : Gestreepte bewegings in die menslike liggaam spierweefsel : Gladde spierweefsel (9 x 2) (18)

6 Lewenswetenskappe/V1 6 E/ estudeer die volgende tabel. Selorganel Funksie Gevind in plante/diere/beide Golgi-apparaat Sellulêre respirasie hloroplaste Voltooi die tabel hierbo deur slegs die nommers (1.4.1 tot 1.4.6) en jou antwoord langsaan neer te skryf. (6) TOTL FELING : 50

7 Lewenswetenskappe/V1 7 E/2012 FELING VRG estudeer die diagramme hieronder wat twee selle met hul organelle toon. Sel X Sel Y Watter sel (X of Y) verteenwoordig 'n plantsel? Gee TWEE sigbare redes vir jou antwoord. enoem deel en. Struktuur speel 'n belangrike rol in sel Y. Noem RIE funksies van die struktuur. Noem die organiese stof waaruit deel in sel Y hoofsaaklik bestaan. (3) (9)

8 Lewenswetenskappe/V1 8 E/ estudeer die diagramme hieronder wat verskillende fases van mitose toon E enoem struktuur,, en E. eur SLEGS NOMMERS te gebruik, rangskik die fases in die korrekte volgorde. Skryf die getal chromosome in 'n dogtersel aan die einde van die proses hierbo getoon, neer. Noem EEN verskil tussen plant- en dierselle met betrekking tot die proses wat plaasvind by. Gee TWEE redes waarom mitose 'n biologies belangrike proses is. (4) (5) (14)

9 Lewenswetenskappe/V1 9 E/ ie diagramme hieronder illustreer 'n proses deur 'n differensieel deurlaatbare membraan. 'n 'Sel' wat 'n suikeroplossing bevat, in 'n beker water geplaas 'n 'Sel' wat water bevat, in 'n beker met suikeroplossing geplaas suikeroplossing membraan water FIGUUR 1 FIGUUR Wat word bedoel met 'n differensieel deurlatende membraan? eskryf wat in FIGUUR 2 gebeur en verduidelik jou antwoord deur aan te dui in watter rigting die water beweeg en waarom. Watter fisiologiese proses word verteenwoordig in FIGUUR 2? (4) (7) [30]

10 Lewenswetenskappe/V1 10 E/ ie tabel hieronder toon die voedingswaarde van 'n sekere soort ontbytgraan. estudeer die inligting voordat die vrae hieronder beantwoord word. VOEINGSWRE VN ONTYTGRN estanddeel Voedingswaarde-inligting (Waardes per 100 g) Volgraanhawermout, geroosterde graanvlokkies, rietsuiker, groente-olie, songedroogde rosyntjies Energie Proteïen Koolhidrate Vette Vesel holesterol kj 12,5 g 50 g 12,5 g 25 g 0 mg Verduidelik EEN voordeel van die feit dat hierdie ontbytgraan geen cholesterol bevat nie. ie totale energiewaarde van 100 g ontbytgraan is kj. ie liggaam benodig kj energie per dag. Hoeveel gram (g) ontbytgraan moet hy eet om hierdie energie te bekom (neem aan hy eet geen ander voedsel nie)? Toon jou berekening. Trek 'n sirkelgrafiek om die relatiewe verhouding van die proteïen, koolhidrate, vette en vesel van 100 g ontbytgraan te toon (6) (10) [40]

11 Lewenswetenskappe/V1 11 E/2012 VRG Noem VIER funksies van die menslike skelet. (4) 3.2 estudeer die diagram hieronder wat 'n deursnit deur 'n arm en elmbooggewrig van die mens is en beantwoord die vrae wat volg. Kapsule X enoem struktuur, en onderskeidelik. Identifiseer die tipe sinoviale gewrig getoon in die diagram. Noem: (3) (a) (b) TWEE funksies van die kapsule EEN funksie van Noem die struktuur wat die spier aan die been gemerk X-as heg. Teken 'n diagram, met byskrifte, om 'n lengtesnit deur 'n langbeen te toon. (6) (14)

12 Lewenswetenskappe/V1 12 E/ 'n Ondersoek is gedoen om die effek van lig op die oop en toemaak van stomata te bestudeer. 1. pparaat X (getoon in die diagram hieronder) is gebruik om die tempo van waterverlies te meet by verskillende ligintensiteite. 2. y elke ligintensiteit is die apparaat vir 15 minute gelos voordat daar met die metings begin is. 3. ie waterverlies is in die donker en by vier verskillende ligintensiteite aangeteken. Plant Watte Water Olielaag alans pparaat X Gee 'n hipotese vir die ondersoek. (3) ie tabel hieronder toon die resultate van die ondersoek. Ligintensiteit (kilolux) Verlies aan water (g/uur) Noem die afhanklike veranderlike van die ondersoek hierbo. Watter bewys ondersteun die stelling dat die stomata ten volle oop is by 'n ligintensiteit van 30 kilolux?

13 Lewenswetenskappe/V1 13 E/ Wat is die doel van die olielaag op die wateroppervlak van die fles? Waarom word die apparaat vir 15 minute by elke nuwe ligintensiteit gelaat voordat daar met metings begin word? Voorspel wat die effek op die resultate is as die ondersoek by 'n laer temperatuur uitgevoer word Verduidelik jou voorspelling in VRG Verduidelik EEN manier waarop die betroubaarheid van die resultate van elke ligintensiteit kan verbeter kan word. (14) 3.4 ie diagram hieronder toon hoe drie verskillende voedseltoetse (1, 2, en 3) gedoen is., en toon die voedselmonster en W, X en Y die reagens wat by die voedselsoort gevoeg is. Elkeen het 'n positiewe resultaat W X Y Skud deeglik Kook in waterbad vir 3 min Skud en voeg 7 druppels water by Swart kleur Oranje neerslag Wolkerige wit kleur Identifiseer die reagense W, X en Y onderskeidelik. Gee die name van die voedingstowwe waarvoor getoets in voedselmonsters 1, 2 en 3 onderskeidelik. Noem die kleur wat jy sou waarneem as die resultate negatief was in: (3) (3) (a) (b) Toets 1 Toets 2 (8) [40] TOTL FELING : 80

14 Lewenswetenskappe/V1 14 E/2012 FELING VRG 4 eskryf die opname van water deur 'n wortelhaar van 'n plant sowel as die opwaartse beweging van die geabsorbeerde water vanaf die wortelhaar tot by die xileem van die wortel. Verduidelik die verskillende wyses waarop die xileem struktureel aangepas is om water opwaarts in plante te vervoer. Sintese: (17) (3) LET WEL: GEEN punte sal toegeken word vir antwoorde in die vorm van vloeidiagramme of diagramme nie. TOTL FELING : GROOTTOTL: